台灣民間宗教中ê傳說
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第973號 |
| 日期 | 1966/1 |
| 頁數 | 17 |
白話字（原文數位化）
Tâi-oân Bîn-kan Chong-kàu tiong ê Thoân-soat
Niû Kú-têng
1966.01.01 P17-18
Tī kin-nî lán Tâi-oân ê kàu-hoē ū chi̍t ê le̍k-sú-tek ê toā khèng-chiok, chiū-sī khèng-chiok hok-im lâi Tâi chi̍t pah chiu-nî. Tuì chit ê ū ì-gī ê khèng-chiok í-āu, lán ê Chóng-hoē kap só͘ phoè-sio̍k ê kok Tiong-hoē ū uī-tio̍h Tâi-oân kàu-hoē beh chìn-ji̍p tī soan-kàu ê tē jī sè-kí teh toā chún-pī. Che chiàⁿ-sī Chóng-hoē, Tiong-hoē, thoân-kàu-chiá kap muí chi̍t ê sìn-tô͘ hiaⁿ-tī chí-bē tio̍h tâng-sim chhut-la̍t hùn-khí ê toā bo̍k-phiau.
Taⁿ tī chit ê chin iàu-kín ê soan-kàu ūn-tōng ê sî, lán tio̍h tāi-seng bêng-pe̍k lán ê soan-kàu tuì-siōng, te̍k-pia̍t lán Tâi-oân ê kàu-hoē sī tī Tâi-oân bîn-kan chong-kàu ê khoân-kéng tiong, án-ni, chiū chit ê bîn-kan chong-kàu ê khoân-kéng chiàⁿ-sī lán tē jī sè-kí ê soan-kàu tuì-siōng, in-uī án-ni, lán tio̍h tāi-seng gián-kiù chiah ê bîn-kan chong-kàu, jî-hō͘ lán chiah oē thang hiòng in soan-kàu.
Sió-tī uī-tio̍h chit ê iân-kò͘, chiū tuì kuí-nā nî chêng khai-sí so͘-chi̍p koan-hē Tâi-oân bîn-kan chong-kàu-tiong ê chu-liāu.
（註）：Chiàu Tâi-oân bîn-kan só͘ pài ê kî-si̍t boē-oē thang chheng-choè chong-kàu, in-uī Tâi-oân bîn-kan só͘ pài ê thang hun-choè sì khoán ê chông-pài.
1) Chiū-sī chū-jiân chông-pài（自然崇拜）. Che chiū-sī kóng pài chū-jiân-kài ê mi̍h, chhin-chhiūⁿ kóng pài Thài-iông-kong, ge̍h-niû-má, khoe-táu seng-kun（魁斗星君）, lâm-ke̍k seng-kun（南極星君）, pak-táu seng-kun（北斗星君）téng, khah chho͘-sio̍k ê iā ū sím-mi̍h chio̍h-thâu iâ, sím-mi̍h toā-chhiū kong, koh ū luî-kong, siám-tiān-pô͘ téng. Che lóng sī sio̍k tī chū-jiân chông-pài.
2) Chiū-sī uí-jîn chông-pài（偉人崇拜）. Che chiū-sī teh pài Tiong-kok le̍k-tāi tiong ê uí-jîn, chhin-chhiūⁿ Tāi-tō kong, Má-chó͘ pô, Koan-tè iâ, Khai-san ông téng.
3) Chiū-sī hoàn-sîn chông-pài（汎神崇拜）. Che chiū-sī kóng ta̍k hāng mi̍h to ū sîn, chhin-chhiūⁿ kóng í ū í-sîn（椅神）, tī ū tī-sîn（箸神）, kàu kū-le̍k ê 8 ge̍h 16 mî, ū lâng teh koan í-sîn kap tī-sîn, toh ū toh-sîn, bîn-chhn̂g ū chhn̂g-sîn, chàu ū chàu-sîn, khoàⁿ hoān só͘ ū ê lóng ū sîn, só͘-í tī nî-á choeh-á, á-sī chhoe-it cha̍p-gō͘, tio̍h chêng pài āu pài, kiaⁿ kìⁿ ū chi̍t hāng pài bô tio̍h.
4) Chiū-sī iu-lêng chông-pài（幽靈崇拜）. Che chiū-sī pài í-keng sí-khì ê lâng ê lêng-hûn, it-poaⁿ ê bîn-kan lóng siūⁿ choè í-keng sí-khì ê lêng-hûn ū chhiau-oa̍t-tek ê le̍k-liōng tī-the, só͘-í lâng sí-khì chiū chng sîn-chú khí-lâi pài, (koan-hē sîn-chú ū chi̍t ê thoân-soat, chiū-sī kóng Teng-lân khek-bo̍k uì tia-niû（丁蘭刻木慰爹娘). Teng-lân sī tiong-kok jī-sì hàu-soaⁿ tiong ê chi̍t ê, goân-pún sī choè put-hàu ê, tuì I ê chhiú chiah chō sîn-chú）. Iu-lêng chông-pài pû-tàn pài sîn-chú, tī chhoe-it cha̍p-gō͘ pài mn̂g-kháu, tī 7 ge̍h phó͘-tō͘, hàu hó hiaⁿ-tī-á, á-sī khan saⁿ-ko͘, mn̄g âng-î téng, che lóng sī sio̍k tī iu-lêng chông-pài.
Taⁿ Tâi-oân chit sì chióng ê chông-pài, pèng m̄-sī ū sím-mi̍h to̍k-li̍p hē-thóng, hoán-tńg sī lām-lām kiau-kiau choè chi̍t-hoé teh pài, chit khoán chí thang chheng-choè chông-pài, boē kham-tit chheng-choè chong-kàu. chóng-sī tī to͘-ha̍p siōng tī chia-nih chiām-sî kā I chheng-choè “bîn-kan chong-kàu.” Tī goá só͘ so͘-chi̍p ê chu-liāu tiong, goá ū hoat-kiàn tio̍h chin sim-sek ê bîn-kan chong-kàu ê thoân-soat, só͘-í sió-tī siūⁿ beh chiong só͘ chéng-lí hó ê chi̍t-pō͘-hūn hoat-piáu tī chia-nih thang choè lán tāi-ke bêng-pe̍k lán ê soan-kàu tuì-siōng ê chham-khó.
（1）
Koan-hē Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê loân-ài sú.
Tī Tâi-oân nih ê bîn-kan chông-pài tiong, Má-chó͘ pô kap Tāi-tō kong ê biō chiàm tē it choē, chit nn̄g sin ê biō chha-put-to piàn-moá tī Tâi-oân choân-séng ê ta̍k ê só͘-chāi, chit nn̄g khoán ê biō tāi-khài lóng tī chheng-tiâu ê sî-tāi khí--ê, tng Chheng-tiâu sî-tāi ê Tâi-oân sī chi̍t chō bô khai-hoà ê hái-tó, tng-sî ê Tâi-oân tû-liáu sió-sò͘ ê seng-lí í-goā, tāi-pō͘-hūn chiū-sī thó-hái kap keng-lông. Tī thó-hái ê tiong-kan siông-siông oē gū-tio̍h hong-thai péng-chûn. Tī lio̍k-toē nih, in-uī tong-sî ê oē-seng bô hó, só͘-í siông-siông ū un-e̍k, chit nn̄g hāng chiū chiâⁿ-choè bîn-kan-tiong ê kiaⁿ-hiâⁿ. Koan-hē Má-chó͘ pô lâng chheng i choè hái-sîn, Tāi-tō kong lâng chheng i choè i-sîn, in-uī án-ni, chit nn̄g sin sîn-bêng chiū chiâⁿ-choè ha̍p tī hit ê sî-tāi ê lâng ê su-iàu. Tuì án-ni, lâng chiū khí chin-choē ê Tāi-tō kong biō kap Má-chó͘ pô biō (chheng choè Má-chó͘ keng) lâi teh kèng-pài, ǹg-bāng Má-chó͘ pô oē pó-pì in chhut hái pêng-an, iā ǹg-bāng Tāi-tō kong oē pó-pì hō͘ bîn-kan khah bô un-e̍k.
Taⁿ koan-hē Má-chó͘ pô sī sìⁿ Lîm miâ choè Be̍k（默）. I sī Sòng-tiâu Kiàn-liôn（建隆）goân-nî, iā sī A. D. 959 nî ê 3 ge̍h 23 ji̍t chhut-sì ê, koan-hē i khah siông-sè ê sū, tán-hāu āu-lâi chiah lâi kóng.
Koan-hē Tāi-tō kong, i sī sìⁿ Gô͘ miâ choè Pún（本）. Sī tī Sòng-tiâu Heng-kok（興國） 4 nî, chiū-sī A. D. 979 nî ê e ge̍h 15 ji̍t chhut-sì ê, in nn̄g ê to pîⁿ-pîⁿ sī Hok-kiàn séng ê lâng, thoân-soat kóng in nn̄g ê sí liáu-āu, put-sî chē hûn tī Tiong-kok ê Lâm-hái hoāⁿ kap Tâi-oân ê siōng-khong teh sûn-sī, nā ū gū-tio̍h hong-thai péng-chûn á-sī un-e̍k, chiū lo̍h-lâi kiù lâng. In-uī án-ni, in nn̄g ê sî-siông saⁿ kìⁿ-bīn, bô phah-sǹg, Tāi-tō kong khoàⁿ-kìⁿ Má-chó͘ pô ê suí soà it-kiàn chiong-chêng.
Ū chi̍t ji̍t, in nn̄g lâng koh tī sûn-sī tiong saⁿ gū, Tāi-tō kong chiū thàn ki-hoē hiòng toā i 20 hè ê Má-chó͘ pô kiû hun, chóng-sī siū Má-chó͘ pô ê kū-choa̍t, koh toā-toā kā i kàu-hùn chi̍t khùn, Tāi-tō kong ê sim sui-jiân chin siū-khì, chóng-sī kiaⁿ Má-chó͘ pô oē khì chàu Gio̍k-hông Siōng-tè, só͘-í m̄-káⁿ piáu-hiān chhut-lâi. Sui-bóng sī án-ni, Tāi-tō kong ê sim hui-siông m̄ kam-goān, chiū put-sî teh chhē ki-hoē thang pò-ho̍k Má-chó͘ pô, thang siau chi̍t ê hūn-khì.
Tú-hó hit nî ê 3 ge̍h 23 ji̍t, Má-chó͘ pô ê siⁿ-ji̍t kàu lah, Tāi-tō kong tī hûn-thâu téng khoàⁿ-tio̍h Má-chó͘ pô hō͘ lâng kng teh iû-ke chhut-sûn, Tāi-tō kong chiū siūⁿ kóng hó ki-hoē kàu lah, chek-sî si-tián i ê hoat-su̍t, lo̍h chi̍t tīn ê toā sai-pak-hō͘, chiong Má-chó͘ pô ak kah chi̍t sin tâm lok-lok, chhin-chhiūⁿ niáu-chhú-á poa̍h-lo̍h phun-kng, liân bīn-nih ê hoe-hún iā hoe lok-lok, chin liông-poē. Má-chó͘ pô chiū ut chńg-thâu-á chhui-sǹg, chiah chai sī Tāi-tō kong teh chok-koài ê, chím-á chiū oāⁿ i chhē ki-hoē beh lâi pò-ho̍k Tāi-tō kong.
Taⁿ kè-tńg-nî ê 3 ge̍h 15 ji̍t, Tāi-tō kong ê siⁿ-ji̍t kàu lah, Má-chó͘ pô tī hûn-thâu khoàⁿ tio̍h Tāi-tō kong iông-iông tek-ì hō͘ lâng kng i teh sûn-sī. Hit sî Má-chó͘ pô chiū si-tián i ê hoat su̍t, khí chi̍t tīn ê toā chūn hong, chiong chē tī kiō-lāi iông-iông tek-ì ê Tāi-tō kong ê o͘-se-bō kā I chhe tuì thô͘-kha lo̍h--khì. Tuì hit sî khí, Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê oan-siû ná kiat ná chhim, kóng kàu hiān-chāi iáu teh kè-sio̍k. Só͘-í kóng kàu Má-chó͘ pô siⁿ-ji̍t chiū it-tēng ū hō͘, kàu Tāi-tō kong siⁿ hit ji̍t chiū it-tēng ū thàu toā hong. In-uī án-ni, iā kóng Tāi-tō kong hong, Má-chó͘ pô hō͘. Tuì í-siōng ê thoân-soat tiong, lán thang khoàⁿ chhut in só͘ pài ê oân-choân sī lâng, m̄-sī sîn, in-uī lâng chiah ū loân-ài ê su-siúⁿ, iā chiah ū hit hō saⁿ khioh-hūn, saⁿ pò-ho̍k ê su-siúⁿ. Tuì án-ni, nā siūⁿ-tio̍h lán ê Chú tī si̍p-jī-kè téng iáu teh thoè tèng I tī si̍p-jī-kè ê tuì-te̍k kî-tó kóng, “Pē ah, sià-bián in, in-uī in só͘ choè ê in m̄-chai.” Che thang hō͘ lán siūⁿ kàu Siōng-tè ê khoan-iông kap lîn-bín.
(Thāi-sio̍k)
漢羅（Ùi原文改寫）
台灣民間宗教中ê傳說
Tī今年咱台灣ê 教會有一個歷史-tek ê大慶祝,就是慶祝福音來台一百週年。Tuì 這個有意義ê 慶祝以後，咱ê總會 kap所配屬ê各中會有為著台灣教會beh進入tī 宣教ê第二世紀teh大準備。這正是總會,中會,傳教者 kap每一個信徒兄弟姊妹tio̍h同心出力奮起 ê大目標.
Taⁿ tī 這個真要緊ê 宣教運動ê時，咱tio̍h事先明白咱ê 宣教對象,特別咱台灣ê教會是tī台灣民間宗教ê環境中，án-ni,就這個民間宗教ê 環境正是咱第二世紀ê 宣教對象,因為án-ni,咱tio̍h事先研究chiah ê 民間宗教，而後咱chiah會thang向in 宣教.
小弟為著這個緣故，就tuì 幾ná年前開始蒐集關係台灣民間宗教中ê資料。
（註）：照台灣民間所拜ê其實boē會thang稱做宗教，因為台灣民間所拜ê thang 分做四款ê崇拜。
1)就是自然崇拜（自然崇拜）。這就是講拜自然界ê物，親像講拜太陽公,月娘媽, 魁斗星君（魁斗星君），南極星君（南極星君），北斗星君（北斗星君）等, khah粗俗ê也有甚麼石頭爺,甚麼大樹公, koh有雷公，siám-tiān-婆等.這攏是屬tī自然崇拜。
2)就是偉人崇拜（偉人崇拜）。這就是teh拜中國歷代中ê偉人，親像大道公,媽祖婆, 關帝爺, 開山王等.
3)就是泛神崇拜（汎神崇拜）。這就是講逐項物to有神，親像講椅有椅神（椅神），箸有箸神（箸神），到舊曆ê 8月15暝,有人teh 觀椅神kap 箸神，桌有桌神，眠床有床神，灶有灶神，看凡所有ê攏有神，所以tī年仔節仔, 抑是初一十五，tio̍h前拜後拜，驚見有一項拜無tio̍h.
4)就是幽靈崇拜（幽靈崇拜）。這就是拜已經死去ê人ê靈魂，一般ê民間攏想做已經死去ê靈魂有超越-tek ê力量tī-teh,所以人死去就裝神主 起來拜，(關係神主有一個傳說，就是講丁蘭刻木慰爹娘（丁蘭刻木慰爹娘)。丁蘭是中國二四孝山中ê一個，原本是最不孝ê, tuì伊ê手chiah 造神主）。幽靈崇拜不但拜神主, tī初一十五拜門口，tī 7月普渡, 孝好兄弟仔, 抑是牽三姑,問紅姨等,這攏是屬tī 幽靈崇拜。
Taⁿ台灣這四種ê崇拜，並m̄是有甚麼獨立系統,反轉是lām-lām kiau-kiau做一夥teh拜，這款只thang稱做崇拜，boē堪得稱做宗教。總是tī 都合上 tī 這裡暫時kā 伊稱做”民間宗教。」Tī我所蒐集 ê 資料中，我有發見著真心適 ê 民間宗教ê傳說，所以小弟想beh將所整理好ê一部分發表tī 這裡thang做咱大家明白咱ê 宣教對象 ê參考。
（1）
關係大道公kap媽祖婆 ê戀愛史.
Tī台灣裡ê 民間崇拜中，媽祖婆 kap 大道公 ê廟佔第一濟，這兩身ê廟差不多遍滿tī台灣全省 ê 逐 ê所在，這兩款ê廟大概攏tī 清朝ê時代起--ê, 當清朝時代ê台灣是一座無開化 ê海島，當時ê台灣除了小數 ê 生理以外，大部分就是討海kap 經農. Tī討海ê中間常常會遇著風颱翻船. Tī 陸地裡,因為當時ê衛生無好，所以常常有瘟疫，這兩項就成做民間中ê驚惶。關係媽祖婆人稱伊做海神，大道公人稱伊做醫神，因為án-ni, 這兩身神明就成做合tī hit個時代ê人ê需要。Tuì án-ni,人就起真濟ê 大道公廟kap媽祖婆廟(稱做媽祖宮)來teh敬拜，向望媽祖婆會保庇in出海平安，也向望大道公會保庇hō͘ 民間khah無瘟疫。
Taⁿ關係媽祖婆是姓林名做默（默）。伊是宋朝建隆（建隆）元年，也是A. D. 959年ê 3月23日出世--ê，關係伊khah詳細ê事，等候後來chiah來講。
關係大道公,伊是姓吳名做本（本）。是tī 宋朝興國（興國） 4年，就是A. D. 979年ê e月15日出世--ê，in兩個to平平是福建省 ê人，傳說講in兩個死了後，不時坐雲 tī中國ê 南海hoāⁿ kap台灣ê上空teh 巡視，若有遇著風颱翻船抑是瘟疫，就落來救人。因為án-ni, in兩個時常相見面，無拍算，大道公看見媽祖婆 ê suí soah一見鍾情。
有一日，in兩人koh tī 巡視中相遇, 大道公就趁機會向大伊 20 歲 ê媽祖婆求婚,總是受媽祖婆 ê拒絕，koh大大kā 伊教訓一khùn, 大道公 ê心雖然真受氣，總是驚媽祖婆會去奏玉皇上帝，所以m̄敢表現出來。雖罔是án-ni, 大道公 ê心非常m̄甘願，就不時teh chhē機會thang報復媽祖婆, thang 消一個憤氣。
Tú-好hit年ê 3月23日，媽祖婆 ê生日到 lah, 大道公 tī 雲頭頂看著媽祖婆 hō͘人扛 teh 遊街出巡, 大道公就想講好機會到lah,即時施展伊ê法術，落一陣ê大西北雨，將媽祖婆沃kah一身tâm lok-lok,親像貓鼠仔跋落phun-缸,連面裡 ê花粉也花lok-lok,真狼狽.媽祖婆就ut指頭仔推算，chiah知是大道公 teh 作怪ê, chím-á就換伊 chhē機會beh來報復 大道公.
Taⁿ 隔轉年ê 3月15日，大道公 ê生日到 lah,媽祖婆 tī 雲頭看著大道公 洋洋得意hō͘人扛伊 teh 巡視。Hit時媽祖婆就施展伊ê 法術, 起一陣 ê大陣風,將坐tī 轎內洋洋得意ê 大道公 ê 烏紗帽kā 伊吹tuì土腳落--去。Tuì hit時起, 大道公 kap媽祖婆 ê冤仇ná 結 ná深，講到現在iáu teh繼續。所以講到媽祖婆生日就一定有雨, 到大道公生hit日就一定有透大風。因為án-ni,也講大道公風,媽祖婆雨. Tuì以上ê傳說中，咱thang看出in所拜ê完全是人，m̄是神，因為人chiah有戀愛ê思想，也chiah有hit號相khioh恨,相報復ê思想。Tuì án-ni,若想著咱ê主tī十字架頂iáu teh替釘伊tī十字架ê對敵祈禱講：「父ah,赦免in,因為in所做ê in m̄知。」這thang hō͘咱想kàu上帝ê寬容kap憐憫。
(待續)