南部教會醫療傳道史

Lâm-pō͘ Kàu-hoē I-liāu Thoân-tō-sú

文獻資訊

項目	資料
作者	顏振聲 Gân Chín-seng
卷期	台灣教會公報
卷期	第675期
日期	1941/6
頁數	3

白話字（原文數位化）

Lâm-pō͘ Kàu-hoē I-liāu Thoân-tō-sú

Chiap 5 goe̍h tē 5 bīn

Gân Chín-seng

1941年6月675期      3-5

Thoân-kàu:-Chá-sî sī ēng thoân-kàu-chiá tī I-koán kap kàu-hoē chò thoân-kàu ê kang. I-koán kap kàu-hoē liân-lo̍k, lé-pài-ji̍t chò lé-pài ê chi̍p-hoē, I-kî-ji̍t chò i-kî ê lé-pài, lé-pài liáu chò pēⁿ-lâng ê tāi-ha̍p-só͘. N̂g Thoân-tō Bō͘-sēng, Lîm Bo̍k-su Ha̍k-kiong, Moê Bo̍k-su Kam-bū, kap kî-thaⁿ lóng sī tng-sî chò jia̍t-chhiat thoân-kàu ê kang tī I-koán . Kì-liām Moê Bo̍k-su ê thoân-kàu, í-keng ū pa̍t uī bo̍k-su siá tī Kong-pò liáu, goá kóng sió-khoá lâi siàu-liām i. I kap Lân I-seng chò-hoé tiàm, oán-jiân chhin-chhiūⁿ hiaⁿ-tī , i pí Lân I-seng khah chē hoè, thoân-kàu tī kīn-piⁿ tē-hng, khiâ chū-choán-chhia (tng-sî ê lâng kiò thih-bé) pháu-lâi pháu-khì tī Chiong-hoà Koan-im-têng. Chhī-á-boé. Kám-hoà hō͘ Chiong-hoà kàu-hoē hiaⁿ-tī o̍h i ê iūⁿ, chhin-chhiūⁿ Chìn-peh sī bē cha̍p-sè, iā toè i pò͘-tō, chò chêng koāⁿ tâng-ló kòng, khoàiⁿ-khoàiⁿ; lâng chhut-lâi uî-luî, mn̄g i kóng, kòng-lô beh àn-choáⁿ? I ìn kóng, Siōng-tè phah m̄-kìⁿ kiáⁿ. Koh khoàⁿ Moê Bo̍k-su pe̍h i , pe̍h bō, khiâ thih-bé, gâu kóng pún-tó oē, hō͘ lâng gâu chi̍p-tiong, hó ki-hoē thoân-kàu, gín-ná chò koa tuì Chìn-peh kóng, La̍k ji̍t bē tê-kho͘, 7 ji̍t kóng Iâ-so͘. Koh tuì I-koán tit-tio̍h i-hó Tiuⁿ Iú-gī ji̍p sìn-gióng , toè Moê Bo̍k-su pò͘-tō, bat chi̍t chām tī I-koán tàu-kù ê oē, chhin-chhiūⁿ:

Kha, chhiú, chhuì, ba̍k, hīⁿ,

Io-chí kap koaⁿ-hì,

Thâu-mn̂g phīⁿ-khang kap chhuì-khí,

Tāi siáu-piān pun lī-lī,

Sī tuì lâng ê sin-thé,

Thang chai ū Siōng-tè,

Sī I chhòng-chō ê,

Siⁿ, sí, hō, hok, thiⁿ chù-tiāⁿ,

Chin-sian bē kiù bô miā kiáⁿ,

Pah-sè in-iân thiⁿ só͘ tiāⁿ,

Kiông lia̍h kiông chò iā bē chiâⁿ.

Sī hoān-sū thiⁿ chiáng-koán,

Chhāi thiāu-kha, uî lî-pa,

Poāⁿ bîn-chhn̂g, pàng báng-tà,

Giâ tû-á, poaⁿ àng-tāng,

The̍h chio̍h-thâu that piah-khang,

Sī phò bê-sìn bián kiaⁿ-hiâⁿ.

Í-chiūⁿ.

Hit-sî hō͘ chho͘-tāi tiàm I-koán ê pīⁿ-lâng chin hoaⁿ-hí thiaⁿ, thong-sio̍k tō-lí.

Sìn-chiá ná ke-thiⁿ, beh kap I-koán hoān-chiá chò-hoé lé-pài ,khah bē si̍t-chè chong-kàu ê sîn-sèng. Só͘-í Moê Bo̍k-su kap Lân I-seng, ēng su-châi lâi bé tuì-bīn thó͘-tē kap chhut chîⁿ khí hiān-sî ê kàu-hoē-tn̂g.

Lân I-seng ê jīm-kî:- Thâu-boé sì-cha̍p nî, ū chhit jīm, chi̍t-jīm gō͘ nî, só͘-í chhit gō͘ saⁿ-cha̍p-gō͘ nî, chiông-tiong hioh-khùn iok-lio̍k gō͘ nî.

Tī tē-it jīm beh kui kok, sī kap Moê Bo̍k-su tông-sî tò-khì. Chiong-hoà kàu-hoē ū kā Moê Bo̍k-su sòng-pia̍t, ū chhiáⁿ Lo̍k-káng Tēⁿ Hông-iû Sian-siⁿ siá liân kò-liām i ê kang.

Lân I-seng ê sàng-pia̍t sī tī Toā-siā, chhiáⁿ Tâi-lâm Lîm Siong-bûn Sian-siⁿ chò bûn, hō͘ Tân Giâu kai Sian-siⁿ toan-su, in-uī án-ni kap Moê Bo̍k-su bô kāng ji̍t. Hit ê bûn chhin-chhiūⁿ ē-bīn:

有美一人兮邦家之光

道藝兼賅兮醫生之良

善為繼志兮述祖猷行

昭事上帝兮得主有常

惠然肯來兮我里我彊

藹マ可親兮莫分西東

胞以為懷兮勿論貧窮

疼瘝在抱兮救世淪亡    以上

Kàu tē-jī jīm Lân I-seng koh lâi Tâi-oân, I-koán ê kang koh-khah kiap, kó͘-chá lâng kóng, chai-iáⁿ ha̍k-seng ê m̄-ta̍t-tio̍h sian-siⁿ, siāng chit ê chêng-lí, chai-iáⁿ sian-siⁿ ê m̄-ta̍t-tio̍h ha̍k-seng kóng kuí nā hāng. In-uī tī chá-sî bô sé-saⁿ tiàm, sui-jiân iûⁿ-ho̍k ū sé, m̄-kú bô ut bô lí-hoat-tiàm;thâu-mn̂g ū chián, chi̍t-khut chi̍t-khut; chhuì-chhiu ū thì, thì kàu choan-choan khang; lāi-saⁿ ū phàn bô liú, phoà-khang bô pó͘, chá khí-lâi kàu koè-tàu; bô tê bô tiám, piàⁿ kàu saⁿ-o͘ ji̍t poàⁿ-tàu hoān-chiá toā ji̍t sì-gō͘-pah lâng, sió ji̍t nn̄g-saⁿ-pah lâng. Chiū chín ê lâng e-e kheh-kheh, hoā-hoā-háu, put-tek-í siat chit keng chún-pī 10 lâng chi̍t hoê, ji̍p-khì chún-pī ûn-á chín-chhat chin hó-sè. Ū chi̍t pái , hit 10 lâng beh chhut-khì, goā-bīn beh ji̍p ê lâng e-kheh. chiong mn̂g e-tó, hit phìⁿ mn̂g kòng-tio̍h Lân I-seng thâu-khak khí-luî, i bô siū-khì, kan-ta kóng(o my) tio̍h khah sè-jī ò͘. Ū chhiú-su̍t-siong-tiōng ê, iû-goân lûn-liû chiàu-kò͘, bô ū te̍k-pia̍t chún-pī, iû-goân khùn í-liâu. I tuì goán chin hó-kám, goán bat tuì i kóng, Sian-siⁿ lí í-keng ū nî-hoè lah, ài chhoā chi̍t uī Sian-siⁿ-niû lâi pang-chān, i kóng, bô hiah khoài , goá kú-kú chhut-goā, bat goá ê lâng chin chió, goá iā m̄-bat lâng. Só͘-í tī tē 2 jīm tiong khí sîn-keng soe-jio̍k, bat khui io̍h-toaⁿ ê sî tuh-ka-choē, pit chhu-khì(o my). iā bat khí chò lī chin siong-tiōng ,sán-pi-pa, giàn-khok-khok.

Kám-siā Siōng-tè, pī-pān Liân Ko͘-niû hoaⁿ-hí hun-iok, kàu Liân Ko͘-niû jīm-moá, chiū tī A.D. 1912 nî 8 goe̍h, tī Tâi-pak Léng-sū-koán oân-hun. I-seng ê hoè bô khah chió Í-sat, goá kap Chài-tek tiâu-kang khì Tâi-pak hù sek, kā hoaⁿ-hí , in-uī chai-iáⁿ nā bô lâng pang-chān i, kiaⁿ-liáu sìⁿ-miā bô kú, ē chhin-chhiūⁿ Lô͘ I-seng. Kai-chài tuì kiat-hun liáu, I-seng-niû pang-chān i, chia̍h-chhēng chin hó-sè, ē-tàu-sî ū thang hioh-khùn, á-sī chia̍h tiám-sim , chham-siâng ke ēng lâng , chhin-chhiūⁿ chhiáⁿ I-oân chhin-chhiūⁿ(Dr. R.H.Mumburd) Bûn I-seng , chit ê Bûn I-seng chi̍t jīm chiū oāⁿ-khì Ē-mn̂g, chiū ū Kam I-seng lâi pang-chān. Chit ê Kam I-seng kàu Chiau-hô 12 nî 3 goe̍h 31 ji̍t chiū koè-khì Kó͘-lōng-sū Kong-pō͘-kio̍k chò kang. iā ū kiàn-si̍p-seng Ong Kim-tî, Phoaⁿ I-cheng, N̂g Chín-bān, Âng Kim-kang, Gô͘ Chhiu-bî, Khó͘ Khun , So͘ Chín-hui, Lîm Tiâu-khiân, Tân Eng-hong. Lîm It-lo̍k goā lâi tàu chò kang, chiah hō͘ Chiong-hoà I-koán toā heng-khí.

M̄-nā án-ni, tuì chhoā I-seng-niû chiū Chiong-hoà kàu-hoē kap I-koán ê liân-lo̍k khah bi̍t-chhiat. Koh Moê Bo̍k-su iā chhoā Bo̍k-su-niû , Tâi-lâm ê Bûn Ko͘-niû iā lâi Chiong-hoà siat Hū-o̍h. Í-āu ū Lîm Ko͘-niû , á-sī Lâu Tiong-kian Bo̍k-su lâi tī Chiong-hoà, chêng-āu chò-kang hō͘ Chiong-hoà í-goā kok kàu-hoē toā heng-khí.

Lân I-seng tī Chiong-hoà tit-tio̍h chi̍t cha-po͘ kap chi̍t cha-bó͘ gín-ná lóng chin sim-sek, in lóng tī Soaⁿ-tang-séng Chi-bu tha̍k chho͘-tiong liáu, chiah tò-khì pún-kok tha̍k toā-o̍h, toā-kiáⁿ iā I-ha̍k chut-gia̍p liáu. Lân I-seng A.D. 1935 nî moá 40 nî, beh kui kok tī Chiong-hoà chò sek, kok thoân-thé lóng chhut-sek chò kì-liām. Tuì tò-khì liáu-āu lóng pêng-an hiān-sî pún-nî iok lio̍k 73 hoè, hiān-pō͘ ióng-iong teh koè-ji̍t.

漢羅（Ùi原文改寫）

南部教會醫療傳道史

接5月第5面

顏振聲

1941年6月675期      3-5

傳教：-早時是用傳教者佇醫館佮教會做傳教的工。醫館佮教會連絡，禮拜日做禮拜的集會，I-kî日做i-kî 的禮拜，禮拜了做病人的tāi-ha̍p所。黃傳道茂盛，林牧師學恭，梅牧師監務，佮其他攏是當時做熱切傳教的工佇醫館。紀念梅牧師的傳教，已經有別位牧師寫佇公報了，我講小可來數念伊。伊佮蘭醫生做伙tiàm，宛然親像兄弟，伊比蘭醫生較濟歲，傳教佇近邊地方，騎自轉車 (當時的人叫鐵馬)跑來跑去佇彰化觀音亭。Chhī-á-boé。感化予彰化教會兄弟學伊的樣，親像進伯是賣雜細，也綴伊佈道，做前koāⁿ銅鑼講，khoàiⁿ-khoàiⁿ；人出來圍纍，問伊講，摃羅欲按怎？伊應講，上帝拍毋見囝。閣看梅牧師白衣，白帽，騎鐵馬，gâu講本島話，予人gâu集中，好機會傳教，囡仔做歌對進伯講，六日賣茶箍，7日講耶穌。閣對醫館得著醫好張有義入信仰，綴梅牧師佈道，捌一chām佇醫館tàu-kù 的話，親像：

跤，手，喙，目，耳，

腰子佮koaⁿ-hì，

頭毛鼻空佮喙齒，

大小便分離離，

是對人的身體，

通知有上帝，

是伊創造的，

生，死，禍，福，天註定，

真善袂救無命囝，

百世姻緣天所定，

強掠強做也袂成。

是凡事天掌管，

Chhāi柱跤，圍籬笆，

Poāⁿ眠床，放蠓罩，

Giâ櫥仔，poaⁿ甕tāng，

The̍h石頭that壁空，

是破迷信免驚惶。

以上。

彼時予初代tiàm醫館的病人真歡喜聽，通俗道理。

信者ná加添，欲佮醫館患者做伙禮拜，較袂實際宗教的神聖。所以梅牧師佮蘭醫生，用私財來買對面土地佮出錢起現時的教會堂。

蘭醫生的任期：-頭尾四十年，有七任，一任五年，所以七五三十五年，從中歇睏約略五年。

佇第一任欲歸國，是佮梅牧師同時倒去。彰化教會有共梅牧師送別，有請鹿港鄭Hông-iû先生寫聯告念伊的工。

蘭醫生的送別是佇大社，請台南林商文先生做文，予陳堯偕先生toan-su，因為按呢佮梅牧師無共日。彼个文親像下面：

有美一人兮邦家之光

道藝兼賅兮醫生之良

善為繼志兮述祖猷行

昭事上帝兮得主有常

惠然肯來兮我里我彊

藹藹可親兮莫分西東

胞以為懷兮勿論貧窮

疼瘝在抱兮救世淪亡    以上

到第二任蘭醫生閣來台灣，醫館的工閣較kiap，古早人講，知影學生的毋值著先生，siāng這个情理，知影先生的毋值著學生講幾若項。因為佇早時無洗衫店，雖然洋服有洗，m̄-ké無熨無理髮店；頭毛有剪，一窟一窟；喙鬚有剃，剃到專專空；內衫有phàn無鈕，破孔無補，早起來到過晝；無茶無點，拚到衫烏日半晝患者大日四五百人，小日兩三百人。就診的人e-e kheh-kheh，hoā-hoā哮，不得已設這間準備10人一回，入去準備ûn-á診察真好勢。有一擺，彼10人欲出去，外面欲入的人e-kheh。將門e倒，彼片門摃著蘭醫生頭殼起雷，伊無受氣，kan-ta講(o my)著較細膩ò͘。有手術傷重的，猶原輪流照顧，無有特別準備，猶原睏椅條。伊對阮真好感，阮捌對伊講，先生你已經有年歲lah，愛chhoā一位先生娘來幫贊，伊講，無hiah快，我久久出外，捌我的人真少，我也毋捌人。所以佇地2任中起神經衰弱，捌開藥單的時tuh-ka-choē，筆chhu去(o my)。也捌起做痢真傷重，sán-pi-pa，giàn-khok-khok。

感謝上帝，備辦連姑娘歡喜婚約，到連姑娘任滿，就佇A.D. 1912年8月，佇台北領事館完婚。醫生的歲無較少以撒，我佮在德tiâu工去台北赴式，共歡喜，因為知影若無人幫贊伊，驚了性命無久，會親像盧醫生。佳哉對結婚了，醫生娘幫贊伊，食穿真好勢，下晝時有通歇睏，抑是食點心，參詳加用人，親像請醫員親像(Dr. R. H. Mumburd) 文醫生，這个文醫生一任就換去廈門，就有甘醫生來幫贊。這个甘醫生到昭和12年3月31日就過去鼓浪嶼公報局做工。也有見習生翁金池，潘I-cheng，黃Chín-bān，洪金工，吳秋微，許Khun，蘇振輝，林朝乾，陳Eng-hong。林It-lo̍k外來鬥做工，才予彰化醫館大興起。

M̄-nā按呢，對chhoā醫生娘就彰化教會佮醫館的連絡較密切。閣梅牧師也chhoā牧師娘，台南的文姑娘也來彰化設婦學。以後有林姑娘，抑是劉中堅牧師來佇彰化，前後做工予彰化以外各教會大興起。

蘭醫生佇彰化得著一cha-po͘佮一cha-bó͘囡仔攏真心適，in攏佇山東省Chi-hu讀初中了，才倒去本國讀大學，大囝也醫學卒業了。蘭醫生A. D. 1935年滿40年，欲歸國佇彰化做式，各團體攏出色做紀念。對倒去了後攏平安現時本年約略 73歲，hiān步勇勇teh過日。