聖經kap世界
GIÁN-KIÙ: Sèng-keng kap sè-kài
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第803卷 |
| 日期 | 1955/11 |
| 頁數 | 9 |
白話字（原文數位化）
1955 nî 11 goe̍h p.9
GIÁN-KIÙ: Sèng-keng kap sè-kài
(Tiong-ga̍k seng chok)
Lán ê Kū-iok goân-bûn sī Hi-pek-lâi bûn; Sin-iok sī Hi-lia̍p bûn, che tāi-ke lóng chai. Chóng-sī hiān-sî lán í-keng ū Tâi-oân-oē ê Sèng-keng, uī sím-mi̍h tong-sî thài ē hoan-e̍k Tâi-oân-oē ê Sèng-keng? Chiū-sī in-uī Sèng-keng tio̍h phó͘-ki̍p kàu thong sè-kài su-iàu tio̍h lóng bat Sèng-keng. Chit ê goân-chek tú-tú thang tuì Sèng-keng hoan-e̍k ê le̍k-sú lâi khoàⁿ chhut.
Tâi-oân oē ê Sèng-keng chū-jiân sī Tâi-oân tit-tio̍h hok-im thoân kàu í-lâi chiah sán-seng-ê, chhin-chhiūⁿ chit khoán hoan-e̍k ê kang-chok, tuì tī 19 sè-kí í-lâi hui-siông hoat-ta̍t. Kàu hiān-sî tī sè-kài-siōng, lán ê Sèng-keng í-keng hoan-e̍k chò 1000 goā chióng ê gú-giân. Chóng-sī nā tī 400 goā nî chêng, Sèng-keng tan-tan sī goân-bûn ê Hi-pek-lâi bûn Kū-iok, í-ki̍p Hi-lia̍p bûn Sin Kū-iok, í-ki̍p Lia̍p-teng bûn Sin Kū-iok jî-í. Koh chiah ê Sèng-keng uī-tio̍h Lô-má kàu-hoē kìm-chí pêng-siông ê lâng m̄-thang chū-iû tha̍k, koh tong-sî ìn-soat su̍t iáu-boē hoat-bêng, Sèng-keng lóng tio̍h oá-khò chhiú chhau, chiah ē thang chēng-ka, só͘-í hit ê phó͘-kip si̍t-chāi sī hui-siông iú-hān. Chóng-sī tuì chong-kàu kái-kek í-āu, Sèng-keng ê hoan-e̍k kap chhut-pán ti̍t-ti̍t hoat-ta̍t. Só͘-í hiān-sî í-keng phó͘-kip tī sè-kài-siōng.
Kî-si̍t Hi-lia̍p oē Kū-iok ê hoan-e̍k kin-pún chiū-sī uī-tio̍h ài hō͘ Sèng-keng ē thang sè-kài-hoà chiah sán-seng ê. Kū-iok hoan-e̍k chò Hi-lia̍p oē, hit ê kang-chok sī tī Chú-chêng 100 goā nî ê sî, in-uī Tē-tiong-hái sè-kài sī tī Hi-lia̍p bûn-hoà ê chi-phoè-hā. Hi-lia̍p gú sī tong-sî ê sè-kài thong-iōng-gú, só͘-í tī Ai-ki̍p ê A-le̍k-san-tāi hú ha̍k-būn ki-koan, tuì Iâ-lō͘-sat-léng phèng-chhiáⁿ 72 ê Iû-thài lâng ha̍k-chiá khì A-le̍k-san-tāi hú, chiong Hi-pek-lâi gú Kū-iok hoan-e̍k chò Hi-lia̍p gú. Hit ê bo̍k-tek bián-kóng, chiū-sī beh hō͘ Kū-iok ē thang thong-hêng kàu tī thong sè-kài. Chit pún kiò-chò Septuaainta, ì-sù sī 70, sī hiān-sî iáu teh ēng ê Hi-lia̍p gú Kū-iok.
Kàu tī Chú-āu 100 goā nî, Ki-tok ê chong-kàu hoat-tián tī Tē-tiong-hái sè-kài kok tē-hng. M̄-kú Sin-iok sī ēng Hi-lia̍p gú siá-ê, ū Hi-lia̍p gú Kū-iok kap Sin-iok, tī Tē-tiong hái sè-kài tong-jiân sī chin piān-lī, m̄-kú hit-sî Hi-lia̍p gú ê thong-hêng chiām-chiām siok-siáu. Lô-má tè-kok ê sè-le̍k kiông-sēng khí-lâi, Lô-má kok ê kok-gú, Lia̍p-teng gú chiām-chiām thong-hêng, Lia̍p-teng gú e̍k ê Sèng-keng chiū chiām-chiām su-iàu. Tuì án-ni tī 383-4 nî ê sî, Lô-má ê siu-tō-cheng Iâ-jiû-bí (Hieronimus Jerome) chiah hoan-e̍k Lia̍p-teng gú ê Sin Kū-iok. Chit pún chheh kiò-chò Vulgata (Bú-ka-tāi), goân-ì chiū-sī kong-ke thong-iōng. Bián kóng chiū-sī beh hō͘ thong sè-kài ê lâng kong-ke ēng ê ì-sù. Lô-má kàu-hoē kàu tī 1546 nî tāi hoē-gī ê sî, chiū tiông-sin chè-tēng chit ê Vulgata chò in ê kong-jīm ê keng-tián.
Lô-má kàu-hoē ē koh kong-jīm chit-pún Sèng-keng, hit ê tōng-ki ún-tàng sī khoàⁿ tong-sî chong-kàu kái-kek chiá chē-chē lâng liân-soà hoan-e̍k Sèng-keng. Goân-lâi in ê ì-sù chin bô ài Sèng-keng siuⁿ phó͘-ki̍p, só͘-í chiah koh tiông-sin chè-tēng chit pún Lia̍p-teng gú ê Sèng-keng, chò uí-it ê keng-tián. M̄-kú phó͘-ki̍p Sèng-keng ê iau-kiû, si̍t-chāi sī bô hoat-tō͘ thang chè-ap, chong-kàu kái-kek-chiá ke̍k-le̍k thê-chhiòng Sèng-keng ê koân-ui, soà chhiok-chìn Sèng-keng ê hoan-e̍k kap hoat-hêng ê kang-chok. Só͘-í tī 1380 nî, Eng-kok kái-kek ê sian-khu-chiá Iok-hān Ui-khek-li̍p-hu (John Wyclif) só͘ hoan-e̍k ê Sèng-keng chiū sán-seng. Liáu-āu Eng-gú ê Sèng-keng ū keng-koè toā sè kuí-nā pái ê siu-kái 1611 nî Eng-kok ê Khim-tēng-e̍k Sèng-keng Sèng-keng chiah chhut-hiān. Khim-tēng-e̍k ê Sèng-keng, sī Eng Ông Ngá-kok 1 sè tiàu-chi̍p 47 ê ha̍k-chiá, hiù-liáu 4, 5 nî ê kang-hu lâi oân-sêng--ê. Tuì hit-tia̍p kàu taⁿ, sui ū toā sió chē-chē pái ê kái-e̍k, chhin-chhiūⁿ 3 nî chêng tī Bí-kok, ū ēng toā kui-bô͘ ê ki-kò͘ kap kang-chêng lâi oân-sêng Phiau-chún kái-e̍k pán ê Sèng-keng, iáu-kú Khim-tēng-e̍k ê Eng-gú Sèng-keng, in-uī ì-sù chèng-khak, bûn-thé chong-tiōng, chí-tō sin-kàu kàu-hoē ê kòng-hiàn chin toā, só͘-í iáu-kú pó-chhî i ê koân-ui tī hiān-tāi sè-kài-siōng. Tú chhin-chhiūⁿ Lō͘-tek Má-teng e̍k ê Tek-kok gú Sèng-keng sio-siāng. Lō͘-tek Má-teng hoan-e̍k Sèng-keng sī tī 1521 nî, Ak-bo̍k-su hoē-gī kong-jiân tap-ho̍k Kàu-ông thiaⁿ ê sù-chiá, kóng i bē thang siu-hoê kái-kek kàu-hoē ê ì-kiàn liáu, beh tńg-khì pún-hiuⁿ, kàu poàⁿ-lō͘ hō͘ i ê kok-ông phài peng thau chhoā khì bih tī Wartburg siâⁿ pī-lān ê 9 ge̍h ji̍t kan só͘ oân-sêng--ê. Kàu hiān-sî iáu-kú sī Tek-kok gú Sin-kàu chu kàu-hoē só͘ thong-ēng, hit ê sìn-gióng kap ì-sù chèng-khak, bûn-thé chong-tiōng, tuì Sin-kàu ê kàu-hoē iā sī ū bē sǹg-tit ê kòng-hiàn.
Tuì chiah ê kái-kek-chiá thê-chhiòng Sèng-keng ê koân-ui koh chhiok-chìn Sèng-keng ê hoan-e̍k kap phó͘-ki̍p, ti̍t-ti̍t hoat-tián, iû-kî sī kàu 19 sè-kí Eng-kok ê Sèng-keng Kong-hoē sêng-li̍p í-lâi, Sèng-keng tuì sè-kài ê kòng-hiàn it-hoat kiông-hoà. Siāng-sî sè-kài tuì Sèng-keng ê i-chûn ê pit-iàu-sèng it-hoat thê-ko, hō͘ lán jú chai-iáⁿ si̍t-chāi sè-kài su-iàu Sèng-keng, Sèng-keng su-iàu sè-kài-hoà.
漢羅（Ùi原文改寫）
聖經kap世界
Tiong-ga̍k seng 作
咱ê 舊約原文是希伯來文;新約是希臘文，這大家攏知。總是現時咱已經有台灣話ê聖經，為甚麼當時thài會翻譯台灣話ê聖經？就是因為聖經tio̍h 普及到thong世界需要tio̍h攏bat聖經。 這個原則tú-tú thang tuì聖經翻譯ê歷史來看出。
台灣話ê聖經自然是台灣得著福音傳教以來chiah產生--ê， 親像這款翻譯ê工作，對tī 19世紀以來非常發達。到現時tī世界上，咱ê聖經已經翻譯做1000 goā 種 ê語言。總是若tī 400 goā年前，聖經單單是原文ê希伯來文舊約，以及希臘文新舊約，以及拉丁文新舊約而已。Koh chiah ê聖經為tio̍h羅馬教會禁止平常ê人m̄-thang自由讀，koh當時印刷術iáu-boē 發明，聖經攏tio̍h 倚靠手抄， chiah 會thang增加，所以hit ê普及實在是非常有限。總是tuì宗教改革以後，聖經ê翻譯kap出版直直發達。所以現時已經普及tī世界上。
其實希臘話舊約ê翻譯根本就是為著ài hō͘聖經會thang世界化chiah產生ê。 舊約翻譯做希臘話， hit ê工作是tī主前100 goā年ê時，因為地中海世界是tī希臘文化ê支配下。希臘語是當時ê世界通用語，所以 tī埃及ê亞力山大府學問機關，tuì耶路撒冷聘請72 ê猶太人學者去亞力山大府，將希伯來語舊約翻譯做希臘語。 Hit個目的免講：就是beh hō͘ 舊約會thang 通行到tī 通世界。這本叫做Septuaainta，意思是70，是現時iáu teh用ê希臘語舊約。
到tī主後100 goā年，基督ê宗教發展tī 地中海世界各地方。M̄-kú新約是用希臘語寫--ê，有希臘語舊約kap新約，tī 地中海世界當然是真便利， m̄-kú hit時希臘語ê 通行漸漸縮小。羅馬帝國ê勢力強盛起來，羅馬國 ê國語， 拉丁語漸漸通行， 拉丁語譯ê聖經就漸漸需要。Tuì án-ni tī 383-4年ê時，羅馬ê 修道僧Iâ-jiû-bí (Hieronimus Jerome) chiah翻譯拉丁語ê新舊約。這本冊叫做 Vulgata (Bú-ka-tāi)，原意就是公家通用。免講就是beh hō͘ 通世界ê人公家用ê意思。羅馬教會到tī 1546年大會議ê時，就重新制訂這個Vulgata 做in ê 公認ê 經典。
羅馬教會會koh 公認這本聖經，hit ê動機穩當是看當時宗教改革者濟濟人連續翻譯聖經。原來in ê意思真無ài聖經siuⁿ 普及，所以chiah koh重新制訂這本拉丁語ê聖經，做唯一ê 經典。 M̄-kú 普及聖經ê要求，實在是無法度thang制壓，宗教改革者極力提倡聖經ê權威，soà 促進聖經ê翻譯kap發行ê工作。所以 tī 1380年，英國改革ê 先驅者約翰Ui-khek-li̍p-hu (John Wyclif)所翻譯ê聖經就產生。了後英語ê聖經有經過大細幾nā擺ê修改1611年英國ê 欽定譯聖經聖經chiah出現。欽定譯 ê聖經，是英王雅各一世召集 47 個學者，費了4， 5年ê工夫來完成--ê。 Tuì hit霎到taⁿ， 雖有大小濟濟擺ê 改譯，親像3年前tī美國，有用大規模ê 機構kap工情來完成標準改譯版ê聖經，iáu-kú 欽定譯ê 英語聖經，因為意思正確，文體chong-tiōng，指導新教教會ê貢獻真大，所以iáu-kú保持伊ê權威tī現代世界上。 Tú 親像路德馬丁譯ê 德國語聖經相像。路德馬丁翻譯聖經是tī 1521年，Ak-牧師會議公然答覆教王廳ê使者，講伊bē thang 收回 改革教會ê意見了，beh 轉去本鄉，到半路hō͘伊ê國王派兵偷chhoā去匿tī Wartburg城避難ê 9月日間所完成--ê。 到現時iáu-kú是德國語新教諸教會所通用，hit個信仰kap意思正確，文體chong-tiōng， 對新教ê教會也是有bē算得ê貢獻。
Tuì chiah ê改革者提倡聖經ê權威koh 促進聖經ê翻譯kap 普及，直直發展，尤其是到19世紀英國ê 聖經公會成立以來，聖經對世界ê貢獻益發強化。 Siāng時世界對聖經ê依存ê必要性益發提高， hō͘咱愈知影實在世界需要聖經，聖經需要世界化。