讀「咱的白話字」所感
THA̍K “LÁN Ê PE̍H-OĒ-JĪ” SÓ͘ KÁM
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | Ló-hu Ló-hu |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第1019、1020號合刊 |
| 日期 | 1967/12 |
| 頁數 | 17 |
白話字（原文數位化）
THA̍K “LÁN Ê PE̍H-OĒ-JĪ” SÓ͘ KÁM
1967.12 tē 1019, 1020 hō p.17-18
Ló-hu
Kū-sū tiông thê, chài lūn pe̍h-oē-jī ê tiōng-iàu-sèng. Tī kuí nî chêng í-keng ū kiông-tiau (強調) teh ho͘-io̍k (呼籲) kóng, Pe̍h-oē-jī m̄-thang hoè; m̄-kú choè-kūn sū-si̍t-siōng sī chiām-chiām teh hong-hoè ê khoán, sui-jiân ū chin-choē in-sò͘ teh siū éng-hióng, chóng-sī siong-sìn pe̍h-oē-jī iû-goân oē kè-sio̍k chûn-chāi, lán ài kiōng-tông lâi ló-le̍k î-chhî.
Lán chai, Ji̍t-jîn (日人) sî-tāi, ēng tông-hoà chèng-chhek kiông-chè thóng-tī Tâi-oân ê sî, lán to lóng jīn-tēng pe̍h-oē-jī si lán kàu-hoē su-iàu ê bûn-jī; só͘-í pó-chûn kàu taⁿ.
Lūn pe̍h-oē-jī tuì lán Tâi-oân Ki-tok kàu-hoē lâi khoàⁿ, sī bûn-hoà ê kong-sîn (功臣), tuì kàu-hoē ê kiàn-li̍p sī ū chin toā ê pang-chān le̍k-liōng. Tâi-oân chho͘-tāi kàu-hoē ê sî, bat jī ê lâng chin chió-sò͘, kai-chài tuì bat pe̍h-oē-jī oē tha̍k Sèng-keng, oē gîm-si, thang piàn-thoân tō-lí tī kok toē-hng, lâi heng-khí kàu-hoē tī ta̍k só͘-chāi. Pe̍h-oē-jī ê kòng-hiàn iā ū Kàu-hoē kong-pò, ū í-goā ê khan-bu̍t (刊物) á-sī chheh, kî-thaⁿ ê tù-chok thang tha̍k, lâi thê-ko hoē-iú bûn-hoà ê chuí-chún. Chiàu ló-hu (老夫) só͘ keng-giām lâi chèng-si̍t, tuì 6, 70 nî chêng kàu-hoē jîn-sū pí í-goā ê lâng, khah chá chìn-pō͘, khah chai-bat ê in-sò͘ toā pō͘ hūn tuì pe̍h-oē-jī ê éng hióng só͘ chō-sêng ê le̍k-liōng put-sián (不鮮).
Che sī kè-khì kàu-hoē bûn-hoà ê sú-si̍t (史實). Kiám thang hoè-iōng pe̍h-oē-jī mah?
Eng-kai ài kó͘-lē kè-sio̍k chhui-hêng, pó-chûn, thang kóng pē-bú-oē ê kè-ta̍t, iā sī kàu-hoē bûn-hoà sú-siōng ê tiōng-iàu būn-toê. Lán ê pē-bú-oē chiū-sī Bân-lâm-gú (閩南語), chiū-sī lán Tiong-hoâ Bîn-kok ê hong-giân, hiān-sî piàn-pò͘ tī Tong-lâm A kap sè-kài ta̍k só͘-chāi, iā sī chin tiōng-iàu ê gú-giân. Choè-kūn chheng-siàu-liân ê oē-gú chin bô chèng-khak ê hoat-im, nā ēng pe̍h-oē-jī, oē-thang chèng-khak. Só͘-í iú-sim ê kàu-hoē jîn-sū ài liû-sim chit ê būn-toê. Kok-kok lóng ū i ê bûn-chiuⁿ kap bûn-hoat (文法) teh hoat-piáu i ê su-siúⁿ, chóng-sī iā ū i ê giân-bûn it-tì (言文一致) ê bûn-jī, chiū-sī oē kap bûn siāng-sî piáu-ta̍t chhut-lâi, oē sī bûn, bûn sī oē, chit hō tan-khuí-sèng (單軌性) ê pe̍h-oē-jī chin kán-tan koh hó ēng, bô bûn-hoat, iā bián kái-sek, chin khoài ha̍k-si̍p, chin pe̍h, chin hó tha̍k; ha̍k-si̍p pe̍h-oē-jī choè bān kuí ge̍h-ji̍t chiū oē-thang tha̍k Sèng-keng kap í-goā ê khan-bu̍t; nā beh tha̍k Kok-bûn Sèng-keng, chiū ài tha̍k kuí-nā nî, chho͘-tiong í-siōng ê thêng-tō͘ chiah oē hiáu tha̍k, chóng-sī iā boē sūn-lī. Tuì kok-bîn ha̍k-hāu kàu chho͘-tiong ài kuí nî kú, kiám bô pí pe̍h-oē-jī ê ha̍k-si̍p khah uî-lân?
Goá tī kàu-hoē seng-oa̍h 60 goā nî kú ê koan-kám, chiàu khoàⁿ hiān-sî Tâi-oân ê bûn-hoà chuí-chún iáu bē ta̍t kàu lí-sióng ê thêng-tò͘, 3-40 hè í-siōng ê hoē-iú, iū-kî-sī chng-siā ê lâm-lú hoē-iú, tha̍k Kok-bûn ê Sèng-keng oē chheng-chhó ê iáu sī chin chió-sò͘. In-uī Ji̍t-jîn sî-tāi só͘ tha̍k ê Kok-bûn bat bô choē, lóng sī ēng pe̍h-oē-jī ê Sèng-keng kap si khah choē; tī to͘-chhī iā chha-put-to. Goá bat siat tha̍k Sèng-keng-pan (tī lé-pài-ji̍t) tha̍k pe̍h-oē-jī ê chin sūn-sū koh khah oē bêng-pe̍k, tha̍k Kok-bûn ê chiū khah uî-lân, iā boē sūn-lī, iā oh bêng-pe̍k hit ê ì-gī. Pe̍h-oē-jī sī giân-bûn it-tì; Kok-bûn tio̍h koh kái-sek chin oh lí-kái. Goá kóng chi̍t ê sū-si̍t, m̄-sī phian-tiōng pe̍h-oē-jī, hut-lio̍k Kok-bûn, Kok-bûn sī lán Tiong-hoâ Bîn-kok bûn-hoà ê cheng-hoâ (精華), sī kok-bîn lóng tio̍h ha̍k-si̍p ê, chóng-sī tī chit ê chheng-hông put chiap (青黃不接) ê sî-tāi, pe̍h-oē-jī sī pó͘-chō͘ chit ê èng-hù put-ki̍p ê chi̍t chióng bûn-jī, iā sī pang-chān Kok-bûn ê chìn-tián, in-uī tuì bat pe̍h-oē-jī lâi ha̍k-si̍p Kok-bûn ê lâng, tī kàu-hoē tiong put-kè kî sò͘ (不計其數), ū Kam jī-tián, ū La̍k-pah-jī phian, ū í-goā chin-choē ê Kok-bûn pe̍h-oē-jī tuì-chiàu ê chheh thang ha̍k-si̍p, pang-chān Kok-bûn ê chìn-pō͘.
Pe̍h-oē-jī ài tī Chú-ji̍t ha̍k-hāu, tī ka-têng chit nn̄g hong-bīn jīn-chin kàu-io̍k, m̄-thang hong-hoè, tuì soè-hàn kà kàu oē tha̍k oē siá, ū hó ê ki-chhó͘, chiū kàu lāu iā khó-í thang ēng. Goá ê keng-giām, pún-lâng tuì soè-hàn tī ka-têng o̍h, iā goá ê kiáⁿ-sun chū soè-hàn kà oē bat, chin piān-lī, beh tha̍k Kok-bûn iā hó, beh tha̍k pe̍h-oē-jī iā hó, tī Bí-kok ê kiáⁿ-jî ēng pe̍h-oē-jī siá pē-bú-oē ê phoe, kám-kak chin chū-jiân.
Sng Hông-tìn Bo̍k-su chài lūn-khí pe̍h-oē-jī ê tiōng-iàu-sèng, tông-sî thê-gī hi-bāng kái-chìn ê kuí tiám, iā ū “Kong-pò-siā ê chhù-piⁿ” iú só͘ kám-giân ê chham-khó, taⁿ goá bô ài to-giân phêng-tiông lūn-toán, put-kò kak-tit pe̍h-oē-jī ê “tông-im-hoà”, “kán-bûn-hoà”, “kán-jī-hoà” sī lí-sióng àn, chóng-sī si̍t-chè-siōng iáu ū saⁿ-lī ê tiám, hi-bōng chhú-āu chài gián-kiù lâi ha̍p si̍t-iōng.
Chóng-kóng, Pe̍h-oē-jī tuì lán Ki-tok kàu-hoē ê tiōng-iàu-sèng, kàu-hoē iú-sim jîn-sū lâi saⁿ kó͘-lē kap thui-hêng sī só͘ goān-bōng.
漢羅（Ùi原文改寫）
讀「咱的白話字」所感
1967.12 第1019， 1020號 p.17-18
Ló-hu
舊事重提，再論白話字的重要性。佇幾年前已經有強調teh呼籲講， 白話字毋通廢；毋過最近事實上是漸漸teh荒廢的款。雖然有真濟因素teh受影響，總是相信白話字猶原會繼續存在，咱愛共同來努力維持。
咱知，日人時代，用同化政策強制統一台灣的時，咱都攏認定白話字是咱教會需要的文字，所以保存到今。
論白話字對咱台灣基督教會來看，是文化的功臣，對教會的建立是有真大的幫贊力量。台灣初代教會的時，捌字的人真少，佳哉對捌白話字會讀聖經，會吟詩，通遍傳道理佇各地方，來興起教會佇逐所在。白話字的貢獻也有教會公報，有以外的刊物抑是冊，其他的著作通讀，來提高會友文化的水準。照老夫所經驗來証實，對6、70年前教會人士比以外的人，較早進步，較知捌的因素大部份對白話字的影響所造成的力量不鮮。
這是過去教會文化的史實。敢通廢用白話字mah？
應該愛鼓勵繼續推行，保存，通講父母話的價值，也是教會文化史上的重要問題。咱的父母話就是閩南語，就是咱中華民國的方言，現時遍佈佇東南亞佮世界逐所在，也是真重要的語言。最近青少年的話語真無正確的發音，若用白話字，會通正確。所以有心的教會人士愛留心這个問題。各國攏有伊的文章佮文法teh發表伊的思想，總--是也有伊的言文一致的文字，就是話佮文siāng時表達出來，話是文，文是話，這號單軌性的白話字真簡單閣好用，無文法，也免解釋，真快學習，真白，真好讀；學習白話字最慢幾月日就會通讀聖經佮以外的刊物；若欲讀國文聖經就愛讀幾若年，初中以上的程度才會曉讀，總是也袂順利。對國民學校到初中愛幾年久，敢無比白話字的學習較為難？
我佇教會生活60外年久的觀感，照看現時台灣的文化水準猶未達到理想的程度，3、40歲以上的會友，尤其是庄社的男女會友，讀國文的聖經會清楚--的猶是真少數。因為日人時代所讀的國文捌無濟，攏是用白話字的聖經佮詩較濟；佇都市也差不多。我捌設讀聖經班，(佇禮拜日) 讀白話字--的真順序閣較會明白，讀國文--的就較為難，也未順利，也oh明白彼个意義。白話字是言文一致；國文著閣解釋真oh理解。我講一个事實，毋是偏重白話字，忽略國文，是咱中華民國文化的精華，是國民攏著學習的，總是佇這个青黃不接的時代白話字是補助這个應付不及的一種文字，也是幫贊國文的進展，因為對捌白話字來學習國文的人，佇教會中不計其數，有甘字典、有六百字篇，有以外真濟的國文白話字對照的冊通學習，幫贊國文的進步。
白話字愛佇主日學學校，佇家庭這兩方面認真教育，毋通荒廢，對細漢教到會讀會寫，有好的基礎，就到老也可以通用。我的經驗，本人對細漢佇家庭學，也我的子孫自細漢教會捌，真便利，欲讀國文也好，欲讀白話字也好，佇美國的子兒用白話字寫父母話的批，感覺真自然。
孫鴻鎮牧師再論起白話字的重要性，同時提議希望改進的幾點，也有「公報社的厝邊」有所感言的參考，今我無愛多言評長論短，不過覺得白話字的「同音化」、「簡文化」、「簡字化」是理想案，總是實際上猶有相離的點，希望此後再研究來合實用。
總講，白話字對咱基督教會的重要性，教會有心人士來相鼓勵佮推行是所願望。