台灣民間宗教中ê傳說(13)
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat(13)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第994號 |
| 日期 | 1966/11 |
| 頁數 | 11 |
白話字（原文數位化）
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat(13)
Niû Kú-têng
1966.11.15 P11-12、14
(Chiap 992 hō)
Beh toà ha̍k-hāu tiâⁿ khí biō.
Tī choè-kūn ê Tiong-hoâ Ji̍t-pò ū pò, kóng tī Hûn-lîm koān Kháu-ô͘ hiong hái-kîⁿ ê Tâi-chú chhoan, ū chi̍t keng Tâi-heng kok-bîn ha̍k-hāu, kóng chit keng ha̍k-hāu ê ka-tiúⁿ ê 90% í-siōng sī thó-hî lâng, seng-oa̍h chuí-chún kē, tì-sek chuí-chún iā chin kē. Kóng chiah ê lâng tī téng ge̍h bé (Bîn-kok 55 nî ê 9 ge̍h bé), Tâi-chú chhoan ê chhoan-bîn tāi-piáu kuí-nā lâng lâi kàu ha̍k-hāu, kóng, “ In-uī ū sîn-bêng chí-tiám, kóng tio̍h tī ha̍k-hāu ê ūn-tōng tiâⁿ tiong-ng khí chi̍t keng biō, chiah oē thang pó-pì choân chhoan ê pêng-an,” Kóng liáu chiū chek-sî tāng-kang khí biō, in-uī hāu-tiúⁿ sian-siⁿ chó-tòng in bô hoat-tit, chiū thêng-pò siōng-kip iú-koan ê ki-koan chhú-lí. Keh-tńg-ji̍t ê pò-choá toē-hng lūn-toân nih chek-sî kóng, Tī kin-á-ji̍t ê kho-ha̍k sî-tāi, iáu-kú hoat-seng chit khoán ê bê-sìn, sīm-chì chiàm ha̍k-hāu ê toē beh khí biō, chit khoán chhim-chiàm kàu-io̍k ê hêng-uî sī chi̍t kiāⁿ ê “ Hong-tông koài-sū”（荒唐怪事）, siōng-chhiáⁿ khoàⁿ hit ê choè hoat kap tōng-ki, ún-tàng m̄-sī chi̍t ê phó͘-thong ê bê-sìn sū-kiāⁿ. chhiáⁿ ū koan-hē ê tong-kio̍k tio̍h thiat-té tiāu-cha, khoàⁿ sī m̄-sī ū sîn-kùn tī āu-bīn teh chok-lōng.
Tuì í-siōng ê si̍t-lē lâi kóng, thang chai bê-sìn sī bī khai-hoà, bī bûn-bêng ê lâng ê sim-lí, án-ni, bê-sìn m̄-nā Ki-tok-kàu teh hoán-tuì, iā sī siū kho-ha̍k sî-tāi ê bûn-bêng, bûn-hoà só͘ hoán-tuì. Sui-jiân sī án-ni, lâng iáu-kú put-toān tī teh chè-chō bê-sìn, kî-tiong tuì hong-suí ê bê-sìn iā siong-tong chhim.
Ông Tek-lok ê thoân-soat.
Tī Chheng-tiâu ê sî, Tâi-oân nā thê-khí Ông Tek-lo̍k（王得祿）sī bô lâng m̄-bat--ê. Tng-sî i ê koaⁿ-hâm sī: “Khim-bēng thé-to̍k, Chiat-kang choân-seng chuí-lio̍k kun-bûn sè-si̍p pek-chiok kong gō͘-kip chìn-hong thài-chú thài-su” （欽命提督浙江全省水陸軍 門世襲伯爵功五級晉封太子太師）, che sī Ông Tek-lo̍k kuí-nā pái thoè Chheng-tiâu chèng-hú châu-bia̍t hái-chha̍t “Chhoà Khian”（蔡牽）iú kong, choè āu chiah kā i hong kàu hit ê koaⁿ-hâm.
I chhut-sì tī hiān-sî ê Tâi-lâm koān Pe̍h-hô tìn Hó͘-soaⁿ lí（臺南縣白河鎮虎山里）, chiū-sī Hó͘-á-bōng（虎子墓）ê Gô͘--ka（吳家）. Chit ê Gô͘--ka ê ka-kéng sī hui-siông sòng-hiong, bat kā Tiàm-á-kháu, chiū-sī hiān-sî ê Pe̍k-hô ê chi̍t ê sìⁿ Ông ê seng-lí lâng chioh chîⁿ, sui-jiân Ông--ka ê seng-lí lâng siông-siông lâi kā i thó chîⁿ, chóng-sī Gô͘--ka in-uī bô chîⁿ thang hêng, hō͘ Ông--ka ê seng-lí lâng chin bô hoaⁿ-hí. Ū chi̍t ji̍t, Ông--ka ê seng-lí lâng koh lâi kā in thó chîⁿ, thó bô, chiū tuì Gô͘--ka kóng, Lí ìn-sìn kóng khoàⁿ tī-sî oē thang hêng goá, m̄-bián hō͘ goá kiâⁿ chiah-nih choē choā lóng khang kiâⁿ. Gô͘--ka chin put-tek-í chiū kí i ê hū-jîn-lâng kóng, “ Lí khoàⁿ, goá ê hū-jîn-lâng koh chi̍t kò ge̍h chiū oē siⁿ, hit sî chiū ū chîⁿ thang hêng lí.”
Taⁿ keng-kè chi̍t ge̍h ji̍t āu, Ông--ka ê seng-lí lâng koh lâi lah, hit sî Gô͘--ka ê hū-jîn-lâng chiàⁿ teh seng-sán, bô kú chiū siⁿ chi̍t ê ta-po͘ gín-ná. Ông--ka ê seng-lí lâng chai Gô͘--ka si̍t-chāi sī bô chîⁿ thang heng-I, só͘-í hiòng Gô͘--ka kóng, put-jû chiong chit ê gín-ná hō͘ goá siu-ióng, goá chiū m̄-bián koh kā lí thó chîⁿ. Gô͘--ka tī chin bô hoat-tō͘ ê tiong-kan, chiong chit ê eⁿ-á hō͘ Ông--ka siu-ióng, chit ê eⁿ-á chiū-sī āu-lâi ê Ông Tek-lo̍k.
Hiân-huī ê hiaⁿ-só.
Ông--ka siu-ióng chit ê gín-ná bô kú, Ông--ka ê hu-hū chiū saⁿ-soà lī-khui sè-kan lah, kai-chài Ông Tek-lo̍k ū chi̍t ê hiaⁿ-só put-chí hiân-huī, khoán-thāi i chhin-chhiūⁿ ka-ki ê kiáⁿ, kā i ióng-io̍k kàu toā-hàn, Ông Tek-lo̍k ê hiaⁿ-só soà tī Ka-khèng（嘉慶）29 nî lī-khui sè-kan, hit-sî Ông Tek-lo̍k in-uī siàu-liām i ê hiaⁿ-só ióng-io̍k ê un-chêng, chiū kā i bâi-chòng tī Tāi-sian-giâm ê thâu-chêng. Tī bô phah-sǹg ê tiong-kan, só͘ bâi-chòng ê toē sī chi̍t ê sian-hia̍t ê hong-suí, í-āu ū lâng kóng tī chá-àm hit ê bōng oē hoat-chhut âng-kong chhut-lâi, Ông Tek-lo̍k iā tuì án-ni ti̍t-ti̍t sêng-kong, kàu-bé chiah chìn-hong kàu thài-chú Thài-su（太子太師）ê koaⁿ-hâm. Thiaⁿ kóng Ông Tek-lo̍k choè koan liáu-āu, uī-tio̍h siàu-liām bâi-chòng in hiaⁿ-só ê hó hong-suí, chiū sàng tī Tāi-sian-giâm hū-kūn ê Tāi-sian-sī chi̍t tè siá tio̍h “Tāi-hoat chû-pi” ê pián-á, tuì án-ni Tāi-sian-sī iā uī-tio̍h Ông Tek-lok khiā chi̍t tè lo̍k-pâi（碌碑）. (Chù: uī-tio̍h sí-lâng khiā ê kiò-choè sîn-chú pâi, uī-tio̍h oa̍h-lâng khiā ê kiò-choè lo̍k-pâi). Tuì hit-tia̍p í-āu, Tāi-sian-sī nā chá-àm kòng cheng-kó͘ ê sî, chiū lóng oē hiáng-tōng kàu Ông-hú khì. Hit-sî ê Ông-hú í-keng soà khì tī Chu-lô ê Kau-bé chng（諸羅的溝尾莊）, chiū-sī hiān-sî ê Thài-pó chng. Koh kóng, Nā Tāi-sian-sī chá-àm ê cheng-kó͘ hiáng kàu Ông-hú ê sî, choân chng-siā ê koe boē thî, kàu iā boē puī, che chiàⁿ-sī chi̍t toān bê-sìn hong-suí ê thoân-soat. Í-hā iáu ū chi̍t toāⁿ bê-sìn hong-suí ê thoân-soat kò͘-sū.
Nn̄g ki thian-jiân chio̍h-chek.
Tī Khiân-liông ê nî-tāi, Ka-gī koān kap Hûn-lîm koān ê kau-kài tiong, ū chi̍t ê chhim-soaⁿ toān-gâi ê choa̍t-piah（深山斷崖的絕壁）, m̄-chai tuì tī-tang-sî khí ū nn̄g ki la̍h-tiâu hêng ê chio̍h-thiāu. Chit nn̄g ki chio̍h-chek（石燭）chiàⁿ-sī tī Chheng-chuí khoe ê siōng-liû kap pōng-khoe（磅溪）ha̍p-liû ê khoe-piⁿ, nn̄g ki chio̍h-chek saⁿ lī-khui iok-lio̍k ū 100 kong-chhioh lia̍h saⁿ pâi, tuì hn̄g-hn̄g chiū thang khoàⁿ-kìⁿ, chit nn̄g ki kóng sī thian-jiân ê chio̍h-chek, m̄-sī jîn-kang choè ê, thiaⁿ kóng hit ê sî-chūn, Ka-gī, Hûn-lîm nn̄g koān ê soaⁿ-chhoan lóng sī iáu-bē bat ū lâng kiâⁿ kàu ê. Tī Chheng-chuí khoe ê siōng-liû ū chi̍t ê kiò-choè Choân-á-siā（全仔社）, chiū-sī A-lí-san ê soaⁿ-pau choè tāi-seng poaⁿ lâi pîⁿ-toē khiā ê só͘-chāi, jîn-kháu tiā-iok ū 600 lâng, chit ê Choân-á-siā hiān-chāi sī sio̍k-tī Ka-gī koān Muî-san hiong Thài-hô chhoan（嘉義縣梅山鄉太和村）ê só͘-chāi, hiān-sî í-keng ū khai-hoat chi̍t tiâu A-lí-san Muî-khòng kong-lō͘.
Taⁿ lâi kóng hit nn̄g ki thian-jiân ê chio̍h-chek, tuì Hûn-lîm koān Kó͘-khiⁿ hiong ê Chháu-niá chhoan（辰林縣古坑鄉的草嶺村）, kap Ka-gī koān Muî-san hiong Thài-hô chhoan Kám-á-the̍h（嘉義縣梅山鄉太和村柑子宅）khoàⁿ kè-khì, si̍t-chāi sī chi̍t ê kî-koan（奇觀）, thoân-soat kóng tī Khiân-liông（乾隆）23 nî, chit tuì chio̍h-chek kàu ji̍t-àm chiū hoat-chhut hé-kng, chiàⁿ chhin-chhiūⁿ la̍h-tiâu tiám hé chi̍t iūⁿ, siōng-chhiáⁿ hit ê kng-chiò kàu Choân-á-siā（全仔社）Hûn-lîm, Ka-gī nn̄g koān ê kau-kài tiong ê chi̍t-chō chi̍t-chō ê soaⁿ, hō͘ lâi chit soaⁿ-tiong phah-la̍h ê pîⁿ-toē ê Hàn-jîn（漢人）kám-kak hui-siông ê kî-koài. Khí-chho͘ lia̍h choè hiah ê soaⁿ-toē ê soaⁿ-pau m̄-chai teh pìⁿ sím-mi̍h báng, chóng-sī āu-lâi chiah chai m̄-sī soaⁿ-pau khì tiám hé ê, in-uī put-lūn sī hong-thai, toā-hō͘ ê tiong-kan to kè-sio̍k teh to̍h, bē bat hoa--khì.
Chio̍h-chek to̍h khí-lâi.
āu-lâi thiaⁿ kóng tī chio̍h-chek to̍h khí-lâi hit chi̍t nî, tī Choân-á-siā ê soaⁿ-pau tiong, ū chi̍t ê hū-jîn-lâng siⁿ chi̍t thai ê siang-siⁿ-á, nn̄g ê lóng sī ta-po͘--ê, put-kò nn̄g ê ê bah-sek bô kāng-khoán, chi̍t ê bah-sek sī tang-iûⁿ lâng ê bah-sek, koh chi̍t ê ê bah-sek sī o͘--ê, o͘ kah chhin-chhiūⁿ o͘-ba̍k. Soaⁿ-pau chāi lâi chiū í-keng khoàⁿ siang-siⁿ tiong ê chi̍t ê sī iau-chiaⁿ ê bê-sìn, taⁿ koh khoàⁿ tio̍h kî-tiong ê chi̍t ê o͘ kah chhin-chhiūⁿ o͘-ba̍k, koh-khah sìn kóng chit ê chiū-sī iau-chiaⁿ, chiū pek hit ê hū-jîn-lâng chiong i tīn sí, nā m̄-káⁿ, iā tio̍h chiong i hiat-lo̍h khoe-tiong hō͘ chuí lâu-khì. Khó-lîn chit ê o͘-bah ê eⁿ-á siū toà kàu khoe-piⁿ, hō͘ lâng hiat tuì chuí-tiong lâu-khì. Tuì chit sî í-āu, chit nn̄g ki chio̍h-chek tiong, tò-pêng hit ki hé chiū hoa--khì, bô koh hoat kng, chí-chhun chiàⁿ-pêng hit ki chio̍h-chek kè-sio̍k teh to̍h, che ná chhin-chhiūⁿ hit nn̄g ê eⁿ-á ê sìⁿ-miā kap chit nn̄g ki chio̍h-chek ū koan-hē, chiàⁿ-pêng chit ki chio̍h-chek ū koan-hē, chiàⁿ-pêng chit ki chio̍h-chek kè-sio̍k to̍h kuí-nā nî kú, hit ê gín-ná í-keng 5 hè lah. Ū chi̍t ji̍t, chit ê gín-ná mn̄g in lāu-bú kóng, “ Goá ê ko-ko sī khì tó-uī?” In lāu-bú hut-jiân thiaⁿ i mn̄g chit kù chin tio̍h-kiaⁿ, iⁿ-iⁿ ngh-ngh kā i kóng, “Lín ko-ko tī chut-sì hit nn̄g ji̍t-á lâng kóng i sī iau-chiaⁿ, só͘-í kā tàn tuì khoe-nih lo̍h-khì, í-keng sí lah. Chit ê 5 hè ê gín-ná thiaⁿ liáu-āu chiū lâu ba̍k-sái, háu kàu boē chhut siaⁿ, tuì chit sî í-āu, chit ê gín-ná chiū cheng-sîn piàn-chiâⁿ sit-siông, keng-kè bô kú iā chiū sí-khì lah, tú-tú i sí, hit ki iáu teh to̍h ê chio̍h-chek iā hoa khì lah. āu-lâi keng-kè kuí-nā nî āu, chiàn-pêng hit ki chio̍h-chek soà hō͘ luî-tiān kòng pháiⁿ-khì, chí chhun tò-pêng hit ki, thiaⁿ kóng kàu hiān-chāi iáu tī-teh, chiah ê tāi-chì chiū liû-thoân tī soaⁿ-toē ê soaⁿ-pau tiong.
（Thāi-sio̍k）
漢羅（Ùi原文改寫）
台灣民間宗教中ê傳說
Beh toà學校埕起廟。
Tī最近ê中華日報有報，講tī 雲林縣口湖鄉海墘ê 台子村，有一間台興國民學校，講這間學校ê 家長ê 90%以上是討魚人，生活水準kē，知識水準也真kē。講chiah ê人tī頂月尾 (民國55年ê 9月尾)，台子村ê 村民代表 幾nā人來到學校，講：「因為有神明指點，講著tī學校ê運動埕中央起一間廟，chiah會thang保庇全村ê平安，」講了就即時動工起廟，因為校長先生阻擋in無法得，就呈報上級有關ê機關處理。隔-tńg-日ê報紙地方論壇裡即時講：Tī今仔日ê科學時代，iáu-kú發生這款ê迷信，甚至chiàm學校ê地beh 起廟，這款侵佔教育ê 行為是一件ê「荒唐怪事」（荒唐怪事），尚且看hit個做法 kap動機，穩當m̄是一個普通ê迷信事件。請有關係ê當局tio̍h徹底調查，看是m̄是有神棍 tī後面teh作弄。
對以上ê 實例來講：thang知迷信是未開化， 未文明ê人ê心理，án-ni，迷信m̄-nā基督教 teh反對，也是受科學時代ê文明，文化所反對。雖然是án-ni，人iáu-kú不斷tī teh製造迷信，其中對風水ê迷信也相當深。
王得祿ê傳說。
Tī 清朝 ê時，台灣若提起王得祿（王得祿）是無人m̄-bat--ê。當時伊ê 官銜是: “欽命提督浙江全省水陸軍 門世襲伯爵功五級晉封太子太師” （欽命提督浙江全省水陸軍 門世襲伯爵功五級晉封太子太師），這是王得祿幾nā擺替清朝政府剿滅海賊「蔡牽」（蔡牽）有功，最後chiah kā 伊封到hit個官銜.
伊出世tī現時ê 台南縣白河鎮虎山里（臺南縣白河鎮虎山里），就是虎子墓（虎子墓）ê 吳家（吳家）。這個吳--家ê 家境是非常散鄉， bat kā Tiàm-á-kháu，就是現時ê 白河ê一個姓王ê 生理人借錢，雖然王--家ê 生理人常常來kā 伊討錢，總是吳--家因為無錢thang 還， hō͘ 王--家ê 生理人真無歡喜。有一日，王--家 ê 生理人koh來kā in討錢，討無，就對吳--家講：你印信講看tī-時會 thang 還我，m̄免hō͘我行chiah-nih濟choā攏空行。吳--家真不得已就指伊ê婦人人講：「你看，我ê 婦人人koh一個月就會生， hit時就有錢thang還你。」
Taⁿ經過一月日後，王--家 ê 生理人koh來lah， hit時吳--家 ê婦人人正 teh生產，無久就生一個ta-po͘ 囡仔。 王--家 ê 生理人知吳--家實在是無錢thang 還伊，所以向吳--家講：不如將這個囡仔hō͘我收養，我就m̄免koh kā你討錢。吳--家 tī真無法度ê中間，將這個嬰仔 hō͘ 王--家收養， 這個嬰仔就是後來ê王得祿。
賢慧ê 兄嫂。
王--家收養這個囡仔無久，王--家 ê夫婦就相續離開世間lah，佳哉王得祿有一個兄嫂不止賢慧，款待伊親像家己ê 囝， kā 伊養育到大漢，王得祿 ê 兄嫂soà tī嘉慶（嘉慶）29年離開世間，hit時王得祿因為siàu-念伊ê 兄嫂養育ê恩情，就kā 伊埋葬tī 大仙岩 ê頭前。Tī無拍算ê中間，所埋葬ê 地是一個仙穴 ê 風水，以後有人講tī早暗hit個墓會發出紅光出來，王得祿也對án-ni直直成功，到尾chiah 進封到太子太師（太子太師）ê 官銜。聽講王得祿做官了後，為著siàu念埋葬in 兄嫂ê好風水，就送tī 大仙岩附近ê大仙寺一塊寫著 「大發慈悲」ê 匾仔， 對án-ni 大仙寺也為著王得祿khiā一塊碌碑（碌碑）。(註:為著死人khiā ê叫做神主牌，為著活人khiā ê叫做碌碑)。對 hit霎以後，大仙寺若早暗摃鐘鼓ê時，就攏會響動到王府去。hit時ê王府已經soá去tī 諸羅 ê 溝尾莊（諸羅的溝尾莊），就是現時ê 太保庄。 Koh講：Nā 大仙寺早暗ê 鐘鼓響到王府ê時，全庄社ê 雞boē啼，狗也boē puī，這正是一段迷信風水ê傳說。以下iáu有一段迷信風水ê傳說故事。
兩隻天然石燭。
Tī 乾隆ê年代，嘉義縣kap 雲林縣 ê交界中，有一個深山斷崖ê絕壁（深山斷崖的絕壁），m̄知對tī tang-時起有兩隻蠟條型ê石柱。這兩隻石燭（石燭）正是tī清水溪 ê上流 kap磅溪（磅溪）合流 ê溪邊，兩隻石燭相離開約略有100 公尺掠相排， 對遠遠就thang看見，這兩隻講是天然ê石燭， m̄是人工做ê，聽講hit個時陣， 嘉義，雲林兩縣 ê山村攏是iáu未bat有人行到ê。 Tī清水溪ê 上流有一個叫-做全仔社（全仔社），就是阿里山ê山胞做事先搬來平地khiā ê所在，人口大約有600人，這個全仔社現在是屬-tī嘉義縣梅山鄉太和村（嘉義縣梅山鄉太和村）ê所在，現時已經有開發一條阿里山煤礦公路。
Taⁿ來講hit兩隻天然ê石燭， 對雲林縣古坑鄉ê草嶺村（辰林縣古坑鄉的草嶺村），kap嘉義縣梅山鄉太和村柑子宅（嘉義縣梅山鄉太和村柑子宅）看過去，實在是一個奇觀（奇觀），傳說講tī乾隆（乾隆）23年，這對石燭到日暗就發出火光，正親像蠟條點火一樣，尚且hit個光照到全仔社（全仔社）雲林， 嘉義兩縣 ê交界中ê一座一座 ê山，hō͘來這山中拍獵ê 平地ê 漢人（漢人）感覺非常ê奇怪。起初掠做hiah ê山地ê山胞m̄知teh變甚麼báng，總是後來chiah知m̄是山胞去點火 ê，因為不論是風颱，大雨ê中間to繼續teh to̍h，未bat hoa--去。
石燭to̍h 起來。
後來聽講tī石燭 to̍h起來hit一年，tī全仔社 ê山胞中，有一個婦人人生一胎ê雙生仔，兩個攏是ta-po͘--ê，不過兩個ê肉色無仝款，一個肉色是東洋人ê肉色， koh一個ê肉色是烏--ê， 烏 kah親像烏目。 山胞在來就已經看雙生中ê一個是妖精 ê迷信，taⁿ koh看著其中ê一個烏kah親像烏目， koh-khah信講這個就是妖精，就逼hit個婦人人將伊tīn死，若m̄敢，也tio̍h將伊hiat落溪中hō͘水流去。可憐這個烏肉ê嬰仔受帶到溪邊，hō͘人hiat 對水中流去。對這時以後，這兩隻石燭中，tò-pêng hit 隻火就hoa--去，無koh發光，只chhun 正-pêng hit 隻石燭繼續teh to̍h，這ná親像hit兩個嬰仔ê性命kap 這兩隻石燭有關係，正-pêng 這隻石燭有關係，正-pêng 這隻石燭繼續to̍h 幾nā年久，hit個囡仔已經5 歲 lah。有一日，這個囡仔問in老母講：「我ê 哥哥是去tó位？」In老母忽然聽伊問這句真tio̍h-驚， iⁿ-iⁿ ngh-ngh kā伊講，”恁哥哥tī 出世hit兩日仔人講伊是妖精，所以kā tàn 對溪裡落去，已經死lah。 這個5歲 ê 囡仔聽了後就流目屎，哮到boē出聲，對這時以後，這個囡仔就精神變成失常，經過無久也就死去lah， tú-tú 伊死，hit 隻iáu teh to̍h ê石燭也hoa去lah。後來經過幾nā年後，正-pêng hit ki石燭soà hō͘ 雷電摃歹去，只chhun tò-pêng hit隻， 聽講到現在iáu tī-teh， chiah ê代誌就流傳tī山地ê山胞中。
（待續）