排灣族的嫁娶
Pâi-oân-cho̍k ê kè-chhoā
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 黃素娥 N̂g Sò͘-ngô͘ |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第789號 |
| 日期 | 1954/9 |
| 頁數 | 21 |
白話字（原文數位化）
Pâi-oân-cho̍k ê kè-chhoā
1954.09 789 hō p.21-22
(N̂g Sò͘-ngô͘)
Pâi-oân-cho̍k ê kè-chhoā kap lán pîⁿ-tē ū toā cheng-chha, thiaⁿ-liáu iā ū khó-chhú, iā ū chhù-bī, iā ū khó-lîn ê só͘-chāi. Só͘-í it-hoat kám-kak tio̍h thoân-tō-lí, chiong Ki-tok ê kng chhiō in. Taⁿ ài kán-tan lâi kài-siāu.
- Chò-chhin.
Pâi-oân-cho̍k in ê chò-chhin, khí-chho͘ bô chhin-chhiūⁿ ēng moâi-lâng kài-siāu. Chiū-sī lâm lú nā ta̍t kàu kiat-hun ê nî-hoè, lâm chheng-liân tio̍h ài kàu lú chheng-liân ê só͘-chāi siông-siông khì thit-thô, chhiùⁿ-koa, kóng-oē saⁿ kau-poê, ū sî tī chia, ū sî tī hia, āu-lâi chiah chhoē-chhut ì-khì saⁿ hô-ha̍p ê lâng lâi chìn-hêng chhin-sū. Che sī in tuì kó͘-chá í-lâi ê hong-sio̍k, sī in chò-chhin ê khí-thâu, bô-lūn sím-mi̍h lâng tō ài án-ni. Chit khoán ê kau-poê, in ê oē kiò-chò. Siat-sú nā ū chheng-liân khah bô chhù-bī tī chit-ê, chiū lāu-lâng ài kong-kek, beh kóng “Lí bô beh khì sím-mi̍h lâng beh phit-phoè lí.” In lâm lú ê kau-poê, sui-jiân sī tāi-ke ê kong-jīn, iáu-kú sī boē ēng-tit su-khia kau-poê, tio̍h ài tiàm tī ka-têng sī-toā-lâng ê kam-tok ē lâi kong-jiân kau-poê chiah oē ēng-tit. Koh pêng-siông ê lē, lú chheng-liân m̄-bat khì chhoē lâm chheng-liân.
- Chhin-sū ê sêng-li̍p.
In lâm lú án-ni kau-poê, nā chhoē-chhut ū tâu-ha̍p--ê, lâm chit pêng chiū iong moâi-lâng khì chò-chhin. iā lú chit pêng, moâi-lâng nā lâi kóng, chiah khui chhin-cho̍k hoē-gī lâi chham-siông. Siat-sú chhin-cho̍k tiong nā ū chi̍t lâng bô chàn-sêng, sui-sī lâm lú chheng-liân chin ì-ài, iā sī tio̍h soah--khi. Nā ū lóng chàn-sêng, lâm lú lióng-hong chiah tēng kî-ji̍t lâi chham-siông phèng-lé. (In teh chò phèng-lé ê mi̍h, chiū-sī tiáⁿ, am-kng, ti-thâu, gû-lê, kó͘-chu (古珠), chiú, ti, gû, chîⁿ). Phèng-lé nā chham-siông hó-sè, chiah koat-tēng kiat-hun ê ji̍t. (In khah-siông ēng ū goe̍h ê ji̍t). Ji̍t nā tēng liáu, tī cha̍p-goā ji̍t chêng chiū cheng sek-á chò sek-á chiú, kàu sî thang chhiáⁿ lâng-kheh. iū-koh sio-siâng tī hit ê cha̍p-goā ji̍t lāi, chheng-liân lâm lú, á-sī chhin-lâng pêng-iú, ta̍k mê tio̍h ài lâi lú-ka thiàu-bú chhiùⁿ-koa. Nā-sī thâu-ba̍k tio̍h ài pa̍k chin koân ê chhian-chhiu hō͘ sin-niû kap it-poaⁿ ê pêng-iú hàiⁿ, ta̍k àm thit-thô kàu chin àm. Che sī in kiat-hun chêng ê nāu-jia̍t, iā sī in só͘ tuì-tiōng ê, nā bô chò sek-á chiú, bô thiàu-bú ê kiat-hun, chiū-sī sī-toā-lâng bô chàn-sêng, ka-kī chū-iû ê kiat-hun.
- Kiat-hun-sek.
Kiat-hun-sek sī tī lú-ka lâi kú-hêng. Kàu hit ê tong-ji̍t, sin-niû, kiáⁿ-sài kap it-poaⁿ ê lâng lóng sēng-chong kàu tī chng-tiong hoē-ha̍p ê kong-tiâⁿ, tī hia chhiùⁿ-koa, thiàu-bú, chia̍h chiú lâi nāu-jia̍t. Nā-sī thâu-ba̍k tio̍h chin-choē lâng lâi hàiⁿ chhian-chhiu. án-ni chiū-sī in ê kiat-hun tián-lé-sek, iā chit ê tián-lé-sek sī tāi-khài tuì ē-po͘ sî ê 3, 4 tiám cheng khí, kàu hit àm ê poàⁿ-mî āu chiah ū soah, ū-sî kàu thiⁿ-kng iā bat. Taⁿ sek nā soah, kiáⁿ-sài ê pêng-iú tio̍h lâi āiⁿ sin-niû khì kiáⁿ-sài ê chhù. Kàu hit sî sin-niû kap i ê chhin-lâng, pêng-iú, tio̍h lâu lī-pia̍t ê ba̍k-sái, āu-lâi chiah hō͘ lâng āiⁿ--khì. Chóng-sī ū-sî sek chò liáu-āu, sin-niû bô suî-sî khì kiáⁿ-sài ê chhù, chū án-ni koh tńg-khì in tau keh kuí-nā ji̍t chiah khì ê, iā sī ū.
Í-siōng só͘ kóng sī it-poaⁿ lâng ê kiat-hun-sek, chóng-sī nā-sī thâu-ba̍k ê kiat-hun chiū m̄-sī án-ni nā-tiāⁿ. Ū-sî beh chhoā chi̍t ê sin-niû lâi kàu chhù, tio̍h ài chhoā kuí-nā ji̍t chiah oē kàu, che sī cháiⁿ-iūⁿ? Chiū-sī tī chit tiong-kan sin-niû ài beh tuì kiáⁿ-sài lâi thó chin-choē mi̍h, in teh kóng, Chhī cha-bó͘-kiáⁿ beh tuì i lâi tit-tio̍h mi̍h, chiū-sī chit ê sî nā-tiāⁿ, só͘-í chīn só͘ oē chit ê sî-kan tio̍h kā i iân-chhiân hō͘ i kú-kú. Taⁿ in chit tiong-kan beh ēng cháiⁿ-iūⁿ lâi tit-tio̍h kiáⁿ-sài ê mi̍h, chiū-sī sin-niû hō͘ lâng āiⁿ kàu tô͘-tiong ū chhiū-á ê só͘-chāi, i tō tuì chhiū-á-ki khiú--leh, án-ni chiū-sī i m̄ kiâⁿ. Hit-sî kiáⁿ-sài chit pêng tō koh the̍h mi̍h-kiāⁿ á-sī chîⁿ khì kā i ko͘-chiâⁿ, kiò i tō pàng, thang koh kiâⁿ. Chóng-sī hit ê mi̍h-kiāⁿ hō͘ i khoàⁿ liáu nā bô boán-chiok, tio̍h ài hō͘ i kàu boán-chiok chiah ē-ēng--tit, nā bô, i tō m̄ kiâⁿ. Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê tāi0chì, m̄ sī chi̍t pái iah sī nn̄g pái nā-tiāⁿ, sī chiàu sin-niû ê só͘ chò, beh kuí pái, lóng tio̍h chiàu án-ni. Goá chhin-sin chai, chi̍t ê thâu-ba̍k khì chhoā chi̍t ê thâu-ba̍k ê cha-bó͘-kiáⁿ, chhoā 3 ji̍t chiah kàu chng-kha, tuì chng-kha kàu chhù 30 hun ê lō͘ nā-tiāⁿ, chóng-sī sin-niû m̄ kiâⁿ, koh ko͘-chiâⁿ cha̍p goā pái, chhiân 8 tiám goā cheng ê sî-kan, ke iōng liáu 20 goā tè pò͘, koh saⁿ-kap lâi chhoā ê lâng ê chîⁿ iā lóng khêng chhut-lâi saⁿ-thiⁿ. Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê hong-sio̍k, kū-koàn ê lâng lia̍h chò chin thé-bīn, khoàⁿ chò chin iàu-kín. Chóng--sī kīn-lâi khah ū tì-sek ê lâng iā kám-kak án-ni sī m̄ hó, ū chiām-chiām teh kái.
(N̂g Sò͘-ngô͘).
漢羅（Ùi原文改寫）
排灣族的嫁娶
1954.09 789號 p.21-22
(黃素娥)
排灣族的嫁娶佮咱平地有大精差，聽了也有可取，也有趣味，也有可憐的所在。所以一發感覺著傳道理，將基督的光耀--in。今愛簡單來介紹。
1.做親。
排灣族in的做親，起初無親像用媒人介紹。就是男女若達到結婚的年歲，男青年著愛到女青年的所在常常去t彼迌、唱歌、講話相交陪，有時佇遮，有時佇遐，後來才揣出意氣相和合的人來進行親事。這是in對古早以來的風俗，是in做親的起頭，無論甚物人都愛按呢。這款的交陪，in的話叫做キスズ。設使若有青年較無趣味佇這个，就老人愛攻擊，欲講：「你無欲去キスズ，甚物人欲匹配你。」In男女的交陪，雖然是逐家的公認，猶久是袂用得私khia交陪，著愛踮佇家庭序大人的監督下來公然交陪才會用得。閣平常的例，女青年毋捌去揣男青年。
2.親事的成立。
In男女按呢交陪，若揣出有投合--的，男這爿就央媒人去做親。也女這爿，媒人若來講，才開親族會議來參詳。設使親族中若有一人無贊成，雖是男女青年真意愛，也是著煞--去。若有攏贊成，男女兩方才定期日來參詳聘禮。(In teh做聘禮的物，就是鼎、am缸，鋤頭、牛犁、古珠、酒、豬、牛、錢)。聘禮若參詳好勢，才決定結婚的日。(In較常用有月的日)。日若定了，佇十外日前就舂sek-á做sek-á酒，到時通請人客。又閣相像佇彼个十外日內，青年男女，抑是親人朋友，逐暝著愛來女家跳舞唱歌。若是頭目著愛縛真懸的韆鞦予新娘佮一般朋友幌，逐暗t彼迌到真暗。這是in結婚前的鬧熱，也是in所對重的，若無做sek-á酒，無跳舞的結婚，就是序大人無贊成，家己自由的結婚。
3.結婚式。
結婚式是佇女家來舉行。到彼个當日，新娘、囝婿佮一般的人攏盛裝到佇庄中會合的公埕，佇遐唱歌，跳舞，食酒來鬧熱。若是頭目著真濟人來幌韆鞦。按呢就是in的結婚典禮式，也這个典禮式是大概對 e晡時的三、四點鐘起，到彼暗的半暝後才有煞，有時到天光也捌。今式若煞，囝婿的朋友著來āiⁿ新娘去囝婿的厝。到彼時新娘佮伊的親人，朋友，著流離別的目屎，後來才予人āiⁿ--去。總是有時式做了後，新娘無隨時去囝婿的厝，自按呢閣轉去in兜隔幾若日才去--的，也是有。
以上所講是一般人的結婚式，總是若是頭目的結婚就毋是按呢若定。有時欲娶一个新娘來到厝，著愛娶幾若日才會到，這是怎樣？就是佇這中間新娘愛欲對囝婿來討真濟物，in teh講，飼查某子欲對伊來得著物，就是這个時若定，所以盡所會這个時間著共伊延chhiân予伊久久。今in這中間欲用怎樣來得著囝婿的物，就是新娘予人āiⁿ到途中有樹仔的所在，伊就對樹仔枝揪--leh，按呢就是伊毋行。彼時囝婿這爿就閣提物件抑是錢去共伊姑情，叫伊就放，通閣行。總是彼个物件予伊看了若無滿足，著愛予伊到滿足才會用得，若無，伊就毋行。親像這款的代誌，毋是一擺抑是兩擺若定，是照新娘的所做，欲幾擺，攏著照按呢。我親身知，一个頭目去娶一个頭目的查某子，娶3日才到庄腳，對庄腳到厝30分的路若定，總是新娘毋行，閣姑情十外擺，chhiân八點外鐘的時間，加用了20外塊布，閣相佮來娶的人的錢也攏khêng--出來相添。親像這款的風俗，舊慣的人掠做真体面，看做真要緊。總--是近來較有智識的人也感覺按呢是毋好，有漸漸teh改。
(黃素娥)。