聖地訪問記(15)
Sèng-tē Hóng-būn-kì (15)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 劉華義 Lâu Hoâ-gī |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第882號 |
| 日期 | 1962/3 |
| 頁數 | 9-11 |
白話字（原文數位化）
SÈNG-TĒ HÓNG-BŪN-KÌ (15)
KO TENG (GORDON) Ê KOK-KOK-THAⁿ (3)
Lâu Hoâ-gī
1962/3/15 9-11
Hit ji̍t tuì chá-khí ê 9 tiám siū tèng kàu ē-pō͘ 3 tiám tn̄g-khuì ê 6 tiám cheng kú, Chú tī siū chiù-chó͘ ê chhâ-ni̍h siū chīn jio̍k-thé-tek, cheng-sîn-tek ê thòng-khó͘, Chóng-sī I ê sim iáu-kú chhiong-moá thiàⁿ-thàng. Tī I si̍p-jī-kè téng ê 6 tiám-cheng kú só͘ piáu-sī ê chin-sim, koh thang chò lán ê bô͘-iūⁿ kap kà-sī.
I ê thiàⁿ-sim (Lō͘-ka 23:34).
Kiù lâng ê jia̍t-chêng (Lō͘-ka 23:39-43).
Hàu-kèng ê sim kap sìn-nāi Pē ê sim (Iok-hān 19:26, 27)
Tī thiⁿ o͘, tē àm (Má-thài 27:45) chhiⁿ-chhìn ê thian-siōng tiong, Chú kóng-chhut I choè-āu ê chi̍t kù” Sū bêng-pe̍k lah,” chiū-àⁿ-thâu khuì tn̄g (Iok-hān 19:30). I ê sí chiàu khoàⁿ sī sit-pāi, iáu-kú sī sèng-lī, sī oân-sêng I só͘ kau-tāi e4 sèng-kang, êng-kng ê khái-soân hoê Pē tau.
I ê sí tī ta̍k sî-tāi teh kám-tōng lâng ê sim. Chí-hui chip-hêng I sí-hêng ê pé-chóng, êng-kng Siōng-tè kóng, “Chit ê chin-chiàⁿ sī gī ê lâng.” iā hō͘ chū-chi̍p teh khoàⁿ ê chèng-lâng siū chhim-khek ê kám-bêng, lóng tuî-heng tò-khì (Iok-hān 19:47-49). Hō͘ Zinzenderf （チンツエンドルフ）kám-kek kàu hiàn-sin, chin-chiàⁿ chiàu Hoat-kok ê Rénan（ルナン） ê Ki-tok-toān só͘ kóng, “Só͘-kek-tí ê sí sī tiat-ha̍k-ka ê sí, Ná-sat-le̍k lâng Iâ-so͘ ê sí sī Siōng-tè ê Kiáⁿ ê sí.”Khiā tī chia, goá siū kám-tōng ê sim hō͘ goá koh chi̍t pái hōng-hiàn goá pún-sin. “Goá beh pò-iông hō͘ lâng lóng thiaⁿ, lâi oá Kiù-chú kha-ē, khoa-kháu chheng-ho͘ chit hāng nā-tiāⁿ, Goá Chú ê si̍p-jī-kè” (Ka-lia̍p-thài 5:14)……
Siat-sú chit phiàn ê só͘-chāi kó-jiân chiàu Ko Teng só͘ kóng sī chin-si̍t ê Kok-kok-thaⁿ, nā án-ni tāi-chì chiū toā lah! In-uī hit tiâu kiò-chò si̍p-jī-kè ê lō͘ (Via Dolorosa) tio̍h koh piàn-keng in-uī hong-hiòng oân-choân bô saⁿ-tuì.Koh hiān-chāi só͘ kóng hit Sèng-bōng kàu-hoē chiū sit-lo̍h hit ê ì-gī Láu-si̍t kóng, toā pō͘-hūn ê sûn-lé-chiá tuì Ko Teng ê Kok-kok-thaⁿ só͘ siū ê kám-tōng, pí tī Sèng-bōng kàu-hoē khah toā.iáu-kú Sèng-bōng kàu-hoē tuì sú-si̍t-siōng bē thang hō͘ Ko Teng ê chú-tiuⁿ lâi chhia-tó. I thoân-thóng-tek ē kè-ta̍t iáu-kú siū lâng sìn-nāi kap chi-chhî.
Tī hoe-hn̂g lāi goán pâi-hoê siau-iâu î-î put-sià, sui-bóng tī chia í-keng ū kàu-gia̍h kú ê sî-kan, iáu-kú ài koh khah kú lâi su-liām, bêng-sióng Chú ê sí kap I ê koh-oa̍h. Thong-koè só͘ khoàⁿ ê ta̍k hāng sū-bu̍t, ài hō͘ sim-tiong ê kám-tōng ke-thiⁿ, koh ǹg-bāng hit ê kám-tōng ē-thang kè-sio̍k khah kú. Kiâⁿ-iû tī chit lāi-bīn, goá ê sim gîm chhut Sèng-si tē 104 siú. Bīn tuì chiah ê sū-chek ná siūⁿ ná gîm chit siú si ê sî, kám-chêng ná seⁿ-khí, chu-bī ná ke-thiⁿ,
Thè goá phah-phoà chio̍h-poâⁿ-sin,
Hō͘ goá bih tī Lí lāi-bīn,
Lí siū chhiuⁿ chha̍k hia̍p-ē khui,
Khang-chhuì lâu chhut hoeh kap chuí
Nn̄g hāng kong-hāu goá lóng ài,
Sià-choē sé-sim tû pháiⁿ-tāi.
Choè-āu ēng chin m̄-kam ê sim-chêng lâi lī-khui chit só͘-chāi.
SÈNG-TIĀN(I)
“Bān-kun ê Iâ-hô-hoa ah, Lí khiā-khí ê só͘-chāi cháiⁿ-iūⁿ hiah thang ì-ài. Goá ê sim-sîn loân-bō͘ Iâ-hô-hoa ê tiān-īⁿ kàu hūn-khì,……Khiā-khí tī Lí ê chhù ê, hit hō lâng ū hok-khì” (Si-phian 84:1,2,4).” Lâng tuì goá kóng, lán lâi khì Iâ-hô-hoa ê chhù, Goá chiū hoaⁿ-hí (Si-phian 122:1) “. Che sī chá-ji̍t chò si ê lâng teh biô-siá Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ tuì khí-chō tī Sûn-soaⁿ téng ê Iâ-hô-hoa ê sèng-tiān jia̍t-lia̍t ài-bō͘ ê sim-chêng. Só͘-í chi̍t nî 3 pái ê toā cheh-kî chiūⁿ Iâ-lō͘-sat-léng ê sèng-tiān, sī hui-siông ê heng-hùn kap khoài-lo̍k. Sui-bóng ū jio̍k-thé-siōng, keng-chè-siōng chē-chē ê siau-mô͘ kap hū-tam, nā-sī kóng, “Tī Lí ê tiān-īⁿ toà chi̍t ji̍t khah hó chi̍t chheng ji̍t; Lêng-khó͘ tī goá ê Siōng-tè ê chhù kò͘ mn̂g, khah hó tiàm tī pháiⁿ lâng ê pò͘-pêⁿ” (Si-phian 84:10). Chú Iâ-so͘ tī sè-kan ê ji̍t, nā kàu Iâ-lō͘-sat-léng, tek-khak chiūⁿ sèng-tiān. I tī 12 hoè thâu pái chiūⁿ sèng-tiān chiū ì-sek che sī “Pē ê chhù” lâi thiàⁿ-sioh kap ài-hō͘ i (Lō͘-ka 2:49).
Goá ê sim chin tio̍h-kip teh tán chiūⁿ sèng-tiān ê ji̍t. In-uī kàu Iâ-lō͘-sat-léng í-keng koè 4 àm lah (Pài sì kàu uī, khì hóng-mn̄g Ka-ná soaⁿ, Khek-se-má-nî hn̂g kap Pek-lī-hêng. Pài gō͘ khì hóng-mn̄g Pit-sū-tāi tî, Pí-lia̍p-to ê koaⁿ-têng, kiâⁿ si̍p-jī-kè ê lō͘ kàu Sèng-bōng kàu-hoē, ia̍h khì hóng-mn̄g Pek-tāi-nî, Iâ-lī-ko kap Sí-hái. Lé-pài-ji̍t khì chò lé-pài). Só͘-í pài it chá-khí chia̍h chá-tǹg liáu suî-sî kap Mr. Kirk (Kho-khek Sian-siⁿ) saⁿ chhoā ji̍p siâⁿ beh chiū sèng-tiān. Sim-lāi bē kìm-tit ū toā ê heng-hùn. Koè-khì kuí-nā ji̍t lóng ū chhiàⁿ chhoā-lō͘ ê lâng kā goán àn-nāi kap soat-bêng. Goán ū chi-chhut siong-tong chē ê siā-lé lah. In-uī goá só͘ ū ê chîⁿ iú-hān, só͘-í ài chiat-khiām, chiū koat-sim ka-kī beh chiūⁿ sèng-tiān. Y.M.C.A. ū sàng goán siông-sè ê Iâ-lō͘-sat-léng ê chhī-ke-tô͘, goán chiū koh-khah chū-sìn ka-kī khì hóng-mn̄g.
Goán tuì Tāi-má-sek ê siâⁿ-mn̂g ji̍p-khì, chia sī í-keng kiâⁿ kuí-nā pái sio̍k-se̍k ê ke-lō͘. Chiàu tē-tô͘ só͘ chí-sī, it-ti̍t kàu sèng-tiān ê goā-mn̂g. Sèng-tiān ê khu-he̍k ū kiàn-tiok-bu̍t á-sī chio̍h-chhiûⁿ chò goā-uî lâi kap goā-kài keh -lī. Tang, lâm kap pak-pêng kok ū 3 ê mn̂g. Chóng-sī tang-pêng ê 3 mn̂g lóng koaiⁿ khí-lâi, bô teh chhut-ji̍p (kî-tiong chi̍t ê sī Suí-mn̂g). Sai-pêng ū 7 ê mn̂g. Só͘-í beh chhut-ji̍p sèng-tiān put-chí lī-piān. Kò͘ mn̂g ê lâng chhiáⁿ goán chiū lâu-téng ê pān-kong-thiaⁿ, tī hia la̍p in ê chîⁿ 350 kho͘ (chiat lán ê chîⁿ iok 50 kho͘) ê ji̍p-mn̂g huì. Put-kò ū sàng goán chi̍t pún soat-bêng sèng-tiān le̍k-sú sió-chheh.
I.Kóng kè, chhut kè.
Tng goán beh ji̍p-khì ê sî, ū kuí-nā ê A-lat-pek lâng chìn-chêng lâi kóng beh kā goán àn-nāi. Goán chai chiah ê lâng sī chit-gia̍p-sèng ê hiáng-tō, chiū kā in oán-sî. Nā-sī in kóng, nā bô lâng kā lín soat-bêng, lín thái-thó ē thang chai kó͘-chek. Siūⁿ khí-lâi iā sī ū iáⁿ, goán tek-khak su-iàu lâng àn-nāi. Goán chiū kā in mn̄g, Tio̍h joā chè siā-lé? In-uī goán í-keng ū keng-giām, nā bô tāi-seng kap in kóng kè-siàu, chiū āu-lâi put-chí ē chia̍h toā khui. Kî-tiong chi̍t lâng kóng muí-lâng 400 kho͘ chiū hó. Goán sǹg liáu bē kiâⁿ-tit, chiū chng chò ū pá-ak m̄-bián àn-nāi ē ēng-tit ê thài-tō͘, chò goán kiâⁿ. Goán chai-iáⁿ lú-hêng-ka ū chi̍t ê kiōng-tông ê thé-giām, chiū-sī tī ta̍k ê kok-ka ē tú-tio̍h chi̍t koá put-tek ê peh-sèⁿ(chhin-chhiūⁿ seng-lí lâng, ūn-choán-chhiú, ím-si̍t-tiàm í-ki̍p àn-nāi ê lâng téng).khoàⁿ chhut-goā lâng chò iô-chîⁿ-chhiū sūn ki-hoē lâi hó͘ in, kā in pak-siap kap khi-phiàn. Goán uī-tio̍h beh ū-hông chit khoán put kong-tō ê chia̍h khui, chiū tèⁿ m̄ chhap in. Hit tiong-kan ê chi̍t lâng chiū kiâⁿ kīn-oá goán kóng, “350 kho͘ chiū hó.” Goán kóng m̄-bián. Koh chi̍t lâng lâi kóng, “300 kho͘ án-choáⁿ?” Goán koh kóng m̄-bián. Tng in 2 lâng thè-khì ê sî, koh chi̍t lâng cháu kìn-oá kóng, “300 kho͘ sī chin kong-tō, siáⁿ-sū m̄?” Goán kóng siuⁿ kuì. I chiū kóng, “Lín àn-sǹg joā chē?” Goán kóng muí lâng 200 kho͘. Nā boeh chiah lâi. I kóng, 250 lah. Goán kian-koat kóng, 200 kho͘ chiah lâi. Chiū chò goán kiâⁿ. I khoàⁿ goán chiah-nih koat-ì, chiū kóng,”Hó lah, kin-á-ji̍t iáu-boē chò seng-lí, hō͘ lín sio̍k chi̍t-ê.” Chhin-chhiūⁿ án-ni kè-chîⁿ kóng hó-sè, i chiū chhoā goán lâi chham-koan sèng-tiān. Goán 2 lâng bīn saⁿ-khoàⁿ,nih-ba̍k ài chhiò. In-uī goán chit pái ū khah khiáu. Hut-jiân goá liân-sióng tio̍h chi̍t kiāⁿ sū, chiū-sī Chú kàu sèng-tiān ê sî, ū the̍h soh chò piⁿ lâi koáⁿ chhut tī sèng-tiān lāi teh chò bé-bē ê lâng. I kóng,”Lín chiong kî-tó ê chhù chò chha̍t-siū” (Má-thài 21:13). Chú Iâ-so͘ ê hùn-khài put-tān sī uī-tio̍h chiah ê chò bè-bē lâng ū toā kiáu-jiáu lâng kèng-pài Siōng-tè ê chêng-sū, ia̍h sī siū-khì sûn-phok ê Siōng-tè ê kiáⁿ-jî lâi kàu tī Pē ê chhù, soà siū-tio̍h chiah ê kap chè-si, koaⁿ-oân kau-kiat ê seng-lí lâng ê khi-phiàn kap pak-siap.
(Thāi-sio̍k)
漢羅（Ùi原文改寫）
聖地訪問記(15)
戈登 (GORDON) Ê各各他 (3)
劉華義
1962/3/15 9-11
Hit日對早起ê 9點受釘到下晡3點斷氣ê 6點鐘久，主佇受咒詛ê柴裡受盡肉體的，精神的ê痛苦，總是伊ê心猶過充滿疼痛。佇伊十字架頂ê 6點鐘久所表示ê真心，閣通做咱ê模樣kap教示。
伊ê疼心(路加23:34)。
救人ê熱情(路加23:39-43)。
孝敬ê心kap信賴父ê心(約翰19:26, 27)
佇天烏，地暗(馬太27:45) 生凊ê天象中，主講出伊最後ê一句「事明白lah，」就àⁿ頭氣斷(約翰19:30)。伊ê死照看是失敗，猶過是勝利，是完成伊所交代e4聖工，榮光ê凱旋回父兜。
伊ê死佇逐時代teh感動人ê心。指揮執行伊死刑ê百總，榮光上帝講：「這个真正是義ê人。」也予聚集teh看ê眾人受深刻ê kám-bêng，攏捶胸倒去(約翰19:47-49)。予Zinzenderf （チンツエンドルフ）感激到獻身，真正照法國ê Rénan（ルナン） ê基督傳所講：「蘇格智ê死是哲學家ê死，拿撒勒人耶穌ê死是上帝ê囝ê死。」徛佇chia，我受感動ê心予我koh一擺奉獻我本身。「我beh報揚予人攏聽，來倚救主跤下，誇口稱呼這項若定，我主ê十字架」(加拉太5:14)……
設使這phiàn ê所在果然照戈登所講是真實ê各各他，若按呢代誌就大啦!因為hit條叫做十字架ê路(Via Dolorosa)著閣變更因為方向完全無相對。閣現在所講hit聖墓教會就失落hit-ê意義。老實講：大部份ê巡禮者對戈登ê各各他所受ê感動，比佇聖墓教會較大。猶過聖墓教會對史實上袂通予戈登ê主張來chhia倒。伊傳統的會價值猶過受人信賴佮支持。
佇花園內阮徘徊逍遙迤迤不捨，雖罔佇chia已經有夠額久ê時間，猶過愛閣較久來思念，冥想主ê死佮伊ê閣活。通過所看ê逐項事物，愛予心中ê感動加添，閣向望hit-ê感動會通繼續較久。行遊佇這內面，我ê心吟出聖詩第104首。面對chiah-ê事蹟ná想ná吟這首詩 ê時，感情ná生起，滋味ná加添，
替我拍破石磐身，
予我bih佇你內面，
你受鎗鑿脇下開，
Khang喙流出血kap水
兩項功效我攏愛，
赦罪洗心除歹代。
最後用真毋甘ê心情來離開這所在。
聖殿(I)
「萬軍ê耶和華矣，你徛起ê所在怎樣hiah通意愛。我ê心神戀慕耶和華ê殿院到暈去，……徛起佇你ê厝ê， hit號人有福氣」(詩篇84:1,2,4)。」人對我講，咱來去耶和華ê厝，我就歡喜 (詩篇122:1)」。這是早日做詩ê人teh描寫以色列百姓對起造佇旬山頂ê耶和華ê聖殿熱烈愛慕ê心情。所以一年3擺ê大節期上耶路撒冷ê聖殿，是非常ê興奮kap快樂。雖罔有肉體上，經濟上濟濟ê消磨佮負擔，若是講：「佇你ê殿院蹛一日較好一千日;寧可佇我ê上帝ê厝顧門，較好踮佇歹人ê布棚」 (詩篇84:10)。主耶穌佇世間ê日，若到耶路撒冷，的確上聖殿。伊佇12歲頭擺上聖殿就意識這是「父ê厝」來疼惜佮愛護伊(路加2:49)。
我ê心真著急teh等上聖殿ê日。因為到耶路撒冷已經過4暗啦 (拜四到位，去訪問Ka-na山，客西馬尼園kap伯利恆。拜五去訪問畢士大池，彼拉多ê官廷，行十字架ê路到聖墓教會，亦去訪問伯大尼，耶利哥佮死海。禮拜日去做禮拜)。所以拜一早起食早頓了隨時佮Mr。 Kirk (Kho-khek先生) 相chhoā入城beh就聖殿。心內袂禁得有大ê興奮，過去幾若日攏有倩chhoā路ê人kā阮àn-nāi kap說明。阮有支出相當濟ê謝禮啦。因為我所有ê錢有限，所以愛節儉，就決心家己beh上聖殿。Y.M.C.A.有送阮詳細ê耶路撒冷ê市街圖，阮就閣較自信家己去訪問。
阮對大馬色ê城門入去，chia是已經行幾若擺熟熟(sio̍k-se̍k) ê街路。照地圖所指示，一直到聖殿ê外門。聖殿ê區域有建築物á是石牆做外圍來佮外界隔離。 東， 南佮北爿各有三个門。總是東爿ê 3門攏關起來，無teh出入（其中一个是媠門）。西爿有7个門。所以beh出入聖殿不止利便。顧門ê人請阮就樓頂ê辦公廳，佇hia納in ê錢350 kho͘ ê入門費（折咱ê錢約50 kho͘）。不過有送阮一本說明聖殿歷史小冊。
I.講價，出價。
當阮beh入去ê時，有幾若个阿拉伯人進前來講beh kā阮àn-nāi。阮知chiah-ê人是職業性ê嚮導，就kā in婉辭。若是in講，若無人kā恁說明，恁汰討會通知古蹟。想起來也是有影，阮的確需要人àn-nāi。阮就kā in問，著偌濟謝禮？因為阮已經有經驗，若無代先kap in講價數，就後來不止ē食大開。其中一人講每人400 kho͘就好。阮算了袂行得，就裝做有把握毋免àn-nāi會用-得ê態度，做阮行。阮知影旅行家有一个共同ê體驗，就是佇逐个國家會拄著一寡不德ê百姓(親像生理人，運轉手，飲食店以及àn-nāi ê人等)。看出外人做搖錢樹順機會來唬in， kā in pak-siap佮欺騙。阮為著beh預防這款不公道ê食開，就tèⁿ毋插in。 Hit中間ê一人就行近倚阮講：「350 kho͘就好。」阮講毋免。閣一人來講：「300 kho͘按怎？」阮閣講毋免。當in 2人退去ê時，閣一人走kìn-倚講：「300 kho͘是真公道，啥事毋？」阮講傷貴。伊就講：「恁按算偌濟？」阮講每人200 kho͘。 若boeh chiah來。伊講：250啦。阮堅決講：200 kho͘ chiah來。就做阮行。伊看阮chiah-nih決意，就講：「好lah，今仔日猶袂做生理，予恁俗一个。」親像按呢價錢講好勢，伊就chhoā阮來參觀聖殿。阮2人面相看，nih目愛笑。因為阮這擺有較巧。忽然我聯想著一件事，就是主到聖殿ê時，有提索做鞭來趕出佇聖殿內teh做買賣ê人。伊講：「恁將祈禱ê厝做賊岫」(馬太21:13)。主耶穌ê憤慨不但是為著chiah-ê做買賣人有大攪擾人敬拜上帝ê情事，亦是受氣淳樸ê上帝ê囝兒來到佇父ê厝，紲受著chiah-ê佮祭司，官員勾結ê生理人ê欺騙佮pak-siap。
(待續)