台灣民間宗教中ê傳說（9）
Tâi-oân Bin-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat (9)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第983號 |
| 日期 | 1966/6 |
| 頁數 | 9 |
白話字（原文數位化）
Tâi-oân Bin-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat (9)
Niû Kú-têng
1966.06.01 P.9-10
3) Nn̄g ê í-keng sit-lo̍h khì ê sió bê-sìn.
Kū-le̍k ê chiaⁿ-ge̍h 15 ji̍t, chiū sī Siōng-goân sù hok Thian-koan chí-hui tāi-tè（上元賜福天官紫徽大帝）ê siⁿ-ji̍t, kán chheng Siōng-goân mî, á-sī kóng Goân-siau mî. Tī chit ji̍t kok toē-hng ê bîn-kan to ū ngiâ hoe-ten, chit sî só͘ beh kóng nn̄g ê sit-lo̍h khì ê sió bê-sìn, sī tī chit ê Goân-siau mî teh kú-hêng ê.
Kun-kú “Tâi-oân sú-cha-lio̍k” （台灣史槎錄）só͘ kì, Tâi-oân bîn-kan nā kàu Goân-siau mî ê sî-chūn, ū chi̍t khoán kiò-choè “Thau-chhiⁿ”（偷青）ê hong-sio̍k, che khiok sī chi̍t khoán ê bê-sìn. Goân-lâi “ thau-chhiⁿ” sī tuì chi̍t ê bē chhut-kè ê siàu-lú thau ji̍p-khì lâng ê hn̂g-lāi, thau at lâng ê hoe-ki kap tek-hio̍h. Ká-sú uī-tio̍h án-ni hō͘ lâng loé, hō͘ lâng mē, chiū oē kè tio̍h hó ang. Koh bē kiat-hun ê lâm chheng-liân, tī chit mî thau ji̍p-khì lâng tau thau-the̍h ti-chô, á-sī koe-am, te̍k-pia̍t ài thau-the̍h lâng ê ló͘-kó͘-chio̍h. Ká-sú nā uī-tio̍h án-ni hō͘ lâng choh, hō͘ lâng mē chiū oē chhoā hó bó͘. Chit hō hong-sio̍k chiâⁿ-choè gín-ná teh liām ê koa-á, hit ê koa-á liām kóng, “Thau tio̍h chhang, kè hó ang; thau tio̍h chhài, kè hó sài.” Koh kóng, “Thau ló͘-kó͘, chhoā hó bó͘.”
Chóng-sī chit bīn siū thau ê lâng, in bê-sìn kóng, tī Siōng-goân mî nā phah-m̄-kìⁿ mi̍h, sī m̄-thang mē lâng, ká-sú nā mē lâng, chiū chi̍t nî tiong ê hó-ūn lóng oē bô--khì, oē piàn-chiâⁿ pháiⁿ-ūn, in-uī án-ni, in chí-ū tī Siōng-goân mî chiong oē phah-m̄-kìⁿ ê mi̍h siu hō͘ i hó-sè. Hiān-chāi chit khoán sió bê-sìn ê hong-sio̍k í-keng bô-khì lah.
Sio-siāng tī chit ê Siōn-goân mî tû liáu “Thau-chhiⁿ” í-goā, iáu ū chi̍t ê sió bê-sìn ê hong-sio̍k, chiū-sī kiò-choè “Thiaⁿ-hiuⁿ”（聽香）, goân-lâi Tâi-oân ê thiaⁿ-hiuⁿ kap Tāi-lio̍k ê “Thiaⁿ-kiàⁿ”（聽鏡）, á-sī “Thiaⁿ-chhàm”（聽讖）chhut tī tâng chi̍t ê khí-goân, iā sī tâng chi̍t ê bê-sìn.
Kun-kù Sòng, Bêng, Se-tiâu ê Phoē-koaⁿ iá-sú”（宋，明，西朝的稗官野史）só͘ kì, tī Tông-tiâu（唐朝）boa̍t-nî, tī bîn-kan chiū í-keng ū thiaⁿ-kiàⁿ ê hong-sio̍k. Thiaⁿ-kiàⁿ sī tī Goân-siau choeh ê poàⁿ-mî, toà chi̍t ê kiàⁿ lâi hiòng chàu sîn poa̍h-poe, mn̄g thiaⁿ-kiàⁿ ê hong-hiòng, āu-lâi chiū ǹg só͘ chí-sī ê hong-hiòng thau chhut-mn̂g, chù-ì thiaⁿ thâu chi̍t pái só͘ thiaⁿ tio̍h ê oē, hit kù oē ê hó kap bái chiū chiâⁿ beh lâi chi̍t nî kú ê ū-tiāu, á-sī kóng tiāu-thâu. Taⁿ tī Tâi-oân só͘ ū ê thiaⁿ-hiuⁿ sī kap che siāng khoán, chóng-sī khiok bô the̍h kiàⁿ á-sī the̍h hiuⁿ. Thiaⁿ-hiuⁿ sī tī Goân-siau ê poàⁿ-mî, hiòng ge̍h-niû poa̍h-poe, khoàⁿ tio̍h tuì tá-lo̍h chi̍t ê hong-hiòng khì thiaⁿ, jiân-āu chiah tuì hit hong-hiòng khì thiaⁿ thâu chi̍t kù oē, tuì só͘ thiaⁿ tio̍h ê thâu chi̍t kù oē ê hó bái lâi chhui-chhek teh-beh lâi chi̍t nî kú ê hó pháiⁿ. Tī Tâi-pak Ba̍k-sa ê Sian-kong-biō, kàu hiān-sî iáu ū lâng khì teh oân Sian-kong bāng, chóng-sī khiok m̄-sī chí kan-ta hān tī Goân-siau mî, chóng-sī pí-kàu-tek ū khah chió lah, nā-sī thiaⁿ-hiuⁿ hiān-chāi chha-put-to bô-khì lah. Tuì í-siōng chiah ê bê-sìn, thang khoàⁿ chhut lâng tuì ka-kī ê chiân-tô͘ ū chin toā ê put-an, goân-in, chiū-sī bô chi̍t ê chin-si̍t ê oá-khò, chóng-sī Chú Iâ-so͘ sī chin-si̍t thang oá khò ê. I bat kóng, “Lín kìⁿ-nā tio̍h-boâ taⁿ tāng-tàⁿ ê, tio̍h chiū-kūn goá; goá beh hō͘ lín an-hioh” (Má-thài 11:28). Koh kóng, “Goá ēng pêng-an lâu teh hō͘ lín; goá chiong goá ê pêng-an siúⁿ-sù lín” (Iok-hān 14:27). Chú koh kóng, “Tī sè-kan lín ū khó͘-lān; to̍k-to̍k lín thang pàng-sim; goá í-keng khah-iâⁿ sè-kan” (Iok-hān 16:33). Koh kóng, “Goá ji̍t-ji̍t kap lín tī-teh, kàu sè-kan ê lō͘-bé.” Lán beh cháiⁿ-iūⁿ thang chiong chit ê oa̍h-oa̍h ê Chú choè thang oá-khò ê Chú, lâi kài-siāu hō͘ chiah ê bô thang oá-khò, put-sî teh put-an ê lâng che sī Ki-tok-tô͘ ê chek-jīm.
(10)
KIAT-SOK PHIN
Tī í-siōng sió-tī ū chīn-liōng siám-pī, kiaⁿ-liáu têng-hok tio̍h Keh Hô-lia̍t Bo̍k-su ê “Tâi-oân chu chong-kàu” kap Lâm-pō͘ Ki-tok Tiúⁿ-ló Kàu-hoē Tāi-hoē só͘ phian-tù ê “Ki-tok-tô͘ kap Tâi-oân koàn-sio̍k” téng ê chheh, chí-ū kan-ta ēng Tâi-oân bîn-kan chong-kàu tiong ê thoân-soat choè tiong-sim, bo̍k-tek, sī ài hō͘ muí chi̍t ê Ki-tok-tô͘ chai hiah ê teh pài ngó͘-siōng ê lâng ê sim-lí, tuì án-ni thang lâi chhoā in kàu Chú Iâ-so͘ ê bīn-chêng, lâi hō͘ Chú chín-kiù.
Lán í-siōng ū saⁿ-kap siūⁿ
(1) Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê loân-ài sú.
(2) Má-chó͘ pô ê thoân-soat.
(3) Tāi-tō kong ê thoân-soat, iā chheng choè Pó-seng tāi-tè.
(4) Ngó͘-hú chhian-soè ê thoân-soat, sio̍k chheng Ông-iâ.
(5) Hok-tek chèng-sîn ê thoân-soat, sio̍k chheng Thó͘-tī-kong.
(6) Lūn Chàu-kun ê thoân-soat.
(7) Lūn Gí-jîn-hoà（擬人化）ê ngó͘-siōng chông-pài, tiong-kan ū ín-khí Keh Sèng-ông chhoā-bó͘, kap Thiⁿ-kong chhut kò-sī, í-ki̍p sîn-bêng koaⁿ-tiûⁿ ê phài-thâu.
(8) Ū ín-khí kuí ê bê-sìn ê sió hong-sio̍k, chhin-chhiūⁿ Hòng-iâⁿ, Phó͘-tō͘, Pàng chuí-teng téng. Choè-āu ū ín-khí nn̄g ê í-keng sit-lo̍h ê sió bê-sìn.
Taⁿ tuì í-siōng só͘ kóng ê, lán thang chai koan-hē ngó͘-siōng chông-pài ê kuí-nā hāng sū.
1) Ngó͘-siōng sī bu̍t-chit ê, chiàⁿ chhin-chhiūⁿ Si-phian 115:7-7 só͘-kì, “In ê ngó͘-siōng sī gûn--ê, kim--ê, sī lâng ê chhiú só͘ chō--ê. In ū chhuì, ia̍h boē kóng-oē; ū ba̍k-chiu, ia̍h boē khoàⁿ; in ū hī-khang, ia̍h boē thiaⁿ; ū phīⁿ-khang, ia̍h boē phīⁿ; in ū chhiú, ia̍h boē the̍h; ū kha, ia̍h boē kiâⁿ; in ia̍h bô ēng in ê nâ-âu chhut-siaⁿ. Chō in ê, khò in ê, lóng beh chhin-chhiūⁿ in.” Khak-si̍t ngó͘-siōng sī lâng ê chhiú só͘ chō ê, sī ēng bu̍t-chit lâi choè-chiâⁿ ê.
2) Ngó͘-siōng sī tuì lâng ê lí-sióng tiong chō chhut-lâi ê. Phì-jū lâi kóng, tī in teh pài ê ngó͘-siōng tiong ū chi̍t sin kiò-choè Chhian-chhiú Koan-im（千手觀音）, kî-si̍t chí-ū chō 8 ki chhiú lâi teh tāi-piáu chi̍t chheng ki chhiú. chit sin Chhian-chhiú Koan-im, tī le̍k-sú siōng pèng bô chit ê lâng, oân-choân sī tuì lâng ê lí-sióng tiong siūⁿ chhut-lâi ê. Goân-in, chiū-sī lâng teh siūⁿ, goá tī chia, sîn-bêng chí-ū oē tī chia kiù goá, pang-chān goá, pó-pì goá, chóng-sī goán hiaⁿ-ko tī Tâi-pak, chit sin sîn-bêng kiám kiù I oē tio̍h? Koh goán sió-ti tī Tâi-tang, chit sin sîn-bêng m̄-chai kiù i oē tio̍h boē/ Tuì chit ê lí-sióng, chiū siūⁿ chhut ū su-iàu chi̍t ê bô-lūn tī tá-lo̍h to kiù oē tio̍h ê sîn-bêng, tuì án-ni só͘ siūⁿ chhut-lâi ê chiū-sī Chhian-chhiu Koan-im. I nā ū chi̍t chheng ki chhiú, chiū ún-tàng oē kiù tī pa̍t só͘-chāi ê chhin-lâng, che kiò-choè tuì lí-sióng tiong só͘ siūⁿ chhut-lâi ê ngó͘-siōng.
iáu ū koh-khah sim-sek ê, chiū-sī tī Tâi-lâm ê Kiàn-kok-lō͘ hit keng Ga̍k-tè-biō, i ê pián-á siá “ Tang-ga̍k-tiān.” Tong-jiân sī ho̍k-sāi Ga̍k-tè-iâ choè chú-sîn, chóng-sī I ê piⁿ-á sī ho̍k-sāi chi̍t ê Kam-lô kap Phîⁿ-chó͘ choè Phoè-sū sîn（配祀神）. Cháiⁿ-iūⁿ oē ho̍k-sāi chit nn̄g ê leh? Goân-in, sī uī beh pang-chān Ga̍k-tè-iâ choè sū, in-uī Kam-lô͘ sī ke̍k khiáu, chiū-sī ū tì-huī, thiaⁿ kóng 12 hè chiū thoè i ê a-kong chiu N7-tiâu lâi kái-koat khùn-lân ê būn-toê, pèng ēng i ê tì-huī phiàn hông-tè chheng i choè thài-chú. Chiàu lâng ê lí-sióng teh siūⁿ, nā hō͘ Kam-lô pang-chān Ga̍k-tè-iâ choè sū sī bān bû it sit, chóng-sī khó-sioh i 12 hè chiū sí tī hông-tè tiān, in-uī chió hè sí, só͘-í bô keng-giām, tī chia chiū siūⁿ chhut chi̍t ê pān-hoat, chiū-sī kóng Phîⁿ-chó͘ ū chia̍h 800 hè, sui-jiân bô Kam-lô hiah-nih ū tì-huī, chóng-sī ū 800 nî ê keng-giām, thang kap Kam-lô ha̍p-chok, thang lâi pang-chān Ga̍k-tè-iâ, só͘-í lán kā I kiò-choè tuì lí-sióng tiong chō chhut-lâi ê. (Thāi-sio̍k)
漢羅（Ùi原文改寫）
台灣民間宗教中ê傳說（9）
3) 兩個已經失落去ê小迷信。
舊曆ê正月15日，就是上元賜福天官紫徽大帝（上元賜福天官紫徽大帝）ê生日，簡稱上元暝， 抑是講元宵暝。 Tī 這日各地方ê 民間 to有迎花燈， 這時所beh講兩個失落去ê小迷信，是tī 這個元宵暝 teh舉行ê。
根據「台灣史槎錄」 （台灣史槎錄）所記，台灣民間若到元宵暝ê時陣，有一款叫做「偷青」（偷青）ê風俗，這卻是一款 ê迷信。原來「偷青」是對一個bē出嫁ê 少女偷入去人ê園內，偷at人ê花枝 kap 竹葉。假使為著 án-ni hō͘人loé， hō͘人罵，就會嫁著好翁。 Koh bē結婚ê 男青年，tī 這暝偷入去人兜偷the̍h豬槽， 抑是雞am，特別ài偷the̍h人ê 咾咕石。假使若為著 án-ni hō͘人choh， hō͘人罵就會chhoā好某。 這號風俗成做囡仔teh念ê 歌仔， hit個歌仔念講：「偷著蔥， 嫁好翁; 偷著菜， 嫁好婿。」Koh講：「偷咾咕， chhoā好某。」
總是這面受偷ê人，in迷信講：tī 上元暝若拍m̄見物，是m̄-thang罵人，假使若罵人，就一年中ê好運攏會無--去，會變成歹運，因為án-ni， in只有tī 上元暝將會拍m̄見ê物收hō͘ 伊好勢。現在這款小迷信ê風俗已經無去lah。
相像 tī 這個上元暝除了「偷青」以外，iáu有一個小迷信ê風俗，就是叫做「聽香」（聽香），原來台灣ê聽香 kap大略ê「聽鏡」（聽鏡），抑是「聽讖」（聽讖）出tī同一個起源，也是同一個迷信。
根據宋，明，西朝ê稗官野史（宋，明，西朝的稗官野史）所記，tī 唐朝（唐朝）末年，tī民間就已經有聽鏡 ê風俗。聽鏡是tī 元宵節 ê半暝，toà一個鏡來向灶神跋杯，問聽鏡 ê方向，後來就ǹg所指示ê方向偷出門，注意聽頭一擺所聽著ê話，hit句話ê好kap bái就成beh來一年久ê預兆， 抑是講兆頭。Taⁿ tī台灣所有ê 聽香是kap這siāng款，總是卻無the̍h 鏡抑是the̍h 香。聽香是tī 元宵 ê半暝，向月娘跋杯，看著對tá落一個方向去聽，然後chiah 對hit方向去聽頭一句話，對所聽著ê頭一句話ê好bái來推測teh-beh來一年久ê好歹。 Tī台北木柵 ê 仙公廟，到現時iáu有人去teh完仙公夢，總是卻m̄是只kan-ta 限 tī 元宵暝，總是比較-tek有khah少lah，若是聽香現在差不多無去lah。 對以上chiah ê迷信，thang看出人對家己ê前途有真大ê不安，原因，就是無一個真實ê 倚靠，總是主耶穌是真實thang 倚靠 ê。 伊 bat講：”恁見若tio̍h磨擔重擔ê， tio̍h就近我;我beh hō͘ 恁安歇」(馬太11:28)。Koh講：「我用平安留teh hō͘ 恁;我將我ê平安賞賜恁」 (約翰14:27)。主koh講：”Tī世間恁有苦難;獨獨恁 thang放心;我已經khah贏世間」(約翰16:33)。Koh講：「我日日kap 恁 tī-teh， 到世間ê路尾。」咱beh怎樣thang將這個活活ê主做thang 倚靠ê主，來介紹hō͘ chiah ê無thang 倚靠，不時teh不安ê人這是基督徒 ê責任。
(10)
結束篇
Tī以上小弟有盡量閃避，驚了重複著Keh Hô-lia̍t牧師ê「台灣諸宗教」kap 南部基督長老教會大會所編著ê「基督徒 kap台灣眷屬」等 ê冊，只有kan-ta用台灣民間宗教中ê傳說做中心，目的，是ài hō͘每一個基督徒知hiah ê teh拜偶像ê人ê心理，對 án-ni thang來chhoā in 到主耶穌ê面前，來hō͘主拯救。
咱以上有saⁿ kap想
(1)大道公kap媽祖婆 ê戀愛史。
(2)媽祖婆 ê傳說。
(3)大道公ê傳說，也稱做保生大帝。
(4)五府千歲 ê傳說，俗稱王爺。
(5)福德正神ê傳說，俗稱土地公。
(6)論灶君ê傳說。
(7)論擬人化（擬人化）ê偶像崇拜，中間有引起郭聖王chhoā某， kap 天公出告示，以及神明官場ê派頭。
(8)有引起幾個迷信ê小風俗，親像放營， 普渡，放水燈等。最後有引起兩個已經失落ê小迷信。
Taⁿ對以上所講ê，咱thang知關係偶像崇拜ê 幾若項事。
1) 偶像是物質ê， 正親像詩篇115:7-7所記， “In ê偶像是銀--ê， 金--ê，是人ê手所造--ê。 In有嘴，亦boē講話;有目睭，亦boē看; in有耳孔，亦boē聽;有鼻孔，亦boē 鼻; in有手，亦boē the̍h;有腳，亦boē行; in亦無用in ê嚨喉出聲。造in ê， 靠in ê，攏beh親像in。」確實偶像是人ê手所造ê，是用物質來做成ê。
2) 偶像是對人ê理想中造出來ê。譬喻來講：tī in teh拜ê 偶像中有一身叫做千手觀音（千手觀音），其實只有造 8 隻手來teh 代表一千隻手。這身千手觀音， tī歷史上並無這個人，完全是對人ê理想中想出來ê。原因，就是人teh想，我tī chia，神明只有會tī chia救我，幫贊我，保庇我，總是阮兄哥tī台北，這身神明kiám救伊會tio̍h? Koh阮小弟tī 台東， 這身神明m̄知救伊會tio̍h boē？對這個理想，就想出有需要一個無論tī tá-loh to救會tio̍h ê神明，對 án-ni所想出來ê就是千手觀音。 伊若有一千隻手，就穩當會救tī別所在ê親人，這叫做對理想中所想出來ê偶像。
iáu有koh-khah心適ê，就是tī 台南ê 建國路 hit 間嶽帝廟，伊ê 匾仔寫「東嶽殿。」當然是服祀嶽帝爺做主神，總是伊ê邊仔是服祀一個Kam-lô kap 彭祖做配祀神（配祀神）。怎樣會服祀這兩個leh?原因，是為beh幫贊嶽帝爺做事，因為Kam-lô͘是極巧，就是有智慧，聽講12歲就替伊ê阿公上朝來解決困難ê 問題， 並用伊ê智慧騙皇帝稱伊做太子。照人ê理想teh想，若hō͘ Kam-lô幫贊嶽帝爺做事是萬無一失，總是可惜伊 12 歲就死tī皇帝殿，因為少歲死，所以無經驗，tī chia就想出一個辦法，就是講彭祖有食800 歲，雖然無Kam-lô hiah-nih有智慧，總是有800年ê經驗，thang kap Kam-lô合作， thang來幫贊嶽帝爺，所以咱kā 伊叫做對理想中造出來ê。 (待續)