聖地訪問記(7)
Sèng-tē hóng-mn̄g-kì (7)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 劉華義 Lâu Hoâ-gī |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第874期 |
| 日期 | 1961/10 |
| 頁數 | 20 |
白話字（原文數位化）
Sèng-tē hóng-mn̄g-kì(7)
Lâu Hoâ-gī
(Chiap 9 goe̍h hō tē 22 bīn)
7) Iâ-lō͘-sat-léng ê ke-chhī
1961年10月874期 頁20-23
Sèng-tē ê thâu chi̍t àm, tī kám-siā kap kám-kek lâi pêng-an keng-koè. Ba̍k-chiu chi̍t-ē kim, sim sin kám-kak ū chhiong-moá ê khuì-la̍t thang èng-hù kin-á-ji̍t ê hóng-mn̄g ji̍t-thêng. Sui-bóng tī chā-ji̍t í-keng ū hóng-mn̄g koè Ka-ná soaⁿ, Khip-lûn khe, Khek-se-má-nî hn̂g kap Pek-lī-hêng siâⁿ, nā-sī goán ê sim-chêng ná chhin-chhiūⁿ chia̍h boē pá ê pak-tó͘ chi̍t iūⁿ, him-bō͘ ài koh khoàn khah chē só͘-chāi. Tú-tú chhin-chhiūⁿ tng teh seng-tióng ê chheng-liân lâng chia̍h m̄-chāi pá ê si̍t-io̍k chi̍t poaⁿ. Chiong-hui Bo̍k-su in-uī i só͘ siū kau-tāi ê sū-bū ê iân-kò͘, ē-po͘ tio̍h tah 3 tiám ê hui-ki beh khì Lī-pa-loán khui-hoē. I sī siū thok chò Pak Bí Tiúⁿ-ló kàu-hoē Soan-tō gián-kiù-hoē ê chhú-sek. Chit ê hoē sī tuì 15 lâng lâi chó͘-chit, toā pō͘-hūn sī tuì soan-tō-khu só͘ soán-chhut ê pún-tē lâng, tuì sè-kài kok tē-khu lâi teh kiám-thó kap gián-kiù koè-khì soan-tō sū-gia̍p ê tek-sit, koh tī hiān-kim kip-piàn tiong ê sū-chêng-ē thang khak-li̍p chiong-lâi ê soan-tō hong-chiam. uī-tio̍h án-ni, i í-keng ū khì Hui-chiu chu kok-ka sī-chhat kàu-hoē, taⁿ beh khì Tiong Tang kap oán Tang ê chu kok-ka (Lī-pa-loán, Í-lóng, Pa-ki-su-thán, ìn-tō͘, Thài-kok, Má-lâi-a, Hui-li̍p-pin, Hiong-káng, Ko-lê kap Ji̍t-pún) gián-kiù kok soan-tō-khu kàu-hoē ê si̍t-chêng. Só͘-í i chí-ū chhun chá-khí ê sî-kan thang kap goá tī Iâ-lō͘-sat-léng. Goán chiū koat-tēng chá khí beh ji̍t-khì hō͘ siâⁿ-chhiûⁿ uî-teh ê Iâ-lō͘-sat-léng siâⁿ-lāi. Chā-ji̍t ê àn-nāi ê chheng-liân lâng chiàu iok-sok ê sî-kan ū lâi, goán ēng kiâⁿ ê tuì Y.M.C.A. chhut-hoat, tuì goán só͘ toà ê kheh-koán kàu siâⁿ-chhiûⁿ chí-ū sī 5 hun-cheng nā-tiāⁿ. Beh ji̍p siâⁿ, tī goán ê sim ū kóng bē chhut ê heng-hùn kap kî-thāi.
Chit ê siâⁿ-lāi sī Chú tī sè-kan ê sî I oa̍h-tāng ê tiong-sim-tē, I bat tī chia kèng-pài Siōng-tè, kà-sī peh-sèⁿ, ia̍h siū sím-phoàⁿ, sīm-chì siū tèng sí. uī-tio̍h Chú bat tī chia seng-oa̍h koè, sè-kan lâng chiong “sèng” lâi chheng chit ê siâⁿ piáu-bêng chun-kèng i. Goá ê sim-lāi chham-chhap tio̍h kóng bē chhut ê kám-chêng beh ta̍h-ji̍p sèng-siâⁿ. Goán tuì pak-pêng ê Tāi-má-sek mn̂g beh ji̍p siâⁿ-lāi. Chit ê siâⁿ-mn̂g tú-tú chhin-chhiūⁿ lán Tâi-oân ê kó͘ siâⁿ-mn̂g chi̍t iūⁿ, sī oan-kong--ê, chóng-sī siâⁿ-chhiûⁿ chin koân, iok ū 6 tn̄g, ia̍h chin khoah. Siâⁿ-mn̂g-kháu sī khang-tē sī chò Taxi ê thêng-chhia-tiûⁿ, ū chē-chē kok-kok choè sin-sek ê khì-chhia teh tán lang-kheh kiò. Chit ê siâⁿ-mn̂g sī kīn tī kok-kài, só͘-í ji̍t nā lo̍h-soaⁿ chiū koaiⁿ khí-lâi, m̄ chún lâng chhut-ji̍p. Nā àm-sî beh ji̍p siâⁿ, tio̍h tuì Hi-lu̍t ê siâⁿ-mn̂g, lī Tāi-má-sek siâⁿ-mn̂g ū 500 kong chhioh ê tang-pêng. Ji̍p siâⁿ-mn̂g chiū khoàⁿ-kìⁿ e̍h-e̍h ê ke-lō͘, iā lióng-pêng sī tiàm-thâu, nn̄g pêng ê tiàm-thâu chêng iā ū seng-lí lâng pâi in ê tàⁿ-á tī lō͘-piⁿ. Kan-ta siâⁿ-mn̂g-khang ê lióng-pêng iā ē thang sǹg-chhut kuí-nā tàⁿ, ū-ê teh bē thô͘-tāu-jîn, ū-ê teh bē koé-chí, léng-chuí, cha̍p-chì, í-ki̍p ji̍t-iōng cha̍p-hoè. Ke-lō͘ in-uī óng-lâi ê lâng chē, koh lû-á iā beh kiâⁿ, só͘-í put-chí kheh, hián-chhut nāu-jia̍t ê khì-siōng. Ke-lō͘ ê khoah iok tn̄g goā, nā-sī koân-koân kē-kē, kham-khiat bô pêⁿ, ke-lō͘ ū chē-chē gîm-á. Goá ná kiâⁿ chim-chok lâi khoàⁿ sèng-siâⁿ ê iông-māu. Tiām-thàu m̄-sī chin toā keng, iok tn̄g goā khoah, ia̍h tiàm lāi chin àm. In-uī ke-lō͘ e̍h, chhù khí sio oá, ia̍h chē-chē chhù sī khí tī ke-lō͘ téng, chí-ū chò chām chò chām lâu khang chò chhái-kng ê lō͘-ēng, tì-kàu kng-soàⁿ siā bé ji̍p kàu tiàm-lāi, nā m̄-sī ēng tiān-hoé lâi chiò kng, ke-lāi sī ná chhin-chhiūⁿ tī hông-hun ê khoán. Tī mī-pau-tiàm khoàⁿ-tio̍h 2 khoán ê mī-pau, chi̍t khoán chha-put-to chhiú-kut ê toā, iok ū 2 chhioh tn̂g, koh chi̍t khoán îⁿ ê, chhin-chhiūⁿ lán ê goā-má-ku hiah toā. Goá teh siūⁿ Chú Iâ-so͘ só͘ kóng “Lín tiong-kan ū sím-mi̍h lâng, i ê kiáⁿ kā i thó piáⁿ, kiám beh ēng chio̍h-thâu hō͘ i ? “ (Má-thài 7:9) ún-tàng piáⁿ ê hêng sī chhin-chhiūⁿ chio̍h-thâu, só͘-í Chú chiah ē chiong piáⁿ kap chio̍h-thâu lâi saⁿ tuì. Tī kuí-nā keng ê mī-pau-tiàm í-ki̍p tī lō͘-piⁿ teh kiò bē ê mī-pau tàⁿ-á, goá to bô khoàⁿ-tio̍h pa̍t hêng ê mī-pau, só͘-í Chú teh kóng ún-tàng sī chí chit hō îⁿ ê mī-pau. Chá-sî Iû-thài lâng ê hū-jîn-lâng ta̍k ji̍t tio̍h bō in ka-têng chi̍t ji̍t só͘ khiàm-ēng ê mī-hún lâi chò mī-pau, che sī hū-jîn-lâng ta̍k ji̍t ê tiōng-iàu kang-chok ê chi̍t hāng. Taⁿ kin-á-ji̍t ū choan-bûn ê mī-pau-tiàm teh kiong-kip sin-sián ê mī-pau, só͘-í m̄-bián koh oe-bō lah. Siat-sú mī-pau nā-sī hiah toā ê (m̄-chai Iâ-so͘ sî-tāi ū khah sè á bô?), goá chiū liân-sióng kàu Iâ-so͘ piàn piáⁿ chhī 5 chheng lâng ê sîn-jiah, sī tuì chi̍t ê gín-á hiàn 5 ê toā-be̍h piáⁿ kap nn̄g boé hî ( Iok-hān 6:9). Koan-hē chit ê gín-á ê piáⁿ, bat thiaⁿ-kìⁿ ū lâng teh ké-soeh kóng sī gín-á ê piān-tong. I ū hiàn i só͘ beh chia̍h ê piān-tong hō͘ Chú. Siat-sú piáⁿ nā-sī hiah toā ê, ún-tàng m̄-sī gín-á ê piān-tong, in-uī nā hō͘ goá chia̍h, goá chi̍t ê to chia̍h bē liáu, thái-thó gín-á ē chia̍h 5 ê ! Só͘-í iā ē thang kóng sī teh bē piáⁿ ê gín-ná iā kú káⁿ, siat-sú nā-sī bē piáⁿ--ê, thái-thó iā ū hî?……Chit ê m̄-sī iàu-kín ê sū, sī in-uī goá chhiok-kéng lâi liân-sióng chiah ê tāi-chì. Put-lūn sī gín-á ê piān-tong á-sī ê hoè-mi̍h, lóng bô iàu-kín. In-uī 5 ê piáⁿ khak-si̍t sī gín-á ê só͘-iú, choè iàu-kín ê chiū-sī i ū hoaⁿ-hí kam-sim lóng-chóng hiàn chò Chú ê lō͘-ēng.
Piáⁿ-tiàm ū chē-chē khoán ê piáⁿ, thn̂g-á, liân Eng, Bí chè êチヨコレート,ココア, ka-pi, téng ê siong6-kip-phín moá tiàm-bīn. Chheh-tiàm ū chin-chē khoán ê su-che̍k kap cha̍p-chì, ìn-soat-su̍t ia̍h put-chí ko-bêng. oê-tiàm ū pâi choè sin-hêng tī Au-Bí tú-tú teh liû-hêng--ê, koh kè-siàu pí-kàu-tek pan-gî. Koé-chí-tiàm ū cha̍p-hoe gō͘-sek ta̍k khoán ê koé-chí, m̄-bián kóng ū bû-hoa-kó, ka-ná, la̍t-chí, o͘-thô, siā-liû, chó-chhiū-chí, kam-â-bi̍t kap phû-tô, koh ia̍h ū kam-á, keng-chio, phōng-kó, lâi-á, liân ná-poat to ū. Goá nn̄g tang kú bô phīⁿ-tio̍h ná-poa̍t te̍k-sû ê bī, hō͘ goá seⁿ-chhut su-hiong ê sim, si̍t-chāi bô phah-sǹg khoàⁿ-tio̍h sèng-tē iā ū chhut-sán ná-poa̍t, iā kiaⁿ-tio̍h, iā ナツカシイ. Goán ê pêng-iú Mr. Kirk lâi chia thâu pái chia̍h-tio̍h nā-poa̍t, tì-kàu 3 ji̍t kú pak-tó͘ m̄ hó. Lūn phû-tô, goá ê kî-thāi sī beh khoàⁿ tio̍h hit hō tī sè-hàn ê sî só͘ khoàⁿ-tio̍h ê ang-á-tô͘ só͘ oē hit khoán toā pha koh toā lia̍p--ê. Chiàu Bîn-sò͘-kì 13 chiuⁿ, Mô͘-se tī ka-tē-su chhe 12 lâng khì thau khoàⁿ Ka-lâm tē. In tńg-lâi ê sî tī Í-si̍t-kok ê soaⁿ-kok, tuì hia chhò phû-tô-chhiū chi̍t kī, téng-bīn ū chi̍t pha phû-tô, nn̄g lâng ēng kùn-á kng I (13:23, 24). oē tô͘ ê lâng chiàu chit chat ê kì-sī oē nn̄g ê lâng kng chi̍t pha phû-tô. Hit ê ìn-siōng tī goá iáu chin chhim. Nā-sī só͘ khoàⁿ tī tiàm-thâu ê phû-tô lóng sī sè-sè pha, pí tī Bí-kok á-sī Lô-má só͘ chhut-sán ê khah sè pha koh sè lia̍p. Chóng-sī chu-bī tī goá bat chia̍h koè ê phû-tô tiong choè tiⁿ--ê. ún-tàng tī ta-sò ê tē ngē kek khí-lâi khah bô chuí-hun, tì-kàu tiⁿ-hun chhiong-chiok. Goá kap Chiong-hui Bo̍k-su teh tâm-lūn, thái-thó hiān-sî ê thó͘-tē bē thang seng-sán chhin-chhiūⁿ chá-ji̍t hit khoán toā koh suí ê phû-tô? In-uī ē seⁿ hit hō chi̍t pha hō͘ nn̄g ê toā-lâng kng ê phû-tô, thó͘-tē it-tēng sī chin puî. Goán nn̄g lâng ê ì-kiàn sī kóng, lâng tek-choē Siōng-tè, tì-kàu thó͘-tē iā siū chiū-chó͘, koh thó͘-tē tī nî-kú ê tiong-kan hō͘ tuì A-lat-pek soa-bô͘ chhoe-lâi ê soa khàm-ba̍t, pìⁿ-chò sán-khì?! Che sī goán ê chhui-sióng, sī in-uī tuì khoàⁿ-tio̍h phû-tô só͘ liân-sióng chhut-lâi ê gî-būn. Tī chhài-kè-á ū pe̍h-chhài, soàn-á, kú-chhài, chhang-á, í-ki̍p hoe-chhài kap ko-lê-chhài. Tī ngó͘-kok-tiàm ū bí, be̍h, hoan-be̍h kap kuí-nā khoán ê tāu-luī. Ū ti-bah-tiam, gû-bah-tiam, iûⁿ-bah-tiam, koh iā ū hî-kè-á. Tī iûⁿ-phín cha̍p-hoè-tiàm ū chin-chē goā-kok hoè, chū-jiân ū in ka-kī pún-tē-sán ê mi̍h-kiāⁿ. Ū chin-chē tiàm teh bē thó͘-sán, khip-ín hóng-mn̄g-chiá ê kha, ū A-lat-pek ê chhì-siù, phoê ê chè-phín, í-ki̍p gîn, tâng, chhâ, téng chò ê sè-sè ê kì-liām-phín. Koh ia̍h ū ím-si̍t-tiàm, bē kiâm-sng-tiⁿ--ê, pò͘-tiàm, iûⁿ-ho̍k-tiàm, mî-phoē-tiàm, kim-gîn-tiàm……Ke-lāi chiah ê tiàm-thâu lóng hō͘ goá tio̍h-kiaⁿ, in-uī tī chit hō kan-kia̍t ê tē thái ū chiah-nih chē koh hong-hù ê bu̍t-chu? Chha-put-to èng iú chīn iú? Ū-ê tông-tông khui tiàm, chng-thāⁿ kap chong-tī bô su pa̍t ê toā to͘-chhī, ū-ê sī kán-tan ê lō͘-piⁿ táⁿ-á. Ū chò-ba̍k ê tiàm, bē huî-khì ê tiàm, thì-thâu-tiàm, tiān-hoat ê tiàm, oāⁿ chîⁿ ê tiàm, sî-cheng-tiàm, hip-siòng-koán, tê-koán……, ná chhin-chhiūⁿ ji̍p tī kū ê Lo̍k-káng ke-á chi̍t iūⁿ. Seng-lí hong-bīn chiàu khoàⁿ put-chí hoa̍t-phoat, ke-lāi ē thang khoàⁿ-chhut chhiong-moá ê oa̍h-khì. Kiò kheh ê siaⁿ, chhut-kè ê siaⁿ, lâng ê siaⁿ, lû-á ê siaⁿ, gín-á ê siaⁿ, í-ki̍p khok-seng-ki hòng-chhut ê koa-siaⁿ, chin soan-hoa koh nāu-jia̍t.(待續)
漢羅（Ùi原文改寫）
聖地訪問記(7)
劉華義
（接9月號第22面）
7)耶路撒冷的街市
1961年10月874期 頁20-23
聖地的頭一暗，佇感謝佮感激來平安經過。目睭一下金，心、新感覺有充滿的氣力通應付今仔日的訪問日程。雖罔佇chā日已經有訪問過橄欖山、汲倫溪，客西馬尼園佮伯利恆城，若是阮的心情若親像食袂飽的腹肚一樣，欣慕愛閣看較濟所在。拄拄親像當teh生長的青年人食毋知飽的食慾一般。章輝牧師因為伊所受交代的事務的緣故，下晡著搭3點的飛機欲去黎巴嫩開會。伊是受託做北美長老教會宣道研究會的主席。這个會是對15人來組織，大部份是對宣道區所選出的本地人，對世界各地區來teh檢討佮研究過去宣導事業的得失，閣佇現今急變中的事情會通確立將來的宣道方針。為著按呢，伊已經有去非洲諸國家視察教會，taⁿ欲去中東佮遠東的諸國家（黎巴嫩、伊朗、巴基斯坦、印度、泰國、馬來亞、菲律賓、香港、高麗佮日本）研究各宣道區教會的實情。所以伊只有偆早起的時間通佮我佇耶路撒冷。阮就決定早起欲入去予城牆圍teh的耶路撒冷城內。昨日的案內的青年人照約束的時間有來，阮用行的對Y.M.C.A.出發，對阮所住的客館到城牆只有是5分鐘若定。欲入城，佇阮的心有講袂出的興奮佮期待。
這个城內是主佇世間的時伊活動的中心地，伊捌佇遮敬拜上帝，教示百姓，亦受審判，甚至受釘死。為著主捌佇遮生活過，世間人將「聖」來稱這个城表明尊敬伊。我的心內摻插著講袂出的感情欲踏入聖城。阮對北爿的大馬色門欲入城內。這个城門拄拄親像咱台灣的古城門一樣，是圓拱--的，總是城牆真懸，約有6丈，亦真闊。城門口是空地，是做Taxi的停車場，有濟濟各國做新式的汽車teh等人客叫。這个城門是近佇國界，所以日若落山就關起來，毋准人出入。若暗時欲入城，著對希律的城門，離大馬色城門有500公尺的東爿。入城門就看見阨阨的街路，也兩爿是店頭，兩爿的店頭前也有生理人排in的攤仔佇路邊。Kan-ta城門孔的兩爿也會通算出幾若擔，有的teh賣土豆仁，有的teh賣果子、冷水、雜誌，以及日用雜貨。街路因為往來的人濟，閣驢仔也欲行，所以不止揳，顯出鬧熱的氣象。街路的闊約丈外，若是高高低低，坎坷無平，街路有濟濟簷仔。我ná行斟酌來看聖城的容貌。店頭毋是真大間，約丈外闊，亦店內真暗。因為街路狹，厝起相倚，亦濟濟厝是起佇街路頂，只有做鏨做鏨留空做採光的路用，致到光線射袂入到店內，若毋是用電火來照光，家內是ná親像佇黃昏的款。佇麵包店看店2款的麵包。一款差不多手骨的大，約有2尺長，閣一款圓的，親像咱的外媽龜遐大。我teh想主耶穌所講「恁中間有啥物人，伊的囝共伊討餅，敢欲用石頭予伊？」（馬太7:9）穩當餅的形是親像石頭，所以主才會將餅佮石頭來相對。佇幾若間的麵包店以及佇路邊teh叫賣的麵包擔仔，我都無看著別形的麵包，所以主teh講穩當是指這號圓的麵包。早時猶太人的婦人人逐日著磨in家庭一日所欠用的麵粉來做麵包，這是婦人人逐日的重要工作的一項。Taⁿ今仔日有專門的麵包店teh供給新鮮的麵包，所以毋免閣挨磨lah。設使麵包若是遐大个（毋知耶穌時代有較細á無？），我就聯想到耶穌變餅飼5千的神跡，是對一个囡仔獻5个大麥餅佮兩尾魚（約翰6:9）。關係這囡仔的餅，捌聽見有人teh假說講是囡仔的便當。伊有獻伊所欲食的便當予主。設使餅若是遐大个，穩當毋是囡仔的便當，因為若予我食，我一个都食袂了，汰討囡仔會食5个！所以也會通講是teh賣餅的囡仔也拘敢，設使若是賣餅--的，汰討也有魚？……這个毋是要緊的事，是因為我觸景來聯想遮的代誌。不論是囡仔的便當á是伊的貨物，攏無要緊。因為5个餅確實是囡仔的所有，最要緊的就是伊有歡喜甘心攏總獻做主的路用。
餅店有濟濟款的餅、糖仔，連英、美製的チヨコレート、ココア、咖啡等的上級品滿店面。冊店有真濟款的書籍佮雜誌，印刷術亦不止高明。鞋店有排最新型佇歐美拄拄teh流行--的，閣價數比較tek便宜。果子店有十花五色逐款的果子，毋免講有無花果、橄欖、粟子、黑桃、石榴、棗樹子、柑仔蜜佮葡萄，閣亦有柑仔、芎蕉、蘋果、梨仔，連那菝都有。我兩冬久無鼻著那菝特殊的味，予我生出思鄉的心，實在無拍算看著聖地也有出產那菝，也驚著，也ナツカシイ。阮的朋友Mr. Kirk來遮頭擺食著那菝，佇到3日久腹肚毋好。論葡萄，我的期待是欲看著彼號佇細漢的時所看著的尪仔圖所畫彼款大葩閣大粒--的。照民數記13章，摩西佇加低斯差12人去偷看迦南地。In轉來的時佇以實各的山谷，對遐剉葡萄樹一支，頂面有一葩葡萄，兩人用棍仔扛伊（13:23, 24）。畫圖的人照這節的記事畫兩个人扛這葩葡萄。彼的印象佇我猶真深。若是所看佇店頭的葡萄攏是細細葩，比佇美國á是羅馬所出產的較細葩閣細粒。總是滋味佇我捌食過的葡萄中做最甜--的。穩當佇乾燥的地硬激起來較無水分，致到甜分充足。我佮章輝牧師teh談論，汰討現時的土地袂通生產親像早日彼款大閣媠的葡萄？因為會生彼號一葩予兩个大人扛的葡萄，土地一定是真肥。阮兩人的意見是講：人得罪上帝，致到土地也受咒詛，閣土地佇年久的中間予對阿拉伯沙漠吹來的沙蓋密，變做sán去？！這是阮的推想，是因為對看著葡萄所聯想出來的疑問。佇菜架仔有白菜、蒜仔、韮菜、蔥仔，以及花菜佮高麗菜。佇五穀店有米、麥、蕃麥佮幾若款的豆類。有豬肉砧、牛肉砧、羊肉砧，閣也有魚架仔。佇洋品雜貨店有真濟外國貨，自然有in家己本地產的物件。有真濟店teh賣土產，吸引訪問者的跤，有阿拉伯的刺繡、皮的製品，以及銀、銅、柴，等做的細細的記念品。閣亦有蔭食店，賣鹹酸甜--的、布店、洋服店、棉被店、金銀店……街內遮的店頭攏予我著驚，因為佇這號乾竭的地thái有遮爾濟閣豐富的物資？差不多應有盡有。有的堂堂開店，裝飾佮裝置無輸別個大都市，有的是簡單的路邊攤仔。有做墨的店、賣磁器的店、剃頭店、電髮的店、換錢的店、時鐘店、翕相館、茶館……，若親像入佇舊的鹿港街仔一樣。生理方面照看不止活潑，街內會通看出充滿的活氣。叫客的聲、出價的聲、人的聲，驢仔的聲，囡仔的聲，以及擴聲機放出的歌聲，真喧嘩閣鬧熱。（待續）