無假的信
Bô ké ê sìn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 鄭連坤 Tīⁿ Liân-khun |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第1042期 |
| 日期 | 1968/11 |
| 頁數 | 7-9 |
白話字（原文數位化）
BÔ KÉ Ê SÌN
Tīⁿ Liân-khun
1968.11.15 1042 hō P.7-9
Tī tē 5 pái ê Soán-te̍k kap Koat-toàn ê sî, goá í-keng ū kiông-tiau choè ka-tiúⁿ ê lâng ê chek-jīm, te̍k-pia̍t khiā tī sìn-gióng ê li̍p-tiûⁿ hó-táⁿ ín-chhoā i ê ka-cho̍k choân-ke tâng sim-chì ho̍k-sāi Siōng-tè sī hui-siông iàu-kín ê sū.Taⁿ chit-kî ài koh tuì lēng-goā chi̍t ê kak-tō͘ lâi saⁿ-kap khe-khó choè lāu-bú ê lâng ê chek-jīm ê būn-toê. Goá só͘ kéng ê Sèng-keng sī Thê-mô͘-thài ê ka-têng, ǹg-bāng tuì chit-chām thang chhē-chhut iàu-kín ê chin-lí.
(1) Thê-mô͘-thài ê pē-bú.
Nā khoàⁿ Hēng-toān 16：1－3 ū kì-chài kóng, “ū chi̍t ê ha̍k-seng miâ Thê -mô͘-thài, i ê lāu-bú sī chi̍t ê hū-jîn-lâng; i ê lâu-pē sī Hi-lī-nî lâng.” Tāi-seng tuì chit ê kì-sū lâi siūⁿ. Thê-mô͘-thài ê lâu-bú sī chi̍t ê Iû-thài-lâng, koh sī ū sìn-gióng ê hū-jîn-lâng; chóng-sī tī kiat-hun ê sî i só͘ chhē-tio̍h ê tuì-siōng sī bō siāng bîn-cho̍k ê Hi-lī-nî lâng, koh bô sìn-gióng ê ta-po͘-lâng (in-uī Sèng-keng ū te̍k-pia̍t kì-chài lāu-bú sī sìn ê Iû-thài lâng, lāu-pē lóng bô chú-bêng ū sìn). Taⁿ Thê-mô͘-thài sī tuì chit khoán bô siāng bîn-cho̍k ê kiat-hun (intermarriage) koh bô siāng chong-kàu ê kiat-hun (mixmarriage) só͘ kiat-ha̍p ê hu-hū tiong siⁿ chhut-lâi ê. Ka-chài i ê lāu-bú sìn-gióng ū khiā-chāi, nā bô, siông-siông tī chit khoán ka-têng chiū sit-lo̍h sìn-gióng khì. Tī lán Tâi-oân thoân-kàu 100 nî ê tiong-kan, ū sán-seng chi̍t kù chin chhù bī ê sio̍k-gú chhut-lâi, “Kè chhut sí chi̍t ê , chhoā ji̍p sí choan ke.” Lâng khí-thâu thiaⁿ chit kù kiám-chhái oē kám-kak kî-koài, m̄-kú tuí si̍t-chêng khoàⁿ chiū beh chai chit ê sio̍k-gú ū chin toā ê chin-lí tī-teh. Lán ê cha-bó gín-ná kè chhut-khì tī bô sìn-gióng ê ka-têng, tio̍h àn-sǹg sit-lo̍h chi̍t ê lêng-hûn. Goá nā tú-tio̍h chit khoán chêng-hêng, chin sió-sim tio̍h cha̍p hoan-hù poeh hoan-hù, ài i tio̍h khiā-chāi tī sìn-gióng. ǹg-bāng tuì i ê hó só͘ kiâⁿ thang ín-chhoā i ê tiōng-hu kap in choân-ke ê lâng, te̍k-pia̍t i í-āu só͘ beh siⁿ ê kiáⁿ-jî. Tī chhut kè ê lé-pài, goá ài tha̍k Má-thài 10：16, “Taⁿ goá chhe lín chhin-chhiūⁿ iûⁿ tī chhâi-lông ê tiong-kan; só-í lín tio̍h tì-sek chhin-chhiūⁿ choâ, sûn-liông chhin-chhiūⁿ chíⁿ-á” lâi bián-lē, soà chiong chin toā ê chek-jīm kau-tài.
Kám-siā Siōng-tè ê lîn-bín kap thiàⁿ-thàng, siông-siông khoàⁿ-kìⁿ sìn Chú ê cha bó gín-ná oē thang ín-chhoā in ê tiōng-hu lâi tit-kiù. Sui-jiân ū chin choē chit khoán sêng-kong ê lē, iáu-kú goá tuì kè chhut-khì hō͘ kàu-hoē goā ê sū chin tiû-tû. Ū lâng kóng chhoā ji̍p-lâi khah bô iàu-kín, in-uī ji̍p-lâi lán chhù-lāi i oē thàn lán ê sìn-gióng seng-oa̍h. Moâ-chî chhiú-lāi chhut, m̄-bián kiaⁿ, beh lia̍p toā-tè lia̍p soè-tè lóng chhut-chāi lán. M̄-kú sū-si̍t bô tú-tú chiàu lán só͘ teh siūⁿ hiah-nih kán-tan. I nā m̄ sìn, tī i ê sim-lāi lán m̄ chai, kiám-chhái i ta̍k lé-pài tè lán khì lé-pài, m̄-kú i ê sìn-gióng nā bô kun, it-tàn kàu i ê chhiú-thâu ê sî lán ê kiáⁿ-jî tuì i sū chin toā ê éng-hióng, chha-put-to lóng phò-sán. Tī goá bo̍k-hoē seng-oa̍h tiong khoàⁿ chin choē si̍t-lē, ū tiúⁿ-ló hui-siông jia̍t-sim, m̄-kú i ê kiáⁿ-jî chha-put-to lóng bô sìn-gióng, goân-lâi chiū-sī hit ê tiúⁿ-ló-niû sī bô jia̍t-sim, ū sî bô sìn-gióng. Só͘-í m̄-thang lia̍h choè chhoā ji̍p-lâi khah boē iàu-kín, hoân-tńg chhoā ji̍p-lâi sí choân-ke! Sengkeng tiong Pó-lô só͘ kà-sī ê kàu chit sî iû-goân iáu sī chin-lí, “Bo̍h-tit kap m̄ sìn ê lâng choè phoāⁿ, in-uī gī kap put-gī ū sím-mi̍h siong-thong? kng kap àm ū sím-mi̍h kau-poê” (II Ko-lîm-to 6：14), “Sìn kap m̄ sìn ū sím-mi̍h kan-sia̍p?” (II Ko-lîm-to 6：15), “Hū-jîn-lâng ah, lí thái-thó chai oē kiù tiōng-hu á boē? Tiōng-hu ah, lí thái-thó chai oē kiù hū-jîn-lâng á boē?” (I Ko-lîm-to 7：16), “To̍k-to̍k tio̍h kè sio̍k Chú ê chiah thang” (I Ko-lîm-to 7：39). Ka-chài Thê-mô͘-thài ê pē-bú ê tiong-kan bô hoat-seng sím-mi̍h giâm-tiōng ê būn-toê, hoán-tńg thang choè sêng-kong ê lē; chóng-sī lán boē thang the̍h chit ê lē lâi chióng-lē lâng.
(2) Bô ké ê sìn.
Taⁿ Pó-lô tī Thê-mô͘-thài hō͘-su 1：5 kóng, “Liām tio̍h lí sim-lāi bô ké ê sìn, chit ê sìn sī tāi-seng tiàm tī lí ê sìn, chit ê sìn sī tāi-seng tiàm tī lí ê goā-má Lô-í, kap lí ê lāu-bú Iú-nî-ki, goá chhim-sìn chit ê sìn iā sī tiàm tī lí.”Thâu chi̍t hāng Pó-lô o-ló Thê-mô͘-thài sim-lāi ū chit ê chin suí ê sìn-gióng, Pó-lô chhéng-ho͘ choè bô ké ê sìn. Tī Pó-lô ê phoe-sìn tiong khah-siông bô ké chit-kù oē sī kap thiàⁿ kiat-liân choè-hoé ēng khah choē (Lô-má 12：9, thiàⁿ-tio̍h bô ké, II Ko-lîm to 6：6 bô ké ê thiàⁿ téng), tī Thê-mô͘-thài ê phoe ū ēng nn̄g-pái sī kap sìn-gióng choè-hoé (I Thê-mô͘-thài 1：5 kap II Thê-mô͘-thài 1：5). Chit ê bô ké ê sìn sī tāi-seng tiàm tī Thé-mô͘-thài ê goā-má Lô-í, jiân-āu tiàm tī i ê lāu-bú Iú-nî-ki, taⁿ ū soà-chiap tiàm tī Thé-mô͘-thâi. Cháiⁿ-iūⁿ Pó-lô tio̍h kóng “tiàm” ê jī hiah-nih choē pái nih? Tàu-tí “tiàm” sī sím-mi̍h ì-sù? GOân-lâi chit ê goân-bûn ê ì-sù chiū-sī tah pò͘-pîⁿ ê ì-sù. M̄-sī chhin-chhiūⁿ khí-chhù hiah-nih kian-kò͘, chiū-sī suî-sî thang thiah khí lâi soá uī ê sèng-chit. án-ni Pó-lô tī chit-kù oē beh piáu-bêng sìn-gióng sī muí chi̍t ê lâng kò-jîn chek-jīm, m̄-sī oē thang siong-sio̍k (相續), m̄-sī lāu-pē choè bo̍k-su, kiáⁿ-jî chiū thang khiú lāu-pē saⁿ-á-ku lâi tit-tio̍h kiù. Tiōng-hu ê sìn-gióng boē thang tì-ìm hū-jîn-lâng tit-kiù. Sin-niû saⁿ oē thang chioh tit, nā-sī sìn-gióng sī boē thang chioh pa̍t-lâng ê. Sìn-gióng chhin-chhiūⁿ tah pò͘-pîⁿ, tāi-seng tah tī Thê-mô͘-thài ê goā-má ê sin-chiūⁿ, jiân-āu i ê lāu-bú iā chhin-sin ū sìn, só͘-í chit ê bô ké ê sìn chiū koh tah pò͘-pîⁿ tī Thê-mô͘-thài ê lāu-bú Iú-nî-ki ê sin-chiūⁿ, taⁿ kàu tē saⁿ tāi Thê-mô͘-thài pún-sin iā ū sêng-jīn Iâ-so͘ choè Kiù-chú, só͘-í chit ê sìn iā oē tah pò͘-pîⁿ tī i ê sin-chiūⁿ. Chit ê chiū-sī Pó-lô ê ì-sù. Tuì chit ê sū lán tio̍h koh-khah khoàⁿ-tāng poê-iúⁿ kiáⁿ-jî ê sìn-gióng ê sū. Te̍k-pia̍t tuì Thê-mô͘-thài ê lē thang chai, i ê sìn-gióng sī thong-kè hū-jîn-lâng lâi chai-poê ê, in-uī siông hū-jîn-lâng pí ta-po͘-lâng khah ū chong-kàu khì-hun, koh kiáⁿ-jî kap lāu-bú chiap-chhiok ê sî-kan pí lāu-pē khah tn̂g. Te̍k-pia̍t kiáⁿ-jî tī iù-nî-kî siông-siông tī lāu-bú ê hoâi-pau tiong, lāu-bú thang phō kiáⁿ-jî tī heng-chêng thoè thoè i kî-tó, koh thang ēng sìn-gióng kap lin (奶) choè-hoé hō͘ kiáⁿ jî chia̍h thang tit-tio̍h chai-poê. Ū chi̍t-uī kàu-io̍k sim-lí-ha̍k ê sian-siⁿ bat kóng, kiáⁿ-jî ê tì-lêng ê chiâm-chāi-le̍k (智能的潛在力, intellectual potentiality) tuì lāu-bú uî-thoân 50%, tuì lāu-pē uî-thoân 35%, chhun ê 15% chiū-sī hō͘-thian sèng ê kàu-io̍k. Chit ê sū si̍t-chāi hui-siông giâm-tiōng. Taⁿ goá tī chia chin hó-táⁿ ài chú-tiuⁿ kiá-jî ê sìn-gióng tuì lāu-bú só͘ tit ê chai-pê kap éng-hiong ê pah-hūn pí-lu̍t tek-khak pí 50% khah choē. Lán m̄-thang chí-ū koan-sim gín-á ê ha̍k-hāu ê kong-khò, tio̍h koh-khah koan-sim beh cháiⁿ-iūⁿ chai-poê bô ké ê sìn tī lán ê ka-têng iā beh cháiⁿ-iūⁿ hó-hó lâi hō͘ lán ka-têng ê muí chi̍t lâng lóng oē pá-ak chit ê bô ké ê sìn, koh thang chi̍t-tāi kè chi̍t-tāi soà-chiap lo̍h-khì.
(3) I só͘ tit ê kàu-io̍k.
Tī Thê-mô͘-thài hō͘-su 3：14-17 lán thang khoàⁿ-chhut Thê-mô͘-thài só͘ siū ê kàu-io̍k chiū-sī ēng Sèng-keng choè tiong-sim ê Ki-tok-kàu kàu-io̍k. “Tuì soè-hàn í-keng bat hiah ê sèng-chheh”, chit ê chiū-sī i só͘ siū ê kàu-io̍k ê te̍k-sek. Iû-thài lâng ê ka-têng ū chi̍t hāng chin iàu-kín ê si̍p-koàn, chiū-sī tuì soè-hàn chiū ta̍k-ji̍t àm-liām nn̄g-pái Sin-bēng-kì 6：4-9 (in kiò choè Shema), “Í-sek-lia̍t ah, lí tio̍h thiaⁿ; Iâ-hô-hoa lán ê Siōng-tè, sī to̍k-it ê Iâ-hô-hoa; lí tio̍h chīn-sim, chīn-sèng, chīn-la̍t, thiàⁿ -Iâ-hô-hoa lí ê Siōng-tè. Goá kin-á-ji̍t só͘ bēng-lēng lí chiah ê oē, tio̍h kì tī lí ê sim; iā tio̍h ēng che khûn-khûn kà-sī lí ê kiáⁿ-jî, bô-lūn lí chē tī chhù-lāi, kiâⁿ tī lō͘-ni̍h, khùn á-sī khí-lâi, lóng tio̍h káng-lūn; iā tio̍h pa̍k tī lí ê chhiú choè kì-hō, tì tī lí nn̄g luí ba̍k-chiu ê tiong-ng choè kì-liām; koh tio̍h siá tī lí ê chhù ê mn̂g-khiā, í-ki̍p lí ê mn̂g.” Í-siōng ê kà-sī tī muí chi̍t ê ka-têng lóng chun-siú. Thê-mô͘-thài tuì soè-hàn chiū-sī siū tio̍h chit-khoán ê kàu-io̍k, só͘-í bô ké ê sìn oē-thang tiàm tī i, koh Hēng-toān 16：2 kóng, “I hō͘ Lō͘-sū-tek Í-ko-liām chiah ê hiaⁿ-tī só͘ o-ló.” Koh Pó-lô tī i chin iàu-kín ê thoân-tō lú-hêng beh chhē tú-hó ê lâng lâi choè i ê pang-chān ê sî, tiâu-kang kéng chit ê Thê-mô͘-thài. Hēng-toān 16：3 ū kì-chài kóng, “Pó-lô ài chit-lâng kap i khì; uī-tio̍h hiah ê só͘-chāi ê Iû-thài lâng, chiū kā i kiâⁿ kat-lé; in-uī in lóng chai i ê lāu-pē sī Hi-lī-nî lâng.” Tng Pó-lô ài i choè-hoé khì, i pún-lâng tio̍h ū chin toā ê koat-ì kap sù-bēng-kám, te̍k-pia̍t iā tio̍h ū lāu-bú ê tông-ì. Lán chhim-sìn Iú-nî-ki hoaⁿ-hí chiong i só͘ thiàⁿ ê kiáⁿ hiàn hō͘ Siōng-tè lâi choè I ê kang. án-ni thang chèng-bêng lāu-bú tuì soè-hàn sin-sin khó͘-khó͘ só͘ chai-poê ê sìn-gióng tī chia í-keng kiat ké-chí, thang kóng lāu-bú ê chong-kàu kàu-io̍k ê sêng-kong.
(4) Thoân-kàu-chiá Thê-mô͘-thài
Hēng-toān 16 chiuⁿ khí kàu 20 chiuⁿ, lán thang khoàⁿ-chhut Thê-mô͘-thài ê miâ chin choē pái, i hoaⁿ-hí tè Pó-lô lâi choè thoân-kàu ê kang, koh ū sī choè Pó-lô ê tāi-lí khì hóng-būn kàu-hoē. Tī Ko-lîm-to chiân-su 4：17 Pó-lô tuì Ko-lîm-to ê kàu-hoē chhui-chiàn Thê-mô͘-thài kóng, “In-uī án-ni goá í-keng chhe Thê-mô͘-thài khì lín hia, i tiàm-tī Chú sī goá só͘ thiàⁿ koh chīn-tiong ê kiáⁿ,” koh tī Hui-li̍p-pí 2：22 kóng, Nā-sī Thê-mô͘-thài ê keng-giām lín chai, chiū-sī kap goá saⁿ-kap tio̍h-boâ lâi heng-khí hok-im, chhin-chhiūⁿ kiáⁿ tuì lāu-pē án-ni.” Tuì chiah ê oē thang chai Pó-lô cháiⁿ-iūⁿ khoàⁿ-tāng i, iā kèng-tiōng i. Koh tī Pó-lô 13 tiuⁿ phoe ê tiong-kan 6 tiuⁿ sī kap Pó-lô liân-miâ lâi choè kià phoe ê lâng (II Ko-lîm-to, Hui-li̍p-pí, Kô-lo-se, I & II Thiap-sa̍t-lô-nî-ka, Hui-lī-bûn), 2 tiuⁿ sī Pó-lô i ê. (I & II Thê-mô͘-thài).
Tuì chiah ê sū-si̍t lán thang chai Thê-mô͘-thài chit ê lâng tī chho͘-tāi kàu-hoē sī chi̍t-uī chin tiōng-iàu ê jîn-bu̍t. Chit ê lóng sī tuì i só͘ tit-tio̍h ê bô ké ê sìn só͘ piáu-hiān chhut-lâi ê. án-ni lán tek-khak beh chhim-chai tī kin-ná-ji̍t joā-nih su-iàu chit khoán bô ké ê sìn si̍t-si̍t chāi-chāi tiàm tī lán muí chi̍t lâng ê ka-têng nih.
漢羅（Ùi原文改寫）
無假的信
鄭連坤
1968.11.15 1042號P.7-9
佇第5擺的選擇佮決斷的時，我已經有強調做家長的人的責任，特別徛佇信仰的立場好膽引chhoā伊的家族全家同心志服侍上帝是非常要緊的事。今這期愛閣對另外一个角度來相佮稽考做老母的人的責任的問題。我所揀的聖經是提摩太的家庭，向望對這站通揣出要緊的真理。
(1) 提摩太的爸母。
若看行傳16：1－3有記載講，「有一个學生名提摩太，伊的老母是一个婦人人；伊的老爸是希利尼人。」代先對這个記事來想。提摩太的老母是一个猶太人，閣是有信仰的婦人人；總是佇結婚的時伊所揣著的對象是帽siāng民族的希利尼人，閣無信仰的查埔人(因為聖經有特別記載老母是信的猶太人，老爸攏無註明有信)。今提摩太是對這款無siāng民族的結婚(intermarriage)閣無siāng宗教的結婚(mixmarriage)所結合的夫婦中生出來的。家哉伊的老母信仰有徛在，若無，常常佇這款家庭就失落信仰去。佇咱台灣傳教100年的中間，有產生一句真趣味的俗語出來，「嫁出死一个，chhoā入死全家。」人起頭聽這句檢采會感覺奇怪，毋過對實情看就欲知這个俗語有真大的真理佇咧。咱的查某囡仔嫁出去佇無信仰的家庭，著按算失落一个靈魂。我若拄著這款情形，真小心著十吩咐八吩咐，愛伊著徛在佇信仰。向望對伊的好所行通引chhoā伊的丈夫佮in全家的人，特別伊以後所欲生的囝兒。佇出過的禮拜，我愛讀馬太10：16，「今我差恁親像羊佇豺狼的中間；所以恁著智識親像蛇，純良親像鴿仔」來勉勵，紲將真大的責任交代。
感謝上帝的憐憫佮疼痛，常常看見信主的查某囡仔會通引chhoā in的丈夫來得救。雖然有真濟這款成功的例，猶過我綴嫁出去予教會外的事真躊躇。有人講chhoā入來較無要緊，因為入來咱厝內伊會趁咱的信仰生活。麻糬手內出，毋免驚，欲掠大塊掠細塊攏出在咱。毋過事實無拄拄照咱所咧想遐爾簡單。伊若毋信，佇伊的心內咱毋知，檢采伊逐禮拜綴咱去禮拜，毋過伊的信仰若無均，一旦到伊的手頭的時咱的囝兒對伊事真大的影響，差不多攏破產。佇我牧會生活中看真濟實例，有長老非常熱心，毋過伊的囝兒差不多攏無信仰，原來就是彼个長老娘是無熱心，有時無信仰。所以毋通掠做chhoā入來較未要緊，還轉chhoā入來死全家！Sengkeng中保羅所教示的到這時猶原猶是真理，「莫得佮毋信的人做伴，因為義佮不義有甚物相通？光佮暗有甚物交陪」(哥林多後書6：14)，「信佮毋信有甚物干涉？」(哥林多後書6：15)，「婦人人啊，你汰討知會救丈夫仔袂？丈夫啊，你汰討知會救婦人人仔袂？」(I哥林多7：16)，「獨獨著嫁屬主的才通」(哥林多前書7：39)。佳哉提摩太的爸母的中間無發生甚物嚴重的問題，反轉通做成功的例；總是咱袂通提這个例來獎勵人。
(2) 無假的信。
今保羅佇提摩太後書1：5講，「念著你心內無假的信，這个信是代先踮佇你的信，這个信是代先踮佇你的外媽Lô-í，佮你的老母Iú-nî-ki，我深信這个信也是踮佇你。」頭一項保羅呵咾提摩太心內有這个真媠的信仰，保羅稱呼chhéng-ho͘做無假的信。佇保羅的批信中較常無假這句會是佮疼結聯做伙用較濟 (羅馬12：9，疼著無假，II 哥林多 6：6無假的疼等)，佇提摩太的批有用兩擺是佮信仰做伙 (I提摩太前書1：5佮II提摩太後書1：5)。這个無假的信是代先踮佇提摩太的外媽Lô-í，然後踮佇伊的老母Iú-nî-ki，今有紲接踮佇提摩太。怎樣保羅著講「踮」的字遐爾濟擺nih？到底「踮」是甚物意思？原來這个原文的意思就是搭布棚的意思。毋是親像起厝遐爾堅固，就是隨時通拆起來徙位的性質。按呢保羅佇這句會欲表明信仰是每一个人個人責任，毋是會通相續(相續)，毋是老爸做牧師，囝兒就通揪老爸衫仔裾來得著救。丈夫的信仰袂通致蔭婦人人得救。新娘相會通借得，若是信仰是袂通借別人的。信仰親像搭布棚，代先貼佇提摩太的外媽的身上，然後伊的老母也親身有信，所以這个無假的信就閣搭布棚佇提摩太的老母Iú-nî-ki的身上，今到第三代提摩太本身也有承認耶穌做救主，所以這个信也會搭布棚佇伊的身上。這个就是保羅的意思。對這个事咱著閣較看重培養囝兒的信仰的事。特別對提摩太的例通知，伊的信仰是通過婦人人來栽培的，因為常婦人人比查埔人較有宗教氣氛，閣囝兒佮老母接觸的時間比老爸較長。特別囝兒佇幼年期常常佇老母的懷抱中，老母通抱囝兒佇胸前替替伊祈禱，閣通用信仰佮奶(奶)做伙予囝兒食通得著栽培。有一位教育心理學的的先生捌講，囝兒的智能的潛在力(智能的潛在力，intellectual potentiality)對老母遺傳50%，對老爸遺傳35%，賰的15%就是後天性的教育。這个事實在非常嚴重。今我佇遮真好膽愛主張囝兒的信仰對老母所得的栽培佮影響的百分比率的確比50%較濟。咱毋通只有關心囡仔的學校的功課，著閣較關心欲怎樣栽培無假的信佇咱的家庭也欲怎樣好好來予咱家庭的每一人攏會把握這个無假的信，閣通一代過一代紲接落去。
(3) 伊所得的教育。
佇提摩太後書 3：14-17咱通看出提摩太所受的教育就是用聖經做中心的基督教教育。「對細漢已經捌遐的聖冊」，這个就是伊所受的教育的特色。猶太人的家庭有一項真要緊的習慣，就是對細漢就逐日暗念兩擺申命記6：4-9 (in叫做Shema)，「以色列啊，你著聽；耶和華咱的上帝，是獨一个耶和華；你著盡心，盡聖，盡力，疼耶和華你的上帝。我今仔日所命令你遮的會，著記佇你的心；也著用這勤勤教示你的囝兒，無論你坐佇厝內，行佇路裡，睏仔是起來，攏著講論；也著縛佇你的手做記號，戴佇你兩蕊目睭的中央做記念；閣著寫佇你的厝的門徛，以及你的門。」以上的教示佇每一个家庭攏遵守。提摩太對細漢就是受著這款的教育，所以無假的信會通踮佇伊，閣行傳16：2講，「伊予Lō͘-sū-tek Í-ko-liām遮的兄弟所呵咾。」閣保羅佇伊真要緊的傳道旅行欲揣拄好的人來做伊的幫贊的時，刁工揀這个提摩太。行傳16：3有記載講，「保羅愛這人佮伊去；為著遐的所在的猶太人，就共伊行割禮；因為in攏知伊的老爸是希利尼人。」當保羅愛伊做伙去，伊本人著有真大的決意佮使命感，特別也著有老母的同意。咱深信Iú-nî-ki歡喜將伊所疼的囝獻予上帝來做伊的工。按呢通證明老母對細漢辛辛苦苦所栽培的信仰佇遮已經結果子，通講老母的宗教教育的成功。
(4) 傳教者提摩太
行傳16章起到20章，咱通看出提摩太的名真濟擺，伊歡喜綴保羅來做傳教的工，閣有是做保羅的代理去訪問教會。佇哥林多前書4：17保羅對哥林多的教會推薦提摩太講，「因為按呢我已經差提摩太去恁遐，伊踮佇主是我所疼閣盡忠的囝，」閣佇腓立比2：22講，若是提摩太的經驗恁知，就是佮我相佮著磨來興起福音，親像囝對老爸按呢。」對遮的會通知保羅怎樣看重伊，也敬重伊。閣佇保羅13張批的中間6張是佮保羅聯名來做寄批的人(哥林多後書，腓立比，歌羅西，I & II 帖撒羅尼迦，腓利門)，2張是保羅伊的。(I &II提摩太後書)。
對遮的事實咱通知提摩太這个人佇初代教會是一位真重要的人物。這个攏是對伊所得著的無假的信所表現出來的。按呢咱的確欲深知佇今仔日偌爾需要這款無假的信實實在在踮佇咱每一人的家庭裡。