聖地訪問記(17)
Sèng-tē Hóng-būn-kì (17)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 劉華義 Lâu Hoâ-gī |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第884號 |
| 日期 | 1962/4 |
| 頁數 | 8-9 |
白話字（原文數位化）
Sèng-tē Hóng-būn-kì (17)
1962.04.15 884 kî p.8-9
Lâu Hoâ-gī
13) Sèng-tiān
IV. Chio̍h-giâm 石巖) ê îⁿ-chhù-téng ê tiān-tn̂g (The Dome of the Rock)
Hoê-kàu-tô͘ tī kū Sèng-tiān tē, só͘ khí ê tiān-tn̂g, A-lat-pek lâng kiò i chò Haram es-Sherif, á-sī Qubbat as-Sakhra, ì-sù sī chì chun-kuì ê Sèng-só͘. Chit keng tiān-tn̂g sī chò Tiong-tang Hoê-kàu kok-ka 13 sè-kí kú ê tiong-sim, ia̍h sī Hoê-kàu ê tē 2 sèng-só͘. (Tē-it Sèng-só͘ sī Bek-ka). Chit keng sī chū-chi̍p A-lat-pek bûn-bêng ê cheng-chhoé, tī 685 nî khai-kang, 6 nî āu ê 611 nî chùn-kang, sī chi̍t keng A-lat-pek chho͘-kî ê tāi-piáu tek gē-su̍t kiàn-tiok-bu̍t[sic.]. Kiàn-tiok-bu̍t[sic.] sī peh-kak-hêng, ia̍h tiong-ng ū chi̍t ê toā îⁿ-hêng ê chhù-téng. Tiān-tn̂g ê tē-ki koân lī tē-bīn 12 chhioh, tuì 4 hong-bīn (Tang-sai lâm-pak) ū chio̍h-kiā-á thang peh khí-khì. TĪ kiā-á téng ū 4 ê oan-kong-mn̂g chò chng-thāⁿ ê lō͘-ēng, A-lat-pek lâng kiò in chò Mawazeen. Chit keng 8 kak-hêng ê tiān ê ta̍k-piⁿ tn̂g iok 7 tn̄g, só͘-í lóng-chóng ū 56 tn̄g. Koân ū 3 tn̄g. Kiàn-tio̍k ê ki-chân sī ēng Hoé-hu-sek ê tāi-lí-chio̍h, téng-chām sī ēng Pho-su chhut-miâ ê chhíⁿ, kap pe̍h-sek ê huî-chng lâi chng-thāⁿ. Muí-piⁿ ū 7 ê thang-á. Ji̍p lāi-bīn, ē thang khoàⁿ tio̍h 2 pâi îⁿ-hêng ê tāi-lí-chio̍h thiāu, thuh chhù-koà. Tiān-tn̂g ê tiong-sim sī chi̍t tè toā ê chū-jiân chio̍h-giâm. uî chit tè chio̍h-giâm ê tāi-lí-chio̍h ê thiāu-á ū 16 ki (Kî-tiong 4 ki khah toā). Chit 16 ki teh thuh hit ê n̂g-kim-sek ê îⁿ-chhù-téng. Chit pâi thiāu-á kàu goā-piah koh chit pâi ê tāi-lí-chio̍h thiāu, 24 ki (kî-tiong 8 ki toā thiāu) pâi peh-kak-hêng, thuh chhù-koà. Tû-khí chio̍h-giâm uî khí-lâi í-goā, lóng sī khang-tē, chiàu soat-bêng ē-thang siu-iông 3,000 lâng tī hia chi̍p-hoē. Lāi-bīn ê thô͘-kha pho͘ tāi-lí-chio̍h koh khàm Pho-su ê tē-chian. Tiān-tn̂g ū 4 ê chhut-ji̍p mn̂g, sī Tang, sai, lâm, pak kok chi̍t ê. Pêng-siông sī khui lâm-pêng ê mn̂g chò chhut-ji̍p. Te̍k-pia̍t Pak-mn̂g hō-miâ kiò Lo̍k-hn̂g ê mn̂g (Door of Paradise) iā Tang-pêng ê mn̂g kiò Tāi-pi̍t ê mn̂g (Door of David). Tiān-tn̂g ê tiong-sim sī hit ê toā-tè chio̍h-giâm. Chit tè chio̍h-giâm tang-sai iok 6 tn̄g, lâm-pak 4 tn̄g poàⁿ. Koân ê só͘-chāi ū 9 chhioh. Tī chiah ê piah ū 16 ê chhái-sek ê po-lê thang-á (Stained glass), kî-tiong 6 ê í-keng ū 500 nî kú lah. Kiông-lia̍t ê ji̍t-kng thong-koè chiah ê chhái-sek ê po-lê pìⁿ-chiâⁿ un-loán ê kok sek kng-soàⁿ chiò tī chit ê tiān-tn̂g lāi, iā chiah-nih hiông-chòng ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.] bí-lē ê chng-thāⁿ, ē hō͘ lâng chū-jiân hoat-seng chong-kàu sim ài kî-tó. Îⁿ ê chhù-téng (Dome) ê ti̍t-keng[sic.] sī iok 7 tn̄g, koân 10 tn̄g, sī tī 1671 nî chhiàⁿ ìn-tō͘ ê kī-su̍t-chiá lâi khí-chō ê. Îⁿ-chhù-téng sī nn̄g-têng. Goā-bīn sī kim-sio̍k-luī lâi khàm, chiàu só͘ kì-chài ū khàm iân-phiáⁿ 3,392 phìⁿ, gîn kap tâng ê phìⁿ 10,210 tè, lāi-bīn sī bo̍k-chō--ê, ēng siong-kham gē-su̍t (Mosaic) lâi chng-thāⁿ. Tī chit nn̄g têng ê tiong-kan ū chiⁿ mî kap mn̂g (毛) lâi chò hông-jia̍t ê lō͘-ēng. Chit keng goân-lâi sī Hoê-kàu ông Má-le̍k (Abdul-Malek Ibn Marwan) ēng 6 nî ê kang-hu (685-691) só͘ khí ê, ū sió-sim pó-chûn kàu hiān-chāi. Put-kò tī chit tiong-kan ū kuí-nā pái ê toā siu-tiok kap tiông-kiàn, in-uī bat tú-tio̍h hoé-sio kap kuí-nā pái ê tē-tāng ê huí-hoāi.
Tiān-tn̂g lāi ê chū-jiân-chio̍h, chheng-chò Sacred Rock (Sèng-giâm), chiàu in khoàⁿ sī put-chí ū le̍k-sú-tek ê kè-ta̍t thang kì-liām, chiū-sī kóng, A-pek-la̍h-hán hiàn i to̍k-siⁿ kiáⁿ Í-sat sī tī chit tè chio̍h, koh in ê kàu-chó͘ Mô͘-hán-be̍k-tek ê chiūⁿ-thiⁿ iā sī tuì chit tè chio̍h. In tuì chit keng tiān ê chun-kèng sī hui-siông--ê, chiàu só͘ kì-chài kóng, chi̍t lé-pài ū 2 pái ê chheng-sàu (pài-it kap pài-sì), chiah ê chheng-sàu ê lâng tio̍h ài bo̍k-io̍k, ho̍k-chong tio̍h bí-lē koh chéng-chê, koh tio̍h phàu phang-chuí lâi jiû lāi-bīn ê mi̍h-kiāⁿ kap thô͘-kha. Tī kì-lio̍k siá kóng, 1187 nî tng Saladin tuì si̍p-jī-kun ê chhiú chhiúⁿ-hoê Iâ-lō͘-sat-léng ê sî, ū kiò lóng-chóng ê cho̍k-tiúⁿ kap kuì-cho̍k lâi chheng-sàu chit keng tiān-tn̂g. Saladin pún-sin iā chò thâu suî-hoān, ēng muî-kuì-hoe ê phang-chuí lâi jiû, chheng-khì tiān. Tuì 1099-1187, si̍p-jī-kun chiàm-niá ê kî-kan, chit ê tiān chiâⁿ-chò Thian-chú-kàu ê lé-pài-tn̂g, ū khí chè-toâⁿ tī chit tè chio̍h-téng. Koh iā ū khiā chē-chē siōng. Chhù-bī ê sū, chiū-sī in-uī chit tè chio̍h sī ū le̍k-sú-tek ê sū-chek, só͘-í sîn-hū àm-chīⁿ tok chit-tè chio̍h bē hō͘ sûn-lé-chiá lâi thàn-chîⁿ. Chit ê hêng-uî āu-lâi ū siū kiù-chèng, só͘-í ū chiong chit tè chio̍h uî khí-lâi, bô suî-piān thang kā i bong.
Tī 1948 nî Iû-thài lâng kap A-lat-pek lâng hoat-seng chiàn-sū, Iû-thài lâng tī 13 pái phàu-kek tiong ū chiong chit keng tiān ê 22 ê chhái-sek po-lê-thang kek-phoà. Goán khì ê sî, tú-tú teh toā heng thó͘-bok5 siu-lí tiong. Hoê-kàu ia̍h kìm-chí sûn-lé-chiá hip chit tè chio̍h-giâm, in-uī sī sîn-sèng ê iân-kò͘. (Thāi-sio̍k).
漢羅（Ùi原文改寫）
聖地訪問記(17)
1962.04.15 884期 p.8-9
劉華義
13)聖殿
IV.石巖的圓厝頂的殿堂(The Dome of the Rock)
回教徒佇舊聖殿地，所起的殿堂，阿拉伯人叫伊做Haram es-Sherif，抑是Qubbat as-Sakhra，意思是至尊貴的聖所。這間殿堂是做中東回教國家13世紀久的中心，亦是回教的第2聖所。(第一聖所是Bek-ka)。這間是聚集阿拉伯文明的精髓，佇685年開工，6年後的611年峻工，是一間阿拉伯初期的代表tek藝術建築物。建築物是八角形，亦中央有一個大圓形的厝頂。殿堂的地基懸離地面12尺，對4方面(東西南北)有石崎仔通peh起去。佇崎仔等有4个圓拱門做裝thāⁿ个路用，阿拉伯人叫in做Mawazeen。這間8角形的殿的逐邊長約7丈，所以攏總有56丈。懸有3丈。建築的基層是用火灰色的大理石，頂chām是用波斯出名的醒，佮白色的瓷磚來裝飾。每邊有7个窗仔。入內面，會通看著2排圓形的大理石柱，托厝蓋。殿堂的中心是一塊大的自然石巖。圍這塊石巖的大理石的柱仔有16支(其中4支較大)。這16支teh托彼个黃金色的圓厝頂。這排柱仔到外-壁閣這排的大理石柱，24支(其中8支大柱)排八角形，托厝蓋。除起石巖圍起來以外，攏是空地，照說明會通收容3,000人佇遐集會。內面的土跤舖大理石閣蓋波斯的地氈。殿堂有4个出入門，是東，西，南，北各一个。平常是開南爿的門做出入。特別北門號名叫樂園的門(Door of Paradise)也東爿的門叫Tāi-pi̍t的門(Door of David)。殿堂的中心是彼个大塊石巖。這塊石巖東西約6丈，南北4丈半。懸的所在有9尺。佇遮的壁有16个彩色的玻璃窗仔 (Stained glass)，其中6个已經有500年久啦。強烈的日光通過遮的彩色的玻璃變成溫暖的各色光線照佇這个殿堂內，也遮爾雄壯的建築物美麗的裝飾，會予人自然發生宗教心愛祈禱。圓的厝頂(Dome)的直徑是約7丈，懸10丈，是佇1671年倩印度的技術者來起造的。圓厝頂是兩層。外面是金屬類來蓋，照所記載有蓋鉛phiáⁿ 3,392片，銀佮銅的片10,210塊，內面是木造--的，用鑲崁藝術(Mosaic)來裝飾。佇這兩層的中間有櫼棉佮毛來做防熱的路用。這間原來是回教王Má-le̍k (Abdul-Malek Ibn Marwan)用6年的工夫(685-691)所起的，有小心保存到現在。不過佇這中間有幾若擺的大修築佮重建，因為捌拄著火燒佮幾若擺的地動的毀壞。
殿堂內的自然石，稱做Sacred Rock (聖巖)，照in看是不止有歷史的的價值通記念，就是講，亞伯拉罕獻伊獨生囝以撒是佇這塊石，閣in的教祖Mô͘-hán-be̍k-tek的上天也是對這塊石。In對這間殿的尊敬是非常--的，照所記載講，一禮拜有2擺的清掃(拜一佮拜四)，遮的清掃的人著愛沐浴，服裝著美麗閣整齊，閣著泡芳水來揉內面的物件佮土跤。佇記錄寫講，1187年當Saladin對十字軍的手搶回耶路撒冷的時，有叫攏總的族長佮貴族來清掃這間殿堂。Saladin本身也做頭垂範，用玫瑰花的芳水來揉，清氣殿。對1099-1187，十字軍佔領的期間，這个殿成做天主教的禮拜堂，有起祭壇佇這塊石頂。閣也有徛濟濟像。趣味的事，就是因為這塊石是有歷史的的事蹟，所以神父暗靜tok這塊石賣予巡禮者來趁錢。這个行為後來有受糾正，所以有將這塊石圍起來，無隨便通共伊摸。
佇1948年猶太人佮阿拉伯人發生戰事，猶太人佇13擺砲擊中有將這間殿的22个彩色玻璃窗擊破。阮去的時，拄拄teh大興土木修理中。回教亦禁止巡禮者翕這塊石巖，因為是神聖的緣故。(待續)。