活命ê火把(2)
Oah-miā ê Hé-pé (2)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第988號 |
| 日期 | 1966/8 |
| 頁數 | 12 |
白話字（原文數位化）
Oah-miā ê Hé-pé (2)
Teng En̂g-lîm
1966.08.15 P.12-13
——2——
Tuì án-ni goá chèng-sek choè Ná-ná ê su-jîn ê kàu-su. Pài 1 chá-khí goá chin chá chiū lâi kap i kóng-oē, tāi-seng ài chai-ián i hoat piⁿ ê keng-kè. I kā goá kóng, chit ê piⁿ hut-liân-kan lâi, hit sî tī Tâi-lâm Lú-tiong teh tha̍k-chheh, tī ko 2 ê sî, ū chi̍t ê ē-po͘ tī kiû-tiûⁿ kap tông-o̍h saⁿ-kap teh phah ú-mô͘-kiû（羽毛球）, hut-jiân kám-kak kha kiù-kun khí-lâi, tńg-lâi chhù-nih khai-sí hoat-jia̍t, pē-bú suî-sî sàng i kàu choè chhut-miâ pīⁿ-īⁿ chiū-i. Tó chhn̂g chi̍t ge̍h āu, ē-poàⁿ sin piàn-suī, i-seng soan-pò͘ choa̍t-bāng. Nā-sī pē-bú m̄-kam-sin, chek-sî sàng khì Bí-kok tī-liâu, chin khó-sioh, hiān-tāi ê i-ha̍k iáu-kú bô hoat-tō͘ bán-hoê chit nn̄g ki kha khiā ti̍t khí-lâi.
“Tī Bí-kok ê sî, goá hoat-kak ǹg-bāng lóng bô lah. Goá koat-chì beh chū-sat, chóng-sī khoàⁿ tio̍h pē-bú kap goá siāng-khoán iu-siong ê sî, goá iū put-jín sí--khì. Te̍k-pia̍t, goá ê lāu-bú uī-tio̍h goá ê pīⁿ iā soà tó-chhn̂g ji̍p-īⁿ; hiān-chāi iáu tī Bí-kok teh liâu-ióng, goá chin put-jím sim. Tńg-lâi chhù-nih liáu-āu, pa-pa pàng-sak kang-chhiúⁿ ê sū-gia̍p, ēng choân-pō͘ ê sî-kan teh hōng-thāi goá; chit ê hó ka-têng hō͘ goá lòng-phoà, chiâⁿ-choè tē-ge̍k ê khoán-sit, goá khah siūⁿ iā m̄-thang chiong goá ê hēng-hok kiàn-li̍p tī in ê thòng-khó͘ ê téng-bīn, só͘-í tī chi̍t àm koat-sim chū-sat, bô phah-sǹg, pa-pa lóng bô khùn, teh chù-ì goá; khì hō͘ i khoàⁿ--tio̍h, tuì hit ji̍t khí, tiâu-kang chhiàⁿ chi̍t ê lú-pī ji̍t-sî kap goá choè-phoāⁿ, siāng-sî kàm-sī goá ê hêng-tōng. “Hiān-chāi goá ê sim-chêng sī sí pí oa̍h-teh khah hó!” Kóng kàu chia, i ê ba̍k-sái í-keng tih--lo̍h-lâi.
“N̂g Sió-chiá, lí m̄-thang kè-thâu siong-sim, sui-jiân sī uī-tio̍h án-ni, lí ū chiah-nih hó ê khoân-kéng, chiah-nih thiàⁿ lí ê pē-bú, lí thang an-sim oa̍h--lo̍h-khì.” Goá chiām-sî án-ni an-uì i, goá chai-iáⁿ sī goá kek-khí i ê siong-sim, só͘-í bô ài koh hō͘ i siūⁿ khí ka-kī ê put-hēng, goá chiong oē-pìⁿ choán tuì i chhù-bī ê sū. I só͘ bat ê tì-sek chin koâiⁿ, chin khoah; te̍k-pia̍t tuì Bûn-ha̍k ê chō-gē chin hó, im-ga̍k ê ga̍k-lí iā bat chin-choē. Tī iáu-bē hoat pīⁿ í-chêng, ū tī Tâi-lâm o̍h chi̍t, nn̄g nî ê kǹg-khîm, só͘-í oē tām-po̍h toâⁿ chhut-miâ ê ga̍k-khiok; m̄-kú tuì hoat pīⁿ liáu-āu soà thó-ià, chha-put-to pàng bô-khì lah. Bo̍k-koài N̂g Sian-siⁿ teng-bō͘ ê tiâu-kiāⁿ, siōng iàu-kín ê sī oē-hiáu toâⁿ kǹg-khîm, in-uī i teh siūⁿ, chí-ū im-ga̍k chiah oē thang hoê-ho̍k Ná-ná ê khoài-lo̍k. Nā-sī goá khak-sìn, tû-khí im-ga̍k í-goā, iàu ū chi̍t hāng hō͘ i oa̍h lo̍h-khì ê ì-chì, chiū-sī poê-iúⁿ i tuì Siōng-tè ê sìn-gióng. Goá koat-sim beh tuì chit ê lâi ló͘-le̍k.
Hit àm N̂g Sian-siⁿ hó-ì lâu goá kap i chia̍h-pn̄g, ài goá chiong chit ji̍t ê kám-sióng pò hō͘ i chai. Goá kóng,
“uī-tio̍h beh hō͘ Ná-ná tuì goá ê sìn-jīm kap kái-tû i ê pi-koan, goá ba̍k-chêng bô beh kà i sím-mi̍h ha̍k-būn, chí-ū kap i kóng oē, chiong ū ì-gī ê kò͘-sū, á-sī chhiò oē hō͘ i hoaⁿ-hí, ū sî chàu i ài thiaⁿ ê ga̍k-khiok, á-sī sak lûn-í tī hoe-hn̂g sàn-pō͘ chiū hó. M̄-chai N̂g Sian-siⁿ lí ê i-kiàn cháiⁿ-iūⁿ?”
“Hó, goá chàn-sêng lí ê ì-kiàn. Ba̍k-chêng chí-iàu nā oē thang hō͘ i hoan-hí, sàu-tû i beh sí ê liām-thâu, goá chiū chin hoaⁿ-hí.”
“Goá oē chīn goá ê le̍k-liōng lâi kó͘-lē i; put-kò, nā beh hō͘ Ná-ná oē tuì sí ê liām-thâu oāⁿ choè oa̍h ê ióng-khì, tuì siau-ke̍k pìⁿ choè chek-ke̍k, chiâⁿ-choè chân jî put hoè（殘而不廢）ê lâng, goá jīm uî ū chi̍t ê hoan-hoat, chiū-sī hō͘ i ū chi̍t ê sìn-gióng, bat chi̍t ê chō bu̍t Chú-Siōng-tè kap Iâ-so͘ Ki-tok ê sìn-sim chiah ū hoat-tō͘.”
“Lí ê ì-sù sī hō͘ i chiâⁿ-choè Ki-tok-kàu-tô͘, sī bô?”
“oē thang án-ni kóng, tng i nā bat Siōng-tè ê thiàⁿ, tuì Iâ-so͘ Ki-tok lâi beh chín-kiù i liáu-āu, put-tān i boē koh chhē sí ê lō͘, hoán-tńg oē tit-tio̍h khoài-lo̍k chhàn-lān ê jîn-seng, hoaⁿ-hí ū ì-gī lâi oa̍h--lo̍h-khì.” Goá kóng,
“Hm̀, kiám-chhái ēng Ki-to̍k-kàu ê le̍k-liōng oē tit-tio̍h chit ê lí ēng sím-mi̍h hong-hoat, nā oē ta̍t kàu bo̍k-tek chiū hó; goá siong-sìn lí ū pān-hoat.”
Hit àm tńg-lâi, chiong chit hāng sū pek-chhiat kî-tó kau-tāi Siōng-tè. Chí-ū Siōng-tè chiah ū hoat-tō͘ pang-chān Ná-ná.
——3——
Ū chi̍t chá-khí Ná-ná iáu-bē chhut-lâi, goá lâi chē tī kǹg-khîm chêng, soè siaⁿ teh chàu Beethoven ê “Hō͘ ài-lē-su” (for Elise) kap Badarzewska ê “Siàu-lú ê kî-tó” (Mai-den’s Prayer). Hut-jiân tī goá ê āu-bīn ū lâng teh phah pho̍k-á.
“Chin gâu chàu, chin hó, chin hó.” M̄-chai sím-mi̍h sî, i ka-kī sak lûn-í lâi tī goá ê āu-bīn teh thiaⁿ, koh kóng, “Ông Sian-siⁿ, chū goá phoà-pīⁿ chit nn̄g nî lâi, goá lóng bô koh thiaⁿ tio̍h chiah-nih hó thiaⁿ ê im-ga̍k, tng-sî goá o̍h kàu teh-beh oē-hiáu chàu “hō͘ ài-lē-su” chit tiâu, taⁿ lóng pàng-khì lah, chhiáⁿ lí koh chàu chi̍t pái hō͘ goá thiaⁿ, hó bô?”
“ǹg-bāng bô kú lí iā oē-hiáu chàu,” goá thiaⁿ i ê oē koh chàu chi̍t pái. Chàu liáu, i ê bīn chhiò kah chin tiⁿ; kàu taⁿ, m̄-bat khoàⁿ i ū chit khoán ê bīn-iôn.
“Ông Sian-siⁿ, goá tuì kin-á-ji̍t khí, beh koh khai-sí o̍h, lí tio̍h kà goá.” I chin hoaⁿ-hí kā goá kóng,
Goá chiong kǹg-khîm-í the̍h cháu, sak i ê lûn-í oá--lâi, sui-jiân kha bô hoat-tō͘ thang ta̍h chiat-im-pán（節音板）, m̄-kú chhiú oē thang toâⁿ. Goá chē tī i sin-piⁿ, hō͘ i suî-ì toâⁿ khoàⁿ-māi. Nn̄g nî lâi i ê chhiú koh bong-tio̍h kiān-poâⁿ, sui-jiân chhiú í-keng pìⁿ chin ngī; nā-sī ū kè-sio̍k ha̍k-si̍p, m̄-bián poàⁿ nî ún-tàng oē toâⁿ goá tú-chiah ê khiok. Tuì hit ji̍t khí, chit keng chhù khai-sí ū kǹg-khîm ê siaⁿ chàu chhut-lâi.
Ná-ná nā toâⁿ-khîm ià-siān ê sî, goá chiū sak i ê lûn-í chhut-lâi hoe-hn̂g sàn-pō͘, kóng hó-thiaⁿ koh chhiò-khò ê kò͘-sū hō͘ i thiaⁿ, ū sî thiaⁿ kàu hah-hah-chhiò, ū sî i iā oē sūn-sài kóng hō͘ goá chhiò.
Ji̍t-chí chi̍t-ji̍t chi̍t-ji̍t kè-khì, Ná-ná ê bīn khah bô í-chêng hiah-nih siau-ke̍k lah. Ū chi̍t ji̍t, pún-hiong ê hì-hn̂g teh hòng-iòng chi̍t chhut tiān-iáⁿ miâ kiò “Se-siong khîm-toān”（西廂琴斷）. Chit pō͘ iáⁿ-phìⁿ goá í-keng khoàⁿ kè, goá jīn uî ū hō͘ Ná-ná khoàⁿ ê kè-ta̍t, chiū chhéng-kiû N̂g Sian-siⁿ ê tông-ì, beh chhoā Ná-ná khì khoàⁿ. I tāi-seng tiû-tû kóng:
“Chū chiông goá hoān chit ê pīⁿ chiū m̄-bat chhut-mn̂g khì goā-uī, tong-jiân koh-khah m̄-bat khì khoàⁿ tiān-iáⁿ, in-uī kiaⁿ lâng chhiò, ka-kī kiàn-siàu.”
“Bô iàu-kín, che pèng m̄-sī choē-koà.” goá chhiò kóng,
“M̄-kú lâng oē kā goá kim-kim siòng,” i koh tiû-tû ìn,
“Lán khiàⁿ àm-tiûn, lō͘-nih bô lâng jīn oē chhut, lí koh koà chi̍t ki thài-iông ba̍k-kiàⁿ, chiū lóng bô lâng chai-iáⁿ lah.”
“án-ni hó,” i chin hoaⁿ-hí tap-èng.
Hit àm, goá sak i ê lûn-chhia, tuì chhù kàu hì-hn̂g ū siong-tong ê lō͘-thêng, lō͘-nih goá ná kap i kóng oē ná hō͘ i khoàⁿ sì chiu-uî ê kéng-tì. I in-uī chin kú bô chhut-mn̂g, só͘ í khoàⁿ kah chin tek-ì, lóng bô kám-kak lâng teh khoàⁿ i. Kàu hì-hn̂g, goá khì kap thâu-ke kóng hó-sè, thâu-ke chin hoaⁿ-hí, te̍k-pia̍t kā goán chún-pī sek-tòng ê só͘-chāi, hō͘ goá kap Ná-ná chē choè-hoé.
Chit chhut tiān-iáⁿ sī teh biô-siá chi̍t ê lú koa-chhiú, tng i chhut-miâ ê sî, hut-jiân hoān tio̍h siáu-jî bâ-pì chèng, i kám-kak hui-siông thòng-khó, siūⁿ beh chū-sat, āu-lâi i ê tiōng-hu kap pêng-iú siat-hoat ēng kang-chok lâi kó͘-lē i, hō͘ i chham-ka lô-kun ián-chhiùⁿ, kèng-jiân tī chi̍t pái sēng-tāi ê ián-chhiùⁿ-hoē khiā khí-lâi.
Goá ná khoàⁿ tiān-iáⁿ, ná chù-ì Ná-ná ê piáu-chêng, tng khoàⁿ kàu hit ê koa-chhiú oē chē hui-ki pe-lâi pe-khì; choè lô-kun ián-chhiùⁿ ê sî, i soè siaⁿ kóng, “ Goá iā beh chē hui-ki.” Choè-āu koa-lú tuì lûn-í téng peh khí-lâi ê sî, Ná-ná heng-hùn kàu lâu ba̍k-sái. Tiān-iáⁿ choè soah, teng to̍h khí-lâi, goá khoàⁿ i ê bīn chhiong-moá tio̍h bô hān ê kám-khài. Chit pō͘ tiān-iáⁿ tuì i ê khé-sī chin toā, tńg-lâi kàu lō͘-nih, i tuì goá kóng, “Lâng nā ū sìn-sim, sin-thé sui-jiân ū khoat-hām, iáu-kú ū lō͘-ēng.”（待續）
漢羅（Ùi原文改寫）
活命ê火把(2)
Tuì án-ni我正式做Ná-ná ê私人ê教師。拜一早起我真早就來kap伊講話，事先ài知影伊發病ê經過。伊kā我講：這個病忽然間來， hit時tī台南女中teh讀冊， tī 高二ê時，有一個下晡tī球場kap 同學相kap teh 拍羽毛球（羽毛球），忽然感覺腳kiù筋起來， 轉來厝裡開始發熱，父母隨時送伊到最出名病院就醫。 倒床一月後， 下半身半遂，醫生宣佈絕望。若是父母m̄甘心，即時送去美國治療，真可惜現代ê醫學iáu-kú無法度挽回這兩隻腳khiā直起來。
“Tī美國ê時，我發覺向望攏無lah。我決志beh自殺，總是看著父母kap我siāng款憂傷ê時，我伊有不忍死去。特別，我ê老母為著我ê病也soà倒床入院；現在iáu tī美國teh療養。我真不忍心。 轉來厝裡了後， 爸爸放sak工廠ê事業，用全部ê時間teh奉待我； 這個好家庭hō͘我lòng破，成做地獄ê款式，我khah想也m̄-thang將我ê幸福建立tī in ê痛苦ê頂面，所以tī一暗決心自殺，無拍算，爸爸攏無睏， teh注意我；去hō͘伊看著， tuì hit日起， tiâu工請一個女婢日時kap我做伴， siāng是監視我ê行動。 “現在我ê心情是死比活teh khah好！”講到chia，伊ê目屎已經滴落來。
“黃小姐，你m̄-thang過頭傷心，雖然是為著án-ni，你有chiah-nih好ê環境， chiah-nih疼你ê父母，你thang安心活落去。”我暫時án-ni安慰伊，我知影是我激起伊ê傷心，所以無愛koh hō͘伊想起家己ê不幸，我將話柄轉對伊趣味ê事。伊所bat ê智識真高，真闊；特別對文學ê造詣真好，音樂ê樂理也bat真濟。 Tī iáu未發病以前，有tī台南學一，兩年ê鋼琴，所以會淡薄彈出名ê樂曲； m̄-kú tuì 發病了後soà討厭，差不多放無去lah。莫怪黃先生徵募ê條件， siōng要緊ê是會曉彈鋼琴，因為伊teh想，只有音樂chiah會thang回復Ná-ná ê快樂。若是我確信， 除去音樂以外， iàu有一項hō͘伊活落去ê意志，就是培養伊tuì上帝ê信仰。我決心beh tuì 這個來努力。
hit暗黃先生好意留我kap伊食飯， ài我將這日ê感想報hō͘伊知。我講：
“為著beh hō͘ Ná-ná 對我ê信任kap解除伊ê悲觀，我目前無beh教伊甚麼學問，只有kap伊講話，將有意義ê故事，抑是笑話hō͘伊歡喜，有時奏伊愛聽ê樂曲，抑是sak輪椅 tī花園散步就好。 M̄知黃先生你ê意見怎樣？”
“好，我贊成你ê意見。目前只要若會thang hō͘伊歡喜，掃除伊beh死ê念頭，我就真歡喜。”
“我會盡我ê力量來鼓勵伊；不過，若beh hō͘ Ná-ná 會對死ê念頭換做活ê勇氣，tuì消極變做積極，成做殘而不廢（殘而不廢）ê人，我認為有一個方法，就是hō͘伊有一個信仰， bat一個造物主-上帝kap耶穌基督ê信心chiah有法度。”
“你ê意思是hō͘伊成做基督教徒，是無？”
“會thang án-ni講，當伊若bat上帝ê疼， 對耶穌基督來beh拯救伊了後， 不但伊boē koh chhē死ê路，反轉會得著快樂燦爛ê人生，歡喜有意義來活落去。”我講：
“Hm̀， kiám-chhái用基督教ê力量會得著這個你用甚麼方法，若會達到目的就好；我相信你有辦法。”
hit暗轉來，將這項事迫切祈禱交代上帝。只有上帝chiah有法度幫贊Ná-ná。
——3——
有一早起Ná-ná iáu未出來，我來坐tī鋼琴前，細聲teh奏Beethoven ê “Hō͘ ài-lē-su” (for Elise) kap Badarzewska ê “少女ê祈禱” (Mai-den’s Prayer)。忽然tī我ê後面有人teh 拍pho̍k仔。
“真gâu奏，真好，真好。” m̄知甚麼時，伊家己sak 輪椅來tī我ê後面teh聽， koh講：”王先生， 自我破病這兩年來，我攏無koh聽著 chiah-nih好聽ê音樂，當時我學到teh-beh會曉奏”hō͘ ài-lē-su”這條， taⁿ攏放去lah，請你koh奏一擺hō͘我聽，好無？”
“向望無久你也會曉奏，”我聽伊ê話koh奏一擺。 奏了，伊ê面笑kah真甜；到taⁿ， m̄-bat看伊有這款ê面容。
“王先生，我tuì今仔日起， beh koh開始學，你tio̍h教我。”伊真歡喜kā我講：
我將鋼琴椅the̍h走， sak伊ê輪椅倚來，雖然腳無法度thang踏節音板（節音板）， m̄-kú手會thang 彈。我坐tī伊身邊， hō͘伊隨意彈看覓。 兩年來伊ê手koh摸著鍵盤，雖然手已經變真硬；若是有繼續學習， m̄免半年穩當會彈我tú-chiah-ê曲。 Tuì hit日起，這間厝開始有鋼琴ê聲奏出來。
Ná-ná若彈琴厭倦ê時，我就sak伊ê輪椅出來花園散步，講好聽koh笑詼ê故事hō͘伊聽，有時聽到哈哈笑，有時伊也會順續講hō͘我笑。
日子一日一日過去， Ná-ná ê面khah無以前hiah-nih消極lah。有一日，本鄉ê戲園teh 放映一齣電影名叫”西廂琴斷”（西廂琴斷）。 這部影片我已經看過，我認為有hō͘ Ná-ná看ê價值，就請求黃先生ê同意， beh chhoā Ná-ná去看。伊事先躊躇講:
“自從我患這個病就m̄-bat出門去外位，當然koh-khah m̄-bat去看電影，因為驚人笑，家己見笑。”
“無要緊，這並m̄是罪過。”我笑講：
“M̄-kú人會kā我金金siòng，”伊koh躊躇應，
“咱看暗場，路裡無人認會出，你koh 掛一支太陽目鏡，就攏無人知影lah。”
“án-ni好，”伊真歡喜答應。
hit暗，我sak伊ê 輪車， tuì厝到戲園有相當ê路程，路裡我ná kap伊講話ná hō͘伊看四周圍ê景緻。伊因為真久無出門，所以看kah真得意，攏無感覺人teh看伊。到戲園，我去kap頭家講好勢，頭家真歡喜，特別kā阮準備適當ê所在， hō͘我kap Ná-ná坐做夥。
這齣電影是teh描寫一個女歌手，當伊出名ê時，忽然患著小兒麻痺症，伊感覺非常痛苦，想beh自殺，後來伊ê丈夫kap朋友設法用工作來鼓勵伊， hō͘伊參加勞軍演唱，竟然tī一擺上台ê 演唱會 khiā起來。
我ná看電影， ná注意Ná-ná ê表情，當看到hit-ê歌手會坐飛機飛來飛去；做勞軍演唱ê時，伊細聲講：”我也beh坐飛機。”最後歌女tuì 輪椅頂peh起來ê時， Ná-ná興奮到流目屎。 電影做soah，燈to̍h起來，我看伊ê面充滿著無限ê感慨。 這部電影對伊ê啟示真大， 轉來到路裡，伊對我講， “人若有信心，身體雖然有缺陷， iáu-kú有路用。”（待續）