進步á是退步?
Chìn-pō͘ Á-sī Thè-pō͘?
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第879期 |
| 日期 | 1962/2 |
| 頁數 | 11 |
白話字（原文數位化）
Chìn-pō͘ Á-sī Thè-pō͘?
1962.2.1 879 kî 11-14
Lán só͘ toà ê sè-kài ta̍k ji̍t teh chìn-pō͘, che sī sū-si̍t, chóng-sī m̄-thang bē kì-tit ta̍k ji̍t iā teh thè-pō͘. Ū chū-jiân kho-ha̍k ê chìn-pō͘, X kng-soàⁿ ê hoat-kiàn í-ki̍p thian-jiân-ha̍k kok hong-bīn ê toā chìn-pō͘. Kau-thong ki-koan iā ū toā chìn-pō͘——Bé-chhia oāⁿ choè hoé-chhia, hoé-chhia chìn kàu tiān-chhia, tiān-chhia piàn choè hui-ki, hui-ki chìn-pō͘ kàu phùn-siā ki, hoé-chìⁿ, jîn-chō oē-seng, thài-khong-chûn……téng, khak-si̍t ū khong-chêng bī-cheng-iú ê toā chìn-pō͘. Tiám-teng ê hong-hoat iā ū toā chìn-pō͘——chio̍h-iû oāⁿ choè oá-su, oá-su chìn kàu tiān-khì, ti̍t kàu kin-á-ji̍t bô-lūn to͘-chhī, hiong-chhoan, bô tiān-teng ê só͘-chāi chin-chió. Kî-thaⁿ, chhin-chhiūⁿ si̍t-phín hong-bīn ê chìn-pō͘, i-luī ê chìn-pō͘, hoà-chong-phín ê chìn-pō͘, ka-ok kiàn-tiok ê chìn-pō͘……thang kóng 20 sè-kí ê kin-á-ji̍t, lâng ê seng-oa̍h tī kok hong-bīn si̍t-chāi ū toā chìn-pō͘, só͘-í ū lâng kóng jîn-luī nā chiàu án-ni it-ti̍t chìn-pō͘, ū chi̍t ji̍t chit sè-kan beh chiâⁿ-chò oân-choân ê lo̍k-hn̂g, sím-mi̍h lâng bô ì-ài chit ê lo̍k-hn̂g? Chóng-sī chhian-bān m̄-thang hō͘ chit ê lo̍k-koan siū bê, bē kì-tit jîn-luī toā thè-pō͘ ê sū-si̍t. Hit ê sī sím-mi̍h?
(1)Jîn-keh ê thè-pō͘.
20 sè-kí ê kin-á-ji̍t lán bē tàng hoat-kiàn tio̍h chi̍t ê kham-tit chheng-choè uí-jîn ê lâng, piàn kiâⁿ muí chi̍t ê kok-ka, iā bē tàng chhoē-tio̍h chi̍t ê chhin-chhiūⁿ kó͘-chá hiah ê I-sài-a, Iâ-lī-bí, Pó-lô
……téng, sìn-gióng ê uí-jîn, á-sī Lō-tek Má-teng, Khek-ní-bûn, Nox, Joze-Fox, Livingston, Jonasan-Edward……tèng, sìn-gióng ê uí-jîn, ióng-sū, liân tī Ki-tok kàu kok iā bē tàng hoat-kiàn tio̍h.
Hiān-tāi lâng ê sìn-gióng khah choē lóng sī chi̍p-ha̍p-tek, thoân-thé-tek ê sìn-gióng, chin chió lâng chhoē ki-hoē ka-kī kò-jîn-tek kap Siōng-tè chhin-kūn chiap-chhiok tio̍h I ê chong-giâm kap sîn-sèng, hoán-tńg hoaⁿ-hí sêng-kûn, kiat-tóng, sêng-hoē, ēng to-sò͘ ê sè-le̍k siūⁿ beh tit-tio̍h Siōng-tè ê un-huī, thang kóng sī “Kò-jîn ê sìn-gióng” chit hong-bīn jîn-luī ū chin toā ê thè-pō͘. Sêng-kûn, sêng-hoē, to-sò͘ ê sè-le̍k m̄-sī m̄ hó, chóng-sī m̄-thang bē kì-tit kò-jîn sìn-gióng ê la̍t iā sī chin iàu-kín. M̄-nā sìn-gióng hong-bīn.
(2)Chèng-tī hong-bīn.
Tī chit ê sî-tāi goá siūⁿ í-keng bô ū chi̍t ê chhin-chhiūⁿ Eng-kok lú-ông Elizabes chit khoán ê chèng-tī-ka, á-sī Pak Bí ha̍p-chiòng-kok kiàn-siat tng-sî ê Wasington(sic.), Franclin, Hamilton(sic.), Jefason(sic.), téng toā chèng-tī-ka. Ū lâng kóng kò͘ Gradoston lī-khui Eng-kok chèng-tī-kài liáu-āu, bô koh-chài sán-seng chèng-tī-kài ê uí-jîn tī chit sè-kan, kiám-chhái ē tàng án-ni kóng.
Lán chai, tuì Hi-lia̍p Pericris í-lâi kàu Eng-kok Gradoston ê tiong-kan ū chhut chin-choē uí-tāi ê chèng-tī-ka, in lóng sī si-jîn ê chèng-tī-ka, chiū-sī si̍t-hêng (si tiong ê) lí-sióng tī kok-ka ê chèng-tī-ka. Chhin-chhiūⁿ ū chit khoán cheng-sîn ê chèng-tī-ka, í-keng bô chûn-chāi tī hiān-kim ê sè-kài lah,si̍t-chāi chin khó-sioh. Kin-á-ji̍t ê chèng-tī-ka thang kóng ū tām-po̍h seng-lí-tek ê iàu-sò͘ tī-teh. Tû liáu siūⁿ kok-ka ê lī-ek í-goā, tāi-khài chin chió ū phāu kî-thaⁿ ê lí-sióng. Chhin-chhiūⁿ tit-tio̍h khah choē ê thó͘-toē, pá-chhî khah khoah ê siong-koân, í-goā tāi-khài bô ū sím-mi̍h io̍k-bōng. In khoàⁿ-khin choè si ê lâng——choè chi̍t phiⁿ sàn-bûn, put-jû tak sǹg-poâⁿ. Ngá-tián ê chèng-tī-ka pericris siū tiat-jîn Anaxagolas ê éng-hióng, chiong lí-sióng si̍t-hêng tī kok-ka ê téng-bīn. In nā thiaⁿ-tio̍h chit ê sū, tek-khak ē lia̍h-choè chin kî-koài, hó chhiò.
án-ni choân sè-kài hiah ê chèng-tī-tek ê jîn-bu̍t, in ê thè-pō͘ chin hián-tù.
Tuì chia hō͘ goá siūⁿ chi̍t hāng, chiū-sī lán ê kàu-hoē chèng-tī. Lán m̄-chai ē kan-ta piáu-bīn-siōng ê chò-hoat, khah khiàm-khoeh chhim-oán chun-kuì ê lí-sióng á bô? Chit tiám hō͘ muí chi̍t ê chin-si̍t tui-kiû chin-lí ê sìn-tô͘ ū chin thòng-sim ê só͘-chāi. Tī chia pit-chiá m̄-sī teh phoe-phêng, chí-ū sī hō͘-siong bián-lē nā-tiāⁿ.
(3)Gē-su̍t ê hong-bīn
Tī chit hong-bīn chá-chá í-keng ta̍t kàu hit ê choa̍t-tiám, hiān-chāi chí-ū sī teh thè-pō͘ nā-tiāⁿ. Chhin-chhiūⁿ tiau-khek hong-bīn, bô ū chi̍t ê hiān-tāi lâng ē iâⁿ-koè Mikel-Angeloo. iā tī hiān-sî beh khoàⁿ kàu chi̍t tiuⁿ chhin-chhiūⁿ Lafael, Brant téng thian-châi-tek ê tô͘-oē, sī chin khùn-lân ê sū.
(4)Im-ga̍k hong-bīn.
Koh khah sī án-ni. Hiān-tāi lâng chí-ū sī teh liān-si̍p kó͘-chá lâng ê ga̍k-phó͘ nā-tiāⁿ. Hydon, Bach, Mendelszon, Beathorben(sic.), chiah ê lóng sī im-ga̍k ê choè ko-hong, lâng siūⁿ beh ta̍t-kàu in, bô lâng káⁿ siūⁿ beh chhiau-koè in. Im-ga̍k í-keng hoat-chhut liáu choè ko, choè bí ê im-tiāu lah. Hiān-chāi chí-ū sī chāi tī soe-thè ê chōng-thài.
(5)Tiat-ha̍k hong-bīn
Tiat-ha̍k í-keng hoat-piáu liáu choè chhim, choè ko ê ha̍k-soat lah, só͘-í bô chi̍t ê lâng káⁿ siong-sìn ē koh chhut chhin-chhiūⁿ Kant, Hegal, Spinorza téng tiat-jîn. Kiám-chhái Kant ê tiat-ha̍k ē ho̍k-heng, iā ē sán-seng Kant tiat-ha̍k ê phoe-phêng-soat téng,chóng-sī hiān-tāi ê sè-kài tó chi̍t uī ê kok-ka ū chū-sìn lâi soan-giân kóng goán kok-ka ē sán-seng Kant í-siōng ê tiat-ha̍k-ka? Tiat-ha̍k-kài ê tē 3 téng chhiⁿ, tē 4 téng chhiⁿ, tē 5 téng chhiⁿ, kiám-chhái ē chhut-hiān, chóng-sī tē 1 téng chhiⁿ tàu-tí tī tó-uī? Ū lâng kóng “Spensa(sic.) sī sè-kài choè-āu ê toā tiat-ha̍k-ka, “i sí liáu-āu sè-kan ê toā tiat-ha̍k-ka thang kóng sī tī choa̍t-chéng ê chōng-thài. Chhin-chhiūⁿ Chú-āu 1898 nî Gradoston sí-khì liáu-āu, chèng-tī-tek ê jîn-bu̍t bô koh chhut-hiān, kāng-khoán tī Chú-āu 1903 nî Harbert-Spensa(sic. Herbert Spencer) sí-khì liáu-āu, toā tiat-ha̍k-ka chiū choa̍t-chéng lah.
(6)Kho-ha̍k, i-ha̍k hong-bīn.
iā sī tāi-tông siáu-īⁿ. Ū iáⁿ! kho-ha̍k ê hoat-ta̍t hō͘ jîn-luī ū chin lī-piān, ū hēng-hok ê seng-oa̍h. Chóng-sī hiān-tāi kho-ha̍k chi̍t poàⁿ í-siōng lóng sī sú-ēng tī kho-ha̍k bú-khì ê chè-chō hong-bīn. án-ni kho-ha̍k sī chi̍t ê khó-gî thang kiaⁿ ê ū-tiāu,m̄-sī beh hō͘ jîn-luī an-ki lo̍k-gia̍p ê thiⁿ-sài. Chhin-chhiūⁿ án-ni, chū-jiân kho-ha̍k si̍t-chāi ū chin toā ê chìn-pō͘, m̄-nā án-ni, kim-āu tek-khak ē koh-khah chìn-pō͘. Kiám-chhái ta̍k-ji̍t ē sán-seng sin ê hoat-bêng;chhiáⁿ lí koan-sim lâi khoàⁿ hiān-si̍t ê siā-hoē——Lô-tōng-chiá ê cheng-lūn, pā-kang, choân sè-kài ê chi̍t poàⁿ í-siōng sī tī chiàn-hoé ê tiong-kan, teh lâu bô kè-ta̍t ê huih.Keng-chè-ha̍k-ka, siā-hoē-ha̍k-ka tuì hiān-si̍t ê siā-hoē sī hô-téng ê bô pá-ak, chhin-chhiūⁿ put-liông siàu-liân nî-nî cheng-ka, in iā bô pān-hoat. Chà-khi, chhiúⁿ-toa̍t, hiong-sat …… chiâⁿ -choè kin-á-ji̍t sin-bûn-choá siōng ê siông-sū. Tò-chhù chhiong-moá o͘-àm ê kéng-sek, tī lí ê ka-têng ê lāi-bīn iā ū chit ê o͘-àm hú-pāi ê hûn tà tiâu teh. Chhin-chhiūⁿ keng-chè ê khùn-lân, sit-gia̍p ê hiān-siōng, jio̍k-sin ê poē-poān, siong-hāi, kiáⁿ-jî ê hòng-tōng, ok-sèng pó͘-si̍p ê pè-hāi, í-ki̍p chìn-ha̍k ê khùn-lân só͘ ín-khí ê sit-ha̍k-chiá ê chhám-kéng……Hiaⁿ-tī chí-moē, tàu-tí sī chìn-pō͘ á-sī thè-pō͘?
Kū-nî 8 goe̍h 6 ji̍t, tē 2 thài-khong-chûn se̍h toē-kiû 17 lìn liáu-āu, an-jiân tńg-lâi tē-kiû chiūⁿ, sīm-chì thài-khong-jîn ē tàng kap toē-kiû thong siau-sit téng ê sū-si̍t thang kóng chiū-sī kho-ha̍k kiat-chiⁿ, iā sī hián-bêng kho-ha̍k ê toā chìn-pō͘. Tì-kàu ū choan-bûn-ka kóng, 40 nî āu ê 21 sè-kí, ē tàng siā chhut ti̍t-ta̍t kàu goe̍h-kiû ê tēng-kî lú-kheh hoé-chìⁿ. Hit sî lâng chiū chin kán-tan ē tàng khì kàu goe̍h-kiû lú-hêng. O͘h! Chìn-pō͘, toā koh thang kiaⁿ ê chìn-pō͘…….
I-io̍h ê chìn-pō͘, sui-jiân ē i-tī chin-choē pīⁿ, kiù chin-choē lâng, ē hō͘ sìⁿ-miā chiām-sî thoa khah tn̂g. Chóng-sī bē-tàng pó-chèng sìⁿ-miā. Sim-chì iáu ū chin-choē pīⁿ-chèng, tī hiān-tāi i-ha̍k-siōng iáu sī lân-tê. Ū lâng kóng, tuì tī sú-ēng sin io̍h liáu-āu, m̄-chai ū sán-seng loā chē kî-kî koài-koài ê pīⁿ? Nā chhin-chhiūⁿ án-ni, i-ha̍k jú chìn-pō͘, kiám-chhái sin ê pīⁿ-chèng ē jú cheng-ka, koh kiaⁿ-liáu ē pí í-chêng koh-khah ok-sèng.
Lūn kàu chia, jîn-luī thè-pō͘ ê kha-jiah m̄-sī sió-khoá, thang kóng lâng ê chìn-pō͘ sī hiah ê khah kē, khah hā-chiān ê hong-bīn, thè-pō͘ sī hiah ê khah koân, khah ko-sióng ê hong-bīn. án-ni tàu-tí jîn-luī sī teh thè-pō͘ á-sī teh chìn-pō͘?
Jîn-luī choân-thé phì-jū chi̍t ê lâng sūn nî-lêng ê tióng-toā, lâng ê chhù-bī ē piàn. Lâng jú ū hoè, io̍k-bōng jú chhim, chiū jú khoàⁿ-khin sìn-gióng. iā ēng gû-lo̍k ê sim-chêng him-sióng bí-su̍t, iàm-chiān tiat-ha̍k, choan-sim chi̍t-ì kè-bô͘ jio̍k-io̍k ê cheng-ka……só͘ uî(sic.) hiān-tāi ê chìn-pō͘ chiū-sī án-ni. Chiū-sī bu̍t-chit hong-bīn ê chìn-pō͘, iā sī khoài-lo̍k hong-bīn ê chìn-pō͘.
“Jû-hô ēng choè khoài-lo̍k ê hong-hoat lâi keng-koè hiān-sè?” Chit hāng sū chiū-sī hiān-tāi lâng só͘ jia̍t-bōng, uî-it ê būn-tê, chóng-sī kiat-kio̍k jû-hô?
Taⁿ tng hiah ê kho-ha̍k teh chìn-pō͘? iáu-kú tō-tek, chong-kàu lóng sio̍k-hoà ê sî, Sèng-keng só͘ kì sè-kan ê boa̍t-ji̍t chiū kàu. Só͘-í Iok-hān kóng, “Soè-kiáⁿ ah! Che sī lō͘-bé ê sî, chhin-chhiūⁿ lín bat thiaⁿ-kìⁿ ū hit ê tuì-te̍k Ki-tok ê lâi, hiān-kim ū chhut choē-choē tuì-te̍k Ki-tok ê, tuì án-ni lán chai sī lō͘-bé ê sî.”(I Iok-hān 2:18)——Tī chia só͘ kóng “ tuì-te̍k Ki-tok ê,” m̄-sī chí kap KI-tok choè tuì-te̍k ê lâng, chū-chheng choè Ki-tok tāi-thè Ki-tok ê toē-uī ké ki-tok(偽基督). Chit ê ké ki-tok sī thè chin-chiàⁿ ê Ki-tok kóng, i ē tàng hō͘ jîn-luī ū ǹg-bāng, chhin-chhiūⁿ án-ni teh giú jîn-bōng ê lâng. Hiān-kim ê si̍t-gia̍p-ka, chèng-tī-ka, keng-chè-ha̍k-ka, lí-kang-ha̍k-ka, kho-ha̍k-ka……kiám-chhái sī ké ki-tok. In-uī jîn-luī lóng khim-poè(sic. khim-poē) in, kèng-bō͘ in, in put-chí ū jîn-bōng. In só͘ kóng ê oē, só͘ choè ê sū ná chhin-chhiūⁿ tuì jîn-luī ū ǹg-bāng, lâng iā siông-siông ho̍k-chiông in, thiaⁿ in ê oē iâⁿ-koè thiaⁿ Siōng-tè ê oē. In lia̍h Siōng-tè ê oē, Iâ-so͘ ê oē, Sèng-keng ê oē choè koè-tō͘-kî, hui kho-ha̍k ê kó͘-tóng-phín, choè bô ū sím-mi̍h khoán ê chok-iōng. In bô tuì Iâ-so͘ Ki-tok teh chhoē chhut chin-lí, oa̍h-miā kap ǹg-bāng. In m̄-nā án-ni choè, iā án-ni teh soan-thoân. In só͘ khoa-kháu ê chiū-sī kho-ha̍k, si̍t-gia̍p, chèng-tī, keng-chè……téng ê ha̍k-būn, tuì chiah ê teh toàn-tēng jîn-luī ê ǹg-bāng, hēng-hok kap chín-kiù.
Siat-sú Iâ-so͘ Ki-tok nā-sī lêng-hûn ê Kiù-chú hiah ê ké ki-tok chiū-sī jio̍k-thé ê kiù-chè-chiá. Koh siat-sú Iâ-so͘ nā-sī kióng-kip lâi-sè ê thian-kok, hiah ê ké ki-tok chiū-sī thê-kióng hiān-sè ê lo̍k-hn̂g, iā hiān-tāi lâng só͘ khat-bōng ê Ki-tok chiū-sī kióng-kip chin-choē suí koh hó chia̍h, pá koh ū chhun ê bu̍t-chit, mī-pau, á-sī bû-liāu ê kiù-chè-phín, chiām-sî lâi boán-chiok sòng-hiong-lâng ê pak-tó͘, chit khoán ê Ki-tok.
Lia̍t-uī! Lán m̄-chai ū hō͘ chiah ê sóng-hiong lâng ê iau-kiû siū kám-tōng, hoat-chhut bô chek-jīm ê tông-chêng khui kiù-chè ê chhng-khò͘ ê mn̂g, iā bē kì-tit thê-kióng lâi-sè ê thian-kok hō͘ in á-bô? Nā ū lí m̄-chai sī chi̍t ê ké ki-tok á m̄-sī? Á-sī tuì lí ê ha̍k-būn——kho-ha̍k, i-ha̍k, thian-bûn-ha̍k, keng-chè-ha̍k……téng, siūⁿ kóng chiah ê ē kiù kok-ka, siā-hoē, bîn-cho̍k, choân jîn-luī, iā án-ni teh soan-thoân. Siat-sú lí nā-sī chit uī boē sìn Chú ê lâng chiū put-lūn, chóng-sī tông-tông choè chi̍t uī lâng-lâng só͘ chun-kèng, só͘ sêng-jīn iú-sek ê Ki-tok-tô͘, nā lâi kóng chiah ê oē goá siūⁿ hit ê lâng tio̍h ài chēng-chēng koh lâi siūⁿ Iok-hān 1 su,2 chiuⁿ 18 chat só͘ teh kóng ê Sèng-keng chat. Sī lah,lâng sī loán-jio̍k, sui-jiân sim-sîn kam-goān, nā-sī jio̍k-thé nńg-chiáⁿ, só͘-í khoàⁿ-tāng toē-chiūⁿ ê sū khah koè-thâu tī thiⁿ-téng ê sū, iā siông-siông ē am-khàm Siōng-tè ê tō-lí, iā bô thoân Sèng-keng só͘ teh khé-sī ê Siōng-tè ê Kiáⁿ Iâ-so͘ Ki-tok choè sè-kài ê ǹg-bāng, sè-kan ê Kiù-chú. Nā-sī lán tī chit ê chìn-pō͘ kap thè-pō͘ ê sè-tāi lâi siūⁿ chit hāng sū, m̄-sī bô kè-ta̍t ê sū. Choè-āu chhiáⁿ khoàⁿ II Thê-mô͘-thài 3:1-4.
“Nā-sī lí tio̍h chai tī chiah ê lō͘-boé ê ji̍t ū guî-hiám ê sî beh kàu,in-uī lâng beh kò͘ ka-kī, tham-châi, khoa-kháu, kiau-ngō͘, pòng-to̍k, poē-ge̍k pē-bú, bông-un, bô sèng-kiat; put-chèng, poē-iok, huí-pòng, bô ka-kī iok-sok, chân-jím, oàn-hūn hó, kan-kuí, chip-phiah, phòng-hong, ài khoài-lo̍k khah kè-thâu tī thiàⁿ Siōng-tè.” Chit toāⁿ chiū-sī teh biô-siá hiān-kim ê siā-hoē choè sek-tòng ê oē; Ta̍k-ji̍t ê sin-bûn, muí chiu, muí goe̍h ê cha̍p-chì lóng teh kóng-khí chiah ê sū——lâng beh kò͘ ka-kī, tham-châi, khoa-kháu, chân-jím, oàn-hūn hó, kan-kuí, chip-phiah, phòng-hong, ài khoài-lo̍k khah koè-thâu tī thiàⁿ Siōng-tè. Siat-sú chit ê chêng-hêng nā-sī boa̍t-sè chèng-khak ê chōng-thài, hiān-kim ê sè-kài thang kóng sī boa̍t-sè ê sî-kî. Hiah ê lia̍h chìn-pō͘ kho-ha̍k, hiàn-hoat, keng-chè, chèng-tī……choè khoa-kháu ê hian-tāi(sic.) lâng, in ta̍k-ji̍t hiòng bia̍t-bông ê lō͘ teh cháu, nā-sī in iáu m̄-chai hit ê guî-hiám, sī hô-téng ê khó-liân!!
Chóng-sī bia̍t-bông sī m̄-sī bān-bu̍t ê chiong-kio̍k? M̄-sī! Chit sè-kan ê boa̍t-ji̍t chiū-sī lâi-sè ê khai-sí. Ké ki-tok siū sím-phoàⁿ ê sî, chin ê Ki-tok chiū chhut-hiān. Só͘-í chit sè-kan ê chìn-pō͘ sui-jiân ǹg bia̍t-bông teh chìn, nā-sī Siōng-tè ê kok it-ti̍t teh hián-hiān, poē-poān Siōng-tè ê jîn-luī chiàu in só͘ ài ê khì kiâⁿ, khì gû-lo̍k, khì hòng-tōng, phò-hoāi sin-thé, liáu-āu sin thiⁿ sin toē, sin ê Iâ-lō͘-sat-léng beh tuì Siōng-tè hia chhut-hiān, lîm-kàu tī lâng ê tiong-kan. Só͘-í chit sè-kan ji̍t-ji̍t ke-thiⁿ o͘-àm, chiū-sī chèng-bêng lâi-sè chiām-chiām teh chhut-hiān ê chêng-tiāu. Iâ-so͘ kóng, “Lí- khoàⁿ, Goá beh kín-kín lâi .” Chit sè-kan tī bu̍t-chit hong-bīn chiām-chiām teh chìn-pō͘, siāng-sî tī bô phah-sǹg ê tiong-kan teh chhiok-chìn Chú ê chài-lîm.
Lia̍t-uī! Chhiáⁿ lín m̄-thang jīn m̄-tio̍h sî-tāi chit khoán ê tiāu.-thâu!! chhéng-mn̄g chìn-pō͘ á-sī thè-pō͘?
漢羅（Ùi原文改寫）
進步á是退步?
1962.2.1 879期 11-14
咱所蹛的世界逐日teh進步，這是事實，總是毋通袂記得逐日也teh退步。有自然科學的進步，X光線的發見以及天然學各方面的大進步。交通機關也有大進步——馬車換做火車，火車進到電車，電車變做飛機，飛機進步到噴射機，火箭，人造衛星，太空船……等，確實有空前未曾有的大進步。點燈的方法也有大進步——石油換做瓦斯，瓦斯進到電氣，直到今仔日無論都市，鄉村，無電燈的所在真少。其他，親像食品方面的進步，衣類的進步，化妝品的進步，家屋建築的進步……通講20世紀的今仔日，人的生活佇各方面實在有大進步，所以有人講人類若照按呢一直進步，有一日這世間欲成做完全的樂園，啥物人無意愛這个樂園？總是千萬毋通予這个樂觀受迷，袂記得人類大退步的事實。彼个是啥物？
(1)人格的退步。
20世紀的今仔日咱袂當發見著一个堪得稱做偉人的人，遍行每一个國家，也袂當揣著一个親像古早遐的以賽亞，耶利米，保羅……等，信仰的偉人，á是路德馬丁，喀爾文，Nox，Joze-Fox，Livingston，Jonasan-Edward……等，信仰的偉人，勇士，連佇基督教國也袂當發見著。
現代人的信仰較濟攏是集合的，團體的的信仰，真少人揣機會家己個人的佮上帝親近接觸著伊的莊嚴佮神聖，反轉歡喜成群，結黨，成會，用多數的勢力想欲得著上帝的恩惠，通講是「個人的信仰」這方面人類有真大的退步。成群，成會，多數的勢力毋是毋好，總是毋通袂記得個人信仰的力也是真要緊。毋若信仰方面。
(2)政治方面。
佇這个時代我想已經無有一个親像英國女王Elizabes這款的政治家，á是北美合眾國建設當時的Wasington，Franclin，Hamilton，Jefason，等大政治家。有人講故Gradoston離開英國政治界了後，無閣再產生政治界的偉人佇這世間，檢彩會當按呢講。
咱知，對希臘Pericris以來到英國Gradoston的中間有出真濟偉大的政治家，in攏是詩人的政治家，就是實行（詩中的）理想佇國家的政治家。親像有這款精神的政治家，已經無存在佇現今的世界lah，實在真可惜。今仔日的政治家通講有淡薄生理的的要素佇teh。除了想國家的利益以外，大概真少有抱其他的理想。親像得著較濟的土地，把持較闊的商權，以外大概無有啥物慾望。In看輕做詩的人——做一篇散文，不如tak算盤。雅典的政治家Pericris受哲人Anaxagolas的影響，將理想實行佇國家的頂面。In若聽著這个事，的確會掠做真奇怪，好笑。
按呢全世界遐的政治的的人物，in的退步真顯著。
對遮予我想一項，就是咱的教會政治。咱毋知會干但表面上的做法，較欠缺深遠尊貴的理想á無？這點予每一个真實追求真理的信徒有真痛心的所在。佇遮筆者毋是teh批評，只有是互相勉勵nā-tiāⁿ。
(3)藝術的方面。
佇這方面早早已經達到彼个絕點，現在只有是teh退步nā-tiāⁿ。親像雕刻方面，無有一个現代人會贏過Mikel-Angeloo。也佇現時欲看到一張親像Lafael，Brant等天才的的圖畫，是真困難的事。
(4)音樂方面。
閣較是按呢。現代人只有是teh練習古早人的樂譜nā-tiāⁿ。 Hydon，Bach，Mendelszon，Beathorben，遮的攏是音樂的最高峰，人想欲達到in，無人敢想欲超過in。音樂已經發出了最高，最美的音調lah。現在只有是在佇衰退的狀態。
(5)哲學方面。
哲學已經發表了最深，最高的學說lah，所以無一个人敢相信會閣出親像Kant，Hegal，Spinorza等哲人。檢彩Kant的哲學會復興，也會產生Kant哲學的批評學等，總是現代的世界佗一位的國家有自信來宣言講阮國家會產生Kant以上的哲學家？哲學界的第3等星，第4等星，等5等星，檢彩會出現，總是第1等星到底佇佗位？有人講”Spensa是世界最後的大哲學家，”伊死了後世間的大哲學家通講是佇絕種的狀態。親像主後1898年Gradoston死去了後，政治的的人物無閣出現，共款佇主後1903年Harbert-Spensa死去了後，大哲學家就絕種lah。
(6)科學，醫學方面。
也是大同小異。有影！科學的發達予人類有真利便，有幸福的生活。總是現代科學一半以上攏是使用佇科學武器的製造方面。按呢科學是一个可疑通驚的預兆，毋是欲予人類安居樂業的天使。親像按呢，自然科學實在有真大的進步，毋若按呢，今後的確會閣較進步。檢彩逐日會產生新的發明；請你關心來看現實的社會——勞動者的爭論，罷工，全世界的一半以上是佇戰火的中間，teh流無價值的血。經濟學家，社會學家對現實的社會是何等的無把握，親像不良少年年年增加，in也無辦法。詐欺，搶奪，兇殺 ……成做今仔日新聞紙上的常事。到處充滿烏暗的景色，佇你的家庭的內面也有這个烏暗腐敗的雲罩牢teh。親像經濟的困難，失業的現象，肉身的背叛，傷害，囝兒的放蕩，惡性補習的弊害，以及進學的困難所引起的失學者的慘景……兄弟姊妹，到底是進步á是退步？
舊年8月6日，第2太空船踅地球17輦了後，安然轉來地球上，甚至太空人會當佮地球通消息等的事實通講就是科學結晶，也是顯明科學的大進步。致到有專門家講：40年後的21世紀，會當射出直達到月球的定期旅客火箭。 彼時人就真簡單會當去到月球旅行。O͘h！進步，大閣通驚的進步……。
醫藥的進步，雖然會醫治真濟病，救真濟人，會予性命暫時拖較長。總是袂當補正性命。心志猶有真濟病症，佇現代醫學上猶是難題。有人講：對佇使用新藥了後，毋知有產生偌濟奇奇怪怪的病？若親像按呢，醫學愈進步，檢彩新的病症會愈增加，閣驚了會比以前閣較惡性。
論到遮，人類退步的跤跡毋是小可，通講人的進步是遐的較低，較下賤的方面，退步是遐的較懸，較高尚的方面。按呢到底人類是teh退步á是teh進步？
人類全體譬喻一个人順年齡的長大，人的趣味會變。人愈有歲，慾望愈深，就愈看輕信仰。也用娛樂的心情欣賞美術、厭賤哲學，專心一意計謀肉慾的增加……所謂現代的進步就是按呢。就是物質方面的進步，也是快樂方面的進步。
「如何用最快樂的方法來經過現世？」這項事就是現代人所熱望，唯一的問題，總是結局如何？
Taⁿ當遐的科學teh進步？猶過道德，宗教攏俗化的時，聖經所記世間的末日就到。所以約翰講：「細囝啊！這是路尾的時，親像恁捌聽見有彼个對敵基督的來，現今有出濟濟對敵基督的，對按呢咱知是路尾的時。」（I 約翰 2:18）——佇遮所講「對敵基督的，」毋是指佮基督做對敵的人，自稱做基督代替基督的地位假基督。這个假基督是替真正的基督講：伊會當予人類有向望，親像按呢teh搝人望的人。現今的實業家，政治家，經濟學家，理工學家，科學家……檢彩是假基督。因為人類攏欽佩in，敬慕in，in不止有人望。In所講的話，所做的事ná親像對人類有向望，人也常常服從in，聽in的話贏過聽上帝的話。In掠上帝的話，耶穌的話，聖經的話做過渡期，非科學的古董品，做無有啥物款的作用。In無對耶穌基督teh揣出真理，活命佮 向望。In毋若按呢做，也按呢teh宣傳。In所誇口的就是科學，實業，政治，經濟……等的學問，對遮的teh斷定人類的向望，幸福佮拯救。
設使耶穌基督若是靈魂的救主遐的假基督就是肉體的救濟者。 閣設使耶穌若是供給來世的天國，遐的假基督就是提供現世的樂園，也現代人所渴望的基督就是供給真濟媠閣好食，飽閣有賰的物質，麵包，á是無料的救濟品，暫時來滿足sòng-hiong人的腹肚，這款的基督。
列位！咱毋知有予遮的sóng-hiong人的要求受感動，發出無責任的同情開救濟的倉庫的門，也袂記得提供來世的天國予in á無？若有你毋知是一个假基督á毋是？á是對你的學問——科學，醫學，天文學，經濟學……等，想講遮的會救國家，社會，民族，全人類，也按呢teh宣傳。設使你若是這位bo會信主的人就不論，總是堂堂做一位人人所尊敬，所承認有識的基督徒，若來講遮的話我想彼个人著 ài靜靜閣來想約翰一書，2章18節所teh講的聖經節。是lah，人是軟弱，雖然心神甘願，若是肉體軟茈，所以看重地上的事較過頭佇天頂的事，也常常會掩蓋上帝的道理，也無傳聖經所teh啟示的上帝的囝耶穌基督做世界的向望，世間的救主。若是咱佇這个進步佮退步的世代來想這項事，毋是無價值的事。最後請看II提摩太3:1-4。
「若是你著知佇遮的路尾的日有危險的時欲到，因為人欲顧家己，貪財，誇口，驕傲，謗瀆，悖逆父母，蒙恩，無聖潔；不正，背約，毀謗，無家己約束，殘忍，怨恨好，奸詭，執癖，膨風，愛快樂較過頭佇疼上帝。」這段就是teh描寫現今的社會做適當的話；逐日的新聞，每週，每月的雜誌攏teh講起遮的事——人欲顧家己，貪財，誇口，殘忍，怨恨好，奸詭，執癖，膨風，愛快樂較過頭佇疼上帝。設使這个情形若是末世正確的狀態，現今的世界通講是末世的時期。遐的掠進步科學，憲法，經濟，政治……做誇口的現代人，in逐日向滅亡的路teh走，若是in猶毋知彼个危險，是何等的可怕！！
總是滅亡是毋是萬物的終局？毋是！這世間的末日就是來世的開始。假基督受審判的時，真的基督就出現。所以這世間的進步雖然向滅亡teh進，若是上帝的國一直teh顯現，背叛上帝的人類照in所愛的去行，去娛樂，去放蕩，破壞身體，了後新天新地，新的耶路撒冷欲對上帝遐出現，臨到佇人的中間。所以這世間日日加添烏暗，就是證明來世漸漸teh出現的前兆。耶穌講：「你看，我欲緊緊來。」這世間佇物質方面漸漸teh進步，siāng時佇無拍算的中間teh促進主的再臨。
列位！請恁 毋通認毋著時代這款的兆頭！！請問進步á是退步？