旅行記
Lú-hêng kì
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | Gô͘ Lâi-hó Gô͘ Lâi-hó |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第904期 |
| 日期 | 1963/2 |
| 頁數 | 14 |
白話字（原文數位化）
Lú-hêng kì
Gô͘ Lâi-hó
1963.02.15 P.14-15, 8
Lán ê Chú-pit ài goá siá lú-hêng kám-sióng, só͘-í goá siá tām-po̍h. iā goá khì hóng-būn ê soan-kàu su só͘ kau-tāi chhéng-an ê oē, goá soà siá hō͘ tāi-ke chai.
Goá tuì Tâi-pak chhut-hoat kàu Hiong-káng toà nn̄g ji̍t, āu-lâi kàu Thài-kok toà chi̍t ge̍h ji̍t, ū hoē saⁿ lé-pài, í-goā ê sî-kan toà tī Bān-kok Tīⁿ Chiong-bō͘ I-seng ê chhù, in ū ēng in ê chū-ka-iōng ê chhia chhoā goá chham-koan choē-choē só͘-chāi, iā ū khoàⁿ in kok-ka ê Tián-lám-hoē; choè chhim ìn-siōng ê, chiū-sī tó-uì khì to ū chin suí ê sī-biō, hê-siūⁿ, sī chhin-chhiūⁿ lán chia teh tng peng ê khoán-sit, ta̍k-ê lâm ê lóng tio̍h khì choè nn̄g nî, á-sī chiong-sin, liân hông-tè iā khì choè nn̄g ge̍h ji̍t, só͘-í koe-lō͘ sì-koè to khoàⁿ-tio̍h moa kim-n̂g saⁿ ê hê-siūⁿ; thàu-chá chiū the̍h chi̍t ê oe-á tī ta̍k keng chhù ê thâu-chêng teh pun pn̄g, kok ka-têng lóng tio̍h hō͘ in chia̍h. Hê-siūⁿ bô chú-pn̄g, chiàu thiaⁿ in 5 chheng lâng tiong chí-ū chi̍t ê Ki-tok-kàu sìn-tô͘ nā-tiāⁿ, si̍t-chāi chin khó-lîn! Chháu-toē choē-choē só͘-chāi lóng bô kàu-hoē, goán teh hù-hoē ê tiong-kan tio̍h chē 2, 3 tiám-cheng ê chhia chiah oē thang kàu kàu-hoē lé-pài. chhiáⁿ tī kî-tó tiong iā siàu-liām in.
Goá tī 12 ge̍h 9 ji̍t ū chē hui-ki ti̍t-chiap kàu Eng-kok, kàu Lûn-tun sī 12 ge̍h chhoe 10, ū khì Lú Soan-tō-hoē ê Sū-bū-chhù kā in hoē sit-lé, in-uī hui-ki oān[sic.] sî-kan bān pe, in khì chih bô; uī-tio̍h Chiong-hui ĪN-tiúⁿ-niû ū kau-tāi tio̍h suî-sî kàu i hia, só͘-í ū ti̍t-chiap kàu i hia (Seaford) toà nn̄g ji̍t chiah khì chhē Lân I-seng-niû, i iáu put-chí ióng-kiāⁿ, chin siàu-liām Tâi-oân; i chún-pī lán 100 chiu-nî ê khèng-chiok-hoē beh koh-lâi. Tī i hia keh chi̍t mî, āu-lâi tuì hia chē chhia khì hóng-būn chá tī Tâi-lâm Sin-lâu I-koán Má I-seng ê cha-bó͘-kiáⁿ, i sī tī Tâi-lâm chhut-sì, hiān-chāi 50 goā hè, bô kiat-hun, teh kà chheh, hit àm goán ū saⁿ-kap khì thiaⁿ Messiah, sī Lûn-tun chin chhut-miâ ê Im-ga̍k-koán, 5, 6 chheng lâng teh thiaⁿ, ga̍k-tuī kap teh gîm ê oá 300 goā lâng, si̍t-chāi chin hó thiaⁿ. Tī hia keh chi̍t mî, keh chá-khí ū kap Gô͘ Ko͘-niû io̍k tī Westminster Abbey Church saⁿ-kìⁿ, i ū chhoā goá khoàⁿ chi̍t keng kàu-hoē ê lāi-bīn kap Kok-hoē gī-sū-tn̂g, pīⁿ-īⁿ, in-uī lo̍h-seh koh bô sím-mi̍h sî-kan, só͘-í goá bô koh khì i ê chhù. Keh-ji̍t goá ū khì Kiàm-kiô toà tī Dr. A. G. MacLeod ê chhù, tāi-seng ū khì hóng-būn Sîn-ha̍k īⁿ-tiúⁿ R. D. Whitehorn sī hiān-chāi tī Gio̍k-san Sîn-ha̍k-īⁿ ê Hoâi Bo̍k-su ê lēng-chun kap chá tī Tâi-lâm Sîn-ha̍k-su-īⁿ kà-chheh hit ê (F. G. Healey), Hi Bo̍k-su kap Bo̍k-su-niû, in chin siàu-liām Tâi-oân, iā ū khì thàm Tióng Lú Pa Ko͘-niû ê lāu-bú, i chin hoaⁿ-hí; mn̄g choē-choē in chhian-kim tī Tâi-oân ê siau-sit. iā ū khì chham-koan Sîn-ha̍k-īⁿ ê lāi-bīn kap 6 keng Tāi-ha̍k, kap chi̍t chheng goā nî ê kàu-hoē iáu-kú chin kian-kò͘, khoàⁿ-tio̍h koe-chhī soè-soè Tāi-ha̍k 20 goā keng liânliân choè-hoé, só͘-chāi chheng-sóng, chin-chiàⁿ sī sè-kài-tek ê ha̍k-hú, chin kî-thāi Tâi-oân choē-choē chheng-liân kàu hia tha̍k-chheh, chit pái chin khó-sioh, goá lóng bô tú-tio̍h Tâi-oân lâng. Khoàⁿ-tio̍h Eng-kok ê chhù khí chin chéng-choê, koe-lō͘ chin chheng-khì, lâng su-bûn hō͘ lán thang o̍h.
Goá uī-tio̍h ài khoàⁿ kong-kéng, só͘-í ū tuì Lûn-tun chē hé-chhia kàu Tek-kok tô͘-tiong chiap chûn chiah koh chē hé-chhia kàu tek-kok ê Essen chē 14 tiám cheng chiah kàu-uī. Khoàⁿ-tio̍h chiàn-āu ê Tek-kok ho̍k-heng chin kín, ta̍k-uī ê chhù khí chin suí, koe-chhī toā-lâu kui cha̍p chàn, ka-têng choē-choē lóng ū chū-ka-iōng ê chhia, liân choh-sit lâng iā ū, seng-oa̍h an-tēng, bô khoàⁿ-tio̍h chhù ū thih-ki thang-á; sit-gia̍p-chia chin chió, Se-tek 5 chheng goā bān ê jîn-kháu. Tiān-sī ū nn̄g chheng goā bān tâi ke-ke hō͘-hō͘ to ū. Kàu-hoē chí-ū Thian-chú-kàu kap Lō͘-tek-hoē chiàm beh chi̍t-poàⁿ chi̍t-poàⁿ; goá toà ê hū-kūn lóng sī Thian-chú-kàu, só͘-í goá ū khì lé-pài, in hia ê lé-pài hong-sek kap Tâi-oân ê khah bô sio-siāng, in khai-sí iû-goân gîm-si, kî-tó, tha̍k Sèng-keng, káng-tō, hiàn-kim, chí-ū kî-tó ê sî kuī; í-goā kap lán lóng beh siāng-khoán, hoē-iú iā lóng ū Sèng-keng, Si; in bô kiò Sîn-hū, kiò Thoân-tō-su (Preacher) ta̍k keng pài-tn̂g to chē kàu moá-moá, nā bān tām-po̍h khì tio̍h khiā tī āu-bīn; goá iā bat khiā-tio̍h. uī-tio̍h lo̍h-seh koâⁿ, khah boē thang khì chin-choē só͘-chāi, só͘-í 1 ge̍h 23 ji̍t chiū tò-lâi kàu Tâi-oân. Chí ū tī tek-kok chi̍t ge̍h ji̍t nā-tiāⁿ.
Ē-bīn sī lán kèng-thiàⁿ ê soan-kàu-su ài kā lán chhéng-an ê oē, goá tāi-siá ê.
Lāu Lân I-seng-niû ê chhéng-an
Chhin-ài ê hiaⁿ-tī chí-bē pêng-an!
Chit-tia̍p goá ū toā hok-khì, Lâi-hó ché tī goá sin-piⁿ teh saⁿ kau-poê. Siōng-tè ê un-tián chin toā, ū chhoē i lâi goán tau kóng Tâi-oân ê siau-sit hō͘ goá chai; che sī goá ke̍k ài thiaⁿ ê; boē bián-tit hō͘ goá toā him-bō͘ ài koh khì Tâi-oân chhē lín, tng-bīn kap lín saⁿ kau-poê; koh thiaⁿ-tio̍h kàu-hoē ū khah chìn-pō͘, tāi-ke put-chí oa̍h-tāng, goá ê sim chin hoaⁿ-hí kám-siā Siōng-tè, iā ài kā tāi-ke kiong-hí!! ǹg-bāng lín kè-sio̍k ló͘-le̍k, hō͘ kàu-hoē oē ná chìn-pō͘ tī lán só͘ khǹg P. K. U. ê bo̍k-phiau, tī 100 chiu-nî oē thang hiàn chin hó ê ké-chí hō͘ Siōng-tè siu-sêng, êng-kng I ê sèng-miâ.
Goá chin ǹg-bāng lín choè pē-bú ê lâng, koh-khah koan-sim tī lán ê kiáⁿ-jî, ín-chhoā in jia̍t-sim ho̍k-sāi Siōng-tè, in-uī hiān-chāi sè-kài ê chheng-lân chiām-chiām teh tuī-lo̍h, tī Eng-kok iā sī án-ni; chin-choē chheng-liân teh kiâⁿ guî-hiám ê lō͘, sī in-uī pē-bú bô koan-sim ê iân-kò͘; goá siūⁿ kàu-hoē ê chìn-pō͘ á-sī thoè-pō͘, sī lán choè sī-toā-lâng ū chin toā ê chek-jīm. Tī chia kóng kuí kú kā tāi-ke chhéng-an, iā kiû Siōng-tè chiok-hok lín só͘-choè ê kang, goá tī hn̄g-hn̄g ê só͘-chāi ta̍k-ji̍t chin siàu-liām lín, sî-siông thoè lín kî-tó, ǹg-bāng bô kú lán ū hoaⁿ-hí ê saⁿ kìⁿ. Goān Siōng-tè kap lín tī-teh. Pêng-an. (12 ge̍h 13 ji̍t).
Má Ko͘-niû ê chhéng-an
Kèng-ài ê hiaⁿ-tī chí-bē pêng-an!
Phah-sǹg lín choē-choē lâng bat goá ê lāu-pē Má I-seng, 1901-1923 nî i ū tī Tâi-lâm Sin-lâu choè i-seng, goá sī 1905 nî chhut-sì tī Tâi-lâm, in-uī goá ê lāu-bú seng-khu bô ióng, ko͘-put-chiong oāⁿ khì Siōng-hái, chóng-sī goá ê pē-bú put-sî siàu-liām Tâi-oân, in-uī in chin ài toà Tâi-oân. Goá lī-khui Tâi-oân sī 1908 nî, in-uī goá ê lāu-bú khah bô-êng thang chiàu-kò͘ goá, koh goá tio̍h khì ha̍k-hāu, kàu goá 22 hè ê sî ū khì Siōng-hái kà chheh, kàu 1937 nî Ji̍p-pún chiàm-niá Siōng-hái, goá tò-lâi Eng-kok, kàu chit-chūn boē thang khì sím-mi̍h só͘-chāi. Goá ê pē-bú tī Siōng-hái 1923-1927 nî liáu-āu in ū khì Hâng-chiu, 1937-1940 nî in nn̄g lâng tò-lâi Eng-kok, toà kàu 1949 nî koh khì Tiong-kok Hâng-chiu ê Thái-ko Pīⁿ-īⁿ, āu-lâi tī 1951 nî sí tī Hâng-chiu. 1952 nî goán lāu-bú tò-lâi Eng-kok, poaⁿ choē-choē só͘-chāi choè-āu poaⁿ lâi tī chia (Streathan London), kàu kū-nî 1961 nî 9 ge̍h 14 ji̍t chiah kè-sin, in sui-bóng lī-khui Tâi-oân hiah-nih kú, chóng-sī m̄-bat boē kì-tit, siông-siông siàu-liām, goá iā sī chin him-bō͘ ài koh khì khoàⁿ goá chhut-sì ê só͘-chāi, thiaⁿ tio̍h lín beh khèng-chiok 100 chiu-nî, goá chin kî-thāi Siōng-tè khui lō͘ hō͘ goá khì kap lín saⁿ-kìⁿ, kin-á-ji̍t goá chin hoaⁿ-hí, oē thang kap Lâi-hó saⁿ-kìⁿ, thiaⁿ-tio̍h choē-choē Tâi-oân ê siau-sit, khó-sio̍h tī Sèng-tàn tāi-ke khah bô-êng, só͘-í boē-thang chhoā i khì khoàⁿ goán ê Hū-jîn-hoē ê chū-hoē, in-uī goán tú khai-sí thêng nn̄g lé-pài, chóng-sī goán beh chhoā i sì-koè khoàⁿ-khoàⁿ leh, ǹg-bāng āu-pái ū ki-hoē thang pò-i chai chia ê oa̍h-tāng kang-chok. Kiû Chú chiok-hok lín tāi-ke. Meredith Maxwell.
Gô͘ Ko͘-niû ê chhéng-an
Chhin-ài ê hiaⁿ-tī chí-bē pêng-an!
Kin-á-ji̍t chin hó ki-hoē thang kap Lâi-hó ché saⁿ-kìⁿ tī Lûn-tun, goá ê sim chin hoaⁿ-hí, sui-bóng goá pîn-toāⁿ lóng bô siá phoe, chóng-sī goá put-sî siàu-liām Tâi-oân ê hiaⁿ-tī chí-bē, goá ū mn̄g choē-choē lín ê siau-sit, chai lín lóng ū pêng-an, sim chin hoaⁿ-hí kám-siā Siōng-tè. Goá ū chhoā Lâi-hó ché khì khoàⁿ kuí-nā uī chhut-miâ ê só͘-chāi, iā ū chhoā i khoàⁿ kó͘-chá tē-it tāi-seng lâi Eng-kok siat-kàu chheng-goā nî chêng hiah ê soan-kàu-su ū koan-hē ê lé-pài-tn̂g, boē bián-tit kám-siā Siōng-tè, ū chhe in lâi hō͘ goán tit-tio̍h tō-lí, iā chhe goán kàu lín hia thoân-tō, thang kap lín saⁿ-bat chiâⁿ-choè hiaⁿ-tī chí-bē, iā ū thiaⁿ lín iû-goân ū chhe lâng khì goā-kok choè soan-kàu-su, moá-sim hoaⁿ-hí! Kiû Siōng-tè chiok-hok in oē kiat choē-choē hó ê ké-chí. Tì-ì chhéng-an Lú-o̍h ê hāu-iú kap lóng-chóng ê hiaⁿ-tī chí-bē.
(12 ge̍h 15 ji̍t). Gô͘ Le̍k-chì.
N̂g Chiong-hui ĪN-tiúⁿ-niû ê chhéng-an
Chhin-ài ê Tâi-oân hiaⁿ-tī chí-bē pêng-an!
Goá tńg-lâi Eng-kok saⁿ nî kú, lóng m̄-bat chí-bē lâi chhē goá, chí-ū kuí-ê lâm ê nā-tiāⁿ, só͘-í goá kìⁿ-tio̍h Lâi-hó ché ê sî, goá sim-té ê hoaⁿ-hí boē hiáu kā lín hêng-iông, ǹg-bāng Tâi-oân ū khah choē ê chí-bē lâi chhē goá, hō͘ goán khah ū phoāⁿ.
Goá ê gín-ná ta̍k-ji̍t to teh siàu-liām Tâi-oân, tek-pia̍t ài chia̍h Tâi-oân liāu-lí.
Goá ū thiaⁿ-tio̍h Tâi-oân ê kàu-hoē put-chí oa̍h-tāng, chin hoaⁿ-hí kap kám-kek!
Goá kî-thāi bô kú oē koh tò-khì kap lín saⁿ-kìⁿ. Kiû Siōng-tè chiok-hok lín tāi-ke, goá kap goá ê gín-ná ài kā tāi-ke chhéng-an.
(12 ge̍h 18 ji̍t). N̂g ĪN-tiúⁿ-niû.
漢羅（Ùi原文改寫）
旅行記
咱的主筆愛我寫旅行感想，所以我寫淡薄。也我去訪問的宣教師所交代請安的話，我紲寫予大家知。
我對台北出發到香港蹛兩日，後來到泰國蹛一月日，有會三禮拜，以外的時間蹛佇萬國鄭Chiong-bō͘醫生的厝，in有用in的自家用的車chhoā我參觀濟濟所在，也有看in國家的展覽會；最深印象的，就是佗位去都有真媠的寺廟，和尚，是親像咱遮teh當兵的款式，逐个男的攏著去做兩年，抑是終身，連皇帝也去做兩月日，所以街路四界都看著moa金黃衫的和尚；透早就提一个鍋仔佇逐間厝的頭前teh分飯，各家庭攏著予in食。和尚無煮飯，照聽in 5千人中只有一个基督教信徒nā-tiāⁿ，實在真可憐！草地濟濟所在攏無教會，阮teh赴會的中間著坐2，3點鐘的車才會通到教會禮拜。請佇祈禱中也數念in。
我佇12月9日有坐飛機直接到英國，到倫敦是12月初10，有去女宣道會的事務處共in會失禮，因為飛機換時間慢飛，in去接無；為著章輝院長娘有交代著隨時到伊遐，所以有直接到伊遐(Seaford)蹛兩日才去揣蘭醫生娘，伊猶不止勇健，真數念台灣；伊準備咱100週年的慶祝會欲閣來。佇伊遐過一暝，後來對遐坐車去訪問早佇台南新樓醫館馬醫生的查某囝，伊是佇台南出世，現在50外歲，無結婚，teh教冊，彼暗阮有相佮去聽Messiah，是倫敦真出名的音樂館，5，6千人teh聽，樂隊佮teh吟的倚300外人，實在真好聽。佇遐過一暝，隔早起有佮吳姑娘約佇Westminster Abbey Church相見，伊有chhoā我看一間教會的內面佮國會議事堂，病院，因為落雪閣無甚麼時間，所以我無閣去伊的厝。隔日我有去劍橋蹛佇Dr. A. G. MacLeod的厝，事先有去訪問神學院長R. D. Whitehorn是現在佇玉山神學院的懷牧師的令尊佮早佇台南神學書院教冊彼个 (F. G. Healey)，Hi 牧師佮牧師娘，in真數念台灣，也有去探長女巴姑娘的老母，伊真歡喜；問濟濟in千金佇台灣的消息。也有去參觀神學院的內面佮6間大學，佮一千外年的教會猶過真堅固，看著街市細細大學20外間連連做伙，所在清爽，真正是世界tek的學校，真期待台灣濟濟青年到遐讀冊，這擺真可惜，我攏無拄著台灣人。看著英國的厝起真整齊，街路真清氣，人斯文予咱通學。
我為著愛看光景，所以有對倫敦坐火車到德國途中接船才 閣坐火車到德國的Essen坐14點鐘才 到位，看著戰後的德國復興真緊，逐位的厝起真媠，街市大樓規十層，家庭濟濟攏有自家用的車，連作穡人也有，生活安定，無看著厝有鐵枝窗仔；失業者真少，西德5千外萬的人口。電視有兩千外萬台家家戶戶都有。教會只有天主教佮路德會佔欲一半一半，我蹛的附近攏是天主教，所以我有去禮拜，in遐的禮拜方式佮台灣的較無相像，in開始猶原吟詩，祈禱，讀聖經，講道，獻金，只有祈禱的時跪；以外佮咱攏欲相款，會友也攏有聖經，詩；in無叫神父，叫傳道師(Preacher)逐間拜堂都坐到滿滿，若慢淡薄去著徛佇後面；我也捌徛著。為著落雪寒，較袂通去真濟所在，所以1月23日就倒來到台灣。只有佇逐國一月日nā-tiāⁿ。
下面是咱敬疼的宣教師愛共咱請安的話，我代寫的。
老蘭醫生娘的請安
親愛的兄弟姊妹平安！
這霎我有大福氣，來好姊佇我身邊teh相交陪。上帝的恩典真大，有揣伊來阮兜講台灣的消息予我知；這是我極愛聽的；袂免得予我大欣慕愛閣去台灣揣恁，當面佮恁相交陪；閣聽著教會有較進步，大家不止活動，我的心真歡喜感謝上帝，也愛共大家恭喜！向望恁繼續努力，予教會會那進步佇咱所囥P. K. U.的目標，佇100週年會通獻真好的果子予上帝收成，榮光伊的聖名。
我真向望恁做爸母的人，閣較關心佇咱的囝兒，引chhoā in熱心服事上帝，因為現在世界的青年漸漸teh墮落，佇英國也是按呢；真濟青年teh行危險的路，是因為爸母無關心的緣故；我想教會的進步抑是退步，是咱做序大人有真大的責任。佇遮講幾句共大家請安，也求上帝祝福恁所做的工，我佇遠遠的所在逐日真數念恁，時常替恁祈禱，向望無久咱有歡喜的相見。願上帝佮恁佇teh。平安。(12月13日)。
馬姑娘的請安
敬愛的兄弟姊妹平安！
拍算恁濟濟人捌我的老爸馬醫生，1901-1923年伊有佇台南新樓做醫生，我是1905年出世佇台南，因為我的老母身軀無勇，姑不將將換去上海，總是我的爸母不時數念台灣，因為in真愛蹛台灣。我離開台灣是1908年，因為我的老母較無閒通照顧我，閣我著去學校，到我22歲的時有去上海教冊，到1937年日本佔領上海，我倒來英國，到這陣袂通去甚麼所在。我的爸母佇上海1923-1927年了後in有去杭州，1937-1940年in兩人倒來英國，蹛到1949年閣去中國杭州的癩ko病院，後來佇1951年死佇杭州。 1952年阮老母倒來英國，搬濟濟所在最後搬來佇遮(Streathan London)，到舊年1961年9月14日才過身，in雖罔離開台灣遐爾久，總是毋捌袂記得，常常數念，我也是真欣慕愛閣去看我出世的所在，聽著恁欲慶祝100週年，我真期待上帝開路予我去佮恁相見，今仔日我真歡喜，會通佮來好相見，聽著濟濟台灣的消息，可惜佇聖誕大家較無閒，所以袂通chhoā伊去看阮的婦人會的聚會，因為阮拄開始停兩禮拜，總是阮欲chhoā伊四界看看leh，向望後擺有機會通報伊知遮的活動工作。求主祝福恁大家。Meredith Maxwell。
吳姑娘的請安
親愛的兄弟姊妹平安！
今仔日真好機會通佮來好姊相見佇倫敦，我的心真歡喜，雖罔我貧惰攏無寫批，總是我不時數念台灣的兄弟姊妹，我有問濟濟恁的消息，知恁攏有平安，心真歡喜感謝上帝。我有chhoā來好姐去看幾若位出名的所在，也有chhoā伊看古早第一事先來英國設教千外年前遐的宣教師有關係的禮拜堂，袂免得感謝上帝，有差in來予阮得著道理，也差阮到恁遐傳道，通佮恁相識成做兄弟姊妹，也有聽恁猶原有差人去外國做宣教師，滿心歡喜！求上帝祝福in會結濟濟好的果子。致意請安女學的校友佮攏總的兄弟姊妹。
(12月15日)。吳Le̍k-chì.
黃章輝院長娘的請安
親愛的台灣兄弟姊妹平安！
我轉來英國三年久，攏毋捌姊妹來揣我，只有幾个男的nā-tiāⁿ，所以我見著來好姊的時，我心底的歡喜袂曉共恁形容，向望台灣有較濟的姊妹來揣我，予阮較有伴。
我的囡仔逐日都teh數念台灣，特別愛食台灣料理。
我有聽著台灣的教會不止活動，真歡喜佮感激！
我期待無久會閣倒去佮恁相見。求上帝祝福恁大家，我佮我的囡仔愛共大家請安。
(12月18日)。黃院長娘。