聖地訪問記(9)
Sèng-tē hóng-mn̄g-kì (9)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 劉華義 Lâu Hoâ-gī |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第876期 |
| 日期 | 1961/12 |
| 頁數 | 19-20 |
白話字（原文數位化）
Sèng-tē hóng-mn̄g-kì (9)
1961.12 876 hō p.19-20
Lâu Hoâ-gī
(Chiap 11 goe̍h hō tē 19 bīn)
8) Iâ-lō͘-sat-léng siâⁿ-lāi. Iûⁿ-mn̂g kap Pit-sū-tāi ê tî.
Goán ji̍p Iâ-lō͘-sat-léng ê siâⁿ-lāi ê ji̍t sī pài gō͘. Pài gō͘ sī Hoê-hoê-kàu ê cheh-ji̍t, tú-tú chhin-chhiūⁿ lán Ki-tok-tô͘ tio̍h ài khì kàu-hoē chò lé-pài, chham-ka chong-kàu gî-sek. àn-nāi ê lâng kā goán kóng kin-á-ji̍t m̄-bián siūⁿ ē thang ji̍p-khì sèng-tiān. In-uī hit phiàn ê thó͘-tē siū Hoê-hoê-kàu chiàm-khì. Pài gō͘ sī in ê sèng-ji̍t, tû-khí Hoê-hoê-kàu-tô͘ í-goā, m̄ chún pa̍t lâng chìn-ji̍p. (āu-lâi goá ū khì hóng-mn̄g Í-lông ê siú-to͘ Teheran. Tī Hoê-hoê-kàu kok-ka ê Ki-tok kàu-hoē tī hia ia̍h tio̍h ēng pài gō͘ chò lé-pài-ji̍t. In-uī lé-pài-ji̍t bô hioh-khùn, chiàu-siông pān-kong, bô lâng thang khì lé-pài). Goán chiū chhiáⁿ i chhoā goán khì khoàⁿ kî-thaⁿ ê kó͘-chek. I chhoā goán kiâⁿ-koè siâⁿ-lāi sè-sè tiâu ê lō͘ kàu siâⁿ ê tang-pêng siâⁿ-mn̂g kháu. Hit ê siâⁿ-mn̂g kiò “Sū-thê-hoán ê mn̂g,” sui sī kiò Sū-thê-hoán ê mn̂g, kî-si̍t kap Sû-thê-hoán ê le̍k-sú bô koan-hē. àn-nāi ê lâng ia̍h m̄-chai sī àn-choáⁿ chiah hō chit ê miâ. Chit ê siâⁿ-mn̂g tī tuì tī kó͘-chá kàu Iâ-so͘ ê sî-tāi sī kiò-chò “Iûⁿ-mn̂g” (Iok-hān 5:2; Nî-hi-bí 3:1, 32, 12:39). Chá-sî chit ê siâⁿ-mn̂g kháu sī teh chò iûⁿ-á bé-bē ê chhī-tiûⁿ ê khoán. Koan-hē Sū-thê-hoán siū chio̍h-thâu tìm-sí ê só͘-chāi sī tī Tāi-má-sek siâⁿ-mn̂g ê khah tang-pêng. Hiān-chāi tī hia ū Siu-tō-īⁿ, ēng Sū-thê-hoán ê miâ lâi kiò. Sū-thê-hoán ê siâⁿ-mn̂g tāi-chhiat-chhia ē thang sái ji̍p, sūn sèng-tiān ê goā-chhiûⁿ thàng tuì lâm-pêng “Tàn ê siâⁿ-mn̂g” chhut-khì. Chit tiâu lō͘ sī siâⁿ-lāi chí-ū chi̍t tiâu ē-thang hō͘ chū-tōng-chhia (m̄-sī toā tâi ê) cháu--ê, ia̍h ū pho͘ phek-iû. Sū-thê-hoán siâⁿ-mn̂g chhut-ji̍p lâng chin-choē. In-uī chit ê siâⁿ-mn̂g sī chò khiā-khí tī tang-pêng hit hong-bīn ê peh-sèⁿ î-it ê chhut-ji̍p kháu. (Tī tang-pêng siâⁿ-chhiûⁿ iáu ū chi̍t ê kiò chò “Suí ê mn̂g” (Hēng-toān 3:2). Chóng-sī hiān-sî koaiⁿ khí-lâi, kìm-chí sú-iōng. M̄-chai ū sím-mi̍h chong-kàu-siōng ê lí-iû á m̄-sī?). Goá tī hia khoàⁿ-kìⁿ ū chē-chē tuì hiuⁿ-ē lâi ê lâng ti̍t-ti̍t teh chhut siâⁿ. Ū-ê lâng chiong só͘ bé ê chia̍h-mi̍h á-sī ji̍t-iōng-phín poē tī in ê ka-chiah teh kiâⁿ, ū-ê khan poē hoè-mi̍h ê lû-á, koh iā ū-ê chē tī lû-á ê téng-bīn iông-iông tek-ì. Goá khoàⁿ-kìⁿ ta̍k ê khiâ lû-á ê lâng bô lūn toā-lâng á-sī gín-á chin pún-sū. Tī lû-á téng chí-ū khǹg oaⁿ, bô soh-á thang khiú, chí-ū kha gia̍p tī lû-á pak-tó͘, chiàⁿ-chhiú giâ sut-á phah lû-á kha-chhng-phoé, chhuì chhut sìn-hō, ta̍k-ta̍k kiò lû-á ti̍t-ti̍t cháu, lâng tī hit téng-bīn tǹg-lâi tǹg-khì, chóng-sī lóng bē poa̍h-tó. Nā goá lâi khiâ m̄-bián cháu chiūⁿ cha̍p pō͘, ún-tàng ē lìn lo̍h-lâi thô͘-kha. Chit khoán ê khiâ lû-á kī-su̍t kám-kak kàu-gia̍h chhù-bī thang him-sióng.
Sū-thê-hoán ê siâⁿ-mn̂g lāi ê chiàⁿ-pêng ū chi̍t phiàn ê thó͘-tē, ēng chio̍h-chhiûⁿ uî khí-lâi. Lāi-bīn put-chí ū ēng kang chéng-tùn, chèng chhiū-ba̍k hoe-chháu, ná chhin-chhiūⁿ kong-hn̂g. Tī chit ê lāi-bīn ū 2 hāng thang khoàⁿ. Thâu chi̍t ê sī Pit-sū-tāi tî. Chiàu Iok-hān 5:1-18 só͘ kì, chit ê só͘-chāi sī pēⁿ-lâng chū-chi̍p ê só͘-chāi. Chiàu tng-sî ê lâng só͘ sìn, tî ê chuí nā tín-tāng ê sî, tē it tāi-seng lo̍h-khì ê lâng, put-lūn sím-mi̍h khoán ê pēⁿ-chèng lóng ē tit i-tī. In sìn che sī thiⁿ-sài lâi tín-tāng i, só͘-í ū i-tī ê kong-hāu. uī-tio̍h án-ni soà pìⁿ chò ná chhin-chhiūⁿ pēⁿ-īⁿ, tuì ta̍k só͘-chāi pēⁿ-lâng chin-chē lâi chū-chi̍p. Só͘-í ū khí 5 ê léng-lông thang siu-iông chiah ê pēⁿ-thiàⁿ ê lâng. Chú Iâ-so͘ chiūⁿ Iâ-lō͘-sat-léng ê sî ū lâi hóng-mn̄g chit ê só͘-chāi, khoàⁿ-kìⁿ kî-tiong chi̍t ê tó chhn̂g 38 nî ê piàn-suī ê lâng, chiū tông-chêng khó-lîn i, kā i kóng, “Khí-lâi, giâ lí ê pho͘-á khì kiâⁿ.” Hit lâng chek-sî hó, chiū giâ i ê pho͘-á tuì chèng pēⁿ-lâng tiong chhut-khì. Chit ê tî tī 1888 nî ū hoat-ku̍t--tio̍h, hiān-sî kè-sio̍k teh ku̍t, ǹg-bāng bô kú ē thang khoàⁿ-tio̍h 2000 nî chêng ê choân-māu. Kàu hiān-chāi só͘ hoat-ku̍t ê kiat-kó, chit ê tî sī tī tē-bīn iok 3 tn̄g ê ē-bīn ū 5 ê léng-lông, tī piah-nih ū oē thiⁿ-sài teh tín-tāng chuí ê tô͘. Che sī Si̍p-jī-kun ê chhiú só͘ lâu-teh ê. Tî ê khoah 4 tn̄g, tn̂g 6 tn̄g, chuí ê chhim ū 5 tn̄g goā. Chiong-hui Bo̍k-su kap goá ū lo̍h-khì khoàⁿ, ia̍h goán ê kha ū ta̍h-tio̍h hit ê chuí. Chiàu sian-seⁿ kóng chit ê tî sī chi̍t khoán ū pau-hâm khòng-bu̍t-sèng ê 間歇泉 (kan-hiat choâⁿ). Chhin-chhiūⁿ un-choâⁿ tuì tē-tiong chhèng chhut-lâi, ē i-tī chèng-thâu. Put-kò chit ê tî ê chuí sī léng-choâⁿ, koh m̄-sī put-sî teh chhèng, kú-kú chhèng chi̍t ē. uī-tio̍h án-ni, tng-sî ê lâng khoàⁿ chuí teh chhèng, sìn kóng sī thiⁿ-sài lo̍h-lâi tín-tāng chuí. Hiān-sî í-keng ū ku̍t-tio̍h Si̍p-jī-kun ê chhiú só͘ khí ê lé-pài-tn̂g ê tē-pán, ē thang khoàⁿ-tio̍h ū hoe-iūⁿ suí ê chng-thāⁿ chio̍h ê thô͘-kha. Hoat-ku̍t ê kang-sū kè-sio̍k teh chìn-hêng.
Tē 2 só͘-chāi chiū-sī Pit-sū-tāi tî tuì-bīn ê chi̍t keng lé-pài-tn̂g. Chit keng lé-pài-tn̂g kiò-chò Sèng aⁿe. Chiū-sī beh kì-liām Chú Iâ-so͘ ê goā-moá[sic.] ê lé-pài-tn̂g. In-uī thoân-soat kóng Chú ê lāu-bú Má-lī-a tī chia chhut-sì. Hit ê le̍k-sú ê chin-khak kàu tó-uī, goá m̄-chai, put-kò án-ni liû-thoân. Chit keng ēng chio̍h khí ê lé-pài-tn̂g ê lāi-bīn, tú-tú chhin-chhiūⁿ Tâi-lâm Sîn-ha̍k-īⁿ ê lé-pài-tn̂g chi̍t-iūⁿ, ū 2 choā ê thiāu-á kap îⁿ ê chè-toâⁿ tī āu-kak. Hoé-hu sek ê chio̍h-piah koh ke-thiⁿ chhái-kng bô cha̍p-hun lí-sióng, hō͘ chit keng lé-pài-tn̂g ê lāi-bīn ke chin im-ut.
Pit-sū-tāi tî ko͘-lāi tuì sè-sè ê Iâ-lō͘-sat-léng siâⁿ-lāi lâi kóng, chiàm put-chí khoah ê thó͘-tē. Tiâⁿ-nih ū chai-chèng chē-chē hoe-ba̍k. Kî-tiong ū chi̍t khoán ê chhiū tú teh khui-hoe. I ê hio̍h sī le̍k--ê, chhin-chhiūⁿ hōng-hông-bo̍k, hoe sī n̂g--ê, ia̍h kiat âng ê chí chhin-chhiūⁿ ke-bó-chu kui kiû. Saⁿ ê sián-bêng ê sek-tì ēng chheⁿ sek ê thiⁿ chò poē-kéng phû tī khong-tiong, si̍t-chāi sī chin suí kàu ke̍k. Goá ū kā in thó chi̍t pha âng ê chí the̍h tńg-lâi chò kì-liām. àn-nāi ê lâng kóng sī hô͘-chio-chhiū. Tī chit tiong-kan goá ê thâu-khah[sic.] teh siūⁿ Iok-hān 5 chiuⁿ ê kì-sū, chiàu Sèng-keng pò lán chai Chú tī sè-kan ê ji̍t, nā chiūⁿ Iâ-lō͘-sat-léng, chiū-sī tī sèng-tiān kèng-pài Pē kap kà-sī peh-sèⁿ. I ia̍h poah-kang kàu tī Pit-sū-tāi lâi thàm hiah ê tī jio̍k-thé thòng-khó͘ ê lâng. I m̄-sī m̄-chai lán ê loán-jio̍k kap kan-khó͘ ê Chú. I tiâu-kang beh lâi poē lán ê khó͘-thàng, kā lán i-tī, koh sù lán khoài-lo̍k. Koh kì-tit I tuì siū i-tī ê piàn-suī ê kóng, “Bo̍h-tit koh hoān-choē, kiaⁿ liáu lí tú-tio̍h koh khah chhám” (Iok-hān 5:14)
I ê jîn-chû, khoan-iông kap thiàⁿ-thàng, si̍t-chāi ji̍p kàu lán ê kut-chhoé, hō͘ lán kám-kek bô chīn. “M̄-thang koh hoān-choē!” Chú kā lán kóng, “M̄-thang koh hoān-choē.” Hit ji̍t I i-hó chi̍t ê khó-lîn 38 nî ê piàn-suī ê lâng, chóng-sī chit ê sū hō͘ Iû-thài lâng koat-sim ài thâi I. In-uī kóng I hoān-tio̍h an-hioh-ji̍t (i-tī ê ji̍t sī in ê an-hioh-ji̍t), koh pòng-to̍k Siōng-tè (in kóng Iâ-so͘ chiong pún-sin sǹg chò kap Siōng-tè pêⁿ). Ū lī-ek ê sī lán teh hióng-siū, chia̍h-khui ê sī Chú chi̍t lâng teh tam-tng. Moá-sim kám-siā Chú bû liōng ê thiàⁿ.
漢羅（Ùi原文改寫）
聖地訪問記(9)
1961.12 876號p.19-20
劉華義
(接11月號第19面)
8)耶路撒冷城內。羊門佮畢士大的池。
阮入耶路撒冷的城內的日是拜五。拜五是回回教的節日，拄拄親像咱基督徒著愛去教會做禮拜，參加宗教儀式。案內的人共阮講今仔日毋免想會通入去聖殿。因為彼騙的土地受回回教佔去。拜五是in的聖日，除起回回教徒以外，毋准別人進入。(後來我有去訪問Í-lông的首都Teheran。佇回回教國家的基督教會佇遐亦著用拜五做禮拜日。因為禮拜日無歇睏，照常辦公，無人通去禮拜)。阮就請伊chhoā阮去看其他的古蹟。伊chhoā阮行過城內細細條的路到城的東爿城門口。彼个城門叫「司提反的門，」雖是叫司提反的門，其實佮司提反的歷史無關係。案內的人亦毋知是按怎才號這个名。這个城門佇對佇古早到耶穌的時代是叫做「羊門」(約翰5：2；尼希米3：1，32，12：39)。早時這个城門口是teh做羊á買賣的市場的款。關係司提反受石頭抌死的所在是佇大馬色城門的較東爿。現在佇遐有修道院，用司提反的名來叫。司提反的城門貸切車會通駛入，順聖殿的外牆迵對南爿「但的城門」出去。這條路是城內只有一條會通予自動車(毋是大台的)走的，亦有舖柏油。司提反城門出入人真濟。因為這个城門是做徛起佇東爿彼方面的百姓唯一的出入口。(佇東爿城牆猶有一個叫做「媠的門」(行傳3：2)。總是現時關起來，禁止使用。毋知有甚物宗教上的理由抑毋是？)。我佇遐看見有濟濟對鄉下來的人直直teh出城。有的人將所買的食物抑是日用品背佇in的尻脊teh行，有的牽背貨物的驢仔，閣也有的坐佇驢仔的頂面洋洋得意。我看見逐个騎驢仔的人無論大人抑是囡仔真本事。佇驢仔等只有囥鞍，無索仔通揪，只有跤夾佇驢仔腹肚，正手夯捽仔拍驢仔尻川p花2，喙出訊號，ta̍k-ta̍k叫驢仔直直走，人佇彼頂面頓來頓去，總是攏袂跋倒。若我來騎毋免走上十步，穩當會輾落來土跤。這款的騎驢仔技術感覺夠額趣味通欣賞。
司提反的城門內的正爿有一片的土地，用石牆圍起來。內面不止有用工整頓，種樹木花草，ná親像公園。佇這个內面有2項通看。頭一个是畢士大池。照約翰5：1-18所記，這个所在是病人聚集的所在。照當時的人所信，池的水若振動的時，第一代先落去的人，不論甚物款的病症攏會得醫治。In信這是天使來振動伊，所以有醫治的功效。為著按呢紲變做ná親像病院，對逐所在病人真濟來聚集。所以有起5个兩廊通收容遮的病疼的人。主耶穌上耶路撒冷的時有來訪問這个所在，看見其中一个倒床38年的半遂的人，就同情可憐伊，共伊講，「起來，夯你的舖仔去行。」彼人即時好，就夯伊的舖仔對眾病人中出去。這个池佇1888年有發掘-著，現時繼續teh掘，向望無久會通看著2000年前的全貌。到現在所發掘的結果，這个池是佇地面約3丈的下面有5个兩廊，佇壁裡有畫天使teh振動水的圖。這是十字軍的手所留teh的。池的闊4丈，長6丈，水的深有5丈外。彰輝牧師佮我有落去看，亦阮的跤有踏著彼个水。照先生講這个池是一款有包含礦物性的間歇泉。親像溫泉對地中衝出來，會醫治症頭。不過這个池的水是冷泉，閣毋是不時teh衝，久久衝一下。為著按呢，當時的人看水teh衝，信講是天使落來振動水。現時已經有掘著十字軍的手所起的禮拜堂的地板，會通看著有花樣媠的裝飾石的土跤。發掘的工事繼續teh進行。
第2所在就是畢士大池對面的一間禮拜堂。這間禮拜堂叫做聖aⁿe。就是欲記念主耶穌的外媽的禮拜堂。因為傳說講主的老母馬利亞佇遮出世。彼个歷史的真確到佗位，我毋知，不過按呢流傳。這間用石起的禮拜堂的內面，拄拄親像台南神學院的禮拜堂一樣，有2逝的柱仔佮圓的祭壇佇後角。火灰色的石壁閣加添採光無十分理想，予這間禮拜堂的內面加真陰鬱。
畢士大池ko͘內對細細的耶路撒冷城內來講，佔不止闊的土地。埕nih有栽種濟濟花木。其中有一款的樹拄teh開花。伊的葉是綠的，親像鳳鳯木，花是黃的，亦結紅的子親像雞母珠規球。三个鮮明的色緻用青色的天做背景浮佇空中，實在是真媠到極。我有共in討一葩紅的子提轉來做記念。案內的人講是胡椒樹。佇這中間我的頭殼teh想約翰5章的記事，照聖經報咱知主佇世間的日，若上耶路撒冷，就是佇聖殿敬拜爸佮教示百姓。伊亦撥工到佇畢士大來探遐的佇肉體痛苦的人。伊毋是毋知咱的軟弱佮艱苦的主。伊刁工欲來背咱的苦痛，共咱醫治，閣賜咱快樂。閣記得伊對受醫治的半遂的講，「莫得閣犯罪，驚了你拄著閣較慘」(約翰5：14)
伊的仁慈，寬容佮疼痛，實在入到咱的骨髓，予咱感激無盡。「毋通閣犯罪！」主共咱講，「毋通閣犯罪。」彼日伊醫好一个可憐38年的半遂的人，總是這个事予猶太人決心愛刣伊。因為講伊犯著安息日(醫治的日是in的安息日)，閣謗瀆上帝(in講耶穌將本身算做佮上帝平)。有利益的是咱teh享受，食虧的是主一人teh擔當。滿心感謝主無量的疼。