以弗所的批
Í-hut-só͘ ê phoe
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 梁秀德 Niû Siù-tek |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第671期 |
| 日期 | 1941/2 |
| 頁數 | 5-7 |
白話字（原文數位化）
Í-hut-só͘ ê phoe
Niû Siù-tek
1941年2月671期 5-7
Lán nā tha̍k Ko-lô-se 4 chiuⁿ 16 chat, chiū chai Pó-lô kóng, “Koh lín tio̍h tha̍k tuì Ló-tí-ka lâi ê phoe” hit kù oē. Tī chia só͘ kóng, “Ló-tí-ka lâi ê phoe” sī sím-mi̍h phoe, tuì kó͘-chá í-lâi chē-chē ha̍k-chiá kóng sī Í-hut-só͘ ê phoe. Siáⁿ-sū án-ni kóng?
Nā hian-khui Sèng-chheh, tha̍k Í-hut-só͘ 1:1 , tī hia só͘ kì hit kù “tiàm tī Í-hut-só͘,” tī siāng chá ê siá-pún bô hit kù oē, sī kan-ta kóng, Phoe kià hō͘ chiah ê sèng-tô͘……. iū-koh chi̍t hāng, chiū-sī Pó-lô toà tī hia 3 nî kú, iū-koh sī chin khó͘-chiàn ê seng-oa̍h( Hēng-toān 20:31); hōng-kiàm chit-sî tī ga̍k-tiong koh-khah ài siūⁿ hiah ê sio-bat, chīn-tiong tio̍h-boâ ê kò-jîn, bô ki-hoē chiū bián kóng, ū ki-hoē chiū sūn-soà ài siàu-liām in, kā in chhéng an, iū-koh che sī siá phoe ê sî, tī phoe-boé chū-jiân ê khoán-si̍t. Chóng-sī nā khoàⁿ chit tiuⁿ Í-hut-só͘ ê phoe, lóng bô kā sím-mi̍h lâng chhéng-an, kah-ná chhin-chhiūⁿ i bô sio-bat poàⁿ lâng. Koh khoàⁿ tē 1 chiuⁿ 15 chat kóng, “Thiaⁿ-kìⁿ lín tiong-kan……,” chit kù oē kah-nā sêng-siū phoe ê lâng kap Pó-lô chin chheⁿ-hūn ê khoán. èng-kai Pó-lô tio̍h kóng, “Chhim chai lín tiong-kan……” Chóng-sī hoán-tńg sī kóng thiaⁿ-kìⁿ nā-tiāⁿ. Khoàⁿ loē-iông, lóng bô kóng-khí tē-hng-tek ê sū-kiāⁿ, in-uī Pó-lô ê chē-chē tiuⁿ phoe, lóng ū koan-hē hit ê kàu-hoē sím-mi̍h chêng-hêng, he̍k-sī khoàn-bián, he̍k-sī chek-pī téng-téng. Tuì chit kuí tiám lâi khoàⁿ , chiū thang kóng chit tiuⁿ phoe, sī chi̍t tiuⁿ ê hoê-chiong, chiū-sī ài hō͘ Ló-tí-ka, Ko-lô-se, Í-hut-só͘ , í-ki̍p tī hū-kīn kî-û ê kàu-hoē saⁿ-kap tha̍k ê phoe. Só͘-í beh kā i kiò-chò “tuì Ló-tí-ka lâi ê phoe, “ iā sī bô chhò. Kó͘-chá ê kàu-hoē O-lī-sêng(オリデネス) bat kiò Í-hut-só͘ ê phoe chò Ló-tí-ka ê phoe, che sī uī-tio̍h án-ni.
Tng-sî ê Í-hut-só͘, sī A-sè-a tiōng-iàu ê po͘-thâu, iū-koh sī hit ê tē-hng Ki-tok-kàu ê kin-kù-tē. Só͘-í Pó-lô nā ēng chit tiuⁿ hoê-chiong hō͘ sió A-sè-a hū-kīn ê chèng kàu-hoē tha̍k, chiū kàu lō͘-boé chit tiuⁿ hoê-chiong lâi pó-chûn tī Í-hut-só͘ , che iā sī chū-jiân ê sū. uī-tio̍h chit tiuⁿ phoe pó-chûn tī-hia kú-kú, só͘-í āu-tāi ê lâng chheng chit tiuⁿ chò Í-hut-só͘ ê phoe, che sī ha̍p-lí ; tī āu-lâi chhau-siá ê lâng ke-thiⁿ hit kù “tiàm tī Í-hut-só͘,” che thang khoàⁿ sī chū-jiân ê kheng-hiòng.(Nā siat-sú “tiàm tī Í-hut-só͘” hit kù, tī goân siá-pún í-keng ū, chiū iā-sī Í-hut-só͘ hū-kīn chèng kàu-hoē ê chi̍t tiuⁿ hoê-chiong).
Taⁿ chit tiuⁿ Í-hut-só͘ ê phoe, sī sím-mi̍h lâng siá--ê? Lán tāi-ke lóng beh tuì chhuì ìn kóng, sī Pó-lô siá--ê. In-uī 1:1 , bêng-bêng kóng, “Pó-lô phoe kià hō͘……” Chin-chiàⁿ ū-iáⁿ ,chiàu chāi-lâi só͘ sìn, lóng sī án-ni. Chóng-sī tuì 18 sè-kí boé í-lâi, ū seⁿ-chhut Sèng-chheh phoe-phêng-tek gián-kiù, tuì chit khoán ê gián-kiù ê kiat-kó, chiū kóng, Bô tek-khak sī Pó-lô siá--ê, kiám-chhái sī sió A-sè-a tē-hng ê tiong-kan, ū hit hō thong-tat tiat-ha̍k-tek, chóng-kàu-tek kàu-hùn ê chi̍t ê kì-chiá, chiong Ko-lô-se ê phoe hóng hit ê bô͘-iūⁿ, siá chhut lâi ê chi̍t tiuⁿ phoe. Chhin-chhiūⁿ Moffatt , chiū-sī án-ni chú-tiuⁿ(uī-tio̍h choá-bīn ê koan-hē, bē thang thang pái Ko-lô-se kap Í-hut-só͘ tuì-chiò ê pió siá tī bûn-ha̍k khài-lūn 375 bīn kàu 381 bīn chiū siông-sè). Siáⁿ-sū kóng m̄-sī Pó-lô siá--ê, ū kuí-nā hāng ê lí-iû.
a) Kap Ko-lô-se ê phoe chin sio-siāng.
b) Tī phoe ê lāi-bīn(Í-hut-só͘), Pó-lô só͘ m̄-bat ēng ê jī, ū 44 jī(Moffatt)
c) Tī Pó-lô ê pa̍t tiuⁿ phoe, khah-siông sī hoán-tuì Iû-thài lâng ê phian-kiàn, iòng-hō͘ ĪN-pang lâng. Nā-sī chit tiuⁿ phoe só͘ kóng--ê, hoán-tńg sī chú-tiuⁿ iû-thài lâng ê te̍k-koân, ná chhin-chhiūⁿ thè Iû-thài lâng lâi piān-hō͘.
d) Tī phoe-nih só͘ hián-chhut ê Ki-tok-lūn sī chin hoat-ta̍t ê khoán, á-sī koan-hē kàu-hoē koan-liām, iā-sī án-ni. Tuì chit kuí-tiám lâi khoàⁿ , chiah kóng, Phah-sǹg m̄-sī Pó-lô siá--ê. Nā beh kóng Ki-tok-lūn kap kàu-hoē koan-liām ê hoat-ta̍t, thang siūⁿ sī tē-it sè-kí boé ê sán-bu̍t, chiū hit-sî Pó-lô í-keng lī-khui sè-kan lah. Nā beh siūⁿ Ko-lô-se kap Í-hut-só͘ ê luī-sū, siū kóng sī hóng hit ê bô͘-iūⁿ lâi siá--ê, che kiám-chhái iā bô tek-khak. In-uī Ko-lô-se kap Í-hut-só͘ ê só͘-chāi , sī chin chiap-kīn; uī-tio̍h chiap-kīn ê in-toaⁿ, kiám-chhái sū-chêng iā luī-tông, tì-kàu nn̄g tiuⁿ ê phoe ē luī-sū, che iā bô tek-khak. Tuì án-ni lâi khoàⁿ, chú-tiuⁿ Í-hut-só͘ ê phoe m̄-sī Pó-lô siá--ê, ū in siong-tong ê chèng-kù; chiū chú-tiuⁿ sī Pó-lô siá--ê, iā ū in ha̍p-lí-tek ê lí-iû.
Taⁿ chiap-soà sī ài lâi siūⁿ chit tiuⁿ phoe ê loē-iông, chiū-sī hit ê bo̍k-tek kap só͘ tiāⁿ-tio̍h ê in-toaⁿ sī sím-mi̍h.
(Thāi-sio̍k.)
漢羅（Ùi原文改寫）
以弗所的批
梁秀德
1941年2月671期 5-7
咱若讀歌羅西4章16節，就知保羅講，「閣恁著讀對Ló-tí-ka來的批」彼句話。佇遮所講，「Ló-tí-ka來的批」是甚物批，對古早以來濟濟學者講是以弗所的批。啥事按呢講？
若掀開聖冊，讀以弗所1：1 ，佇遐所記彼句「tiàm佇以弗所，」佇siāng早的寫本無彼句話，是kan-ta講，批寄予chiah 的聖徒……。又閣一項，就是保羅蹛佇遐3年久，又閣是真苦戰的生活(行傳20：31)；hōng-kiàm這時佇獄中閣較愛想遐的相識，盡忠著磨的個人，無機會就免講，有機會就順續愛數念in，共in請安，又閣這是寫批的時，佇批尾自然的款式。總是若看這張以弗所的批，攏無共甚物人請安，kah-ná親像伊無相識半人。閣看第1章15節講，「聽見恁中間……，」這句話kah若承受批的人佮保羅真生份 的款。應該保羅著講，「深知恁中間……」總是反轉是講聽見nā-tiāⁿ。看內容，攏無講起地方的的事件，因為保羅的濟濟張批，攏有關係彼个教會甚物情形，或是勸勉，或是責備等等。對這幾點來看，就通講這張批，是一張的回章，就是愛予Ló-tí-ka，歌羅西，以弗所，以及佇附近其餘的教會相佮讀的批。所以欲共伊叫做「對Ló-tí-ka來的批，」也是無錯。古早的教會O-lī-sêng(オリデネス)捌叫以弗所的批做Ló-tí-ka 的批，這是為著按呢。
當時的以弗所，是亞細亞重要的埠頭，又閣是彼个地方基督教的根據地。所以保羅若用這張回章予小亞細亞附近的眾教會讀，就到路尾這張回章來保存佇以弗所，這也是自然的事。為著這張批保存佇遐久久，所以後代的人稱這張做以弗所的批，這是合理；佇後來抄寫的人加添彼句「tiàm佇以弗所，」這通看是自然的傾向。(若設使「tiàm佇以弗所」彼句，佇原寫本已經有，就也是以弗所附近眾教會的一張回章)。
Taⁿ這張以弗所的批，是甚物人寫--ê？咱大家攏欲對喙應講，是保羅寫--ê。因為1：1 ，明明講，「保羅批寄予……」真正有影，照再來所信，攏是按呢。總是對18世紀尾以來，有生出聖冊批評的研究，對這款的研究的結果，就講，無的確是保羅寫--ê， kiám-chhái是小亞細亞地方的中間，有彼號通達哲學的，總教的教訓的一个記者，將歌羅西的批仿彼个模樣，寫出來的一張批。親像Moffatt ，就是按呢主張(為著紙面的關係，袂通通擺歌羅西佮以弗所對照的表寫佇文學概論375面到381面就詳細)。啥事講毋是保羅寫--ê，有幾若項的理由。
a)佮歌羅西的批真相像。
b)佇批的內面(以弗所)，保羅所毋捌用的字，有44 字(Moffatt)
c)佇保羅的別張批，較常是反對猶太人的偏見，擁護異邦人。若是這張批所講--ê，反轉是主張猶太人的特權，ná親像替猶太人來辯護。
d)佇批裡所顯出的基督論是真發達的款，抑是關係教會觀念，也是按呢。對這幾點來看，才講，拍算毋是保羅寫--ê。若欲講基督論佮教會觀念的發達，通想是第一世紀尾的產物，就彼時保羅已經離開世間lah。若欲想歌羅西佮以弗所的類似，受講是仿彼个模樣來寫--ê，這kiám-chhái也無的確。因為歌羅西佮以弗所的所在，是真接近；為著接近的因端，kiám-chhái事情也類同，致到兩張的批會類似事，這也無的確。對按呢來看，主張以弗所的批毋是保羅寫--ê，有in相當的證據；就主張是保羅寫--ê，也有in合理的的理由。
Taⁿ接續是愛來想這張批的內容，就是彼个目的佮所tiāⁿ著的因端是甚物。
(待續。)