台灣民間宗教中ê傳說(5)
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat（5）
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第977號 |
| 日期 | 1966/3 |
| 頁數 | 17 |
白話字（原文數位化）
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat（5）
Niû Kú-têng
1966.03.01 P. 17
Hok-tek chèng-sîn（福德正神）Thó͘-tī-kong
Í-siōng í-keng ū kóng kè tī Tâi-oân ê bîn-kan chong-kàu tiong só͘ teh ho̍k-sāi ê “Hok-tek chèng-sîn” ê sò͘-liōng sī pâi tē it choē ê, kan-ta Tâi-lâm koān-hā ê thó͘-tī-kong í-keng ū 258 sin ê choē, tàu-té Hok-tek chèng-sîn sī sím-mi̍h? Nā kóng bêng chiū bô sím-mi̍h hi-kî lah, che chiū-si tī Tāi-lio̍k kok toē-hng só͘ teh pài thó͘-toē sîn, tī Tâi-oân iā chheng choè Thó͘-tī-kong. Sui-jiân kóng tī Tâi-oân ho̍k-sāi thó͘-tī-kong biō chí sī khí tī chhân-piⁿ, á-sī lō͘-piⁿ, sī chin soè keng, ū ê to bô chi̍t keng koe-tiâu ê toā keng leh. Tī Tâi-oân koan-hē Thó͘-tī-kong ê thoân soat sī hui-siông choē khoán, chóng kóng kui-kiat khí-lâi, chiū-sī kóng thó͘-tī-kong ê seng-chêng sī chi̍t ê uī bîn tû hāi, ka-kī soà put-hēng lâi sí khì ê lâng, sí-āu i ê lêng-hûn chiūⁿ thiⁿ, siū Gio̍k-hông siōng-tè kā I hong choè Thó͘-tī sîn. Chiah ê thoân-soat sui-jiân bô siāng, chóng-sī koan-hē Thó͘-tī-kong ê siⁿ-ji̍t koh lóng sio-siāng, chiū-sī muí nî lông-le̍k 2 ge̍h chhoe 2, choân-séng ê Thó͘-tī-kong biō lóng ū chin lāu-jia̍t ê chè-tián. Lán tī Tâi-oân siông-siông thiaⁿ-kìⁿ hiah ê choè seng-lí ê lâng á-sī siong-tiàm, tī muí ge̍h ê chhoe jī kap 16 ji̍t teh choè gê, te̍k-pia̍t kū-li̍k ê chiaⁿ-ge̍h 16 ji̍t sī “thâu-gê,” 12 ge̍h 16 ji̍t sī “bé-gê,” chit nn̄g pái gê sī choè lāu jia̍t, tán-hāu pài liáu, thâu-ke, hé-kì, sin-lô lóng choè-hoé chia̍h kè pài ê chhiⁿ-chhau, choè gê chiū-sī teh pài Thó͘-tī-kong.
Choè gê ê hong-sio̍k
Koan-hē Tâi-oân choè gê ê hong-sio̍k, choè chá ê bûn-iàn kì-lio̍k sī “Tâi-oân sú-cha-lio̍k”（台灣使槎錄）, hit lāi-bin kóng tī Tâi-oân ê siong-tiàm tī Khong-hi ê nî-kan, muí nî ê kū-li̍k chiaⁿ-ge̍h 16 ji̍t kú-hêng “thâu-gê.” Tông-tī nî-kan só͘ siá ê “Tām-chuí thiaⁿ-chì”（淡水廳志）iā ū án-ni kì-chài, chóng-sī chheng-tāi ê Choân-chiu hú-chì（泉州府志）kap Chiang-chiu hú-chì（漳州府志）, khiok m̄-sī kóng choè gê, sī kóng choè hok（做福）. Choè hok iā sī Tâi-oân ho̍k-sāi Hok-tek chèng-sîn ê iû-lâi, koh chit ê iû-lâi iā sī tuì kó͘-tāi ê siā-chè（社祭）ián-piàn lâi ê.
Kó͘-tāi ê siā-chè sī tī muí nî ê 2 ge̍h kap 8 ge̍h kú-hêng; 2 ge̍h kiò-choè chhun-siā, 8ge̍h kiò-choè chhiu-siā. “Siā”（社）ê ì-sù, chiàu “Hàu-keng”（孝經） só͘ kóng, sī thó͘-toē ê chú, só͘-í hong I choè “siā” lâi chè-sū, sī uī-tio̍h beh kiû lông-chok-bu̍t ê hó siu-sêng. Chiàu Hok-kiàn thoan-chì（福建通志）tiong só͘ kì, sī kū-le̍k ê 2 ge̍h 2 ji̍t teh kú-hêng “siā-chè.” Tâi-oân ēng 2 ge̍h 2 ji̍t choè Thó͘-tī-kong siⁿ, kiám-chhái sī kap che ū koan-liân. Tâi-oân hú-chì（台灣府志）kóng, 2 ge̍h 2 ji̍t ke-ke hō͘-hō͘ koà teng kat chhái, pān seng-lé, chú chhiⁿ-chhau, sīm-chì ū ê choè hì lâi kā Thó͘-tī-kong choè siⁿ-ji̍t. Chú-lô koān-chì（諸羅縣志）kap Chiong-hoà koān-chì（彰化縣志）iā sī siá sio-siāng. Tuì Thó͘-tī-kong choè hok（做福）, kî hok（祈福）, sī piáu-sī lâng tuì thó͘-toē sîn i-nāi ê sim-lí, chit ê sim-lí hō͘ siā-sîn（社神）chiâⁿ-choè jí-jîn-hoà（擬人化）, koh hō͘ lâng lia̍h choè chin-chiàⁿ ū lâng chiâⁿ-choè thó͘-tī-kong ê chûn-chāi. M̄-nā choh-sit lâng, liân kéng-lāi kang-siong-kài ê lâng iā lia̍h choè Thó͘-tī-kong sī teh chú-cháiⁿ tio̍h it-chhè ê seng-sán kap lī-lō͘. Só͘-í kang-siong-kài ê lâng put-chí tuì-tiōng choè gê hàu Thó͘-tī-kong
Gí-jîn-hoà ê kò͘-sū-pù sîn kap kêng sîn
Taⁿ koan-hē Thó͘-tī-kong iā ū chin sim-sek ê thoân-soat kò͘-sū, chiū-sī gí-jîn-hoà ê kò͘-sū. Nā chiàu téng-bīn só͘ kóng, kan-ta tī Tâi-lâm koān-hā ê Thó͘-tī-kong í-keng ū 258 sin ê choē, chiū chiàu khí-kang iā tio̍h ū 258 sin ê Thó͘-tī-pô chiah ha̍p-lí. Chóng-sī kî-si̍t tī Tâi-lâm koān-hā ê Thó͘-tī-pô chí-ū 5 sin nā-tiāⁿ. Tuì án-ni khoàⁿ, lâng khah chun-tiōng Thó-tī-kong. Khah bô kèng-gióng Thó͘-tī-pô. Cháiⁿ-iūⁿ lâng khah kèng-gióng Thó͘-tī-kong, khah bô kèng-gióng Thó͘-tī-pô nih? Goân-lâi sī í-hā chit ê goân-in. Thiaⁿ kóng Thó͘-tī-pô ê choè âng chū-su sim chin tāng, in-uī Thó͘-tī-kong chīn-liōng beh hō͘ lâng lóng pîⁿ-pîⁿ hó-gia̍h, chóng-sī Thó͘-tī-pô khó͘-khǹg Thó͘-tī-kong kóng, nā hō͘ sè-kan lâng lóng pîⁿ-pîⁿ hó-gia̍h, lán ê cha-bó͘-kiáⁿ beh kè ê sî, sím-mi̍h lâng beh choè kiō-hu lâi kā i kng kiō, tuì án-ni lâng kóng Thó͘-tī-kong sī pù sîn（富神）, Thó͘-tī-pô sī kêng sîn（窮神）. In-uī lâng ài hó-gia̍h, só͘-í beh ho̍k-sāi thó͘-tī-kong, m̄-ài ho̍k-sāi Thó͘-tī-pô. Hiān-sî Tâi-lâm koān-hā ū 5 sin ê Thó͘-tī pô, sī in-uī ū hó-gia̍h lâng tông-chêng pú sîn ê thó͘-tī-kong bô bó͘, chiah tiau-khek Thó͘-tī-pô ê ngó͘-siōng lâi chham teh pài. iā ū lâng kóng sī kng kiō ê siūⁿ kóng Thó͘-tī-pô oē pó-pì in ê kng kiō seng-lí, chiah tiau-khek chham teh pài.
Thó͘-tī-kong nā tī Thó͘-tī-kong biō-á sī choè “chú-sîn”（主神）teh hō͘ lâng ho̍k-sāi, chóng-sī nā tī kî-thaⁿ ê biō-nih lóng sī choè “chiông-sîn”（從神）, “phoè-sîn”（配神）, á-sī “hū-sîn”（附神）teh hō͘ lâng ho̍k-sāi.
漢羅（Ùi原文改寫）
台灣民間宗教中ê傳說(5)
福德正神（福德正神）土地公
以上已經有講過 tī台灣ê 民間宗教中所teh服祀ê “福德正神」ê 數量是排第一濟ê， kan-ta 台南縣轄 ê 土地公已經有258 身 ê濟，到底福德正神甚麼？Nā講明就無甚麼稀奇lah，這就是tī大略各地方所teh拜土地神，tī台灣也稱做土地公。雖然講tī台灣服祀土地公廟只是起tī田邊，抑是路邊，是真細間，有ê to無一間雞tiâu ê大間 leh。 Tī 台灣關係土地公ê傳說是非常濟款，總講歸結起來，就是講土地公ê 生前是一個為民除害，家己soah不幸來死去ê人，死後伊ê靈魂上天，受玉皇上帝 kā 伊封做土地神。Chiah ê傳說雖然無siāng，總是關係土地公 ê生日koh攏相siāng， 就是每年農曆 2月初 2，全省 ê 土地公廟攏有真鬧熱ê祭典。咱tī台灣常常聽見hiah ê做生理ê人抑是商店， tī每月ê 初二 kap 16日teh做牙，特別舊曆 ê正月16日是「頭牙，」12月16日是”尾牙，」這兩擺牙是最鬧熱，等候拜了，頭家，夥計， 辛勞攏做夥食過拜ê 生臊，做牙就是teh拜土地公。
做牙ê風俗
關係台灣做牙 ê風俗，最早ê 文獻記錄是「台灣使槎錄」（台灣使槎錄），hit內面講tī台灣ê 商店tī 康熙ê年間，每年ê 舊曆正月16日舉行「頭牙。」同治年間所寫ê “淡水廳志”（淡水廳志）也有án-ni記載，總是清代ê泉州府志（泉州府志）kap 漳州府志（漳州府志），卻m̄是講做牙，是講做福（做福）。做福也是台灣服祀福德正神ê 由來，koh 這個由來也是tuì 古代ê社祭（社祭）演變來ê。
古代 ê 社祭是tī每年ê 2月kap 8月舉行; 2月叫做春社， 8月叫做秋社。 “社”（社）ê意思，照”孝經”（孝經）所講：是土地ê 主，所以封伊做”社”來祭祀，是為著beh求農作物ê好收成。照福建通志（福建通志）中所記，是舊曆 ê 2月2日teh舉行”。」台灣用2月2日做土地公生， kiám-chhái是kap這有關連。台灣府志（台灣府志）講：2月2日家家戶戶掛燈結綵，辦牲禮，煮生臊，甚至有ê做戲來kā 土地公做生日。諸羅縣志（諸羅縣志）kap彰化縣志（彰化縣志）也是寫相siāng。 Tuì 土地公做福（做福），祈福（祈福），是表示人tuì土地神依賴 ê心裡，這個心理hō͘ 社神（社神）成做擬人化（擬人化），koh hō͘人掠做真正有人成做土地公 ê存在。M̄-nā作穡人，連境內工商界ê人也掠做土地公是teh主宰著一切ê生產kap利路。所以工商界ê人不止對重做牙孝土地公
擬人化 ê故事-富神kap 窮神
Taⁿ關係土地公也有真心適ê傳說故事，就是擬人化ê故事。Nā照頂面所講：kan-ta tī 台南縣轄ê 土地公已經有258 身 ê濟，就照起工也tio̍h有258 身 ê 土地婆 chiah合理。總是其實tī 台南縣轄 ê 土地婆只有5 身nā-tiāⁿ。 Tuì án-ni看，人khah尊重土地公。khah無敬仰土地婆。怎樣人khah敬仰土地公， khah無敬仰土地婆 nih?原來是以下這個原因。聽講土地婆ê做人自私心真重，因為土地公盡量beh hō͘人攏平平好額，總是土地婆苦勸土地公講：若hō͘世間人攏平平好額，咱ê 查某囝beh 嫁 ê時，甚麼人beh做轎夫來kā 伊扛轎， tuì án-ni人講土地公是富神（富神），土地婆是窮神（窮神）。因為人愛好額，所以beh服祀土地公， m̄愛服事土地婆。現時台南縣轄有5 身 ê 土地婆，是因為有好額人同情富神ê 土地公無某， chiah雕刻土地婆ê偶像來chham teh拜。也有人講是扛轎ê想講土地婆會保庇in ê 扛轎生理，chiah雕刻chham teh拜。
土地公若tī 土地公廟抑是做”主神」（主神）teh hō͘人服祀，總是若tī其他ê廟裡攏是做”從神」（從神），”配神」（配神），抑是”附神」（附神）teh hō͘人服祀。