加爾文的生平佮影響
Ka-ní-bûn ê seng-pêng kap éng-hióng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 吳弘毅 Gô͘ Hông-gē |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第934號 |
| 日期 | 1964/5 |
| 頁數 | 4-6 |
白話字（原文數位化）
KA-NÍ-BÛN(sic) ê SENG-PÊNG kap ÉNG-HIÓNG
Gô͘ Hông-gē e̍k
1964.5.15 934 kî P.4-6
Kin-nî ê 5 ge̍h 27 ji̍t sī Tiúⁿ-ló-hoē ê chhòng-siat-jîn Ka-ní-bûn kè-sin ê 400 chiu-nî, só͘-í kài-siāu i ê seng-pêng kap éng-hióng lâi kì-liām i. (Phian-chhip-sek).
(I) Ka-ní-bûn ê seng-pêng:
Iok-hān Ka-ní-bûn (John Calvin, 1509--1564) sī Hoat-kok ê chong-kàu kái-kek ka kap sîn-ha̍k ka. Tī Pí-ka-tī (Picardy) séng ê Nô͘-ióng chhī (Noyon) chhut-sì, lâng ài i lâi choè kàu-hoē ê kang, só͘-í tī 12 hè ê sî, chiū chiong bo̍k-su sin-suí hō͘ i. Chóng-sī chí-ū chi̍t hāng ê kau-tāi, chiū-sī i tio̍h ài thì thâu-mn̂g uî cheng (僧). Tuì 1523 nî kàu 1528 nî i tī Pa-lê tha̍k sîn-ha̍k, chóng-sī tuì 1527 nî khí, i ná chhin-chhiūⁿ tuì i hit khoán chhin-chhiūⁿ bo̍k-su ê chit-uī kap sìn-gióng ê būn-toê ū hoat-seng gî-būn. Tuì 1528 nî khí, i chiū tī Ò-liân Tāi-ha̍k (Orleans) gián-kiù hoat-lu̍t, bô joā-kú i chiū koh choán-ha̍k khì Bó͘-gē-su Tāi-ha̍k (Bo͘rges), tī chia i put-chí ū siū tio̍h i ê sian-siⁿ Melchior Wolmar kap chi̍t koá sin-kàu-tô͘ ê éng-hióng. Tī 1532 nî, i ū ēng Lia̍p-teng-gú chhut-khan chi̍t pún Seneca só͘ siá ê “Jîn-chû”-- De clementia’ ê chù-kái su. 1533 nî tī i chi̍t piàn chin iàu-kín ê chong-kàu thé-giām liáu-āu, i chiū kap Lô-má Thian-chú kàu-hoē choa̍t-kau, in-uī i siong-sìn i ū sù-bēng tio̍h ài hō͘ kàu-hoē ho̍k-tò kàu i goân-lâi ê sèng-kiat bô hâ-chhû.
1534 nî, i tò-tńg khì Noyon, chiong i goân-lâi só͘ tit-tio̍h ê bo̍k-su sin-suí hêng kàu-hoē, in-uī án-ni, chiàu khoàⁿ i ū siū té-kî ê koaiⁿ-kaⁿ. 1535 nî tī Hoat-lân-se-su I sè (Francis I) ê sî ū hoat-seng pek-hāi Ki-tok-tô͘, só͘-í i chiū tô-cháu kàu Pa-so chhī (Bsale “sic”), àn-sǹg beh tiàm tī chia choan-sim tha̍k-chheh. Tuì 1536 nî ê 3 ge̍h khí, i ēng Lia̍p-teng-gú só͘ tù ê hit pún Ki-tok-kàu iàu-gī tāi-kong ê chho͘-pán-pún, i siūⁿ beh koh têng siu-kái koh têng-siá, àn-sǹg tī i ê choân seng-gâi ê lāi-bīn beh án-ni choè. 1536 nî 7 ge̍h, ū chi̍t pái i keng-kè Geneva, sūn-soà tī chia lâi hóng-būn pêng-iú, liáu-āu hō͘ i ko͘-put-chiong tio̍h ài hòng-khì i pún-lâi koat-sim beh siá-chok ê kè-e̍k, in-uī tng-sî Geneva ê chong-kàu kái-kek-chiá, G. Farel iau-kiû i tio̍h ài choè i ê chō͘-chhiú, kap i saⁿ-kap tī Geneva chó͘-chit kái-kek ê sū. I chiū siū siat-li̍p choè sîn-ha̍k kàu-siū, m̄-nā án-ni, sio-siāng tī hit nî, i ū chhut-pán chi̍t pún chheh, kiò-choè “Kàu-hoē chè-tō͘ ê tiâu-lē.” Hit pún chheh ê lāi-bīn ū pau-hâm chin choē ê kui-chek, kui-tēng sím-mi̍h khoán ê lâng chiah thang ū hūn tī siú Chú ê Sèng-chhan, iā koh iau-kiû só͘ ū ê Geneva ê lâng lóng tio̍h ài chiap-siū tuì chhī-gī-hoē só͘ phoe-chún chhut-lâi ê sìn-gióng kò-pe̍k, nā bô chun-thàn ê lâng, lóng tio̍h ài siū hòng-tio̍k chhut-kéng. Put-koán goā-lâi ê chó͘-le̍k （阻力）, choân chhī ê lâng tī 1538 nî lóng sē-iok chun-siú. Chóng-sī i tē jī pō͘ ài choè ê, chiū sī i bô chàn-sêng chè-tēng kek-chhut kàu-hoē ê kui-kú, koh i iā hoán-tuì tī Geneva ê kàu-hoē beh ū chhin-chhiūⁿ tī Berne koān ê hit khoán koân-ui, tì-kàu tī keh nî i kap Farel nn̄g lâng lóng siū koáⁿ-chhut Geneva ê kéng-kài（境界）.
Tuì án-ni liáu-āu, saⁿ nî kú i ū choè Hoat-kok lâng chū-hoē-só͘ ê bo̍k-su, koh iā tī Strassburg ê sîn-ha̍k-hāu choè káng-su. Tī chia i pìⁿ choè M. Bucer ê ti-kí pêng-iú, khoàⁿ 1539 nî i só͘ têng siá liáu koh chhut-pán ê hit pún “Ki-tok-kàu iàu-gī tāi-kong” ê chho͘-pán, chiū oē thang khoàⁿ-chhut Bucer tuì i ê éng-hióng kàu cháiⁿ-iūⁿ. Koh tī 1539 nî, i iā chhut-pán chi̍t pún Lô-má jîn-su ê sek-gī, siāng sî iā siá hit tiuⁿ beh kià hō͘ Sadoleto Chú-kàu ê chhut-miâ ê phoe-sìn, in-uī tng-sî chit ê chú-kàu put-chí teh tô͘-bô͘ beh hō͘ Geneva tò-tńg koh kui tī Thian-chú-kàu, i tī phoe-sìn ê lāi-bīn chin chhut-la̍t uī-tio̍h chong-kàu kái-kek ê sū teh piān-hō͘. 1539 nî i chhut-se̍k tī Frankfurt só͘ khui ê liân-gî-hoē. 1540 nî i ū tāi-piáu Strssburg(sic) khì Hagenan khui-hoē. 1541 nî khì Worms khui-hoē. Tī 1541 nî, in-uī khì chham-ka Katisbon ê hoē-gī, i ū kap tng-sî Sin-kàu ê chi̍t ê chhut-miâ ê lâng P. Melanchthon kiàn-li̍p chin hó ê iú-gî.
Tī 1541 nî, Iok-hān Ka-ní-bûn chiū tò-tńg khì Geneva, in-uī tng-sî i hit-pêng ê lâng tī hia put-chí chiàm iu-sè, koh tī hia i ū ēng 14 nî kú ê sî-kan, chiàu Kū-iok sî-tāi ê khoán lâi kiàn-li̍p sîn-koân （神權）chèng-tī ê chè-tō͘. Che sī tuì hit pún “Kàu-hoē hoat-kui” ê chheh só͘ chhái-iōng chhut-lâi ê, in-uī chit pún chheh ê lāi-iông ū kóng-khí sin ê kàu-hoē ê ūn-hêng sī tuì 4 chióng ê lâng lâi teh hû-chhî, chit 4 chióng lâng chiū-sī “bo̍k-su,” “i-seng,” “tiúⁿ-ló,” kap “chip-sū,” put-kò chiah ê lâng sī lóng siū tuì bo̍k-su kap pêng-sìn-tô͘ só͘ cho͘-sêng ê chong-kàu hoat-īⁿ teh chi-chhî kap pang-chān, só͘-í tuì Ka-ní-bûn lâi khoàⁿ, chit ê chong-kàu hoat-īⁿ iā chiū-sī lûn-lí tō-tek ê chhâi-phoàⁿ-só͘. Chit khoán ê hoat-īⁿ m̄-nā ū koân thang chiong lâng kek-chhut kàu-hoē, iā ū koân thang kè mn̄g（過問） lâng ê su seng-oa̍h. chiah ê koân-pèng lóng sī tuì sin hiàn-hoat lâi ê, chit ê sin hiàn-hoat, m̄-nā tuì sûn-chuī(sic) chong-kàu siōng ê kè-sit ū tiâu-bûn kui-tēng ê chhú-hoa̍t, siāng-sî iā kìm-chí lâng gû-lo̍k, chhin-chhiūⁿ thiàu-bú, á-sī iû-hì téng-téng. Put-kò chit chióng chèng-thé（政體）ū siū chi̍t kûn só͘ uî(sic) chū-iû su-sióng-ka ê hoán-tuì, chiah ê lâng siū Calvin ēng bú-le̍k lâi tìn-ap. Tī hiah ê hoán-tuì-chiá ê tiong-kan, siū sím-mn̄g liáu-āu chiah chhú sí-hêng ê ū Jacgues Gruet (1547), Rao͘l Moⁿet(1549), kap chin chhut-miâ ê Michael Servetus (1553). Put-koán jû-hô, kàu 1555 nî ê sî só͘ ū ê hoán-tuì-tóng ê lâng chiū lóng siū chián-tû, chū-jiân Calvin tī choân chhī ê lāi-bīn chiū chiâⁿ choè chi̍t ê lóng bô tuì-chhiú ê chú-lâng. Siāng tī chit sî, i iā teh léng-tō pa̍t ê sin-kàu ê thoân-thé. Tī 1548 nî, i ū siá phoe hō͘ tng-sî Eng-kok Hông-tè ê lia̍p-chèng（攝政）Somerset, kā i kóng, i ǹg-bāng tī Eng-kok iû-goân oē thang khoàⁿ-kìⁿ iú só͘ kái-piàn. Kàu 1555 nî ê sî, chit ê lia̍p-chèng kó-jiân ū pó-hō͘ hiah ê Eng-kok sin-kàu-tô͘ ê lān-bîn （難民）, jî-chhiáⁿ chin chek-ke̍k teh chi-chhî Hoat-kok ê sin-kàu-tô͘. Só͘-í tī chit toāⁿ sî-kî ê lāi-bīn, Calvin ū siá Sin-iok choân-su ê sek-gī, kap iú-koan chong-kàu kái-kek ūn-tōng ê choē-choē tù-chok, í-ki̍p i ê lūn-tù “ū-tēng-lūn” (1552).
Tuì 1555 nî kàu i sí ê sî, i lóng sī choè chi̍t ê Geneva chhī bô tuì-chhiú ê to̍k-chhâi-chiá, tuì tī i ê léng-tō, í-keng hō͘ chit ê siâⁿ-chhī chiâⁿ-choè chi̍t ê hui-siông ū giâm-keh-tek ê tō-tek koan-liām ê to͘-chhī. I ū kè-sio̍k teh choè i ê bûn-ha̍k-tek ê oa̍h-tāng kap Kū-iok toā-pō͘-hūn ê sek-gī, m̄-nā án-ni, tī 1559 nî i ū chhòng-pān Geneva Choan-kho ha̍k-īⁿ lâi kè-sio̍k i ê kà-sī.
Tuì poē-poān Lô-má liáu-āu, Calvin chiâⁿ-choè chi̍t ê khah ha̍p-lí-tek, hē-thóng-tek kap pí Lō͘-tek Má-teng khah uí-tāi ê chhòng-li̍p-chiá, chóng-sī khó-sioh tī Tek-kok ê kái-kek-chiá ê ba̍k-chiu tiong, i m̄-sī chi̍t ê ū khip-ín-la̍t ê lâng. I ê su seng-oa̍h sī chin kong-chèng, phok-sò͘ koh giâm-siok, chóng-sī i ê pò oan-siû ê sim kap iau-kiû tuì tī beh koat-tēng sím-mi̍h sī chin ê, á-sī ké ê Ki-tok-kàu ê sî, i ài beh ū choa̍t-tuì-tek ê koân-ui ê chi̍t chióng choè-hoat, tī i hiah ê tâng-kang ê tiong-kan sī put-chí hō͘ lâng thòng-hūn. Tī i só͘ oa̍h-tāng ê sió-sió ê kiōng-hô chèng-thé ê lāi-bīn, i bô hō͘ lâng khoàⁿ chò i sī chi̍t ê kàu-hoē kái-kek-chiá. Tng i tī Geneva teh choè kang ê chit chām sî-kî, i ê sin-hūn kap éng-hióng sī hō͘ lâng khoàⁿ choè chi̍t ê kàu-hoē ê chèng-kheh（政客）, ho͘N3-piān ê chong-kàu-ka, kàu-io̍k-ka kap tù-chok-ka. I ê sîn-ha̍k-tek ê tōng-chhat-le̍k, sek-gī-siōng ê châi-lêng, gú-ha̍k ê thian-châi, cheng-bi̍t ê su-khó, í-ki̍p chheng-chhó kán-bêng kap ū la̍t ê chhù-sū ê thài-tō͘ téng, lóng chō-sêng i chiâⁿ-choè chi̍t ê tī tng-sî hiah ê kái-kek-chiá ê tiong-kan, put-chí ū éng-hióng-la̍t ê chok-ka. M̄-nā án-ni, i só͘ tù ê hit pún “Ki-tok-kàu iàu-gī tāi-kong” ê chheh, tī Lō͘-tek-chong í-goā ê sin-kàu kàu-kài tiong iáu-kú sī chi̍t pún choè tē-it ū koân-ui ê tù-chok.
II. Ka-ní-bûn ê éng-hióng (Ka-ní-bûn chú-gī).
Tuì giâm-keh-tek ê Ka-ní-bûn chú-gī choè ū éng-hióng ê chi̍t hāng bûn-kiāⁿ, chiū-sī phó͘-piàn-tek siū tng-sî ê kái-kek kàu-hoē ê kok-ka só͘ chiap-la̍p ê hit phiⁿ tī 1566 nî só͘ hoat-piáu ê “Suī-sū Sin-kàu-tô͘ ê tē jī kò-pe̍k-su.” Hiah ê Hoat-kok Iâ-so͘ Sin-kàu-tô͘ ê lâng chiū-sī Ka-ní-bûn chú-gī ê lâng, kàu 1622 nî ê sî, Ka-ní-bûn chú-gī chiâⁿ-choè Hô-lân ê kok-kàu, tī hia chiū hō͘ chàn-sêng ū tēng-lūn ê lâng hoat-seng li̍h-hûn. Tuì án-ni chiâⁿ-choè Ka-má-lia̍p-su só͘ thê-chhiòng ê “Tuī-lo̍h-chêng lūn” [Sapralapsarians (Gomaxists)] kap A-mí-liân-su só͘ chú-tiuⁿ ê “Tuī-lo̍h-āu lūn” [Sublapsarians (Arminians)] nn̄g phài. Tī Eng-kok, Ka-ní-bûn phài ê kàu-gī sui-jiân ū siàm-ji̍p（滲入）tī “Eng-kok kàu-hoē ê 39 sìn-tiâu” tiong-kan, kî-si̍t kam-tok-chè ê cheng-sîn sī hoán-tuì chiah ê sìn-tiâu, iáu-kú hiah ê to̍k-li̍p kàu-phài ê kàu-hoē tiong ū tit-tio̍h kian-kò͘ ê li̍p-chiok-tiám. Koh chit ê chú-gī tī So͘-kek-lân ū chhē tio̍h put-chí tâng-sim ê lâng, chhin-chhiūⁿ John Knox téng. Ka-ní-bûn chú-gī chiū tuì Eng-kok piàn thoân kàu tī pak Bí-chiu, tī hia chin choē kàu-phài choē-chió ū siū kái-piàn. Tī Tek-kok ū kuí-nā ê só͘-chāi, Ka-ní-bûn chú-gī ū chiap-thè Lō͘-tek chú-gī ê toē-uī, chhin-chhiūⁿ Brandenburg kap the Palatinate.
Put-kò Ka-ní-bûn chú-gī ū in-uī 18, 19 sè-kí ê Ha̍p-lí chú-gī ê iân-kò͘, siū kuí-nā pái ê táⁿ-kek, chóng-sī tī kūn-tāi ū koh ho̍k-heng choè léng-tō ê chok-iōng. Te̍k-pia̍t thong-kè Karl Barth (バルト) ê tù-chok, m̄-nā éng-hióng, tī Au-chiu tāi-lio̍k ê Sin-kàu ê tiong-kan nā-tiāⁿ, iā kàu tī Sèng-kong hoē ê tiong-kan. Ka-ní-bûn chú-gī só͘-í tuì hiān-tāi ê chong-kàu su-siúⁿ ū khip-ín-la̍t, chiū-sī chāi tī i hoán-tuì 19 sè-kí ê Jîn-pún chú-gī ê chú-tiuⁿ, lâi kiông-tiau Siōng-tè sī bān koân-lêng, lâng put-kò sī pi-bî m̄ chiâⁿ mi̍h thô͘ ê khì-kū nā-tiāⁿ.
漢羅（Ùi原文改寫）
加爾文(sic) ê生平佮影響
吳弘毅譯
1964.5.15 934 期 P.4-6
今年ê 5月27日是長老會ê創設人加爾文（華譯：加爾文）過身ê 400週年，所以介紹伊ê生平佮影響來記念伊。 (編輯室)。
(I)加爾文 ê生平：
Iok-hān 加爾文 (John Calvin， 1509--1564)是法國ê宗教改革家佮神學家。佇Pí-ka-tī(Picardy)省ê Nô͘-ióng市 (Noyon)出世，人愛伊來做教會ê工，所以佇12歲ê時，就將牧師薪水予伊。總是只有一項ê交代，就是伊著愛剃頭毛為僧。對1523年到1528年伊佇巴黎讀神學，總是對1527年起，伊ná親像對伊hit款親像牧師ê職位佮信仰ê問題有發生疑問。對1528年起，伊就佇Ò-liân大學(Orleans)研究法律，無偌久伊就閣轉學去Bó͘-gē-su大學(Bo͘rges)，佇遮伊不止有受著伊ê先生Melchior Wolmar佮一寡新教徒ê影響。佇1532年，伊有用拉丁語出刊一本Seneca所寫ê「仁慈」-- 「De clementia」ê註解書。 1533年佇伊一遍真要緊ê宗教體驗了後，伊就佮羅馬天主教會絕交，因為伊相信伊有使命著愛予教會復倒到伊原來ê聖潔無瑕疵。
1534年，伊倒轉去Noyon，將伊原來所得著ê牧師薪水還教會，因為按呢，照看伊有受短期ê關監。 1535年佇Hoat-lân-se-su I 世 (Francis I) ê時有發生迫害基督徒，所以伊就逃走到Pa-so市(Bsale “sic”)，按算beh踮佇遮專心讀冊。對1536年ê 3月起，伊用拉丁語所著ê hit本基督教要義大綱ê初版本，伊想beh閣重修改閣重寫，按算佇伊ê全生涯ê內面beh按呢做。1536年7月，有一擺伊經過Geneva，順紲佇遮來訪問朋友，了後予伊姑不將著愛放棄伊本來決心beh寫作ê計劃，因為當時Geneva ê宗教改革者，G。 Farel要求伊著愛做伊ê助手，佮伊saⁿ-kap佇Geneva組織改革ê事。伊就受設立做神學教授，毋若按呢，sio-siāng佇hit年，伊有出版一本冊，叫做「教會制度ê條例。」Hit本冊ê內面有包含真濟ê規則，規定甚乜款ê人chiah通有份佇守主ê聖餐，也閣要求所有ê Geneva ê人攏著愛接受對市議會所批准出來ê信仰告白，若無遵趁ê人，攏著愛受放逐出境。不管外來ê阻力（阻力），全市ê人佇1538年攏誓約遵守。總是伊第二步愛做ê，就是伊無贊成制定革出教會ê規矩，閣伊也反對佇Geneva ê教會beh有親像佇Berne縣ê hit款權威，致到佇隔年伊佮Farel兩人攏受趕出Geneva ê境界。
對按呢了後，三年久伊有做法國人聚會所ê牧師，閣也佇Strassburg ê神學校做講師。佇遮伊變做M。 Bucer ê知己朋友，看1539年伊所重寫了閣出版ê hit本「基督教要義大綱」 ê初版，就會通看出Bucer對伊ê影響到怎樣。閣佇1539年，伊也出版一本羅馬人書ê釋義，siāng時也寫hit張beh寄予Sadoleto主教ê出名ê批信，因為當時這个主教不止teh圖謀beh予Geneva倒轉閣歸佇天主教，伊佇批信ê內面真出力為著宗教改革ê事teh辯護。1539年伊出席佇Frankfurt所開ê聯誼會。1540年伊有代表Strssburg(sic) 去Hagenan開會。1541年去Worms開會。佇1541年，因為去參加Katisbon ê會議，伊有佮當時新教ê一个出名ê人P。 Melanchthon建立真好ê友誼。
佇1541年，Iok-hān 加爾文就倒轉去Geneva，因為當時伊hit爿ê人佇遐不止佔優勢，閣佇遐伊有用14年久ê時間，照舊約時代ê款來建立神權政治ê制度。這是對hit本「教會法規」ê冊所採用出來ê，因為這本冊ê內容有講起新ê教會ê運行是對4種ê人來teh扶持，這4 種人就是「牧師，」「醫生，」「長老，」佮「執事，」不過chiah-ê人是攏受對牧師佮平信徒所組成ê宗教法院teh支持佮幫贊，所以對加爾文來看，這个宗教法院也就是倫理道德ê裁判所。這款ê法院毋若有權通將人革出教會，也有權通過問人ê私生活。chiah-ê權柄攏是對新憲法來ê，這个新憲法，毋若對純粹宗教上ê過失有條文規定ê處罰，siāng時也禁止人娛樂，親像跳舞，á是遊戲等等。不過這種政體有受一群所謂自由思想家ê反對，chiah-ê人受Calvin用武力來鎮壓。佇hiah-ê反對者ê中間，受審問了後chiah處死刑ê有Jacgues Gruet (1547)，Rao͘l Moⁿet(1549)，佮真出名ê Michael Servetus (1553)。不管如何，到1555年ê時所有ê反對黨ê人就攏受剪除，自然Calvin佇全市ê內面就成做一个攏無對手ê主人。Siāng佇這時，伊也teh領導別个新教ê團體。佇1548年，伊有寫批予當時英國皇帝ê攝政Somerset， kā伊講，伊向望佇英國猶原oē通看見有所改變。到1555年ê時，這个攝政果然有保護hiah-ê英國新教徒ê難民，而且真積極teh支持法國ê新教徒。所以佇這段時期ê內面，Calvin有寫新約全書ê釋義，佮有關宗教改革運動ê濟濟著作，以及伊ê論著「預定論」(1552)。
對1555年到伊死ê時，伊攏是做一个Geneva市無對手ê獨裁者，對佇伊ê領導，已經予這个城市成做一个非常有嚴格的ê道德觀念ê都市。伊有繼續teh做伊ê文學的ê活動kap舊約大部份ê釋義，毋若按呢，佇1559年伊有創辦Geneva專科學院來繼續伊ê教示。
對背叛羅馬了後，Calvin成做一个較合理的，系統的佮比路德馬丁較偉大ê創立者，總是可惜佇德國ê改革者ê目睭中，伊毋是一个有吸引力ê人。伊ê私生活是真公正，樸素閣嚴肅，總是伊ê報冤仇ê心佮要求對佇beh決定甚乜是真ê， á是假ê基督教ê時，伊愛beh有絕對的ê權威ê一種做法，佇伊hiah-ê同工ê中間是不止予人痛恨。佇伊所活動ê小小ê共和政體ê內面，伊無予人看做伊是一个教會改革者。當伊佇Geneva teh做工ê這chām時期，伊ê身份佮影響是予人看做一个教會ê政客，好辯ê宗教家，教育家佮著作家。伊ê神學的ê洞察力，釋義上ê才能，語學ê天才，精密ê思考，以及清楚簡明佮有力ê次序ê態度等，攏造成伊成做一个佇當時hiah-ê改革者ê中間，不止有影響力ê作家。毋若按呢，伊所著ê hit本「基督教要義大綱」ê冊，佇路德宗以外ê新教教界中猶過是一本做第一有權威ê著作。
II。 加爾文 ê影響(加爾文主義)。
對嚴格的ê 加爾文主義最有影響ê一項文件，就是普遍的受當時ê改革教會ê國家所接納ê hit 篇佇1566年所發表ê「瑞士新教徒ê第二告白書。」Hiah-ê法國耶穌新教徒ê人就是加爾文主義ê人，到1622年ê時，加爾文主義成做荷蘭ê國教，佇遐就予贊成預定論ê人發生裂痕。對按呢成做Ka-má-lia̍p-su所提倡ê「墮落前論」[Sapralapsarians (Gomaxists)]佮A-mí-liân-su所主張ê「墮落後論」[Sublapsarians (Arminians)]兩派。佇英國，加爾文派ê教義雖然有滲入佇「英國教會ê 39信條」中間，其實監督制ê精神是反對chiah-ê信條，猶過hiah-ê獨立教派ê教會中有得著堅固ê立足點。閣這个主義佇蘇格籣有揣著不止同心ê人，親像John Knox等。 加爾文主義就對英國遍傳到佇北美洲，佇遐真濟教派濟少有受改變。佇德國有幾若ê所在，加爾文主義有接替路德主義ê地位，親像Brandenburg佮the Palatinate。
不過加爾文主義有因為18， 19世紀ê合理主義ê緣故，受幾若擺ê打擊，總是佇近代有閣復興做領導ê作用。特別通過Karl Barth (バルト) ê著作，毋若影響，佇歐洲大陸ê新教ê中間nā-tiāⁿ，也到佇聖公會ê中間。加爾文主義所以對現代ê宗教思想有吸引力，就是在佇伊反對19世紀ê人本主義ê主張，來強調上帝是萬權能，人不過是卑微毋成物土ê器具nā-tiāⁿ。