Goá só͘ chun-kèng siàu-liām ê su-iú

文獻資訊

項目 資料
作者 王占魁 Ông Chiàm-khoe
卷期 台灣教會公報
卷期 第948號
日期 1964/12
頁數 16-17

白話字(原文數位化)

GOÁ SÓ͘ CHUN-KÈNG SIAU-LIĀM Ê SU-IÚ

LŪN LÎM HA̍K-KIONG BO̍K-SU

Ông Chiàm-khoe

1964.12.15 948 kî P.16-17

5)  Gio̍k-thāi:  Ū lâng phah kiáⁿ ēng toā ki koáiⁿ-á phah, kóng hō͘ lí sí, ná teh phah ti, gû.  Ū sî ang-bó͘ oan-ke phah kiáⁿ chhut khuì, ū lâng boē kiáⁿ lâi poa̍h-kiáu, ū ê boē kiáⁿ lâi boé sio-chiú, sīm-chì ēng lú-chú boē lâng choè kán, choè chhiong-ki.  Ta-ke khó͘-to̍k sim-pū.

Lîm Bo̍k-su:  I khoàⁿ lâm, lú pêng-téng:  Ū lâng mn̄g kóng, i to bô ta-po͘ kiáⁿ, thái oē chai i bô tiōng lâm kheng lú, ū-iáⁿ i bô hāu-siⁿ chí-ū 3 ê lú-chú; tuì tó-uī lâi chai bô tiōng lâm kheng lú.

(1)  I bô ēng lâng só͘ m̄-ài ê lú-chú pun hō͘ lâng, in-uī chá tio̍h hō͘ lâng bān iā tio̍h hō͘ lâng, koh thoân-kàu-chiá ge̍h-kip po̍h-po̍h-á.

(2)  I bô kā lâng pun ta-po͘--ê, m̄-sī i ê hiat-me̍h ê beh lâi choè hō͘-sû, khó-kiàn chiū-sī bô tiōng lâm kheng lú.

1)  Lâm lú lóng sī Siōng-tè siúⁿ-sù ê, m̄-thang hun-piat hó bái, pí-phēng siong-tong ê lâng sàng lán mi̍h-kiāⁿ, lán m̄-káⁿ kóng chit hō mi̍h goá bô lō͘-ēng, goán m̄-káⁿ chia̍h; chhin-chhiūⁿ Pí-tek, Siōng-tè kiò i thâi lâi chia̍h, i kóng, chho͘-sio̍k ê goá m̄-bat chia̍h, siaⁿ koh kóng, Siōng-tè só͘ hō͘ i chheng-khì ê lí bo̍h-tit lia̍h choè chho͘-sio̍k, só͘-í Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê lâm ê hó, lú ê iā sī hó.

2)  Lâm lú sò͘ iàu pêng-téng.  Phó͘-thong lâng, ngó͘ lâm jī lú chiū chheng i hó-miā.  Siat-sú ū chi̍t pō͘-lo̍k ū chi̍t pah hō͘, ta̍k hō͘ lóng ngó͘ lâm jī lú, kàu pa̍t ji̍t ū gō͘-pah ê ta-po͘ ê tio̍h chhoā gō͘-pah ê sin-niû, chiah ū nn̄g pah ê cha-bó͘ ê thang kè,án-ni chiū put-chiok saⁿ pah ê.  Kám-siā Siōng-tè, m̄-sī lâng teh chú-ì, lâm lú pîⁿ choē.

3)  Lâm lú chi̍t thé.  Lâng beh kè-chhoā, ài kéng ha̍k-le̍k pêng-téng, ka-hong siong-tuì, siat-sú nā tāi-ha̍k chhut-sin ê lâi chhoā chi̍t ê lóng bô tha̍k-chheh ê, án-ni sī chhin-chhiūⁿ lâng tn̂g-té kha, toā-sió chhiú koân-kē ba̍k, kiám m̄-sī chin pháiⁿ-khoàⁿ mah?  Eng-kok ê sio̍k-gú kóng, “Tāi-chì iáu-bē chiâⁿ, m̄-thang hō͘ gín-ná kap hū-jîn-lâng chai, in-uī i bô hit ê siông-sek, m̄-nā boē pang-chān, hoán-tńg oē chó͘-tòng, koh tī ji̍t-siông seng-oa̍h ê i, si̍t, chū, iā boē thang tâng-sim.”

4)  Hū-jîn ê chit-bū:  It-poaⁿ sī chhin-chhiūⁿ gín-ná só͘ liām, hō͘ hi-haⁿ chhoā-bó͘ lâi soé-saⁿ.  Chóng-sī hū-jîn-lâng kiám kan-ta oē-hiáu soé-saⁿ, chú-pn̄g chiū kàu-gia̍h mah?  Hū-jîn-lâng ū saⁿ hāng toā chek-jīm, chiū-sī siⁿ kiáⁿ, chhī kiáⁿ, kà kiáⁿ; siⁿ kiáⁿ, chhī kiáⁿ sī hū-jîn-lâng ê te̍k-koân, eⁿ-á tī i ê pak-tó͘-lāi 280 ji̍t, ū chi̍t ê thai-kàu ê tiōng-iàu sî-kî, chhī kiáⁿ ê tiōng-iàu jīm-bū, lâng teh choè bī kóng, “Chi̍t ê âng-tāng-á toé chin phun, beh chia̍h m̄-bián un.”  Si̍t-chāi chin lī-piān, boē siuⁿ sio, iā boē siuⁿ léng, boē siuⁿ chiáⁿ, iā boē siuⁿ tiⁿ, koh kà kiáⁿ-jî ê ki-hoē siāng tn̂g.  Lâu Tiong-kian Bo̍k-su siông-siông kóng, lāu-bú ê oē m̄-nā sī oē kà hó, iā oē kà pháiⁿ, lâng lóng ài siⁿ gâu, khiáu, ū tì-sek koh koai ê kiáⁿ, cha̍p hūn poeh lóng-sī tī lāu-bú ê sin-chiūⁿ.  Lâng beh choè chi̍t ê chàu, tio̍h thàm-thiaⁿ tó chi̍t ê sai-hū choè liáu séng chhâ koh mé-hé, á-sī beh khí-chhù, iā beh chhē hó sai-hū, hô-hòng beh siⁿ hó-kiáⁿ kiám thang chhìn-chhái chhoā mah?  Chin-choē hiân-jîn, sèng-jîn, cháiⁿ-siòng, tè-ông lóng sī gâu ê pē-bú só͘ siⁿ ê.  Ū chi̍t ê hū-jîn-lâng tuì Iâ-so͘ kóng, Siⁿ lí ê pak-tó͘ hō͘ lí suh ê lin-thâu ū hok-khì ah (Lō͘ 11: 27).  Hū-jîn-lâng chiah toā ê jīm-bū, só͘-í tio̍h hó-hó chai-poê hō͘ in choè hiân-chhe liông-bú, tuì chú-lú ê iúⁿ-chhī kap kàu-io̍k sī uī-tio̍h in kiàn-li̍p sin ka-têng lâi koan-sim choè iàu-kín.

It-poaⁿ só͘ kóng ê “ióng jî thāi ló” sī ū iáⁿ, chóng-sī m̄-thang ēng án-ni choè bo̍k-tek, eng-kai sī lâng siⁿ lán, lán siⁿ lâng chiah sī pún-hūn, sī Siōng-tè chiok-hok lâng ê hok-khì.  Kiáⁿ iú-hàu á put-hàu sī Siōng-tè ê siúⁿ-sù, iā sī lí ê chek-tek.  Tio̍h mn̄g ka-kī, tio̍h kám-siā; nā m̄-bat chū-kí, chiū oē kóng chhut “Beh chai i oē put-hàu, chiū tī chhut-sì ê sî lâi kā i tīⁿ sí.”  Nā án-ni kóng, choân bô pē-bú ê chu-keh, chit hō lâng m̄-sī Ki-tok-tô͘.  Koh ū lâng kóng, chhin siⁿ kiáⁿ, m̄-ta̍t-tio̍h hâ-pau-kiáⁿ, Lîm Bo̍k-su khoàⁿ i 3 ê cha-bó͘-kiáⁿ, m̄-nā bô chhin-chhiūⁿ thô͘, sī pí kim, pí chin-chu khah pó-kuì.  Tuì án-ni ū piáu-hiān “Hū chû chú hàu” ê khoán-sit, bô chhin-chhiūⁿ kó͘-chá lâng kóng, “Giâm hū chhut hàu-chú,” in-uī chit hō ê hàu sī ko͘-put-chiong hàu, m̄-sī chin hàu.  Chhì siūⁿ giâm koaⁿ-hú chhut kāu chha̍t, giâm-hat oē ín-khí hoán-kám, só͘-í nā chí-ū chú-tiuⁿ giâm-hat, chiū nā m̄-sī chhut tī ko͘-put-chiong hàu, chiū-sī ke-thiⁿ i koh-khah put-hàu.  Só͘-í Lîm Bo̍k-su sī ēng hū chû chú chiū hàu lâi si̍t-hêng.  I 3 ê cha-bó͘-kiáⁿ lóng kè, toā kiáⁿ-sài sí, cha-bó͘-kiáⁿ chiū koh tò-tńg lâi sin-piⁿ; tē jī ê tī Toā-po͘-bé, soá lâi Táu-la̍k; tē 3 ê iā soà lâi sin-piⁿ, iú-hàu oē tio̍h, Lîm Bo̍k-su chi̍t nî thàn 17 kho͘, iā khiām nn̄g kho͘ kià hō͘ lāu-bú, taⁿ in ê kiáⁿ iā án-ni iú-hàu i, uī-tio̍h án-ni, i m̄-káⁿ soan pin toa̍t chú, ū uí-thok ê soà beh chiàm-iú, só͘-í tio̍h hó-hó chhoā i kap Siōng-tè chhin-bi̍t, boē hiáu kóng oē ê sî ài chhoā i kî-tó hō͘ i tè, nn̄g, saⁿ hè ê sî ài chiong gín-ná choè tiong-sim lâi lé-pài, chiū-sī kán-tan ēng gín-ná só͘ oē hiáu ê thêng-tō͘, ióng-sêng iáu-bē lé-pài bô khùn ê si̍p-koàn.

Lîm Bo̍k-su 3 ê cha-bó͘-kiáⁿ, toā ê Bōng-sī, tē jī ê Sūn-ì, tē 3 ê Sūn-ài, lóng keng-kè Ko-lú kàu-io̍k.  Sì-cha̍p nî chêng ê Ko-lú, chiū í-keng chin koân lah!  I bô siūⁿ kè--lâng sī lâng ê, tò-péng lâi kóng, tuì 3 ê cha-bó͘-kiáⁿ beh tit-tio̍h 3 ê kiáⁿ-sài.  Só͘-í ū tit-tio̍h toā kiáⁿ-sài N̂g Tiâu-chheng, sī i-seng, Taⁿ toā kiáⁿ-sài iā sī i-seng, Iûⁿ Chài-sêng; cha-bó͘-kiáⁿ sī kàu-hoē ê tiúⁿ-ló, 3 ê hāu-siⁿ lóng sī i-seng, 3 ê cha-bó͘-kiáⁿ iā sī lóng kè i-seng.  Tē 3 kiáⁿ-sài sī Khí-kho I-ha̍k-sū Gô͘ Kok-phoan; tē 3 cha-bó͘-kiáⁿ iā sī kàu-hoē tiúⁿ-ló, koh iā sī Iù-tī-hn̂g ê hn̂g-tiúⁿ.  Chit ê hāu-siⁿ iā sī i-seng, lóng tī kàu-hoē teh oa̍h-tāng.

Khó-kiàn lâng nā ēng chû-sim thiàⁿ kiáⁿ, ēng Chú ê kàu-hùn lâi kà-sī kiáⁿ, goá sìn i ê kiáⁿ boē-oē put-liông.  Thang chai Lîm Bo̍k-su khoàⁿ chú-lú ê iúⁿ-chhī kap kàu-io̍k sī uī-tio̍h in kiàn-li̍p sin ka-têng lâi koan-sim.  Ū lâng kóng, chú-lú sī pē-bú ê bīn-kiàⁿ, in-uī tuì chú-lú lâi bat pē-bú ê sim-hēng, tī chia ū nn̄g tuì pē-bú teh lūn i ê kiáⁿ.  Kah: Hū-jîn-lâng kóng, toā-kiáⁿ kài chhin-chhiūⁿ in pa-pa, goá ná khoàⁿ ná gê; tiōng-hū(sic) kóng, tē jī kiáⁿ kài chhin-chhiūⁿ in ma-ma, ná khoàⁿ ná kò͘ goá oàn.  It: Ka-têng chin sàn boē tit thang kè-ji̍t, hu-hū chham-siông kóng, lán to ū 4 ê kiáⁿ, chi̍t ê lâi pun lâng, tit-tio̍h koá chîⁿ lâi î-chhî ka-têng, bián-tit gō sí soà lóng bô kiáⁿ.  Nn̄g ê kóng, án-ni to hó, chiū chham-siông, toā kiáⁿ sī āu-pái ê hō͘-chú, chit ê m̄-thang pun lâng; tē jī ê lāu-bú kóng, chit ê kài sêng pa-pa, só͘-í goá m̄-kam; tē 3 ê pa-pa kóng, chit ê kài sêng ma-ma, só͘-í goá m̄-kam; tē 4 ê m̄-kú chit ê khah soè-hàn, koh khah khiap-sì, bô lâng iân, nā pun lâng, kiaⁿ-liáu oē hō͘ lâng khó͘-to̍k.  án-ni, kiat-kio̍k 4 ê lóng m̄-kam pun lâng.

Ū chi̍t ji̍t, goá thiaⁿ-kìⁿ chi̍t ê choè lāu-pē ê lâng teh jióng i ê hū-jîn-lâng, kóng, Kiáⁿ goá ê, chhut-chāi goá beh hō͘ tha̍k-chheh, á-sī m̄ hō͘ tha̍k-chheh.  Goá thiaⁿ liáu chin kî-koài, siūⁿ kóng in sī seng kóng seng iâⁿ, cháiⁿ-iūⁿ bô siūⁿ kóng sī lí ê kiáⁿ, iā sī lí ê hū-jîn-lâng ê kiáⁿ.  Lîm Bo̍k-su chit hāng chin bêng-pe̍k, chiah ê chú-lú sī i ê kiáⁿ, iā sī i ê hū-jîn-lâng ê kiáⁿ, só͘-í tio̍h kong-ke chhī, kong-ke kà.  Koh chi̍t hāng, m̄-nā sī pē-bú ê kiáⁿ, sī Siōng-tè só͘ uí-thok ê, só͘-í tio̍h hó-hó ài-sioh,kàu-io̍k hō͘ i tuì soè-hàn o̍h lé-pài, kî-tó, tha̍k Sèng-keng, ēng Chú ê kàu-hùn lâi kà-sī, hō͘ i tī Chú-ji̍t-o̍h, Sèng-koa-tuī, Chheng-liân-hoē lâi oa̍h-tāng, choè chi̍t ê chin-si̍t ê Ki-tok-tô͘, che iā sī Lîm Bo̍k-su in só͘ tì-ì si̍t-hêng ê.

(Thāi-sio̍k)

漢羅(Ùi原文改寫)

我所尊敬數念Ê師友

論林學恭牧師

王占魁

1964.12.15 948 期 p.16-17

5) 虐待:有人拍囝用大支柺仔拍,講予你死,ná teh拍豬,牛。有時翁某冤家拍囝出氣,有人賣囝來poa̍h-kiáu,有ê賣囝來買燒酒,甚至用女子賣人做嫺,做娼妓。Ta-ke苦毒新婦。

林牧師:伊看男,女平等:有人問講:伊都無查甫囝,thái會知伊無重男輕女,有影伊無後生只有三个女子;對tó位來知無重男輕女。

(1)伊無用人所毋愛ê女子分予人,因為早著予人慢也著予人,閣傳教者月給薄薄仔。

(2)伊無kā人分查甫--ê,毋是伊ê血脈ê beh來做後嗣,可見就是無重男輕女。

1) 男女攏是上帝賞賜ê,毋通分別好bái,比並相當ê人送咱物件,咱毋敢講這號物我無路用,阮毋敢食;親像彼得,上帝叫伊刣來食,伊講:粗俗ê我毋捌食,聲閣講:上帝所予伊清氣ê你莫得掠做粗俗,所以上帝所賞賜ê男ê好,女ê也是好。

2)男女數要平等。普通人,五男二女就稱伊好命。設使有一部落有一百戶,逐予攏五男二女,到別日有五百ê查甫ê著娶五百ê新娘,chiah有兩百个查某ê通嫁,按呢就不足三百个。感謝上帝,毋是人teh主意,男女平濟。

3)男女一體。人beh嫁娶,愛揀學歷平等,家風相對,設使若大學出身ê來娶一个攏無讀冊ê,按呢是親像人長短跤,大小手懸低目,kiám毋是真歹看mah?英國ê俗語講:「代誌猶未成,毋通予囡仔佮婦人人知,因為伊無彼个常識,毋若袂幫贊,反轉會阻擋,閣佇日常生活ê衣, 食, 住,也袂通同心。」

4)婦人ê職務:一般是親像囡仔所念,予hi-haⁿ娶某來洗衫。總是婦人人kiám干但會曉洗衫,煮飯就夠額mah?婦人人有三項大責任,就是生囝,飼囝,教囝;生囝,飼囝是婦人人ê特權,嬰á佇伊ê腹肚內280日,有一個胎教ê重要時期,飼囝ê重要任務,人teh做謎講:「一个紅tāng-á貯真phun, beh食毋免溫。」實在真利便,袂傷燒,也袂傷冷,袂傷汫,也袂傷甜,閣教囝兒ê機會上長。Lâu Tiong-kian牧師常常講:老母ê話毋若是會教好,也會教歹,人攏愛生gâu, 巧,有智識閣乖 ê囝,十份八攏是佇老母ê身上。人beh做一个灶,著探聽tó一个師傅做了省柴閣mé火, á是beh起厝,也beh揣好師傅,何況beh生好囝kiám通凊彩娶mah?真濟gâu人,聖人,宰相,帝王攏是gâu ê父母所生ê。有一個婦人人對耶穌講:生你ê腹肚予你suh ê奶頭有福氣ah (路11: 27)。婦人人chiah大ê任務,所以著好好栽培予in做賢妻良母,對子女ê養飼佮教育是為著in建立新家庭來關心最要緊。

一般所講ê「養兒待老」是有影,總是毋通用按呢做目的,應該是人生咱,咱生人chiah是本份,是上帝祝福人ê福氣。囝有孝á不孝是上帝ê賞賜,也是你ê積德。著問家己,著感謝;若毋捌自己,就會講出「Beh知伊會不孝,就佇出世ê時來kā伊tīⁿ死。」若按呢講:全無父母ê資格,這號人毋是基督徒。閣有人講:親生囝,毋值著縖包囝,林牧師看伊三个查某囝,毋若無親像土,是比金,比珍珠較寶貴。對按呢有表現「父慈子孝」ê款式,無親像古早人講:「嚴父出孝子,」因為這號ê 孝是姑不將孝,毋是真孝。試想嚴官府出厚賊,嚴轄會引起反感,所以若只有主張嚴轄,就若毋是出佇姑不將孝,就是加添伊閣較不孝。所以林牧師是用父慈子就孝來實行。伊三个查某囝攏嫁,大囝婿死,查某囝就閣倒轉來身邊;第二ê佇Toā-po͘-bé,徙來斗六;第三个也紲來身邊,有孝會著,林牧師一年趁17箍,也儉兩箍寄予老母,taⁿ in ê囝也按呢有孝伊,為著按呢,伊毋敢喧賓奪主,有委託ê紲beh佔有,所以著好好chhoā伊佮上帝親密,袂曉講話ê時愛chhoā伊祈禱予伊綴,兩,三歲ê時愛將囡仔做中心來禮拜,就是簡單用囡仔所會曉ê程度,養成猶未禮拜無睏ê習慣。

林牧師三个查某囝,大ê Bōng-sī,第二ê Sūn-ì,第三ê Sūn-ài,攏經過高女教育。四十年前ê高女,就已經真懸lah!伊無想嫁--人是人ê,倒péng來講:對三个查某囝beh得著三个囝婿。所以有得著大囝婿N̂g Tiâu-chheng,是醫生,Taⁿ大囝婿也是醫生,Iûⁿ Chài-sêng;查某囝是教會ê長老,三个後生攏是醫生,三个查某囝也是攏嫁醫生。第三囝婿是齒科醫學士Gô͘ Kok-phoan;第三查某囝也是教會長老,閣也是幼稚園ê園長。這个後生也是醫生,攏佇教會teh活動。

可見人若用慈心疼囝,用主ê教訓來教示囝,我信伊ê囝袂會不良。通知林牧師看子女ê養飼佮教育是為著in建立新家庭來關心。有人講:子女是父母ê面鏡,因為對子女來捌父母ê心行,佇遮有兩對父母teh論伊ê囝。甲:婦人人講:大囝kài親像in pa-pa,我ná看ná gê; 丈夫講,第二囝kài親像in ma-ma, ná看ná顧我怨。乙:家庭真散袂得通過日,夫婦參詳講:咱to有4个囝,一个來分人,得著寡錢來維持家庭,免得餓死紲攏無囝。兩个講:按呢to好,就參詳,大囝是後擺ê戶主,這个毋通分人;第二个老母講:這个kài sêng pa-pa,所以我毋甘;第三ê pa-pa講:這个kài sêng ma-ma,所以我毋甘; 第四个毋過這个較細漢,閣較怯勢,無人緣,若分人,驚了會予人苦毒。按呢,結局4个攏毋甘分人。

有一日,我聽見一个做老父ê人teh嚷伊ê婦人人,講:囝我ê,出在我beh予讀冊,á是毋予讀冊。我聽了真奇怪,想講in是先講先贏,怎樣無想講是你ê囝,也是你ê婦人人ê囝。林牧師這項真明白,chiah-ê子女是伊ê囝,也是伊ê婦人人ê囝,所以著公家飼,公家教。閣一項,毋若是父母ê囝,是上帝所委託ê,所以著好好愛惜,教育予伊對細漢學禮拜,祈禱,讀聖經,用主ê教訓來教示,予伊佇主日學,聖歌隊,青年會來活動,做一个真實ê基督徒,這也是林牧師in所致意實行ê。

(待續)