台灣民間宗教中ê傳說(12)
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat(12)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第992號 |
| 日期 | 1966/10 |
| 頁數 | 10 |
白話字（原文數位化）
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat(II-2)
Niû Kú-têng
1966.10.15 P10-11
Chhái-ku̍t thô͘-thoàⁿ kap lêng-me̍h（採掘煤炭與龍脈）
Khoàⁿ Tâi-oân khai-sí chhái-ku̍t thô͘-thoàⁿ ê kî-kan, sī tuì Chú-āu 1626 nî, sī tong-sî chiàm-léng Koe-lâng ê Se-pan-gâ lâng tāi-seng khai-sí. Chóng-sī kàu Tīⁿ Sêng-kong lâi Tâi-oân ê sî, ū pan-pò͘ kìm-chí chhái-ku̍t, hit ê goân-in sī kóng, Soaⁿ-toē sī oē chó-iū lâng ê ūn-miā ê le̍k-liōng, in-uī tī soaⁿ-nih kiàn-tiok bōng-toē, oē thang hō sí-lâng tit-tio̍h bêng-hok（冥福）. Chāi siⁿ ê lâng iā thang tuì án-ni tit-tio̍h hok-khì. Oāⁿ oē lâi kóng, sī kun-kù oē phò-hoāi lêng-me̍h ê bê-sìn, chit iūⁿ ê bê-sìn bû-hêng tiong éng-hióng kàu tī jîn-sim, tāi-ke chiū siong-sìn, kiaⁿ-liáu siong-hāi lêng-me̍h, hō͘ kiat-toē（吉地）piàn chiâⁿ hiong-toē（凶地）, lâi tú-tio̍h chai-hāi.
Sui-jiân sī án-ni, lán nā koàn tī Khong-hi（康熙）56 nî chhut-pán ê “Chu-lô koān-chì”（諸羅縣志）, chiū thang khoàⁿ tio̍h chū hiān-chāi khí ê 230 goā nî chêng chiū í-keng ū lâng teh su ku̍t（私掘）, tī Tām-chuí hong-chì（淡水方志）tiong ê Hù-ia̍h-chì（賦役志）nih iā ū kì tio̍h kóng, Tī Khiân-liông（乾隆）ê nî-kan ū kiàn chio̍h-pi lâi kìm-chí chhái-ku̍t thô͘-soàⁿ. Koh kóng, Tī Tō-kong（道光）15 nî kap 27 nî ê sî, ū peh-sìⁿ ê lāu-toā pín-chhéng kóng, In-uī ū lâng chhái-ku̍t thô͘-thoàⁿ, tì-kàu lêng-me̍h tī teh chok-chōng(作崇）, só͘-í tio̍h khiā chio̍h-pi giâm kìm lâng chhái-ku̍t thô͘-thoàⁿ.
Koh kun-kù Ji̍t-pún sî-tāi, Tâi-oân Tāi-ha̍k ê hāu-tiúⁿ Pè-goân Thán Phok-sū（幣原坦博士）só͘ siá ê “Lâm-hong Bûn-hoà ê kiàn-siat”（南方文化的建設）lāi-bīn só͘ kì, tī Hâm-hong 4 nî, chiū-sī khiā chio̍h-pi kìm-chí chhái-ku̍t ê 7 nî āu, ū chi̍t ê Thian-chú-kàu ê sîn-hū Dr. jhonth, bat hiòng Bí-kok thê-tok pò-kò, tī koe-lâng nih I bat chhin-ba̍k Khoàⁿ-kìⁿ Tâi-oân ê bîn-kan ū lâng teh thau ēng thô͘-thoàⁿ.
Koh kun-kù Ji̍t-pún lâng I-lêng Ka-kú（伊能嘉矩）só͘ tù ê Tâi-oân bûn-hoà-chì（臺灣文化志）ê tiong-koàn nih kóng, Tī Tō-kong（道光）28 nî Eng-kok hái-kun tiong-uì Ko-teng（哥登）, tī Koe-lâng tiāu-cha Hâm-muî toē-chân（含煤地層）í-āu, tī Tō-kong 30 nî, chū-chāi Chheng-tiâu ê Eng-kok kong-sài ū hiòng Chheng-tiâu chèng-hú sin-chhéng chhái-ku̍t thô͘-thoàⁿ, hit sî bat siū Chheng-tiâu chèng-hú kū-choa̍t, goân-in iā sī kóng uī-tio̍h beh pó-hō͘ lêng-me̍h. Tuì í-siōng lâi khoàⁿ, thang chai kiaⁿ phò-hoāi lêng-me̍h ê bê-sìn, sī chó͘-chí bûn-hoà ê hoat-tián ê. Kàu Tông-tī（同治）9 nî ê sî chiah kái-kìm, kong-jiân ún-chún chhái-ku̍t thô͘-soàⁿ, í-āu thô͘-thoàⁿ tuì Tâi-oân ê kang-gia̍p bûn-hoà só͘ kòng-hiàn ê le̍k-liōng sī joā toā, che m̄-bián goá koh soat-bêng.
Chhin-chhiūⁿ án-ni, Ji̍t-pún chiàm-kù Tâi-oân í-āu, beh kiàn-siat chhiòng-koàn thih-tō ê sî, goân-lâi sī beh tuì kiâm-chuí tìn keng-kè, chóng-sī Kiâm-chuí tìn ê sū-sin iû-goân chiàu oē phò-hoāi lêng-me̍h ê lí-iû hiòng Ji̍t-pún chèng-hú pín-chhéng, m̄-thang chō thih-tō tuì Kiâm-chuí keng-kè, tuì án-ni Ji̍t-pún chèng-hú chiong thih-tō kái tuì Ka-gī keng-kè, tuì hit-tia̍p khí, Ka-gī ti̍t-ti̍t lāu-jia̍t hoat-tián. Kiâm-chuí tìn kàu kin-á-ji̍t iû-goân sī chi̍t ê bô lāu-jia̍t ê hiong-chhoan. Chhin-chhiūⁿ án-ni, bê-sìn ê thoân-soat sī bûn-hoà ê tuì-te̍k, iáu-kú lâng thian-thian-á ài bê-sìn, siōng-chhiáⁿ chiong bê-sìn ê thoân-soat thoân kàu iú seng iú sek（有聲有色）.
Gia̍t-lêng kap lêng-kong（孽龍與龍石貢）
Chit ê thoân-soat sī iân-pêng Kūn-ông（延平郡王）Tīⁿ Sêng-kong beh Pak-hoa̍t Chheng-tiâu ê sî, ū chi̍t pái, i chhoā tāi-kun chûn hiòng pak teh chìn-hêng ê sî, toā-tuī tú-tú iâⁿ kàu chi̍t ê kiò-choè Iûⁿ-soaⁿ ê sió-tó（羊山的小島）hū-kūn. Chiàu thoân-soat kóng, nā ū chûn kiâⁿ kàu chit ê só͘-chāi, chiū tio̍h sàng chi̍t chiah oa̍h iûⁿ khì chè tó-siōng ê sîn-lêng（神龍）, chiah oē pó-chhî chûn-chiah pêng-an bô sū. Só͘-í tng Tīⁿ Sêng-kong ê chûn kàu chia ê sî, chûn-su chiàu lē iau-kiû Tīⁿ Sêng-kong ēng chi̍t chiah oa̍h iûⁿ khì chè sîn-lêng, chóng-sī kūn-ông toā siū-khì kóng, Goá ê kun-tuī kiâⁿ piàn ta̍k só͘-chāi, sîn kap kuí lóng hâng-ho̍k, cháiⁿ-iūⁿ goá tio̍h thiám-mī chi̍t chiah gia̍t-thiok. án-ni m̄ thian chûn-su（船師）ê oē, kó-jiân tī bô chi̍t-ba̍k-nih kú chiū gū-tio̍h kông-hong tāi-chok, chiong kūn-ông só͘ toà ê chûn-tuī huí-bia̍t láu toā-poàⁿ, hit sî chûn-tok（船督）Tân Tek（陳德）toā kiaⁿ, chàu-chhiáⁿ kūn-ông hiòng Sîn-lêng kò choē（告罪）,chóng-sī kūn-ông iû-goân m̄-khéng, chiū chéng-choê i-koan ǹg thiⁿ tó-kò kóng, Sêng-kong thoán-niá sam kun, beh khì hoê-ho̍k Tiong-goân, nā Thiⁿ put-choa̍t Bêng-sek（明室）, chhiáⁿ siu-ho̍k chit chiah gia̍t-lêng, lâi chín-kiù ông-su（王師）. Tó-kò oân, hut-jiân phek-le̍k chi̍t siaⁿ, tī toā-éng ê tiong-kan chhut-hiān liáu chi̍t hāng koài-bu̍t, i ê thâu-khak chhin-chhiūⁿ chi̍t ê sió tó-sū hiah toā, chhuì thò͘-chhat chhiⁿ-ian. Thiⁿ-téng ê o͘-hûn gū-tio̍h chit ê chhiⁿ-ian í-au chiū piàn chheng-khì, hong-iā tiāⁿ, éng iā chēng kí-lâi, án-ni, kóng chit chiah sîn-lêng í-keng siū chè-ho̍k lah. Sui-jiân án-ni, kūn-ông kiám-cha pō͘-sio̍k ê siàu-gia̍h, í-keng sit-lo̍h liáu chi̍t poàⁿ khah ke, só͘-í chiah tī tiong-tô͘ tńg-lâi Tâi-oân.
Koh kóng, iân-pêng kūn-ông tī Bêng-tiâu Eńg-le̍k（明朝永曆）13 nî, bat hoa̍t peng tuì Tiông-kang（長江）khì phah Lâm-kiaⁿ ê sî, ū tit-tio̍h toā ê sèng-lī, thiaⁿ kóng hit sî oē tit-tio̍h hiah toā ê sèng-lī, goân-in sī ū ēng chit khoán miâ choè “Lêng-kong”（龍石貢）ê toā phàu, siōng-chhiáⁿ chit ê “Lêng-kong” iā ū chi̍t ê sîn-oē-sek ê thoân-soat. Thoân-soat tiong kóng, Kūn-ông iáu-bē heng-su Pak-hoa̍t ê í-chêng, siông-siông tī Bân-ò（閩粵）ê hái-bīn chhau-liān hái-kun, kóng ū chi̍t ji̍t tī hái-bīn nih, hut-jiân chhut-hiān tio̍h chi̍t hāng oē siám-siám hoat-kng ê mi̍h, siōng-chhiáⁿ hit ê kng-soàⁿ hui-siông kiông, hō͘ khoàⁿ ê ba̍k-chiu oē ian-n̄g, kūn-ông chin kî-koài, chiū phài lâng lo̍h hái khì tiāu-cha khoàⁿ-māi, bô kú lo̍h hái ê lâng peh khí-lâi pò-kò kóng, Sī ū nn̄g chō ê tâng-phàu（銅礮）, chhin-chhiūⁿ iû-lêng（游龍）chi̍t poaⁿ, tī chuí-lāi teh phû-lâi phû-khì. Só͘-í kūn-ông chiū phài sò͘ pah ê khah oē siû chuí ê koaⁿ-peng toà thih-soh lo̍h-khì, chiong hiah ê mi̍h ko͘ khí-lâi, kiat-kó chí kan-ta tit-tio̍h chi̍t chō, iáu chi̍t chō hoà choè lêng, ǹg thiⁿ pe-khì, Siū lia̍h-tio̍h hit chō tâng-phàu, lī-khui chuí liáu-āu chiū sit-khì oa̍h-le̍k, piàn chiâⁿ chhin-chhiūⁿ tuì thô͘-nih ku̍t khí-lâi ê kó͘-tâng chi̍t-iūⁿ, āu-lâi chiong phàu-tân chng tiàm chit ê phàu hoat-siā khoàⁿ-māi, chiah hoat-kiàn tio̍h i ê ui-le̍k chin toā, kìⁿ-nā hō͘ chit mn̂g phàu phah tio̍h ê, bô-lūn sī tâng-chhiûⁿ, thih-piah to chhuì-khì, tuì án-nih chiah kā i hō miâ choè “Lêng-kong”（龍石貢）. Kūn-ông chiū-sī ēng chit ê Lêng-kong ê toā-phàu, chiong Chheng peng pò͘-tì tī Koa-chiu（瓜州）ê thih-soh it-chīn phah chhuì, chiah ê thih-soh, Chheng peng chheng choè “Só-kang-lêng”（鎖江龍）, sī chin kian-kò͘.
Koh kóng, chit chō chheng choè Lêng-kong(龍石貢) ê toā-phàu ū chi̍t ê kî-iⁿ ê só͘-chāi, chiū-sī oē thang ū-chhek muí chi̍t pái chiàn-cheng ê sèng pāi, kìⁿ-nā chit chi̍t pái ê sio-chiàn nā oē iâⁿ, chiū nn̄g saⁿ lâng thoa leh chiū oē kiâⁿ, nā chit chi̍t pái ê sio-chiàn nā boē iâⁿ, chiū sui-jiân ēng sò͘ pah lâng lâi thoa to thoa boē kiâⁿ. Thiaⁿ kóng tī Chheng-tiâu Khong-hi（康熙）18 nî, Kūn-ông ê pō͘-chiòng Lâu Kok-hian（劉國軒）beh kong-táⁿ Choân-chiu（泉州）ê sî, (hit sî Tīⁿ Sêng-kong í-keng sí lah), hut-jiân lêng-kong thoa boē kiâⁿ, Lâu Kok-hian m̄ sìn, chiū bēng-lēng toā la̍t ê lâng kui chheng lâng kiông kā i thoa kah kiâⁿ. Chóng-sī kàu phah phàu ê sî, kóng iā kî-koài, hit ê phàu í-keng sit-khì chok-iōng, Lâu Kok-hian chin siū-khì, bēng-lēng lâng kā i phah liáu 80 ē ê kun-kù（軍棍）, hut-jiân chit ê lêng-kong(龍石貢 )ê toā phàu lòng chi̍t siaⁿ chiū ka-kī chà pháiⁿ. Tng toā-phàu chà pháiⁿ ê sî, iā chà sí sò͘ pah ê kun-peng, tuì án-ni Lâu Kok-hian toā pāi, che chiū-sī bîn-kan thoân-soat tiong ê chi̍t-toāⁿ.
(Thāi-sio̍k)
漢羅（Ùi原文改寫）
台灣民間宗教中ê傳說
採掘土炭kap龍脈（採掘煤炭與龍脈）
看台灣開始採掘土炭ê期間，是對主後1626年，是當時佔領基隆ê 西班牙人事先開始。總是到鄭成功來台灣ê時，有頒佈禁止採掘， hit個原因是講：山地是會左右人ê運命ê力量，因為tī 山裡建築墓地，會thang hō͘死人得著冥福（冥福）。在生 ê人也thang 對 án-ni得著福氣。換話來講：是根據會破壞龍脈 ê迷信，這樣ê迷信無形中影響到tī人心，大家就相信，驚了傷害龍脈， hō͘ 吉地（吉地）變成凶地（凶地），來tú-著災害。
雖然是án-ni，咱若看tī 康熙（康熙）56年出版ê “諸羅縣志”（諸羅縣志），就thang看著自現在起 ê 230 goā年前就已經有人teh 私掘（私掘），tī淡水方志（淡水方志）中ê賦役志（賦役志）裡也有記著講：Tī乾隆（乾隆）ê年間有建石碑來禁止採掘土soàⁿ。 Koh講：Tī道光（道光）15年kap 27年ê時，有百姓ê老大稟請講：因為有人採掘土炭，致到龍脈tī the作祟(作崇），所以tio̍h khiā石碑嚴禁人採掘土炭。
Koh根據日本時代，台灣大學ê校長幣原坦博士（幣原坦博士）所寫ê「南風文化ê建設”（南方文化的建設）內面所記，tī咸豐 4年，就是khiā石碑禁止採掘 ê 7年後，有一個天主教ê神父 Dr。 jhonth， bat向美國提督報告，tī 基隆裡伊bat親目看見台灣ê 民間有人teh 偷用土炭。
Koh根據日本人伊能嘉矩（伊能嘉矩）所著ê台灣文化志（臺灣文化志）ê中卷裡講：Tī道光（道光）28年英國海軍中尉哥登（哥登），tī 基隆調查含煤地層（含煤地層）以後，tī道光 30年，自在清朝ê英國公使有向清朝政府申請採掘土炭，hit時bat受清朝政府拒絕，原因也是講為著beh保護龍脈。 對以上來看，thang知驚破壞龍脈 ê迷信，是阻止文化ê 發展 ê。 到同治（同治）9年ê時chiah 開禁，公然允准採掘土-soàⁿ，以後土炭對台灣ê工業文化所貢獻ê力量是joā大，這m̄免我koh說明。
親像án-ni，日本佔據台灣以後，beh 建設縱貫鐵道 ê時，原來是beh 對鹹水鎮經過，總是鹹水鎮ê仕紳猶原照會破壞龍脈ê理由向日本政府稟請， m̄-thang 造鐵道對鹹水經過，對 án-ni日本政府將鐵道改對嘉義經過，對 hit霎起， 嘉義直直鬧熱發展。鹹水鎮到今仔日猶原是一個無鬧熱ê鄉村。親像án-ni，迷信ê傳說是文化ê對敵，iáu-kú人天天仔愛迷信，尚且將迷信ê傳說傳教有聲有色（有聲有色）。
孽龍 kap 龍石貢（孽龍與龍石貢）
這個傳說是延平郡王（延平郡王）鄭成功beh北伐清朝ê時，有一擺， 伊 chhoā 大軍船向北teh進行ê時，大隊 tú-tú 贏到一個叫做羊山ê小島（羊山的小島）附近。照傳說講：若有船行到這個所在，就tio̍h送一隻活羊去祭島上ê神靈（神龍），chiah會保持船隻平安無事。所以當鄭成功ê 船到chia ê時，船師照例要求鄭成功用一隻活羊去祭神靈，總是郡王大受氣講：我ê軍隊行遍逐所在，神kap 鬼攏降服，怎樣我tio̍h諂媚一隻孽畜。 án-ni m̄ 聽船師（船師）ê話，果然tī無一目nih久就遇著狂風大作，將郡王所toà ê 船隊毀滅了大半， hit時船督（船督）陳德（陳德）大驚， 奏請郡王向神靈告罪（告罪），總是郡王猶原m̄肯，就整齊衣冠ǹg 天禱告講：成功統領三軍， beh去回復中原，若天不絕明室（明室），請收服這隻孽龍，來拯救王師（王師）。禱告完，忽然霹靂一聲， tī大湧ê中間出現了一項怪物，伊ê頭殼親像一個小島嶼hiah大，嘴thò͘-chhat青煙。天頂ê烏雲遇著這個青煙以後就變清氣，風也tiāⁿ， 湧也靜起來，án-ni，講這隻神靈已經受制服lah。雖然án-ni，郡王檢查部屬ê賬額，已經失落了一半khah ke，所以chiah tī中途tńg來台灣。
Koh講：延平郡王 tī 明朝永曆（明朝永曆）13年，bat 發兵對長江（長江）去拍南京ê時，有得著大ê勝利，聽講hit時會得著hiah大ê勝利，原因是有用一款名做”龍石貢”（龍石貢）ê大炮，尚且這個”龍石貢”也有一個神話式ê傳說。傳說中講：郡王iáu未興師北伐ê以前，常常tī 閩粵（閩粵）ê海面操練海軍，講有一日tī海面裡，忽然出現tio̍h一項會閃閃發光ê物，尚且hit個光線非常強， hō͘看ê目睭會ian-n̄g，郡王真奇怪，就派人落海去調查看覓，無久落海ê人peh起來報告講：是有兩座ê銅炮（銅礮），親像游龍（游龍）一般， tī水內teh phû-來phû-去。所以郡王就派數百ê khah 會泅水ê 官兵toà鐵索落去，將hiah ê物ko͘起來，結果只kan-ta得著一座， iáu一座化做龍， ǹg 天飛去，受掠著hit 座銅炮，離開水了後就失去活力， 變成親像對土裡掘起來ê 古銅一樣，後來將砲彈裝tiàm 這個炮發射看覓， chiah發見著伊ê威力真大，見若hō͘ 這門炮拍著ê，無論是銅牆，鐵壁to碎去，對 án-nih chiah kā 伊號名做”龍石貢”（龍石貢）。郡王就是用這個龍石貢 ê大炮，將清兵布置 tī 瓜州（瓜州）ê鐵索一盡拍碎，chiah ê鐵索， 清兵稱做”鎖江龍”（鎖江龍），是真堅固。
Koh講：這座稱做龍石貢(龍石貢) ê大炮有一個奇異ê所在，就是會thang預測每一擺戰爭ê勝敗，見若這一擺ê相戰若會贏，就兩三人拖leh就會行，若這一擺ê相戰若boē 贏，就雖然用數百人來拖to 拖 boē行。聽講tī 清朝康熙（康熙）18年，郡王ê 部將劉國軒（劉國軒）beh攻打泉州（泉州）ê時，(hit時鄭成功已經死lah)，忽然龍石貢拖boē行，劉國軒m̄信，就命令大力ê人歸千人強kā伊拖kah行。總是到拍炮ê時，講也奇怪，hit個炮已經失去作用，劉國軒真受氣，命令人kā 伊拍了80下ê軍棍（軍棍），忽然這個龍石貢(龍石貢 )ê大炮lòng一聲就家己炸歹。 當大炮炸歹ê時，也炸死數百 ê軍兵，對 án-ni 劉國軒大敗，這就是民間傳說中ê一段。
(待續)