台灣民間宗教ê傳說(2)
Tâi-oân Bîn-kan chong-kàu tiong ê Thoân-soat (2)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第974號 |
| 日期 | 1966/1 |
| 頁數 | 8 |
白話字（原文數位化）
Tâi-oân Bîn-kan chong-kàu tiong ê Thoân-soat (2)
Niû Kú-têng
1966.01.15 P.8-9
In-uī í-siōng ū kóng Tāi-tō kong kap Má-chó͘ pô ê loân-ài sú, só͘-í chit sî beh chiong Má-chó͘ pô kap Tāi-tō kong ê thoân-soat hun-piat lâi kóng.
Koan-hē Má-chó͘ ê thoân-soat chin-choē khoán, kî-tiong ū chin-choē chha-put-to boē siong-sìn tit ê thoân-soat iā boē chió. Chóng-sī sió-tī chia-nih tāi-seng lâi kóng chhut I chin-si̍t ê le̍k-sú, í-āu chiah lâi kóng I ê thoân-soat.
Lán téng-bīn í-keng ū tām-po̍h kóng kè Má-chó͘ sī chhut-sì tī Sòng thài-chó͘ Kiàn-liông（建隆） goân-nî, chiū-sī A. D. 959 î, kàu hiān-chāi tú-hó sī 1006 nî chêng, I chhut-sì ê só͘-chāi sī Hok-kiàn séng Heng-hoà hú Hú-tiân koān Bî-chiu tó（福建省興化莆田縣湄洲島）, i ê lāu-pē sī miâ Lîm Î-khak（林惟？）, teh choè To͘ Sûn-koaⁿ. Má-chó͘ sī i ê tē 6 ê cha-bó͘-kiáⁿ, in-uī chhut-sì í-āu keng-kè chiâⁿ ge̍h ji̍t lóng bô háu, in lāu-pē chiū kā I hō miâ choè Lîm Be̍k（林默）, āu-lâi lâng chheng i choè Be̍k-niû, tī 8 hè ê sî chiū ji̍p su-o̍h-á tha̍k-chheh, thiaⁿ kóng chū soè-hàn chiū put-chí chhong-bêng, koh chin hó kì-tî, nā kè ba̍k kè chiū lóng bô boē kì-tit, iū-ko chin gâu pang-chān lāu-bú ê kang-chok, só͘-í chi̍t ke ê lâng lóng chin thiàⁿ i .
Ū chi̍t pái, I ê lāu-pē kap I ê hiaⁿ-ko chē chûn chhut-goā, chin put-hēng, tī beh tńg-lâi ê sî gū-tio̍h hong-thai péng-chûn, chí-ū i ê hiaⁿ-ko tit-tio̍h kiù tò-tńg lâi, lāu-pē soà sit-chong, i thiaⁿ tio̍h chit ê sū chin toā siong-sim. Kàu i 13 hè ê sî, chiū koat-ì ha̍k-si̍p Tiong-I, tuì I ê chhong-bêng kap jīn-chin, chiū I ê i-tō put-chí ko-bêng khí-lâi, tng-sî it-paoaⁿ-tek bô ū oē-seng siông-sek kap i-ha̍k tì-sek. Só͘-í ū chin-choē pîn-bîn, tú-tio̍h phoà-pīⁿ lâi sí. Be̍k-niû chin tông-chêng in, chīn-la̍t lâi pang-chān i-ti in, só͘-í siū tio̍h it-poaⁿ lâng só͘ o-ló kap chun-kèng.
Chóng-sī tuì i ê lāu-pē sí liáu-āu, i ê lāu-bú iā uī-tio̍h hoân-ló khí phoà-pīⁿ, sui-jiân siū tio̍h jî-lú ê hōng-thāi iā bô chhái-kang, chiū lī-khui sè-kan lah. Hit-tia̍p í-āu, Be̍k-niû sî-siông ba̍k-sái lâu moá-bīn, put-sî to teh siūⁿ i ê pē-bú, sīm-chì tī bîn-bāng ê tiong-kan iā teh háu i ê pē-bú.
Tú-tú Be̍k-niû 27 hè hit nî ê Tiông-iông-choeh, ta̍k ê lâng to khì peh soaⁿ, Be̍k-niû iā kap lâng khì peh. Tng I peh kàu koân-soaⁿ ê sî, khoàⁿ kàu lâm-hái ê hong-éng, chiū koh siūⁿ kàu in lāu-pē put-hēng ê sî, ǹg lâm-hám toā khàu, khàu kàu chū-chè put-chū, chiū ǹg lâm-hái ê toā-éng tiong thiàu lo̍h-khì, tuì án-ni kiat-sok liáu I 27 nî ê jîn-seng, hit nî tú sī Iong-hi Teng-hāi nî（雍熙丁亥年）. In-uī I pêng-siông sî hō͘ lâng thiàⁿ-sioh chun-kèng, lâng chiū kóng I sī tī Tiông-iông hit ji̍t chiūⁿ thiⁿ khì. Koan-hē i ê le̍k-sú sī chin--ê, sī āu-lâi ê lâng chhut tī chun-kèng ê sim lâi chō--ê.
Só͘-í ū lâng kóng tng I ê lāu-pē kap hiaⁿ-ko gū-tio̍h hong-thai péng-chûn ê sî, Be̍k-niû teh chit-pò͘, chek-sî I ê sin-hûn khì lâm-hái kiù i ê hiaⁿ-ko, hit sî kóng i chhin-chhiūⁿ sîn--khì, á-sī chhin-chhiūⁿ khùn--khì, kàu chhíⁿ lâi ê sî lâng mn̄g i, I chiah kóng sī khì kiù i ê hiaⁿ-ko. Khó-sioh kiù i ê lāu-pē kiù bô tio̍h, thoân-soat tiong kóng i siông-siông chhin-chhiūⁿ án-ni khì kiù péng-chûn ê lâng, āu-lâi chiah siū chheng choè Hái-sîn. Koh kóng ū hî-chûn tī chhut-hái tiong gū-tio̍h hong-thai ê sî, kiàn kiû Má-chó͘ pó-pì, chiū tī chûn-phâng téng khoàⁿ-kìⁿ ū hé-chhiⁿ phi̍h-phia̍k-kiò, thó-hî lâng kóng, che chiū-sī Má-chó͘ lâi teh-beh kiù in ê kì-hō. Koh thoân-soat kóng, tī Sòng, Goân, Bêng, Chheng téng, kok tiâu ê tiâu-têng nā phài sú-chiat khì Ji̍t-pún, á-sī Liû-khiû ê sî, in ê chûn nā gū-tio̍h hong-thai, chiū ū chi̍t tuì âng-teng tī chûn-chêng chhoā-lō͘, hō͘ in an-jiân chhut hiám.
Koh ū thoân-soat kóng, tng Sòng-tiâu Ko-chong ê sî, ū Kim-jîn lâi chhim-hoān Tiong-goân, kóng Ko-chong tuì Lêng-pho͘ lo̍h chûn beh siám-pī, chóng-sī Kim-peng tuì āu-bīn ti̍t-ti̍t tui, kóng hut-jiân-kan hái-tiong khí chi̍t tīn ê sîn-hong, chiong Kim-chûn chhe hoan-kè, Ko-chong ê chûn chiah an-jiân chhut hiám, uī-tio̍h án-ni, Sòng-tiâu Ko-chong chiah hong Be̍k-niû choè thài-hō͘, koh kun-kú Phîⁿ-ô͘ kí-lio̍k（澎湖紀略）ê kì-chài kóng, kàu muí nî ê 3 ge̍h 23 ji̍t Má-chó͘ siⁿ hit ji̍t, kóng toā hái-iûⁿ ê toā-hî, sió-hî lóng chū-chi̍p kàu Phîⁿ-ô͘ ê Má-chó͘ biō chêng lâi tiâu-pài Má-chó͘, kóng liân keng-hî iā hêng-hong chok-lōng lâi pài Má-chó͘. Koh thoân-soat kóng, Tâi-pak Koan-tō͘ ê Má-chó͘ biō lo̍k-sêng ê sî, ū chiân chheng, chiâⁿ bān ê hái-hî tè lâu kàu Má-chó͘ biō-chêng, se̍h chi̍t lìn chiah koh tè lâu siû chhut-khì, chiah ê lóng sī uī-tio̍h chun-kèng Be̍k-niû siⁿ chhut-lâi ê thoân-soat
Tng Iong-hi Teng-hāi nî ê Tiông-iông-choeh, Be̍k-niû uī-tio̍h iu-siong pē-bú kè-thâu, tuì soaⁿ-téng thiàu chuí chū-sat, in hiuⁿ-lí ê lâng chiū uī I khí biō, chheng i choè Thong-hiân Sèng-lú（通賢聖女）. Siau-sit thoân kàu tiâu-têng, hông-tè chiū hong i choè “Hui”（妃）. Kàu Goân-tiâu chiū ka hong i choè “Thian-hui”（天妃）. Kàu Bêng-tiâu ê sî, chiū ka hong I choè “Sèng-hui”（聖妃）. Kàu chheng-tiâu ê sî chiah thek-hong i choè “Thian-siōng Sèng-bú”（天上聖母）.
Lán khoàⁿ tī Tâi-oân Má-chó͘ biō ê bêng-chheng ū kuí-nā khoán, chhin-chhiūⁿ ū “Thian-hō͘-keng,” “Thian-hui biō,” iā ū “Má-chó͘-keng” téng. Ká-sú tī sio-siāng chi̍t ê toē-thâu ū nn̄g keng í-siōng ê sî, chiū miâ choè “Hok-an-keng” á-sī “Phó͘-chè-tiān,” á-sī “Kóng-chè-keng” téng, bô sio-siāng ê biō miâ.
Tī Tâi-oân choè chá khí ê Má-chó͘ biō, thang kóng sī Phîⁿ-ô͘ ê “Thian-hō͘-keng,” i ê kiàn-siat sî-kî tāi-khài tī Bêng-sîn chong Bān-le̍k（明神宗萬曆）í-chêng, goân-in sī Tiong-kok hî-bîn lâi Phîⁿ-ô͘ tēng-ku ū khah chá Tâi-oân 50 nî ê iân-kò͘, tû-liáu Phîⁿ-ô͘ ê Thian-hō͘-keng í-goā, choè chá ê chiū-sī Tâi-lân An-pêng ê “Khai Tâi Thian-hō͘-keng,” thiaⁿ kóng che sī Tīⁿ Sêng-kong tī Eńg-le̍k（永曆） 15 nî tuì Hô-lân toa̍t-hoê í-āu ê Eńg-le̍k 22 nî, i ê chûn-tuī tuì Bî-chiu sū（湄洲嶼）ê Má-chó͘ biō tiong toà--lâi, siōng-chhiáⁿ kóng sī khí tī Hô-lân chèng-hú só͘ khí ê Ki-tok-kàu lé-pài-tn̂g ê jiah, (chit keng lé-pài-tn̂g tī Tīⁿ Sêng-kong beh chiūⁿ-lio̍k ê sî tio̍h phàu-tān pháiⁿ-khì). Tuì chit-tia̍p í-āu, Má-chó͘ biō chiah khí tī Tâi-oân ê ta̍k só͘-chāi, chhin-chhiūⁿ tī Hōng-soaⁿ, Tâi-lâm, Pak-káng téng, to sī tuì chit keng hun-khui chhut-khì ê, che in kiò-choè “Hun-lêng”（分靈）. Chit chióng “Hun-lêng” ê hong-hoat, chí-ū sī the̍h koá kū biō ê hiuⁿ-hu, koh chha̍k chi̍t sin sin （新）ê siōng, án-ni chiū thang lēng-goā koh siat chi̍t keng Má-chó͘ ê biō. Siōng-chhiáⁿ iā kóng sī kap An-pêng ê khai Tâi Thian-hō͘-keng pó-chhî hiat-thóng koan-hē, koh An-pêng khai Tâi Thian-hō͘-keng sī tuì Bî-chiu（湄洲嶼）lâi ê, tuì án-ni, lóng ū hiat-thóng koan-hē, chit chióng hiat-thóng koan-hē, iā kiò-choè Phài-seng koan-hē（派生關係）. Só͘-í nā gū-tio̍h An-pêng ê khai Tâi Thian-hō͘-keng teh choè chiò ê sî, chiū chiah ê Phài-seng koan-hē ê Má-chó͘ biō tio̍h kng in ê ngó͘-siōng khì An-pêng hoē-chi̍p, che sī in chiàu-siông ê lē. āu-lâi khai Tâi Thian-hō͘-keng ê Má-chó͘ khì hō͘ Bî-chiu-sū thó tò-khì, tuì án-ni, Tâi-lâm Koan-tè-biō piⁿ hit keng Thek-kiàn Thian-hō͘-keng（勅建天后宮）piàn choè tē it chá ê. Chit keng Thek-kiàn Thian-hō͘-keng sī Si Lông（施琅）pêng Tâi í-āu, chiong Tâi-lâm kū Lêng-chēng ông hú （寧靖王府）kái kiàn choè Má-chó͘ biō. Só͘-í chheng-choè（勅建天后宮）. Thek-kiàn Thian-hō͘-keng, liân Tâi-oân chheng-choè choè toā ê Pak-káng Má-chó͘, keng-kè kuí nî tio̍h chi̍t pài kng lâi tiâu-pài Thek-kiàn Thian-hō͘-keng ê Má-chó͘.
Í-siōng tāi-khài sī chiong Má-chó͘ ê chin-si̍t le̍k-sú kap āu-tāi ê lâng só͘ chō ê thoân-soat, í-ki̍p koan-hē Má-chó͘ biō ê sū kán-tan kóng liáu. （Thāi-sio̍k）
漢羅（Ùi原文改寫）
台灣民間宗教ê傳說(2)
因為以上有講大道公kap媽祖婆 ê戀愛史,所以這時beh將媽祖婆 kap大道公ê傳說分別來講。
關係媽祖ê傳說真濟款，其中有真濟差不多boē相信得ê傳說也boē少。總是小弟chia-nih事先來講出伊真實ê歷史，以後chiah來講伊ê傳說。
咱頂面已經有淡薄講過媽祖是出世tī 宋太祖建隆（建隆）元年，就是A. D. 959 î, 到現在tú-好是1006年前，伊出世ê所在是福建省興化莆田縣湄洲島（福建省興化莆田縣湄洲島），伊ê老父是名林Î-khak（林惟？），teh做督巡官.媽祖是伊ê 第 6 ê 查某囝,因為出世以後經過成月日攏無哮，in老父就kā 伊號名做林默（林默），後來人稱伊做默娘, tī 8 歲 ê時就入私學仔讀冊，聽講自細漢就不止聰明，koh真好記持,若過目過就攏無boē記得，又擱真gâu幫贊老母ê工作，所以一家ê人攏真疼伊。
有一擺,伊ê老父kap伊ê兄哥坐船出外，真不幸，tī beh 轉來ê時遇著風颱péng船,只有伊ê兄哥得著救倒轉來，老父soah失蹤，伊聽著這個事真大傷心。到伊 13 歲 ê時，就決意學習中醫, tuì伊ê聰明kap認真，就伊ê 醫道不止高明起來，當時一般-tek無有衛生常識kap醫學知識。所以有真濟貧民, tú-著破病來死。默娘真同情in,盡力來幫贊醫治in,所以受著一般人所o-ló kap尊敬。
總是tuì伊ê老父死了後，伊ê老母也為著煩惱起破病，雖然受著兒女ê奉待也無彩工,就離開世間lah. Hit霎以後，默娘時常目屎流滿面，不時to teh想伊ê父母，甚至tī眠夢ê中間也teh哮伊ê父母。
Tú-tú 默娘 27 歲 hit年ê 重陽節, 逐個人to去peh山, 默娘也kap人去peh. 當伊peh 到高山ê時，看到南海ê風湧，就koh想到in老父不幸ê時，向南方大哭，哭到 自制不住,就向南海ê大湧中跳落去，tuì án-ni結束了伊 27年ê人生，hit年tú是雍熙丁亥年（雍熙丁亥年）。因為伊平常時hō͘人疼惜尊敬，人就講伊是tī 重陽hit日上天去。關係伊ê歷史是真--ê,是後來ê人出tī尊敬ê心來造--ê.
所以有人講當伊ê老父kap兄哥遇著風颱péng船 ê時，默娘teh織布，即時伊ê 神魂去南海救伊ê兄哥，hit時講伊親像sîn--去，抑是親像睏--去，到醒來ê時人問伊，伊chiah講是去救伊ê兄哥。可惜救伊ê老父救無tio̍h,傳說中講伊常常親像án-ni去救péng船 ê人，後來chiah受稱做海神。Koh講有漁船tī出海中遇著風颱ê時，kiàn求媽祖保庇，就tī 船帆頂看見有火星phi̍h-phia̍k-叫，討魚人講：這就是媽祖來teh beh救in ê記號。Koh傳說講：tī 宋, 元, 明, 清等, 各朝ê 朝廷派使節去日本，抑是琉球ê時，in ê 船若遇著風颱，就有一對紅燈 tī 船前chhoā路，hō͘ in安然出險.
Koh有傳說講：當宋朝高宗 ê時，有金人來侵犯中原,講高宗對寧波落船beh閃避，總是金兵tuì後面直直追,講忽然間海中起一陣ê神風,將金船吹翻--過, 高宗ê 船 chiah安然出險,為著 án-ni, 宋朝高宗 chiah 封默娘做太后, koh 根據澎湖紀略（澎湖紀略）ê記載講：到每年ê 3月23日媽祖生 hit日，講大海洋ê大魚，小魚攏聚集到澎湖 ê媽祖廟前來朝拜媽祖，講連鯨魚也乘風作弄來拜媽祖。Koh傳說講：台北關渡ê 媽祖廟落成ê時，有成千,成萬 ê海魚tè 流到媽祖廟前，se̍h一lìn chiah koh tè 流泅出去，chiah ê攏是為著尊敬默娘生出來ê傳說
當雍熙丁亥年ê 重陽節, 默娘為著憂傷父母過頭，tuì山頂跳水自殺, in鄉里ê人就為伊起廟，稱伊做通賢聖女（通賢聖女）。消息傳教朝廷,皇帝就封伊做”妃”（妃）。到元朝就ka 封伊做”太妃”（天妃）。到明朝 ê時，就ka 封伊做「聖妃”（聖妃）。到清朝 ê時chiah 敕封伊做「天上聖母”（天上聖母）。
咱看tī台灣媽祖廟ê 明清有幾若款，親像有”天后宮,」”天妃廟，」也有「媽祖宮” 等.假使tī 相像一個地頭有兩間以上ê時，就名做”福安宮” 抑是”普濟殿,」抑是「廣濟宮”等,無相像ê廟名。
Tī台灣最早起ê媽祖廟，thang講是澎湖 ê “天后宮,」伊ê 建設時期大概tī 明神宗萬曆（明神宗萬曆）以前，原因是中國魚民來澎湖定居有khah早台灣50年ê緣故，除了澎湖 ê 天后宮以外，最早ê就是台南安平 ê “開台天后宮,」聽講這是鄭成功tī 永曆（永曆） 15年tuì河南奪回以後ê 永曆 22年，伊ê 船隊 tuì湄洲嶼（湄洲嶼）ê媽祖廟中toà--來，尚且講是起tī河南政府所起ê基督教禮拜堂ê jiah, (這間禮拜堂tī 鄭成功beh 上陸 ê時tio̍h 砲彈歹去)。Tuì 這霎以後，媽祖廟chiah 起 tī台灣ê 逐所在，親像 tī鳳山, 台南, 北港等, to是tuì 這間分開出去ê,這in叫-做”分靈”（分靈）。這種”分靈” ê方法，只有是the̍h寡舊廟ê 香灰, koh鑿一身新（新）ê像，án-ni就thang另外koh 設一間媽祖ê廟。尚且也講是kap 安平 ê 開台天后宮保持血統關係, koh 安平開台天后宮是tuì 湄洲（湄洲嶼）來ê, tuì án-ni,攏有血統關係，這種血統關係，也叫做派生關係（派生關係）。所以若遇著安平ê 開台天后宮teh 做醮ê時，就chiah ê派生關係ê媽祖廟tio̍h 扛 in ê偶像去安平匯集,這是in照常ê例。後來開台天后宮 ê媽祖去hō͘ 湄洲嶼討倒去，tuì án-ni, 台南關帝廟邊hit 間勅建天后宮（勅建天后宮）變做第一早ê. 這間勅建天后宮是施琅（施琅）平台以後，將台南舊寧靖王府（寧靖王府）改建做媽祖廟。所以稱做勅建天后宮,連台灣稱做最大ê 北港媽祖，經過幾年tio̍h一擺工來朝拜勅建天后宮ê媽祖。
以上大概是將媽祖ê真實歷史kap後代ê人所造 ê傳說，以及關係媽祖廟ê事簡單講了。（待續）