聖地訪問地(6)
Sèng-tēhóng-mn̄g-kì (6)
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 劉華義 Lâu Hoâ-gī |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第873期 |
| 日期 | 1961/9 |
| 頁數 | 19-22 |
白話字（原文數位化）
Sèng-tē hóng-mn̄g-kì (6)
1961.09 873 hō p.19-22
Lâu Hoâ-gī
(Chiap 8 goe̍h hō tē 16 bīn)
6) Pek-lī-hêng.
Ji̍t-thâu í-keng kīn tī chuí-pêng-soàⁿ, iām-jia̍t ê kng-soàⁿ ia̍h sit-khì i ê kiông-lia̍t ê jia̍t-tō͘, hō͘ soaⁿ-thâu, chhiū-ba̍k thoa chin tn̂g ê ńg. Goán tuì Khek-se-má-nî hn̂g koáⁿ chhia hiòng Pek-lī-hêng. Pek-lī-hêng sī tī Iâ-lō͘-sat-léng ê sai-lâm 8 kong-lí ê só͘-chāi. Lō͘ chhoàn-koè liân-chiap ê soaⁿ lûn-á khí-khí lo̍h-lo̍h. Chhia sūn phek-iû-lō͘ cháu tī liâng ê bî-hong tiong. Lō͘-tiong ū tú-tio̍h kuí-nā ê bo̍k-chiá koáⁿ in ê iûⁿ-kûn teh tńg-khì in ka-kī ê iûⁿ-tiâu. Koh iā jip koè chē-chē khiā-khí tī soa-bô ê iû-bo̍k bîn-cho̍k (Bedo͘in) khiâ lî, ia̍h tī lî-á téng ū chài chia̍h-mi̍h. ún-tàng sī chhut-lâi bé chia̍h-niû kap ji̍t-iōng-phín, taⁿ ǹg in só͘ tah tī soaⁿ-kan ê pò͘-pêⁿ teh tńg-khì. Chhia nā peh chiūⁿ soaⁿ lûn-á téng ê sî, sī kài khoah, ē thang khoàⁿ kàu chin hn̄g. Chi̍t soaⁿ soà-chiap chi̍t soaⁿ, chhiah n̂g-sek ê khòng-iá it-bōng bû-chè, liân-chiap tuì lâm-pêng khì. Chhiū-ba̍k chin chió. Tī lō͘-piⁿ ê chhù ē thang khoàⁿ-tio̍h bû-hoa-kó chhiū tú-chiah kiat i sè-sè lia̍p ê koé-chí. Tī soaⁿ-kok iā bē thang khoàⁿ-chhut chèng-choh ê chhân-hn̂g. Goá koh chi̍t pái teh giâu-gî, in beh tuì tó-uī thang tit-tio̍h chia̍h-niû. Peh-sèⁿ teh khò sím-mi̍h siu-ji̍p lâi î-chhî in ê seng-oa̍h? Koh in ê kang-chok sī sím-mi̍h? Choè-āu chhia se̍h koè chi̍t lia̍p soaⁿ, tī ba̍k-chêng chiū khoàⁿ-tio̍h chi̍t ê ke-chhī tī soaⁿ lûn-á téng. àn-nāi ê lâng kóng, che chiū-sī bo̍k-tek-tē ê Pek-lī-hêng. Siūⁿ-tio̍h Bí-ka 5:2 kóng, “Iû-thài toē Pek-lī-hêng ah, tī Iû-thài chiah ê thâu-lâng tiong, lí lóng m̄-sī tē-it soè ê; in-iū beh ū chi̍t ê jîn-kun tuì lí chhut, lâi chiàu-kò͘ goá ê peh-sèⁿ Í-sek-lia̍t.” Pek-lī-hêng, ū-iáⁿ sī sè-sè ê siâⁿ, hiān-sî jîn-kháu chí-ū 21,900 lâng, khah chē sī si̍p-jī-kun ê hō͘-è. Sī tī hái-bīn 2,500 chhioh ê sió soaⁿ lûn-á téng. Chóng-sī in-uī lán ê Chú bat chhut-sì tī chit ê siâⁿ lâi chhut-miâ. Hóng-mn̄g sèng-siâⁿ Iâ-lō͘-sat-léng ê lú-kheh it-tēng iā kàu chia lâi. Te̍k-pia̍t tī Sèng-tàn cheh ê chiân-āu sī kui cha̍p bān ê sûn-lé-chiá tuì sè-kài ta̍k kok lâi chū-chi̍p tī chia, saⁿ-kap khèng-hō chò lé-pài. Hit ê jia̍t-nāu sī chhut tī lán só͘ sióng-siōng ē kàu ê í-siōng. Pek-lī-hêng ê ì-sù sī “Mī-pau ê chhù.” Tī chia kó-jiân thiⁿ-nih oa̍h-miā ê chin mī-pau - Chú Iâ-so͘ - tī 2,000 nî chêng ū chhut-sì. I tī Iû-thài khòng-iá tiong choè puî ê só͘-chāi. Soaⁿ-kok in-uī ū chheⁿ-chhuì ê chhiū-ba̍k kap koé-chí í-ki̍p lông-sán-bu̍t, hō͘ tuì lâm-pêng keng-koè ta-sò, tan-tiau ê soa-bô͘ lâi ê lâng-kheh, si̍t-chāi ē tit-tio̍h so͘-seng ê kám-kak. àn-nāi ê lâng kóng, Pek-lī-hêng sī chhut-sán ka-ná, phû-tô, bû-hoa-kó kap thô-á. Pek-lī-hêng, tuì kó͘-chá chiū ū i ê miâ kì-chài tī lán ê Sèng-keng. I sī Tāi-pi̍t ông ê kò͘-hiong (I Sat-bó͘-jíⁿ 16:1, 17:58). ia̍h sī i tuì sian-ti Sat-bó͘-jíⁿ àm-chēⁿ boah iû siū siat-li̍p chò ông lâi soà-chiap tē it tāi ê ông Sò-lô ê tē (I Sat 16:4). Goá koh siūⁿ-tio̍h II Sat-bó͘-jíⁿ 23:14 í-hā ê kì-sū: Tī Pek-lī-hêng ê siâⁿ-mn̂g piⁿ ū chuí-chéⁿ. Tng-sî Pek-lī-hêng siâⁿ siū Hui-lī-sū kun-peng uî-khùn. Tāi-pi̍t in-uī lī-khui kò͘-hiong kú him-bō͘ ài lim hit ê chuí-chéⁿ ê chuí. Tī i ê pō͘-hā tiong chheng-chò sam ióng-sū ê saⁿ ê peng thiaⁿ-tio̍h án-ni, chiū mō͘-hiám chhiong koè te̍k-kun ê pau-uî-soàⁿ khì chhiūⁿ hit ê chuí, pêng-an the̍h tńg-lâi hō͘ Tāi-pi̍t. Tāi-pi̍t khoàⁿ-tio̍h in ê ióng-kám kap tuì i só͘ piáu-hiān ê chīn-tiong siū kám-tōng, m̄ kam lim hit ê chuí, chiū piàⁿ tī Iâ-hô-hoa ê bīn-chêng kóng, “Iâ-ho-hoa ah, goá koat-toàn m̄ choè án-ni, che kiám m̄-sī phoe-miā khì ê lâng ê huih?” Goá ū mn̄g àn-nāi ê lâng, koan-hē chit ê chuí-chéⁿ ê sū, nā-sī i m̄ chai-iáⁿ chit ê kò͘-sū. Chiàu goá chhui-chhek, ún-tàng tī nî kú ê piàn-chhian tiong í-keng siū huí-bia̍t, soà hō͘ lâng bē kì-tit khì. Goá koh siūⁿ-tio̍h hit ê chin suí ê ta-ke sim-pū - Nâ-o-bí kap Lō͘-tek - ê kò͘-sū, sī tī Pek-lī-hêng chò poē-kéng hoat-seng ê (Lō͘-tek-kì).
Beh kàu Pek-lī-hêng ê tāi-seng, tī lō͘-piⁿ ū chi̍t ê îⁿ chhù-téng ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.]. àn-nāi ê lâng kiò chhia thêng, soà chhoā goán ji̍p-khì, ia̍h soat-bêng kóng, chit ê sī Ngá-kok só͘ thiàⁿ ê hū-jîn-lâng La̍h-kiat ê bōng. Siūⁿ-tio̍h Chhòng-sè-kì 35:15-20 chit toāⁿ ê le̍k-sú: La̍h-kiat uī-tio̍h beh seⁿ Piān-ngá-bín, lîm-sán kan-lân, kàu eⁿ-á chhut-sì kiò i ê miā chò Piān-gô-nî, chiū tn̄g-khuì. Sèng-keng kóng, “Ngá-kok khiā thiāu tī i ê bōng-téng, chit ê thiāu chiū-sī La̍h-kiat ê bōng-pâi, kàu kin-á-ji̍t iáu tī-teh” (Chhòng 35:20). Ū lâng tī hia teh kò͘-siú, sûn-lé-chiá nā la̍p chîⁿ chiū suî-piān thang ji̍p-khì. Kiàn-tiok-bu̍t[sic.] í-keng chin kū, koh koán-lí m̄-sī chin hó-sè, só͘-í piah ê só͘-chāi só͘-chāi ū hiauh khak, koh kng-soàⁿ bô sím-mi̍h hó, lāi-bīn im-ut. Goán tī chia tiap-á-kú lâi pang-tiàu chit ê siū- thióng-ài ê hū-jîn-lâng ê sū-chek.
Goán chiū koh chē chhia chi̍t khùn kàu tī siâⁿ tiong ê Iâ-so͘ chhut-sì ê lé-pài-tn̂g. Pek-lī-hêng ê ke-lō͘ e̍h, toā pō͘-hūn ê chhù-téng sī îⁿ--ê, kian-kò͘ koh bí-koan. Chit keng lé-pài-tn̂g ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.] koân koh toā, sī ēng chio̍h khí-chō--ê, oán-jiân chhin-chhiūⁿ siâⁿ ê kian-kò͘. Tī chhù-téng ū chi̍t chō cheng-thah. ún-tàng sī Sèng-tàn iā, chit ê cheng-siaⁿ toā hiáng-liāng lâi pò sè-kan lâng Kiù-chú chhut-sì ê hó siau-sit. Chit keng kàu-hoē hiān-sî sio̍k Lō͘-se-a chèng-kàu. Chi̍t hāng chin kî-īⁿ ê sū, chiū-sī kiàn-tiok-bu̍t[sic.] chiah-ni̍h hiông-chòng, nā-sī chhut-ji̍p mn̂g chí-ū chi̍t ê, koh hui-siông sè, chí-ū chi̍t ê lâng ē thang chhut-ji̍p. Chóng-sī nā ta̍h ji̍p khì lāi-bīn (chū-jiân ài la̍p chîⁿ) ē hō͘ ba̍k-chiu gông-ngia̍h, in-uī lāi-bīn khoan-khoah, thian-pông, thiāu í-ki̍p piah lóng chng-thāⁿ chin suí. Lāi-bīn piàn-piàn tiàu chē-chē ê chek-tâi kap hiuⁿ-lô͘, ē suh-tio̍h phang-hiuⁿ ê bī kap khoàⁿ-tio̍h teh to̍h ê la̍h-chek, tú-tú chhin-chhiūⁿ ji̍p-khì pu̍t-biō ê kám-kak. Goán ê ba̍k-chiu hō͘ hiah ê suí ê gē-su̍t-phín khip-ín khì. Goán toè àn-nāi ê lâng oan-lâi oan-khì lo̍h kuí-nā cha̍p chàn ê kiā-á. Chiah ê lō͘ nā m̄-sī ū tiān-teng, bô hoat-tō͘ thang kiâⁿ. In-uī thong-lō͘ sè tiâu kham-khia̍t koh oan-lâi oan-khì, se̍h ū tiap-á-kú, goán siū chhoā kàu chi̍t ê tōng-khang ê toâⁿ-chêng, tī hia ū tiàu chē-chē ê teng koh tiám hiuⁿ. Tī tē-ni̍h ēng tāi-lí-chioh chò chi̍t lia̍p 6 kak hêng ê chheⁿ. àn-nāi ê lâng kóng chia chiū-sī kó͘-chá ê bé-tiâu ê uī, tī chit lia̍p chheⁿ ê uī Iâ-so͘ chhut-sì. Koh tī chit lia̍p chheⁿ ê tuì-bīn, lī iok sì, gō͘ pō͘ ê só͘-chāi lēng-goā ū chi̍t ê toâⁿ saⁿ-tuì, ia̍h sī tiàu teng tiàu kàu luí-luí tuī-tuī, kóng, chia chiū-sī 3 ê phok-sū kuī-pài Eⁿ-á Iâ-so͘ ê só͘-chāi. Goá ê kî-thāi hō͘ chiah ê teng, hiuⁿ í-ki̍p chng-thaⁿ-phín[sic.] lâi toā sit-bāng. Goá só͘ kî-thāi ê, sī ài khoàⁿ-tio̍h hit ê kó͘-sek ê bé-tiâu, bé-chô. Tī hia té moá ta chháu, ē thang phīⁿ-tio̍h chiah ê cheng-seⁿ te̍k-sû ê bī…….thong-koè che thang pang-chān be̍k-sióng Chú ê chhut-sì. Chóng-sī khoàⁿ-tio̍h ê sī tī iok chi̍t tn̄g koân, khoah, 3 chhioh chhim ê tōng-khang lāi tiàu moá chē-chē iû-teng kap chng-thāⁿ, iōng ū sek-tī chhiah-siù ê pò͘ liâu-á í-ki̍p hiah ê lâu o͘-sek tn̂g chhuì-chhiu, tì o͘-bō, chhēng o͘-tn̂g-saⁿ ê Sū-lī-a kàu-hoē ê chè-si; só͘ phīⁿ--ê sī chhì-kek phīⁿ-khang ê hiuⁿ-ian. Tuì chit hō pò͘-tì-ē beh lâi siūⁿ chhut Chú chhut-sì hit àm ê chêng-kéng, si̍t-chāi bô hoat-tō͘. Koh ia̍h ū hip siōng ê lâng tī hia uī-tio̍h thàn chîⁿ teh kó͘-bú lâng hip kì-liām siōng, hō͘ lâng koh-khah pháiⁿ ìn-siōng. Khí-chho͘ tī Chú-āu 327 nî, Kun-sū tàn-teng hông-tè ê lāu-bú tī chit ê tē ū khí chi̍t keng lé-pài-tn̂g. Nā-sī tī 1,236 nî siū Hoê-hoê-kàu chiàm-léng, soà siū huí-hoāi. Hiān-chāi ê kiàn-tiok-bu̍t[sic.] sī tuì Si̍p-jī-kun ê chhiú lâi tiōng-kiàn ê. Goá bô giâu-gî chia sī Chú chhut-sì ê tē. In-uī tī chit keng lé-pài-tn̂g ê tē-hā ê tōng-khang iā ū chē-chē chho͘-tāi ê kàu-hū tâi tī chia. Kî-tiong ū chi̍t ê tōng-khang sī Sèng Je-ló͘-m̀ ê (St. Jerome 340-420 A. D.).
Ji̍t í-keng beh lo̍h soaⁿ lah, goán koáⁿ chhia khì siâⁿ-goā tang-pêng ê soaⁿ lûn-á, thong-chheng kiò chò “Bo̍k-chiá ê chháu-po͘.” Hiān-sî chit ê só͘-chāi hō͘ Y. M. C. A. bé khí-lâi, iā teh chèng chē-chē chhiū-á. Chia lī siâⁿ-lāi ēng kiâⁿ ê iok ū cha̍p chhut-thâu hun ê hn̄g. Sì-uî lóng sī bîn-bîn ê soaⁿ-phiâⁿ. Nā tī ú-kî, chiah ê soaⁿ-phiâⁿ ún-tàng chiâⁿ-chò chheⁿ-chhuì ê chháu-po͘. Khó-sioh goán khì ê sî sī ta-sò-kî ê boé chām, lóng bē thang khoàⁿ-tio̍h chháu, moá-ba̍k lóng sī chhiah n̂g-sek ê chio̍h-thâu phiâⁿ. Tī Bo̍k-chiá ê chháu-po͘ ū chi̍t ê chio̍h-tōng, iok ū tn̄g goā khoah, 5 chhioh koân, lāi-bīn chhim koh khoah. Goán ū ji̍p-khì khoàⁿ. àn-nāi ê lâng lâng kóng, che sī iûⁿ-tiâu, choè lāi-bīn-sin sī chò iûⁿ-kûn hioh-khùn ê só͘-chāi, ia̍h thâu chām sī bo̍k-chiá teh hiu-sek, tōng-kháu sī bo̍k-chiá lûn-liû lâi khàn-siú iûⁿ-kûn. Chú kàng-tàn hit mê, thiⁿ-sài chiū-sī chhut-hiān tī chia hō͘ khàn-siú ê bo̍k-chiá khoàⁿ, soà pò in bān peh-sèⁿ ū hūn toā hoaⁿ-hí ê hó siau-sit. Goá khiā tī tōng-kháu lâi be̍k-sióng Lō͘-ka 2:8－20 só͘ kì hit àm ê kong-kéng. Tī êng-kng chhàn-lān tiong, bo̍k-chiá koh khoàⁿ-tio̍h thian-kun kap thiⁿ-sài chhiùⁿ chhut o-ló Siōng-tè ê koa kóng, “Tī ke̍k koân ê uī êng-kng kui tī Siōng-tè, tē-chiūⁿ hô-pêng tī I só͘ hoaⁿ-hí ê lâng ê tiong-kan.” Chiah ê bo̍k-chiá ia̍h kiaⁿ, ia̍h hoaⁿ-hí, pàng in ê iûⁿ-kûn tī khòng-iá saⁿ-kap ji̍p-khì siâⁿ-lāi, tī hit ê bé-tiâu lâi chhoē chhut ēng pò͘ pau khùn tī chô-nih ê Eⁿ-á Iâ-so͘. In khoàⁿ liáu chin hoaⁿ-hí, ia̍h chiong chit ê sū lâi toā pò-iông, êng-kng Siōng-tè. Hok-khì ah, lín sò͘-phok ê chèng bo̍k-chiá! choè toā ê hó siau-sit lín tāi-seng siū-tio̍h, lín tāi-seng khoàⁿ-tio̍h só͘ èng-ún ê Kiù-chú, koh chò I ê soan-thoân-chiá. Goá teh siūⁿ chiah ê bo̍k-chiá thái ē thang tit-tio̍h chiah toā ê te̍k-koân? In ê loē-tek ê bí-tiám lán bē thang chai, chóng-sī tuì tī in só͘ piáu-hiān ê (Lō͘-ka 2:15-18), khak-sìn in sī ē kham-tit pí chèng-lâng khah tāi-seng thang tit-tio̍h hó siau-sit ê.
Thiaⁿ kóng tī muí-nî ê Sèng-tàn cheh, kàu Pek-lī-hêng sûn-lé-chiá ē thang hun-choé[sic.] 2 toā kûn. Kū-kàu ê sìn-tô͘ ài chū-chi̍p tī hit ê bé-tiâu ê lé-pài-tn̂g, nā-sī sin-kàu-tô͘ ài lâi bo̍k-chiá ê chháu-po͘. Goá m̄-sī in-uī sin-kàu-tô͘ ài chi̍t ê chháu-po͘ tē, sī in-uī tī chia khah ē thang be̍k-sióng hit àm ê chêng-hêng. Goá khoàⁿ koh khoàⁿ che it-phiàn ê tē, sui-sī bē thang khoàⁿ-tio̍h thiⁿ-sài kap thian-kun, nā-sī Sèng-tàn ê hô-hâi kap khoài-lo̍k ê im-tiāu ti̍t-ti̍t tuì sim-lāi chhut-lâi. Khí-thâu sī hit siú an-chēng ê “Pêng-an mî, Sèng-tàn mî, chin an-chēng, chin kng-bêng (Silent night)…” āu-lâi chiū “Bo̍k-chiá mê-sî khàn-siú iûⁿ-kûn tāi-ke chē tī chháu-téng…..” “Chhiáⁿ thiaⁿ thiⁿ-sài hoaⁿ-hí ê siaⁿ, Kiù-chú chhut-sì Tāi-pi̍t ê siâⁿ……” “Chhiáⁿ thiaⁿ thiⁿ-sài teh gîm-si, pò-chai sin ông taⁿ chhut-sì……“……Goá só͘ bat gîm-koè ê Sèng-tàn si ti̍t-ti̍t chhut-lâi, tī put-ti put-kak tiong goá teh gîm “saⁿ-kap lâi khì Pek-lī-hêng” hit siú (O come all ye to Bethlehem). Chú ah! goá í-keng kàu tī Pek-lī-hêng lâi siàu-liām Lí iā khoàⁿ-kìⁿ Lí chhut-sì ê tē. Goān goá iā ē thang chhin-chhiūⁿ hiah ê bo̍k-chiá lâi pò lí chhut-sì ê hó siau-sit tī chèng lâng tiong. Tī chia tiap-á kú ê sî-kan ū tit-tio̍h chhim-khek ê ìn-siōng chhin-chhiūⁿ tī Khek-se-má-nî hn̂g. Tī beh tńg-lâi ê chhia tiong, goá teh gîm Má-teng Lō͘-tek hit siú si “Tī chi̍t ê bé-chô nih bô iô-nâ thang ēng…..Chú Iâ-so͘ goá thiàⁿ Lí, khún-kiû Lí thong-mî khiā tī goá sin-piⁿ…..Chú Iâ-so͘ goá kiû Lí, siông-siông kap goá toà, ta̍k-ji̍t kiû Lí chiàu-kò͘, éng-éng lâi thiàⁿ goá……” Chiong-hui Bo̍k-su iā chham-ka chit siú si. Ji̍t í-keng lo̍h-soaⁿ, chi̍t ji̍t bô êng ê lú-thêng hō͘ goán kám-kak ià-siān, nā-sī goán ê sim ū khoài-lo̍k, moá-chiok, hoaⁿ-hí kap pêng-an. (Thāi-sio̍k).
Sim nā chheng-sóng, kiâⁿ kui ji̍t to͘ bē siān. Sim nā bô chheng, kiâⁿ chi̍t lí iā siān.
Jîn-seng ê lō͘-chām iā sī án-ni. Bêng-lóng ê lâng bô lūn chò sím-mi̍h to͘ bē ià-siān.
Ko-sióng ê lí-sióng m̄-sī it-tiau it-se̍k sêng-chiū. Tio̍h ū koân ê chì-khì kap oán-tāi ê bo̍k-phiau; ēng sim, ēng cheng-sîn, chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘ tîm-tio̍k lâi kiâⁿ, bô tio̍h-kip, khǹg kî-thāi tī chiong-lâi. M̄-thang hō͘ chi̍t sî ê miâ-siaⁿ iô-tāng, m̄-thang siū chi̍t sî ê lī-ek lâi sún-siong lí ê lí-sióng.
漢羅（Ùi原文改寫）
聖地訪問記(6)
1961.09 873號p.19-22
劉華義
(接8月號第16面)
6)伯利恆。
日頭已經近佇水平線，炎熱的光線亦失去伊的強烈的熱度，予山頭，樹木拖真長的蔭。阮對客西馬尼園趕車向伯利恆。伯利恆是佇耶路撒冷的西南8公里的所在。路串過連接的山崙仔起起落落。車順柏油路走佇涼的微風中。路中有拄著幾若个牧者趕in的羊群teh轉去in家己的羊牢。閣也逐過濟濟徛起佇沙漠的遊牧民族(Bedo͘in)騎驢，亦佇驢仔頂有載食物。穩當是出來買食糧佮日用品，taⁿ向in所搭佇山間的布棚teh轉去。車若peh上山崙仔頂的時，是蓋闊，會通看到真遠。一山紲接一山，赤黃色的曠野一望無際，連接對南爿去。樹木真少。佇路邊的厝會通看著無花果樹拄才結伊細細粒的果子。佇山谷也袂通看出種作的田園。我閣一擺teh僥疑，in欲對佗位通得著食糧。百姓teh靠甚物收入來維持in的生活？閣in的工作是甚物？最後車踅過一粒山，佇目前就看著一个街市佇山崙仔頂。案內的人講，這就是目的地的伯利恆。想著彌迦5：2講，「猶太地伯利恆啊，佇猶太遮的頭人中，你攏毋是第一細的；因為欲有一个仁君對你出，來照顧我的百姓以色列。」伯利恆，有影是細細的城，現時人口只有21,900人，較濟是十字軍的後裔。是佇海面2,500尺的小山崙仔頂。總是因為咱的主捌出世佇這个城來出名。訪問聖城耶路撒冷的旅客一定也到遮來。特別佇聖誕節的前後是規十萬的巡禮者對世界逐國來聚集佇遮，相佮慶賀做禮拜。彼个熱鬧是出佇咱所想像會到的以上。伯利恆的意思是「麵包的厝。」佇遮果然天裡活命的真麵包-主耶穌-佇2,000年前有出世。伊佇猶太曠野中最肥的所在。山谷因為有青翠的樹木佮果子以及農產物，予對南爿經過乾燥，單調的沙漠來的人客，實在會得著甦生的感覺。案內的人講，伯利恆是出產橄欖，葡萄，無花果佮桃仔。伯利恆，對古早就有伊的名記載佇咱的聖經。伊是Tāi-pi̍t王的故鄉(撒母耳上16：1，17：58)。亦是伊對先知撒母耳暗靜抹油受設立做王來紲接第一代的王掃羅的地(I撒16：4)。我閣想著撒母耳下23：14以下的記事：佇伯利恆的城門邊有水井。當時伯利恆城受腓利士軍兵圍困。Tāi-pi̍t因為離開故鄉久欣慕愛啉彼个水井的水。佇伊的部下中稱做三勇士的三个兵聽著按呢，就冒險衝過敵軍的包圍線去上彼个水，平安提轉來予Tāi-pi̍t。Tāi-pi̍t看著in的勇敢佮對伊所表現的盡忠受感動，毋甘啉彼个水，就摒佇耶和華的面前講，「耶和華啊，我決斷毋做按呢，這敢毋是phoe命去的人的血？」我有問案內的人，關係這个水井的事，若是伊毋知影這个故事。照我推測，穩當佇年久的變遷中已經受毀滅，紲予人袂記得去。我閣想著彼个真媠的ta-ke新婦拿俄米佮路得的故事，是佇伯利恆做背景發生的(路得記)。
欲到伯利恆的代先，佇路邊有一个圓厝頂的建築物。案內的人叫車停，紲chhoā阮入去，亦說明講，這个是雅各所疼的婦人人拉結的墓。想著創世記35：15-20這段的歷史：拉結為著欲生便雅憫，臨產艱難，到嬰仔出世叫伊的命做便俄尼，就斷氣。聖經講，「雅各徛柱佇伊的墓頂，這个柱就是拉結的墓牌，到今仔日猶佇teh」(創35：20)。有人佇遐teh顧守，巡禮者若納錢就隨便通入去。建築物已經真舊，閣管理毋是真好勢，所以壁的所在所在有hiauh khak，閣光線無甚物好，內面陰鬱。阮佇遮霎仔久來pang弔這个受寵愛的婦人人的事蹟。
阮就閣坐車一睏到佇城中的耶穌出世的禮拜堂。伯利恆的街路阨，大部分的厝頂是圓--的，堅固閣美觀。這間禮拜堂的建築物懸閣大，是用石起造--的，宛然親像城的堅固。佇厝頂有一座鐘塔。穩當是聖誕夜，這个鐘聲大響亮來報世間人救主出世的好消息。這間教會現時屬露西亞正教。一項真奇異的事，就是建築物遮爾雄壯，若是出入門只有一个，閣非常細，只有一个人會通出入。總是若踏入去內面(自然愛納錢) 會予目睭gông-ngia̍h，因為內面寬闊，天房，柱以及壁攏裝飾真媠。內面遍遍吊濟濟的燭台佮香爐，會欶著芳香的味佮看著teh著的蠟燭，拄拄親像入去佛廟的感覺。阮的目睭予遐的媠的藝術品吸引去。阮綴案內的人彎來彎去落幾若十層的崎仔。遮的路若毋是有電燈，無法度通行。因為通路細條kham-khia̍t閣彎來彎去，踅有霎仔久，阮受chhoā到一个洞空的壇前，佇遐有吊濟濟的燈閣點香。佇地裡用大理石做一粒6角形的星。案內的人講遮就是古早的馬牢的位，佇這粒星的位耶穌出世。閣佇這粒星的對面，離約四，五步的所在另外有一个壇相對，亦是吊燈吊到累累墜墜，講，遮就是三个博士跪拜嬰仔耶穌的所在。我的期待予遮的燈，香以及裝thaⁿ品來大失望。我所期待的，是愛看著彼个古式的馬牢，馬槽。佇遐貯滿焦草，會通鼻著遮的精牲特殊的味……。通過這通幫贊默想主的出世。總是看著的是佇約一丈懸，闊，3尺深的洞空內吊滿濟濟油燈佮裝飾，用有色緻刺繡的布牢仔以及遮的留烏色長喙鬚，戴烏帽，穿烏長衫的敘利亞教會的祭司；所鼻--的是刺激鼻孔的香煙。對這號佈置下欲來想出主出世彼暗的情境，實在無法度。閣亦有翕像的人佇遐為著趁錢teh鼓舞人翕記念像，予人閣較歹印象。起初佇主後327年，君士但丁皇帝的老母佇這个地有起一間禮拜堂。若是佇1,236年受回回教佔領，紲受毀壞。現在的建築物是對十字軍的手來重建的。我無僥疑遮是主出世的地。因為佇這間禮拜堂的地下的洞空也有濟濟初代的教父埋佇遮。其中有一个洞空是聖Je-ló͘-m̀的(St.Jerome 340-420 A.D.)。
日已經欲落山啦，阮趕車去城外東爿的山崙仔，通稱叫做「牧者的草埔。」現時這个所在予Y. M. C. A. 買起來，也teh種濟濟樹仔。遮離城內用行的約有十出頭分的遠。四圍攏是bîn-bîn的山坪。若佇雨期，遮的山坪穩當成做青翠的草埔。可惜阮去的時是乾燥期的尾站，攏袂通看著草，滿目攏是赤黃色的石頭坪。佇牧者的草埔有一个石洞，約有丈外闊，5尺懸，內面深閣闊。阮有入去看。案內的人人講，這是羊牢，最內面身是做羊群歇睏的所在，亦頭站是牧者teh休息，洞口是牧者輪流來看守羊群。主降誕彼暝，天使就是出現佇遮予看守的牧者看，紲報in萬百姓有份大歡喜的好消息。我徛佇洞口來默想路加2：8－20所記彼暗的光景。佇榮光燦爛中，牧者閣看著天軍佮天使唱出呵咾上帝的歌講，「佇極懸的位榮光歸佇上帝，地上和平佇伊所歡喜的人的中間。」遮的牧者亦驚，亦歡喜，放in的羊群佇曠野相佮入去城內，佇彼个馬牢來揣出用布包睏佇槽裡的嬰仔耶穌。In看了真歡喜，亦將這个事來大報揚，榮光上帝。福氣啊，恁素樸的眾牧者！最大的好消息恁代先受著，恁代先看著所應允的救主，閣做伊的宣傳者。我teh想遮的牧者thái會通得著遮大的特權？In的內德的美點咱袂通知，總是對佇in所表現的(路加2：15-18)，確信in是會堪得比眾人較代先通得著好消息的。
聽講佇每年的聖誕節，到伯利恆巡禮者會通分做2大群。舊教的信徒愛聚集佇彼个馬牢的禮拜堂，若是新教徒愛來牧者的草埔。我毋是因為新教徒愛一个草埔地，是因為佇遮較會通默想彼暗的情形。我看閣看這一遍的地，雖是袂通看著天使佮天軍，若是聖誕的和諧佮快樂的音調直直對心內出來。起頭是彼守安靜的「平安暝，聖誕暝，真安靜，真光明(Silent night)..。」後來就「牧者暝時看守羊群大家坐佇草頂….。」「請聽天使歡喜的聲，救主出世Tāi-pi̍t的城……」「請聽天使teh吟詩，報知新王taⁿ出世……」……我所捌吟過的聖誕詩直直出來，佇不知不覺中我teh吟「相佮來去伯利恆」彼首(O come all ye to Bethlehem)。主啊！我已經到佇伯利恆來數念你也看見你出世的地。願我也會通親像遮的牧者來報你出世的好消息佇眾人中。佇遮霎仔久的時間有得著深刻的印象親像佇客西馬尼園。佇欲轉來的車中，我teh吟馬丁路得彼首詩「佇一个馬槽裡無搖籃通用….。主耶穌我疼你，懇求你通暝徛佇我身邊….。主耶穌我求你，常常佮我蹛，逐日求你照顧，永永來疼我……」彰輝牧師也參加這首詩。日已經落山，一日無閒的旅程予阮感覺厭倦，若是阮的心有快樂，滿足，歡喜佮平安。(待續)。
心若清爽，行規日都袂siān。心若無清，行一里也siān。
人生的路站也是按呢。明朗的人無論做甚物都袂厭siān。
高尚的理想毋是一朝一夕成就。著有懸的志氣佮遠大的目標；用心，用精神，一步一步沉著來行，無著急，囥期待佇將來。毋通予一時的名聲搖動，毋通受一時的利益來損傷你的理想。