Kiàn-ha̍k：Tē-kiû ê sū, lí lóng bat bô?Permalink

文獻資訊Permalink

白話字（原文數位化）Permalink

Kiàn-ha̍k

Tē-kiû ê sū, lí lóng bat bô?

1947.11 tē 707 hō p.11-12

Lóng sī bô; tāi-lio̍k sī ū. Goá lâi ke kóng chi̍t-sut-á, chhiáⁿ bóng thiaⁿ. Tē-kiû tô͘-bīn, ū oē chi̍t-choā chi̍t-choā, ū thán-ti̍t choā, iā ū thán-hoâiⁿ--ê. Che hō-chò tō͘. Choân kiû-bīn ū 360 choā, chiū-sī 360 tō͘. Tuì lâm kàu pak ê choā, hō-chò keng-soàⁿ; tuì tang kàu sai, hō-chò huī-soàⁿ. Huī-soàⁿ chiūⁿ pak, á-sī lo̍h lâm, sī tuì chhek-tō sǹg khí. Keng-soàⁿ chhut sai, á-sī ji̍p tang, sī tuì Gut-lîn-uí-chhì ê chú-ngó͘ soàⁿ sǹg khí (Chit-tiâu chú-ngó͘ soàⁿ ê ki-tiám, sī tī Lûn-tun kau-goā Thim-su hô-piⁿ ê káng, hia ū Gut-lîn-uí-chhì ê thian-bûn-tâi). Tuì hia sǹg ji̍p tang, tang-keng 120 tō͘, chiū-sī Tâi-oân ê uī-tì. Lâng beh hun- koah thó͘-tē, á-sī thian-bûn sū, á-sī sái chûn ê lâng lóng tuì-tiōng chit-hō tō͘-sò͘.

Ha̍k-seng teh mn̄g, Tâi-oân téng-po͘ 9 tiám, iā tī Ji̍t-pún téng-po͘ kuí tiám? Lâng m̄-bián phah tiān-pò khì mn̄g, nā khoàⁿ tē-kiû tô͘ ê tō͘ sò͘ lâi sǹg chiū chai. Ji̍t-thâu ê kng, chi̍t tiám cheng, chìn-hêng 15 tō͘. Ji̍t-pún uī-tì, tī tang-keng 135 tō͘, Tâi-oân sī tang-keng 120, án-ni saⁿ-lī 15 tō͘, sī chha chi̍t tiám. Lán chia 9 tiám, in hia 9 tiám koè liáu, sī téng-po͘ 10 tiám. Koh mn̄g ìn-tō͘ téng-po͘ kuí tiám? ìn-tō͘ sī tī tang-keng 100 tō͘, lī Tâi-oân 20 tō͘, 20 tō͘ ēng 15 tō͘ lâi pun, tit-tio̍h chi̍t tiám 20 hun. Lán téng-po͘ 9 tiám, in iáu-boē 9 tiám, só͘-í tio̍h tuì lán ê 9 tiám khàu-tû chi̍t tiám 20 hun, chiū chai ìn-tō͘ sī chá-khí 7 tiám 40 hun. ēng án-ni lâi chhui-sǹg thiⁿ-ē sím-mi̍h kok, hiān-chāi sī sím-mi̍h sî, lán lóng ē chai.

Tē-kiû ū loā toā? Lâng se̍h tē-kiû chi̍t-lìn, ū 7 bān goā lí. Kap goe̍h sio- pí, goe̍h tio̍h 40 lia̍p chiah ū chi̍t lia̍p tē-kiû. Tâi-oân lia̍h ti̍t sio-chiap, tio̍h 75 ê Tâi-oân tó, chiah ē thang tuì tē-kiû bīn ê tiong-ng, khoân chi̍t-liàn.

Tē-kiû chīn pak ê só͘-chāi, hō chò Pak-ke̍k; chīn lâm ê só͘-chāi hō chò Lâm-ke̍k, hit nn̄g só͘-chāi ke̍k koâⁿ, thong-nî kian peng. Tī hia, chi̍t nî 6 goe̍h ji̍t ji̍t-sî, 6 goe̍h ji̍t mê-sî. Pak-ke̍k nā mê-sî, Lâm-ke̍k chiū ji̍t-sî, chiàu án-ni lûn-liû. Chiàⁿ Pak-ke̍k, Chiàⁿ Lâm-ke̍k, bô lâng toà hia.

Tuì hái lâi khoàⁿ, ū pun chò 5 ê iûⁿ. Chiū-sī Thài-pêng-iûⁿ, Toā-sai-iûⁿ, ìn- tō͘-iûⁿ, Pak-pêng(sic.)-iûⁿ, kap Lâm-pêng(sic.)-iûⁿ.

Tuì lio̍k-tē lâi khoàⁿ, ū pun chò 6 toā chiu, chiū-sī A-se-a chiu, Au-lô-pa chiu, A-hui-lī-ka chiu, Ò-tāi-lī-a chiu, Pak A-bí-lī-ka chiu kap Lâm A-bí-lī-ka chiu.

Tuì khì-hāu lâi khoàⁿ, ū joa̍h ê tē-hng, un-hô ê tē-hng, koâⁿ ê tē-hng, hun chò 5 toā khu-he̍k. Chiū-sī Jia̍t-tài, Pak Un-tài, Lâm Un-tài, Pak Hân-tài kap Lâm Hân-tài.

Choân sè-kài ê lâng, iok ū 20 ek; Tâi-oân chiah ū chhit-pah bān, án-ni lâi sio-pí, ū 285 poē Tâi-oân lâng ê chē. In nā kóng lâi lí ê chhù, kā lí tùn chhiú chhéng-an, chi̍t lâng tùn chi̍t-ē, chi̍t ji̍t tùn ē liáu bē, lí ê chhiú kàu boé sím-mi̍h khoán?

漢羅（Ùi原文改寫）Permalink

見學

地球的事，你攏捌無？

1947.11 第707號 p.11-12

攏，是無。大略，是有。我來加講一屑仔，請罔聽。地球圖面有畫一choā一choā，有坦直choā，也有坦橫--的。這號做度。全球面有360 choā，就是360度。對南到北的choā，號做經線；對東到西，號做緯線。緯線上北抑是落南，是對赤道線起。經線出西，抑是入東，是對格林威治（Greenwich）的子午線算起 (這條子午線的起點，是佇倫敦郊外泰晤士河邊的港，遐有格林威治的天文台)。對遐算入東，東經120度，就是台灣的位置。人欲分割土地，抑是天文事，抑是駛船的人攏對重這號度數。

學生teh問，台灣頂晡9點，也佇日本頂晡幾點？人毋免扑電報去問，若看地球圖的度數來算就知。日頭的光，一點鐘進行15度。日本位置，佇東經135度，台灣是東經120，按呢相離15度，是差一點。咱遮9點，in遐9點過了，是頂晡10點。閣問印度頂晡幾點？印度是佇東經100度，離台灣20度，20度用15度來分，得著一點20分。咱頂晡9點，in猶未9點，所以著對咱的9點扣除一點20分，就知印度是早起7點40分。用按呢來推算天下甚物國，現在是甚物時，咱攏會知。

地球有偌大？人踅地球一輦，有七萬外哩。佮月相比，月著40粒才有一粒地球。台灣掠直相接，著75个台灣島才會通對地球面的中央，環一輦。

地球盡北的所在，號做北極；盡南的所在號做南極，彼兩所在極寒，通年堅冰。佇遐，一年6月日日--時，6月日暝--時。北極若暝--時，南極就日--時，照按呢輪流。正北極，正南極，無人蹛遐。

對海來看，有分做5个洋。就是太平洋、大西洋、印度洋、北冰洋，佮南冰洋。

對陸地來看，有分做六大洲，就是亞細亞洲、歐羅巴洲、阿非利加洲、澳大利亞洲、北阿美利加洲佮南阿美利加洲。

對氣候來看，有熱的地方、溫和的地方、寒的地方，分做五大區域。就是熱帶，北溫帶、溫帶，北寒帶佮南寒帶。

全世界的人，約有20億，台灣才有七百萬，按呢來相比，有285倍台灣人的濟。In若講來你的厝，共你扽手請安，一人扽一下，一日扽會了--bē，你的手到尾甚物款？