Sèng-toē Hóng-būn-kì (20)Permalink

文獻資訊Permalink

白話字（原文數位化）Permalink

Sèng-tē Hóng-būn-kì (20)

1962.06.01  887 kî   p.14-15

Lâu Hoâ-gī

13) Sèng-tiān

V. Goân Sèng-tiān ê khu-he̍k (Haram Area)

4)Léng-lông kap ông ê bōng.

Tī pak-pêng hit piⁿ sī chi̍t pâi chhù, teh choè o̍h-tn̂g. Nā-sī sai-pêng hit piⁿ ū chi̍t tòng koân ê lông-hā, tn̂g iok ū 400 kong-chhioh. Kiàn-tiok[sic.] ê sî-kî put-siông, chí-ū tī kì-lio̍k siá-kóng 1213 nî ū tiông-siu. Khí-thâu chit ê só͘-chāi sī choè ha̍k-hāu kap pān-kong ê lō͘-ēng, nā-sī Thó͘-ní-kî chiàm-léng ê sî-kî, ēng choè siu-iông hiah ê Hoê-kàu kok-ka lâi ê sòng-hiong lâng kap tô-lān bîn ê só͘-chāi. Léng-lông ê chhù-koà kap pō͘-hūn ê piah, in-uī nî kú, bat hām lo̍h-lâi. Tī 1922 nî, Hoê-kàu ê choè-ko gī-hoē chiū chiàu i pún-lâi goân-hêng kā i siu-kiàn, kàu kin-á-ji̍t. Léng-lông ê khoah iok nn̄g tn̄g, nā-sī ū sì tn̄g goā koân. Chi̍t bīn sī piah, kap goā-kài keh-lī, chi̍t bīn sī kui lia̍t ê oan-kong thiāu, bô uî-cha̍h, lâng thang kiâⁿ-lâi kiâⁿ-khì tī hit lāi-bīn. Chiàu Sèng-keng só͘ kì, tī Iâ-so͘ ê sî-tāi ū chi̍t ê léng-lông kiò-choè Só͘-lô-bûn ê léng-lông. Lán ê Chú siông-siông tī hia kà-sī (Iok-hān 10:23). Koh sù-tô͘ iā tī chia lâi kà-sī kap choè Ki-tok-tô͘ chi̍p-hoē ê só͘-chāi (Hēng-toān 3:11, 5:12). oē kiò-choè Só͘-lô-bûn ê léng-lông, ún-tàng sī Só͘-lô-bûn só͘ khí-chō ê in-toaⁿ. Chit chō léng-lông tī Chú ê sî-tāi iáu-kú tī-teh, ún-tàng sī Sèng-tiān siū huí-hoāi hit sî tuì peng-bé ê chiàn-loān tiong hēng bián tú-tio̍h chai-iong. Só͘-í tit-tio̍h pó-chûn kàu Chú ê sî-tāi. Goá chū-chok chhong-bêng, tuì àn-nāi ê lâng kóng chit ê sī Só͘-lô-bûn ê léng-lông. Nā-sī i ìn kóng, m̄-sī. Só͘-lô-bûn ê léng-lông sī tī Sèng-tiān ê tang-pêng, chiū-sī hiān-chāi ê léng-lông ê tuì-bīn hit pêng. iā tī chhit-cha̍p nî ê sî, kap Sèng-tiān tú-tio̍h sio-siāng ūn-miā.

Taⁿ tī chit ê léng-lông ê piah-nih ū sì ê bōng, chiū-sī bâi-chòng sì ê A-lat-pek uí-tāi ê léng-siù. Tī léng-lông ê tiong-ng pō͘-hūn ū A-lat-pek lâng só͘ ài-sioh ê O͘-seng A-lí Ông ê bōng (King Hussein Ibn Ali). I sī léng-tō Iok-tàn Ông-kok to̍k-li̍p ê toā kong-lô-chiá. uī-tio̍h án-ni, chiah oē thang bâi-chòng tī chit ê sèng ê khu-he̍k lāi. Tī khah lâm-pêng ū Mô͘-hán-be̍k-tek A-lí (Mahammed Ali) ê bōng. I sī ìn-tō͘ ê Hoê-kàu léng-siù, sī O͘-seng Ông ê hó pêng-iú kap hō͘-oān-chiá, sí tī 1930. Tī chit ê bōng ê keh-piah sī Mu-sa-pa-sa sī A-lat-pek choè-ko chip-chèng-thoân ê chú-se̍k, 1933 nî sí tī kek-bēng tiong. I ê kiáⁿ A-bú-la Ka-la̍h chí-hui siú-pī peng tí-khòng Í-sek-lia̍t kun-tuī kong-ji̍p Iâ-lō͘-sat-léng. I ê hông-gū hō͘ chiàn-sū tit-tio̍h toā iú-lī, uī-tio̍h chit ê kong-lô, chún bâi-chòng tī i ê lāu-pē ê sin-piⁿ (1948 nî). Só͘-í chit ê léng-lông sī chhin-chhiūⁿ Eng-kok Lûn-tun ê Se-bín-su-tek toā lé-pài-tn̂g chi̍t-iūⁿ siū chun-tiōng, bâi-chòng hiah ê choè ū kong-lô ê lâng ê tiōng-toē.

5)Lâu ba̍k-sái ê chhiûⁿ-piah

(Wailing wall).

àn-nāi ê lâng chhoā goán kàu Sèng-tiān ê khu-he̍k goā, chiū-sī sai-pêng kūn tī lâm-pêng kak ê siâⁿ-chhiûⁿ. Chit chām siâⁿ-chhiûⁿ ū gō͘-cha̍p-jī tn̄g tn̂g, cha̍p-káu tn̄g koân, lóng sī ēng toā chio̍h thia̍p ê. Cha̍p-goā chàn ê chio̍h-thiāu, sī la̍k chhioh tn̂g sì chhioh khoah. Te̍k-pia̍t tī ē-bīn chàn ê chio̍h-chân tiong, ū chin choē tè sī tn̄g-la̍k tn̂g, gō͘ chhioh poàⁿ khoah ê toā. Siong-sìn chiah ê ē-kha chân ê chio̍h, sī Só͘-lô-bûn Ông sî-tāi ê uî-bu̍t. Chiàu lán só͘ chai Sèng-siâⁿ siū huí-bia̍t, ta̍k pái ū siu-ho̍k, nā-sī chiah ê ē-chân ê toā chio̍h tuì 3,000 nî chêng chiū hē tī chia bô tín-tāng Le̍k-sú í-keng kú, chio̍h-bīn kap chio̍h-phāng ū hoat thî kap chháu, hō͘ i koh khah hián-chhut kū-siùⁿ. Chit phiàn ê chio̍h-chhiûⁿ kiò-choè Lâu ba̍k-sái ê chhiûⁿ-piah. In-uī Iû-thài lâng ê lâm-hū ló-iù tī pài-gō͘ hông-hun kap pài-la̍k chheng-chá, ài kàu chit ê só͘-chāi lâi bong chiah ê chio̍h-thâu, sīm-chì kā i chim lâi su-liām Tāi-pi̍t, Só͘-lô-bûn ông sî-tāi ê n̂g-kim chhàn-lān ê le̍k-sú, soà kî-bāng Iâ-hô-hoa ê èng-ún oē chá-ji̍t si̍t-hiān, chiū-sī Bí-sài-a ê lîm-kàu chín-kiù in ho̍k-tò Tāi-pi̍t ê kok-uī. Hit sî Í-sek-lia̍t beh tit-tio̍h êng-kng lâi thóng-tī bān-pang. Kun-pún in iáu m̄-sìn Iâ-so͘ chiū-sī só͘ chhàm-gú ê Bí-sài-a. Só͘-í tuì chiah ê chio̍h-thâu lâi su-liām kap kî-tó, koh siūⁿ kàu tio̍h in hiān-chāi ê pháiⁿ chô-gū, chêng boē kìm-tit, chē-teh lâu chhut ba̍k-sái tih-tâm chiah ê chio̍h-chhiûⁿ kap thô͘-kha. Só͘-í lâng chiū kiò chit phiàn ê siâⁿ-chhiûⁿ choè Lâu ba̍k-sái ê chio̍h-chhiûⁿ. Khó-lîn ah! chiah ê Iû-thài lâng sim-ba̍k boē bêng, sim-khiàu boē khui thang jīm-sek Iâ-so͘ chiàⁿ sī Bí-sài-a, lâi chiap-la̍p I choè Kiù-chú. Kiù-sè-chú tī 2000 nî chêng í-keng lîm-kàu, nā-sī in iáu teh tán-hāu. In iáu boē chheng-chhó tī thiⁿ-ē bô siúⁿ-sù pa̍t ê miâ tī lâng ê tiong-kan, hō͘ lán tiàm tī I lâi tit-kiù (Hēng-toān 4:12). Tē jī chhù Tāi-chiàn āu, Í-sek-lia̍t, A-lat-pek lâng chiong siâⁿ-lāi ê Iû-thài lâng lóng it-chīn kā in koáⁿ chhut-khì. Tī kok-kéng khak-li̍p í-āu, m̄ chún Iû-thài lâng koh ta̍h ji̍p. Só͘-í hiān-sî chit ê siâⁿ-chhiûⁿ bô thang khoàⁿ-tio̍h Iû-thài lâng tī chia thî-khàu ê kong-kéng. Chí-ū lâu chit ê kò͘-sū hō͘ sûn-lé ê lâng lâi siàu-liām nā-tiāⁿ.

àn-nāi ê lâng koh pò goán khoàⁿ tī chit ê siâⁿ-chhiûⁿ ê tang kak, hiān-chāi hō͘ chio̍h-chhiûⁿ uî-teh ê, chi̍t phiàn ê tē kóng sī chá-sî Iû-thài lâng ê Kong-hoē ê uî-chek. Kong-hoē sǹg sī Iû-thài lâng ê choè-ko hoat-têng. Iâ-so͘ sī siū chit ê hoat-têng phoàⁿ sí-hêng ê. án-ni Kong-hoē kap Sèng-tiān put-chí kūn-oá, tī hia ū chi̍t ê soè-soè ê mn̂g, chóng-sī só--teh, chin khó-sioh boē thang ji̍p-khì khoàⁿ siⁿ-choè án-choáⁿ. Tī hia ún-tàng bô sím-mi̍h thang khoàⁿ, in-uī tng-sî ê kó͘-chek siū huí-bia̍t liáu-liáu. àn-nāi ê lâng ke-thiⁿ kóng, chit ê sió-mn̂g chiū-sī teh choè chû-siān, kiù-chè sòng-hiong lâng ê só͘-chāi. chá-ji̍t sòng-hiong ê Iû-thài lâng lâi phah-mn̂g, tī hia thang tit-tio̍h mi̍h-kiāⁿ chia̍h-niû. Chū-jiân A-lat-pek lâng choa̍t-tuì m̄ tuì Iû-thài lâng ê chhiú lâi kiû chín-chè. Chiàu Hoê-kàu ê thoân-soat, in ê kàu-chú Mô͘-hán-be̍k-tek thâu pái kàu Iâ-lō͘-sat-léng ia̍h sī tuì chit ê só͘-chāi ji̍p. Só͘-í in ia̍h put-chí chun-tiōng chit ê só͘-chāi.

(Thāi-sio̍k).

漢羅（Ùi原文改寫）Permalink

聖地訪問記(20)

1962.06.01  887期   p.14-15

劉華義

13)聖殿

V.原聖殿的區域(Haram Area)

4)兩廊佮王的墓。

佇北爿彼邊是一排厝，teh做學堂。若是西爿彼邊有一棟懸的廊下，長約有400公尺。建築的時期不詳，只有佇記錄寫講1213年有重修。起頭這个所在是做學校佮辦公的路用，若是土耳其佔領的時期，用做收容遐的回教國家來的sòng-hiong人佮逃難民的所在。兩廊的厝蓋佮部分的壁，因為年久，捌陷落來。佇1922年，回教的最高議會就照伊本來原形共伊修建，到今仔日。兩廊的闊約兩丈，若是有四丈外懸。一面是壁，佮外界隔離，一面是規列的圓拱柱，無圍閘，人通行來行去佇彼內面。照聖經所記，佇耶穌的時代有一个兩廊叫做所羅門的兩廊。咱的主常常佇遐教示(約翰10：23)。閣使徒也佇遮來教示佮做基督徒 集會的所在(行傳3：11，5：12)。會叫做所羅門的兩廊，穩當是所羅門所起造的因端。這座兩廊佇主的時代猶過佇teh，穩當是聖殿受毀壞彼時對兵馬的戰亂中幸免拄著災殃。所以得著保存到主的時代。我自作聰明，對案內的人講這个是所羅門的兩廊。若是伊應講，毋是。所羅門的兩廊是佇聖殿的東爿，就是現在的兩廊的對面彼爿。也佇七十年的時，佮聖殿拄著相siāng運命。

Taⁿ佇這个兩廊的壁裡有四个墓，就是埋葬四个阿拉伯偉大的領袖。佇兩廊的中央部分有阿拉伯人所愛惜的O͘-seng A-lí王的墓(King Hussein Ibn Ali)。伊是領導約旦王國獨立的大功勞者。為著按呢，才會通埋葬佇這个聖的區域內。佇較南爿有摩罕默德A-lí(M啊ammed Ali)的墓。伊是印度的回教領袖，是O͘-seng王的好朋友佮後援者，死佇1930。佇這个墓的隔壁是Mu-sa-pa-sa是阿拉伯最高執政團的主席，1933年死佇革命中。伊的囝A-bú-la Ka-l啊8指揮守備兵抵抗以色列軍隊攻入耶路撒冷。伊的防禦予戰事得著大有利，為著這个功勞，准埋葬佇伊的老爸的身邊(1948年)。所以這个兩廊是親像英國倫敦的Se-bín-su-tek大禮拜堂一樣受尊重，埋葬遐的最有功勞的人的重地。

5)流目屎的牆壁

(Wailing wall)。

案內的人chhoā阮到聖殿的區域外，就是西爿近佇南爿角的城牆。這站城牆有五十二丈長，十九丈懸，攏是用大石疊的。十外層的石柱，是六尺長四尺闊。特別佇下面層的石層中，有真濟塊是丈六長，五尺半闊的大。相信遮的下跤層的石，是所羅門王時代的遺物。照咱所知聖城受毀滅，逐擺有修復，若是遮的下層的大石對3,000年前就下佇遮無振動歷史已經久，石面佮石縫有發苔佮草，予伊閣較顯出舊相。這片的石牆叫做流目屎的牆壁。因為猶太人的男婦老幼佇拜五黃昏佮拜六清早，愛到這个所在來摸遮的石頭，甚至共伊唚來思念Tāi-pi̍t，所羅門王時代的黃金燦爛的歷史，紲期望耶和華的應允會早日實現，就是彌賽亞的臨到拯救in復倒大衛的國位。彼時以色列欲得著榮光來統治萬邦。根本in猶毋信耶穌就是所讖語的彌賽亞。所以對遮的石頭來思念佮祈禱，閣想到著in現在的歹遭遇，前未禁得，坐teh流出目屎滴澹遮的石牆佮塗跤。所以人就叫這片的城牆做流目屎的石牆。可憐啊！遮的猶太人心目未明，心竅未開通認識耶穌正是彌賽亞，來接納伊做救主。救世主佇2000年前已經臨到，若是in猶teh等候。In猶未清楚佇天下無賞賜別的名佇人的中間，予咱踮佇伊來得救(行傳4：12)。第二次大戰後，以色列，阿拉伯人將城內的猶太人攏一盡共in趕出去。佇國境確立以後，毋准猶太人閣踏入。所以現時這个城牆無通看著猶太人佇遮啼哭的光景。只有留這个故事予巡禮的人來數念nā-tiāⁿ。

案內的人閣報阮看佇這个城牆的東角，現在予石牆圍teh的，一片的地講是早時猶太人的公會的遺跡。公會算是猶太人的最高法庭。耶穌是受這个法庭判死刑的。按呢公會佮聖殿不止近倚，佇遐有一个細細的門，總是鎖--teh，真可惜袂通入去看生做按怎。佇遐穩當無甚物通看，因為當時的古蹟受毀滅了了。案內的人加添講，這个小門就是teh做慈善，救濟sòng-hiong人的所在。早日sòng-hiong的猶太人來拍門，佇遐通得著物件食糧。自然阿拉伯人絕對毋對猶太人的手來求賑濟。照回教的傳說，in的教主摩罕默德頭擺到耶路撒冷亦是對這个所在入。所以in亦不止尊重這个所在。

(待續)。