聖地訪問記(21)
Sèng-tē Hóng-būn-kì (21)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 劉華義 Lâu Hoâ-gī |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第888號 |
| 日期 | 1962/6 |
| 頁數 | 20-21 |
白話字（原文數位化）
Sèng-tē Hóng-būn-kì (21)
1962.06.15 888 kî p.20-21
Lâu Hoâ-gī
14). Lo̍h khì Iâ-lī-ko
Hóng-būn Iâ-lō͘-sat-léng ê tē sì ji̍t ê ē-po͘, Y. M. C. A. ê kàn-sū siat-hoat chhia kap hiáng-tō, hō͘ goá kap koh nn̄g ê tuì goā-kok lâi ê sûn-lé-chiá saⁿ-kap khì hóng-būn Iâ-lī-ko, í-ki̍p hū-kūn it-tài. Goán ê hiáng-tō (A-lat-pek lâng) chū-kí kài-siāu kóng i sī Thian-chú-kàu-tô͘, miâ kiò Sat-ka-lī-a. I chhēng Se-chong thâu tì âng sek bô tûn ê chiⁿ-bō, tú-tú chhìn-chhiūⁿ[sic.] tì chi̍t ê tâng-kóng-á. In-uī i kóng sī Ki-tok-tô͘, koh i ê miâ sī sio̍k-se̍k ê Sèng-keng miâ, só͘-í tuì kìⁿ-bīn chiū kám-kak chhin-bi̍t. Goá phāu moá pak ê heng-hùn chiūⁿ chhia, him-bō͘ ài khoàⁿ chit ê kū-iok sî-tāi chiū ū, koh chhiong-moá le̍k-sú-tek ê kó͘-siâⁿ, ia̍h sī Chú tī sè-kan ê sî siông-siông hóng-būn kè iàu-kín ê koe-chhī. Tuì Iâ-lō͘-sat-léng kàu Iâ-lī-ko chí-ū 13 phò͘, nā-sī chit tiâu lō͘ ū chi̍t hāng chin te̍k-sek, chiū-sī tuì hái-poa̍t 2,600 chhioh lo̍h kàu chuí-pêng-soàⁿ-ē 700 chhioh. Só͘-í tī Lō͘-ka tē 10 chiuⁿ, Iâ-so͘ só͘ siat Hó ê Sat-má-lī-a lâng ê phì-jū kóng, “Ū chi̍t lâng tuì Iâ-lō͘-sat-léng lo̍h khì Iâ-lī-ko.” Sèng-keng só͘ kì tú-tú ha̍h tī chit ê toē-sè, sī tuì koân soaⁿ-téng lo̍h kàu khiⁿ-kau toé. Hiān-sî chit tiâu lō͘, sī phek-iû ê ko-kip kong-lō͘, in-uī sī thàu kàu siú-to͘ Amman. Lō͘ ū kàu-gia̍h khoah thang hō͘ nn̄g chiah chhia sio siám, sūn soaⁿ-sè oan-lâi oan-khì it-ti̍t lo̍h kiā. Chhia cháu tī chit khoán lō͘, kín ná chhin-chhiūⁿ chìⁿ. Tī chit tiâu lō͘ ū kuí-nā hāng thang khoàⁿ.
1) Pek-tāi-nî ê chng-siā.
Pek-tāi-nî sī sió chng-siā, bih tī Ka-ná-soaⁿ hit pêng bīn ê tang-lâm kak. Tuì Iâ-lō͘-sat-léng chit pêng sui-jiân khoàⁿ boē tio̍h, nā-sī chhia se̍h kè lâm-pêng ê soaⁿ-kha ê sî, chiū oē thang khoàⁿ tio̍h. Iâ-lō͘-sat-léng kàu Pek-tāi-nî sī chí-ū nn̄g eng-lí hn̄g (iok 5 lí, Iok-hān 11:18), m̄-bián 10 hun cheng chiū oē kàu. Chhia chhoā goán koh chi̍t pái kè Khip-lûn-khe, cháu kè Khek-se-má-nî hn̂g ê thâu-chêng, keng-kè moá soaⁿ ê bōng-po͘, oat chi̍t-ē chiū kàu-uī. Pek-tāi-nî sī tī kong-lō͘ piⁿ. Chhia oat ji̍p chng-siā, kàu tī chi̍t keng chio̍h-hoe chio̍h khí ê lé-pài-tn̂g piⁿ chiū thêng. Chit ê chng-siā hiān-sî soe-bî, m̄ chiūⁿ 500 hō͘ ê chū-bîn. Hiān-chāi chit ê chng-siā kiò-choè “Lia̍p-sat-lō͘ ê chng-siā,” sī teh kì-liām Chú kiò Lia̍p-sat-lō͘ tuì sí koh-oa̍h ê le̍k-sú. Thiaⁿ kóng chá-sî ê miâ Pek-tāi-nî, ì-sù sī “Sòng-hiong ê ke,” “Chó-chhiū ê ke,” á-sī “Iu-ut ê ke.” Chú Iâ-so͘ tī sè-kan ê sî siông-siông lâi hóng-būn chit ê chng-siā. In-uī tī hia ū I ê hó pêng-iú - Thái-ko Se-bûn (Má-khó 14:3), í-ki̍p só͘ thiàⁿ ê ka-têng - Má-tāi, Má-lī-a kap Lia̍p-sat-lō͘ - (Iok-hān 11:3, 5, 36).
a. Má-tāi, Má-lī-a, Lia̍p-sat-lō͘ ê chhù.
Goán lo̍hchhia ji̍p lé-pài-tn̂g. Chiàu goá khoàⁿ chit keng lé-pài-tn̂g tī chit hū-kūn ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.] tiong tē it suí--ê. àn-nāi ê lâng kóng chit ê só͘-chāi, ohiū-sī[sic.] goân Lia̍p-sat-lō͘ ê chhù. Tng si̍p-jī-kun phah-ji̍p Iâ-lō͘-sat-léng ê sî, í-keng bat khí lé-pài-tn̂g tī chia. Tī goā-bīn tiâⁿ, oē thang khoàⁿ tio̍h tng-sî ê lé-pài-tn̂g ê toē-pán ê hoe-iūⁿ. Hiān-chāi ê lé-pài-tn̂g iáu chin sin, ún-tàng sī khí bô kú. Chiàu àn-nāi ê lâng kóng chit keng lé-pài-tn̂g, goân-lâi sī sio̍k tī Hi-lia̍p Chèng-kàu-hoē. Nā-sī nî kú, ge̍h chhim, sit siu, soà tó-hoāi. In-uī bô ū iû-ū ê keng-chè thang tiông-kiàn, āu-lâi Thian-chú-kàu chiū lâi thè in khí. Chhù-hêng sī khí chiàⁿ si̍t-jī-hêng, iā tiong-ng ū chi̍t ê îⁿ chhù-koà. Pài-tn̂g ê goā-piah sī n̂g-sek ê chio̍h, bô ū sím-mi̍h chng-thāⁿ, nā-sī ta̍h-ji̍p lāi-bīn, oē hō͘ i ê suí kiaⁿ--tio̍h. Pài-tn̂g ê lāi-bīn khoan-khoah chheng-hiu, sì-bīn ê piah ū oē sì tiuⁿ oē. Chiah ê oē lóng sī kap chit ê ka-têng ū saⁿ koan-hē--ê, chiū-sī Lia̍p-sat-lō͘ koh-oa̍h, Má-lī-a ēng iû boah Iâ-so͘, tī Chú kha-ē ê Má-lī-a kap bô êng ê Má-tāi. Te̍k-pia̍t chiàⁿ-bīn hit ê oē, sī oē koh-oa̍h ê Chú, gia̍h-khí chhiú, iā hit ê ē-bīn ū siá kóng, “Koh-oa̍h kap oa̍h-miā sī chāi tī goá,” (Iok-hān 11:25). Siàu-liām chit ê ka-têng sī toē-chiūⁿ choè hēng-hok ê chi̍t ê. In-uī in sî-siông thang ngiâ-chih kuì-pin, Siōng-tè ê Kiáⁿ Iâ-so͘ Ki-tok. Teh siūⁿ chit ê hok-khì ê ka-têng sī sím-mi̍h thang hō͘ Chú ài kàu. Tng-sî kiám bô ū pí in koh-khah tông-hông, bí-lē, iā ū hó ê siat-pī ê ka-têng, nā-sī Chú siông-siông ài kàu chia, chha-put-to ta̍k-pái chiūⁿ Iâ-lō͘-sat-léng, tek-khak oē lâi, m̄-nā lâi chiap-siū in ê khoán-thāi, iā hioh tī in ê ke kè-àm. Put-tàn I lâi, liân 12 ê ha̍k-seng iā saⁿ-kap lâi. In tiong-kan ê chêng-gî ū hô-téng ê chhim, chhin koh bi̍t, hō͘ lán oh-tit thang chhui-chhut. Put-kò ū chi̍t hāng khak-si̍t--ê, chiū-sī in sêng-si̍t sim ê thiàⁿ Chú. Sui-jiân Má-tāi kap Má-lī-a tī hêng-tōng siōng ê piáu-hiān ū bô sio-siāng, nā-sī kun-pún ê thiàⁿ Chú sī bô saⁿ koh-iūⁿ ê. In tuì lâng lâi khoàⁿ, sī hō͘ Chú só͘ thiàⁿ--ê, koh in ka-kī ia̍h khak-sìn sī siū Chú só͘ thiàⁿ--ê. Chóng-sī oē kám-kak hō͘ Chú teh thiàⁿ ê lâng, chiàⁿ-sī tī i ka-kī chū-kí ê ì-sek-lāi ū thiàⁿ Chú ê sim--ê. In-uī thiàⁿ, m̄-nā beh siū, iā sī beh pun--ê. Só͘-í kóng ū thiàⁿ ê só͘-chāi, tī hia chiū ū Siōng-tè. M̄-chai tī hiān-sî ū kuí ê ka-têng sī Chú só͘ ài kàu koh ài khiā-khí--ê. M̄-chai kuí ê ka-têng oē kham-tit chiap-la̍p Chú--ê. Siūⁿ kàu choē-choē Ki-tok-tô͘ ê ka-têng sī put-hô, ù-oè, oàn-tò͘, saⁿ-chiⁿ, kiáu-jiáu. kiàn-siàu…..moá-moá, thái-thó káⁿ chhiáⁿ Chú lâi? Tī chia m̄-nā siūⁿ kàu ka-têng, ia̍h siūⁿ kàu ka-kī ê sim-lêng. M̄-chai ū piān thang chhiáⁿ Chú ji̍p-lâi khiā-khí á boē? Chú kàu taⁿ teh phah muí chi̍t lâng ê sim-mn̂g teh-beh ji̍p (Khé-sī-lio̍k 3:20). Pek-tāi-nî suí ê ka-têng ah! Lí sī éng-oán choè goán ê bô͘-iūⁿ kap him-bō͘ ê kiàn-pún. Chú thiàⁿ lín, lín thiàⁿ Chú, ia̍h Chú ê thiàⁿ lín poâⁿ-kè lín só͘ thiàⁿ I ê thiàⁿ bān-bān pē. Si̍t-chāi thiàⁿ Chú bô lo̍k-khong. Tī an-chēng ê lé-pài-tn̂g-thiaⁿ goá tiap-á-kú lâi sióng-siōng chit ê siū chiok-hok ê ka-têng ê ji̍t-siông kong-kéng ún-tàng sī un-jiû soè-seh, saⁿ thiàⁿ, saⁿ kèng, hô-pêng chhin-bi̍t, kut-la̍t khûn-khiām, tâng tiⁿ tâng khó͘, chhin-chhiat thāi jîn, ha̍p-chok it-tì……..chhiong-moá khoài-lo̍k kap hēng-hok, che chin-chiàⁿ sī bí-boán tiⁿ-bi̍t ê ka-têng.
b. Lia̍p-sat-lō͘ ê bōng.
Lī-khui chit keng lé-pài-tn̂g, sūn-lō͘ peh-chiūⁿ khah téng-bīn ê tò-pêng lō͘-piⁿ, tī hia ū chi̍t ê chio̍h-tōng; tōng-kháu sī oe̍h koh soè. Chio̍h-tōng chêng ū chi̍t ê hū-jîn-lâng teh kò͘-siú, ia̍h teh boē kì-liām-phín. Chiàu liû-thoân kóng, chit ê sī Lia̍p-sat-lō͘ ê bōng. Siūⁿ tio̍h Chú bat khiā tī chit ê bōng-kháu, chiū-sī hiān-chāi goá só͘ khiā ê uī, lâu ba̍k-sái, ia̍h ǹg thiⁿ kî-tó, koh toā-siaⁿ kiò sí-khì sì ji̍t kú ê Lia̍p-sat-lō͘ tuì hit è[sic.] o͘-o͘ àm-àm ê tōng-khang, choân-sin tuì thâu kàu kha chat pe̍h-pò͘, ûn-ûn-á chhut-hiān, chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘ kiâⁿ chhut-lâi, boē bián-tit chèng-lâng gông-ngia̍h tio̍h toā kiaⁿ, koh lâi chiah kui êng-kng Siōng-tè. Lia̍p-sat-lō͘ só͘ tó ê só͘-chāi, sī tī chit ê tōng-lāi lo̍h 27 chàn chio̍h gîm-á ê só͘-chāi. In-uī goán teh koáⁿ sî-kan, só͘-í bô ji̍p-khì, si̍t-chāi iáu ū nn̄g ê lí-iû, chi̍t ê sī khoàⁿ tio̍h hit ê o͘-o͘ àm-àm ê tōng-hia̍t, kám-kak im-im bô ū chin ióng-kám ài lo̍h-khì, koh chi̍t ê sī tio̍h ài la̍p chîⁿ. Tī chia kám-siā Chú ê toā koân-lêng, liân sí iā siū I khòng-chè; Chú kin-á-ji̍t iáu-kú beh hō͘ lán ná sí-khì chi̍t-poaⁿ ê lêng-hûn koh-oa̍h, I thiàⁿ lán, m̄ iông-ún sí-sit ê soh tîⁿ tī lán ê sin-siōng. I ài lán koh khí-lâi, I khah-si̍t[sic.] beh hō͘ lán khí-lāi[sic.] choè hó ê kiàn-chèng lâi êng-kng I. Sèng-keng kóng, choē-choē lâng khoàⁿ-kìⁿ Lia̍p-sat-lō͘ chiū sìn I (Iok-hān 11:11). Goān kin-á-ji̍t ū choē-choē koh-oa̍h (têng-thâu-siⁿ) ê Lia̍p-sat-lō͘ thang choè Chú ê kiàn-chèng tī m̄ sìn ê sî-tāi. (Thāi-sio̍k).
漢羅（Ùi原文改寫）
聖地訪問記(21)
1962.06.15 888期 p.20-21
劉華義
14). 落去耶利哥
訪問耶路撒冷的第四日的下晡，Y. M. C. A.的幹事設法車佮嚮導，予我佮閣兩个對外國來的巡禮者相佮去訪問耶利哥，以及附近一帶。阮的嚮導 (阿拉伯人) 自己介紹講伊是天主教徒，名叫撒迦利亞。伊穿西裝頭戴紅色無唇的氈帽，拄拄親像戴一个銅管仔。因為伊講是基督徒，閣伊的名是熟悉的聖經名，所以對見面就感覺親密。我抱滿腹的興奮上車，欣慕愛看這个舊約時代就有，閣充滿歷史tek的古城，亦是主佇世間的時常常訪問過要緊的街市。對耶路撒冷到耶利哥只有13舖，若是這條路有一項真特色，就是對海拔2,600尺落到水平線下700尺。所以佇路加第10章，耶穌所設好的撒馬利亞人的譬喻講，「有一人對耶路撒冷落去耶利哥。」聖經所記拄拄合佇這个地勢，是對懸山頂落到坑溝底。現時這條路，是柏油的高級公路，因為是透到首都Amman。路有夠額闊通予兩隻車相閃，順山勢彎來彎去一直落崎。車走佇這款路，緊若親像箭。佇這條路有幾若項通看。
1)伯大尼的庄社。
伯大尼是小庄社，覕佇橄欖山彼爿面的東南角。對耶路撒冷這爿雖然看未著，若是車踅過南爿的山跤的時，就會通看著。耶路撒冷到伯大尼是只有兩英里遠(約5里，約翰11：18)，毋免10 分鐘就會到。車chhoā阮閣一擺過汲倫溪，走過客西馬尼園的頭前，經過滿山的墓埔，斡一下就到位。伯大尼是佇公路邊。車斡入庄社，到佇一間石灰石起的禮拜堂邊就停。這个庄社現時衰微，毋上500戶的住民。現在這个庄社叫做「拉撒路的庄社，」是teh記念主叫拉撒路對死閣活的歷史。聽講早時的名伯大尼，意思是「Sòng-hiong的家，」「棗樹的家，」抑是「憂鬱的家。」主耶穌佇世間的時常常來訪問這个庄社。因為佇遐有伊的好朋友- 癩ko西門(馬可14：3)，以及所疼的家庭 - 馬大，馬利亞佮拉撒路 - (約翰11：3，5，36)。
a. 馬大，馬利亞，拉撒路的厝。
阮落車入禮拜堂。照我看這間禮拜堂佇這附近的建築物中第一媠--的。案內的人講這个所在，就是原拉撒路的厝。當十字軍拍入耶路撒冷的時，已經捌起禮拜堂佇遮。佇外面埕，會通看著當時的禮拜堂的地板的花樣。現在的禮拜堂猶真新，穩當是起無久。照案內的人講這間禮拜堂，原來是屬佇希臘正教會。若是年久，月深，失修，紲倒壞。因為無有餘裕的經濟通重建，後來天主教就來替in起。厝形是起正十字形，也中央有一个圓厝蓋。拜堂的外壁是黃色的石，無有甚物裝thāⁿ，若是踏入內面，會予伊的媠驚--著。拜堂的內面寬闊清休，四面的壁有話四張畫。遮的畫攏是佮這个家庭有相關係--的，就是拉撒路閣活，馬利亞用油抹耶穌，佇主跤下的馬利亞佮無閒的馬大。特別正面彼个畫，是畫閣活的主，攑起手，也彼个下面有寫講，「閣活佮活命是在佇我，」(約翰11：25)。數念這个家庭是地上最幸福的一个。因為in時常通迎接貴賓，上帝的囝耶穌基督。Teh想這个福氣的家庭是甚物通予主愛到。當時敢無有比in閣較堂皇，美麗，也有好的設備的家庭，若是主常常愛到遮，差不多逐擺上耶路撒冷，的確會來，不但來接受in的款待，也歇佇in的家過暗。不但伊來，連12个學生也相佮來。In中間的情誼有何等的深，親閣蜜，予咱僫得通推出。不過有一項確實--的，就是in誠實心的疼主。雖然馬大佮馬利亞佇行動上的表現有無相siāng，若是根本的疼主是無相各樣的。In對人來看，是予主所疼--的，閣in家己亦確信是受主所疼--的。總是會感覺予主teh疼的人，正是佇伊家己自己的意-室內有疼主的心--的。因為疼，不但欲受，也是欲分--的。所以講有疼的所在，佇遐就有上帝。毋知佇現時有幾个家庭是主所愛到閣愛徛起--的。毋知幾个家庭會堪得接納主--的。想到濟濟基督徒的家庭是不和，污穢，怨妒，相爭，攪擾…見笑…..滿滿，thái討敢請主來？佇遮毋但想到家庭，亦想到家己的心靈。毋知有便通請主入來徛起抑未？主到taⁿ teh拍每一人的心門teh欲入(啟示錄3：20)。伯大尼媠的家庭啊！你是永遠做阮的模樣佮欣慕的見本。主疼恁，恁疼主，亦主的疼恁盤過恁所疼伊的疼萬萬倍。實在疼主無落空。佇安靜的禮拜堂廳我霎仔久來想像這个受祝福的家庭的日常光景穩當是溫柔細說，相疼，相敬，和平親密，搰力勤儉，同甜同苦，親切待人，合作一致……..充滿快樂佮幸福，這真正是美滿甜蜜的家庭。
b. 拉撒路的墓。
離開這間禮拜堂，順路爬上較頂面的倒爿路邊，佇遐有一个石洞；洞口是阨閣細。石洞前有一个婦人人teh顧守，亦teh未記念品。照流傳講，這个是拉撒路的墓。想著主捌徛佇這个墓口，就是現在我所徛的位，流目屎，亦向天祈禱，閣大聲叫死去四日久的拉撒路對彼个烏烏暗暗的洞空，全身對頭到跤紮白布，勻勻仔出現，一步一步行出來，未免得眾人gông-ngia̍h著大驚，閣來才歸榮光上帝。拉撒路所倒的所在，是佇這个洞內落27層石砛仔的所在。因為阮teh趕時間，所以無入去，實在猶有兩个理由，一个是看著彼个烏烏暗暗的洞穴，感覺陰陰無有真勇敢愛落去，閣一个是著愛納錢。佇遮感謝主的大權能，連死也受伊控制；主今仔日猶過欲予咱若死去一般的靈魂閣活，伊疼咱，毋容允死失的索纏佇咱的身上。伊愛咱閣起來，伊確實欲予咱起來做好的見證來榮光伊。聖經講，濟濟人看見拉撒路就信伊(約翰11：11)。願今仔日有濟濟閣活(重頭生)的拉撒路通做主的見證佇毋信的時代。(待續)。