宗教改革佮普世教會運動
Chong-kàu kái-kek kap phó͘-sè kàu-hoē ūn-tōng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 鄭兒玉 Tēⁿ Jî-gio̍k |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第862號 |
| 日期 | 1960/10 |
| 頁數 | 3 |
白話字（原文數位化）
Chong-kàu kái-kek kap phó͘-sè kàu-hoē ūn-tōng
Teⁿ Jî-gio̍k
1960年10月862期 3-4
1517 nî 10 goe̍h 31 ji̍t , Má-teng Lō͘-tek uī-tio̍h beh hoán-tuì Thian-chú Kàu-hoē só͘ teh bē ê sià-choē-hû, tī Buí-tàn-bé-lú-guh (Wittenberg) thê-chhut “Koan-hē Sià-choē Hāu-le̍k ê Lūn-tê.” Che sū ná chún sī sió-sió ê tē-hng chong-kàu sū-kiāⁿ nā-tiāⁿ, nā-sī bô phah-sǹg soà hoat-tián kàu kái-piàn choân Au-chiu ê kàu-hoē kap siā-hoē ê le̍k-sú.
Sià-choē-hû ê lūn-cheng kiat-kio̍k sī kui tī kàu-hoē koan ê būn-tê. Thian-chú Kàu-hoē kóng Iâ-so͘ khí-chō I ê kàu-hoē tī Pí-tek ê téng-bīn nih, iā soà chiong thian-kok it-chhè ê koân-pèng kau-tāi tī i. āu-lâi le̍k-tāi ê kàu-hông sêng-chiap chit ê chit-hūn , iā sià-choē , chín-kiù kap chiù-chó͘ ê koân-pèng lóng kui tī in. Tû-khì tuì kàu-hông só͘ teh chiáng-koán ê chit ê kàu-hoē í-goā , thiⁿ kha-ē pèng bô chín-kiù.
Kun-kù chit khoán ê kàu-gī , tng-sî ê Kàu-hông Lé-o͘h tē 10 sè iā soà-chiap chiân-jīm hoat-bē sià-choē-hû lâi kái-koat keng-chè khùn-lân. lō͘-tek khoàⁿ che ū uî-hoān tio̍h hoán-hoé kap kò-pe̍k ê kàu-gī, chiah thê-chhut 95 tiâu sîn-ha̍k-siōng ê hoán-tuì ì-kiàn. Nā-sī lūn-cheng ê kia̍t-kó chiah ná bêng-liáu, tāi-chì m̄-sī hiah-nih teh tan-sûn. Kiat-kio̍k tio̍h ài lūn Lô-má Thian-chú Kàu-hoē choân-thé ê kàu-gī ū khiā-khí tī Sèng-keng ê chin-lí á-bô?
Lō͘-tek ēng saⁿ ê goân-lí lâi kái-kek kàu-hoē. Chiū-sī Í-sìn chheng-gī, Sèng-keng tiong-sim kap Bān-jîn chè-si. Tong-jiân ê kiat-kó chit 3 goân-lí saⁿ-chhut sin (hok-im chú-gī-tek) ê kàu-hoē koan. Che kiám-chhái m̄-sī sin--ê, sī têng-thâu-siⁿ--ê, sī hō͘ kàu-hoē kui tī Sèng-keng só͘ kì-chài hit khoán ê. Chiū-sī kàu-hoē sī ēng Iâ-so͘ Ki-tok chò Chú, siū I kéng-soán lâi sìn ê peh-sìⁿ, ēng sìn, bōng kap ài ê lêng-tek ê it-tì ê kau-poê lâi sêng-li̍p ê thoân-thè. Só͘-í chit ê kàu-hoē sī bô khoàⁿ-kìⁿ ê. Nā-sī Siōng-tè ê oē kap sèng lé-tián chiah ē-tit-thang tiàm tī ū khoàⁿ-kìⁿ ê kò-kò ê kàu-hoē thang thiaⁿ kap hióng-siū ê.
Lō͘-tek kái-kàu ê siau-sit suî-sî pò-thoân kàu choân Au-chiu tit-tio̍h chin choē ê tông-lô-chiá. Tiong-kan te̍k-pia̍t chhit-miâ ê sī Chiú-lih-hih(Zuerich) ê Chiú-bìn-gu̍h-lih(Zwingli) kap Ji̍t-loē-oá ê Kha-lú-bāng(Calvin). āu-lâi chit ê ūn-tōng iā thoân kàu So͘-kek-lân kap Eng-kek-lân.
Chóng-sī chiah ê kái-kek ê tông-lô-chiá, sui-bóng in ê su-sióng choē-chió ū siū Lō͘-tek ê éng-hióng tī-teh , iáu-kú in tuì kái-kek goân-lí ê kái-sek bô tú-tú kap Lō͘-tek siāng khoàⁿ-hoat. Í-keng bô chhin-chhiūⁿ Thian-chú-kàu án-ni ū tiong-iong ê thóng-it ki-koan, koh goân-lí ê sèng-chit-siōng chū-jiân bē bián-tit tio̍h kiông-tiau kap chun-tiōng kò-jîn-tek ê sìn-gióng thé-giām. Chit ê tì-kàu hō͘ kái-kek-ka ê pō͘-tiau bē it-tì, siōng-chhiáⁿ siāng tē-it pit-iàu ha̍p-chok ê sî iā chí-ū chèng-tī-tek piáu-bīn-siōng ê tông-bêng thêng-tō͘ nā-tiāⁿ. Che sī chin-chiàⁿ put-hēng ê tāi-chì. Tuì án-ni kái-kek sū-gia̍p hun-li̍h, sán-seng choē-choē kàu-phài chhut--lâi.
Kàu-hoē ê hun-li̍h, kàu-phài ê sán-seng sî-tāi ná keng-kè ná giâm-tiōng. Te̍k-pia̍t sī tī Bí-kok. In-uī in bô chhin-chhiūⁿ Au-chiu án-ni ū kú-tn̂g ê kàu-hoē thoân-thóng kap poē-kéng, koh siū in ê Bí-kok sek ê sìn-kàu chū-iû ê éng-hióng , sán-seng hui-siông choē ê kàu-phài, tiong-kan jia̍t-kông ê, á-sī īⁿ-toan ê sī bē chió. Hit ê kàu-gī kap chó͘-chit ū chin ke̍k-toan. Kàu kin-á-ji̍t í-keng chhiau-koè 800 phài lah.
Au Bí ê kàu-hoē tuì 19 sè-kí chho͘ chiū khai-sí tuì Tang-iûⁿ kap Hui-chiu ê tāi-kú soan-kàu. Choē-choē ê kàu-phài chhe-khián in ê soan-kàu-su kàu īⁿ-kàu ê tē-khu thoân hok-im ê sî, bē bián-tit put-ti put-kak ê tiong-kan kiàn-li̍p in ka-kī ê kàu-phài 100 nî chêng Eng-kok ê Má I-seng lâi Tâi thoân hok-im. In-uī i sī sio̍k tī Tiúⁿ-ló kàu-hoē , tì-kàu kin-á-ji̍t choa̍t-tuì to-sò͘ ê Tâi-oân sìn-tô͘ sī sio̍k tī che. Che kiám-chhái sī Siōng-tè ê chí-ì, chóng-sī nā tuì kàu-phài hoat-seng ê bīn lâi khoàⁿ sī ngó͘-jiân-tek ê. Soan-kàu ūn-tōng ná jia̍t ná toā kui bô, tī Tang-iûⁿ īⁿ-kàu ê khoân-kéng tiong, tuì Au Bí phoè ji̍p-lâi ê kàu-phài ê tàu-cheng ná lī-hāi. Che sū-chêng chō-chiâⁿ soan-kàu-siōng ê chó͘-tòng. Soan-kàu ê that-gāi m̄-sī goā-bīn ê Mô͘-kuí sī lāi-bīn ê Sat-tàn.
1910 nî tī ài-tin-pó khui Kok-chè Soan-kàu Hoē-gī ê sî, tāi-ke ū kak-chhíⁿ chit tiám , thòng-kám tio̍h ài tī Chú ê miâ lâi ha̍p-chok thoân hok-im. Tuì hit sî khí, tāi-ke koh chài mn̄g “Kàu-hoē sī sím-mi̍h?” Chiū khai-sí tui-kiû kàu-hoē goân-lâi ê chin biān-bo̍k. Phó͘-sè Kàu-hoē Ha̍p-it ūn-tōng chiū hun chò 3 pō͘-bûn khai-sí oa̍h-tāng lah. Chiū-sī kok-chè Soan-tō-hoē, Sìn-gióng kap Chit-chè í-ki̍p Seng-oa̍h kap Kang-chok. Tī 1948 nî Phó͘-sè Kàu-hoē Liân-bêng chèng-sek tī àm-sú-thè-lú-làm chó͘-chit, ū-tēng tī mê-nî ê 11 ge̍h té beh tī ìn-tō͘ khui tē 3 kài ê Chóng-hoē.
Má-teng Lō͘-tek ê kái-kàu sī beh hō͘ Ki-tok ê seng-khu ê kàu-hoē têng-thâu-siⁿ, ho̍k-tò I ê chin biān-bo̍k. Tuì kái-kek ê khí-cho͘ tī Kui-chèng(Protestant) Kàu-hoē lāi, in-uī hōng sio-siāng ê kái-kek goân-lí , eng-kai iû-goân tio̍h ū it-tì. Nā-sī in-uī lâng ê kò͘-chip kap kái-kek goân-lí ê phoê-bīn-tek ê lí-kái, tì-kàu eng-kai tio̍h hō͘ kàu-hoē têng-thâu-siⁿ ê soà piⁿ chò hun-lia̍t. Phó͘-sè kàu-hoē Ha̍p-it ūn-tōng ê khí-goân sui-jiân sī tuì soan-kàu-siōng ê ha̍p-chok su-iàu lâi ê , iáu-kú che ūn-tōng chiām-chiām teh hō͘ kok kàu-phài kiám-thó in ka-kī ê kàu-phài ê ì-gī. Phó͘-sè Kàu-Liân sī beh kióng-kip hō͘ kok kàu-phài ū ki-hoē thang hō͘-siong tâm-lūn, kiám-thó kap tui-kiû khoàⁿ beh cháiⁿ-iūⁿ tī Chú ê miâ lâi ha̍p-it, lâi si̍t-hiān Lō͘-tek si̍t-hiān bô oân-choân ê kàu-hoē ê têng-thâu-siⁿ, thang tī tē-bīn-chiūⁿ kiàn-li̍p chin-chiàⁿ ê Ki-tok ê thé, chiū-sī chi̍t ê sîn-sèng, phó͘-sè-tek kap sù-tô͘-tek ê ê kàu-hoē. Che kiám m̄-sī 20 sè-kí ê toā sîn-jiah mah?
漢羅（Ùi原文改寫）
宗教改革佮普世教會運動
鄭兒玉
1960年10月 862期
1517年10月31日，馬丁路德為著欲反對天主教會所teh賣的赦罪符，佇Buí-tàn-bé-lú-guh(Wittenberg)提出「關係赦罪效力的論題。」這事ná準是小小的地方宗教事件若定，若是無拍算紲發展到改變全歐洲的教會佮社會的歷史。
赦罪符的論爭結局是歸佇教會觀的問題。天主教會講耶穌起做伊的教會佇彼得的頂面裡，也紲將天國一切的權柄交代佇伊。後來歷代的教皇承接這个職份，也赦罪，拯救佮咒詛的權柄攏歸佇in。除去對教皇所teh掌管的職的教會以外，天腳下並無拯救。
根據這款的教義，當時的教皇Lé-o͘h第10世也續接前任發賣赦罪符來解決經濟困難。路德看這有違犯著反悔佮告白的教義，才提出95條神學上的反對意見。若是論爭的結果才ná明瞭，代誌毋是遐爾teh單純。結局著愛論羅馬天主教會全體的教義有徛起佇聖經的真理抑無？
路德用三个原理來改革教會。就是以信稱義，聖經中心佮萬人祭司。當然的結果這3原理相出新 (福音主義的) 的教會觀。這撿彩毋是新--的，是重頭生--的，是予教會歸佇聖經所記載彼款的。就是教會是用耶穌基督做主，受伊揀選來信的百姓，用信，望佮愛的靈的一致的交陪來成立的團體。所以這个教會是無看見的。若是上帝的話佮聖禮典才會得通tiàm佇有看見的各各的教會通聽佮享受的。
路德改教的消息隨時報傳教全歐洲得著真濟的同勞者。中間特別七名的是Chiú-lih-hih(Zuerich) 的Chiú-bìn-gu̍h-lih(Zwingli)佮日內瓦的Kha-lú-bāng(Calvin)。後來這个運動也傳到蘇格蘭佮英格蘭。
總是遮的改革的同勞者，雖罔in的思想濟少有受路德的影響佇teh，猶過in對改革原理的解釋無拄拄佮路德siāng看法。已經無親像天主教按呢有中央的統一機關，閣原理的性質上自然袂免得著強調佮尊重個人的的信仰體驗。這个致到予改革家的步調袂一致，尚且上第一必要合作的時也只有政治的表面上的同盟程度若定。這是真正不幸的代誌。對按呢改革事業分裂，產生濟濟教派出--來。
教會的分裂，教派的產生時代ná經過ná嚴重。特別是佇美國。因為in無親像歐洲按呢有久長的教會傳統佮背景，閣受in 的美國式的信教自由的影響，產生非常濟的教派，中間熱狂的，抑是異端的是袂少。彼个教義佮組織有真極端。到今仔日已經超過800派lah。
歐美的教會對19世紀初就開始對東洋佮非洲的tāi-kú宣教。濟濟的教派差遣in的宣教師到異教的地區傳福音的時，袂免得不知不覺的中間建立in家己的教派100年前英國的馬醫生來台傳福音。因為伊是屬佇長老教會，致到今仔日絕對多數的台灣信徒是屬佇這。這撿彩是上帝的旨意，總是若對教派發生的面來看是偶然的。宣教運動ná熱ná大歸無，佇東洋異教的環境中，對歐美配入來的教派的鬥爭ná厲害。這事情造成宣教上的阻擋。宣教的窒礙毋是外面的魔鬼是內面的撒旦。
1910年佇愛丁堡開國際宣教會議的時，大家有覺醒這點，痛感著愛佇主的名來合作傳福音。對彼時起，大家閣再問「教會是甚物？」就開始追求教會原來的真面目。普世教會合一運動就分做3部門開始活動lah。就是國際宣道會，信仰佮職祭以及生活佮工作。佇1948年普世教會聯盟正式佇àm-sú-thè-lú-làm(Amsterdam)組織，有訂佇明年的11月底欲佇印度開第3 屆的總會。
馬丁路德的改教是欲予基督的身軀的教會重頭生，復到伊的真面目。對改革的起初佇歸正(Protestant)教會內，因為奉相像的改革原理，應該猶原著有一致。若是因為人的固執佮改革原理的皮面的的理解，致到應該著予教會重頭生的紲邊做分裂。普世教會合一運動的起源雖然是對宣教上的合作需要來的，猶過這運動漸漸teh予各教派檢討in家己的教派的意義。普世教聯是欲供給予各教派有機會通互相談論，檢討佮追求看欲怎樣佇主的名來合一，來實現路德實現無完全的教會的重頭生，通佇地面上建立真正的基督的體，就是一个神聖，普世tek佮使徒的教會。這敢毋是20世紀的大神跡mah？