那鴻的冊
Ná-hông ê chheh
文獻資訊
項目 | 資料 |
---|---|
作者 | 陳金然 Tân Kim-jiân |
卷期 | 台灣教會公報 |
卷期 | 第659號 |
日期 | 1940/2 |
頁數 | 3-6 |
白話字(原文數位化)
Ná-hông ê chheh
Tân Kim-jiân
194002 659 hō p.3-6
1.Ná-hông ì-sù sī an-uì ê lâng, i ê chheh sī sió sian-ti ê tē 7 pún, koan-hē i ê sū, Sèng-chheh lóng bô kì-chài, tī Kū-iok pa̍t-uī iā bô kì chit ê miâ, goā-tián II-su-la̍h 1:40 kap Iok-sek-hut ê chheh ū kì-chài. āu-lâi ê le̍k-sú-ka ū kóng-khí loā-chē lâng ū chit ê miâ, chhin-chhiūⁿ Iâ-so͘ ê iúⁿ-pē Iok-sek ê chó͘-sian iā ū chit ê miâ (Lō͘ 3:25). (Sin-iok sī chiàu kū hoan-e̍k--ê tha̍k chò Ná-ong) I sī I-le̍k-ko-su lâng, chit ê só͘-chāi sī tī toh-uī oh-tit chai, ū kuí-nā soat. 1) Cha̍p-la̍k sè kí í āu ū thoân-soat, kóng A-su̍t ê kéng-lāi ū Ki-tok-tô͘ teh toà ê chng-siā kiò-chò アルクス(Arukus), kóng tī hia ū Ná-hông ê bōng. 2) Tuì i siú siông-iōng ê tē-hng-miâ-Lī-pa-lùn, Ka-bi̍t, Pa-san 1:4-lâi khoàⁿ sī tī Pa-le̍k-su-thèng nih. a) Ka-pek-lông, in-uī ì-sù sī Ná-hông ê siâⁿ. b) Hiān-kim pak Ka li-li ê I-le̍k-ko-su. 3) Chóng-sī chiàu khoàⁿ Ná-hông ê ū-giân sī pak tiâu bia̍t-bô liáu-āu ê sū, koh iā ū hián-chhut Iû-thài lâng ê kháu-khì, 1:15 hoaⁿ-hí A-su̍t ê siū hêng-hoa̍t, uī-tio̍h Iû-tāi thò͘-chhut bān-tn̄g ê khì-iām 1:9-2:2. Só͘-í i sī lâm-pêng ê lâng, káⁿ sī tī Iû-tāi ê lâm-pō͘エリユチロポリス(Eleutheropolis).
-
Pún-su sī lūn Nî-nî-bî ê tāng tàN (1:1”be̍k-sī”goân-bûn ê ì-sù sī “tâng-tàⁿ”). Nā khoàⁿ loē-iông koh-khah thang chai sī lūn-khí Nî-nî-bî ê soe-pāi kàu-ke̍k 2:10-13. Tuì án-ni lán sió-khoá thang chai pún-su ê sî-tāi, 2:1 “Phò-hoāi ê chiūⁿ kàu lí ê bīn-chêng.” Che tāi-khài sī chí ū cheng-joē ê kun-peng lâi uî-khùn Nî-nî-bî ê chêng-hêng, chiàu le̍k-sú lâi khoàⁿ, tng-sî Nî-nî-bî ū nn̄g pái siū kong-táⁿ. 1) Chú-chêng 625 nî Bí-thài lâi kong-kek, chóng-sī tú-tio̍h pak-hoan Se-kó͘-thê lâng ê chhim-ji̍p chiū thè peng. 2) Chú-chêng 613 nî, chiū-sī ナボポラサル(Nabopolassar) só͘ chhoā Bí-thài kap Ka-le̍k-tí cheng-joē ê tāi-kun lah, chit pái ê kong-táⁿ Nî-nî-bî siū bia̍t-bô 612 B.C., (chāi-lâi lóng sī kóng Nî-nî-bî ê bia̍t-bô sī 606 B.C., chóng-sī chiàu choè-kīn ê khó-kó͘ ha̍k hoat-ku̍t ê kiat-kó chiū khak-tēng sī 612 B.C.). Tuì án-ni thang chai 661 B.C. (chit ê lio̍k-jī chiū-sī Chú-chêng ê ì-sù, í-āu siông-siông ài ēng) アシユルバニパル(Assurbanipar) kong-chhú Lô-a-bûn, kàu Nî-nî-bî bia̍t-bô ê tiong-kan só͘ ū ê ū-giân lah. Ū sian-seⁿ kóng sī 614 B.C. sí--ê.
-
Pún-su ê chú-tê chiū-sī Nî-nî-bî ê siū-bia̍t, ko-tiau Siōng-tè ê chèng-gī ê sèng-lī, kî-tiong 1:2-9 sī si, sī jī bó koa (tuì ァルタスtú sī Hi-pek-lâi jī-bó ê ê chi̍t poàⁿ), kî-û ê biô-siá iā chin hoa̍t-phoat. Só͘ ū sian-seⁿ kóng, “i ê oa̍h-tāng ê biô-siá, suí ê si ê piáu-hiān, tû Í-sài-a í-goā, bô lâng thang kap i saⁿ-pí.” Taⁿ lán lâi khoàⁿ i ê loē-iông.
Tê-thâu 1:1.
I. Iâ-hô-hoa ê siū-khì kap pò-siû 1:2-9.
II. Ū-giân Iû-tāi ê chín-kiù 1:12-15, 2:2.
III. Ū-giân Nî-nî-bî ê bia̍t-bô 1:10-11, 2:1, 3-3:19.
- Ū chai-ē ah 1:10-11, 2:1, 3-13.
1) Siat pháiⁿ kè-bô͘ kong-kek Iâ-hô-hoa 1:10,11, (ū lâng kóng sī chí Se-ná-ki-li̍p II Ông 18:13; Sài 36:1 í-hā).
2) Cheng-joē ê toā-kun-tuī 2:1,3-5).
3)Siâⁿ-lāi ê chhám-chōng 2:6-9.
4) Kiông-béng ê sai taⁿ tī tah-lo̍h? -Nî-nî-bî hong-hoè lah 2:10-13.
- Ū chai-ē ah, hō͘ lâng lâu hoeh ê siâⁿ 3:1-7.
3.Thí-chhiò ê koa 3:8-17.
1) Lí kiám ū khah-iâⁿ Lô-a-bûn? 3:8-10.
2) Lí iā beh bia̍t-bô 3:11-13.
3) Lí tio̍h pī-pān siū uî-khùn 3:14-17.
-
A-su̍t ông ah…… lí ê siong i bē hó 3:18,19. Si̍t-chāi ū piáu-hiān kuí 10 nî kan jîn-sim só͘ phāu ê gī-hún kap jia̍t-lia̍t chèng-gī pò-siû ê koan-liām lah. Lán m̄-thang khoàⁿ che chò iá-bân, in-uī chāi-tī in che sī chin ê Í-sek-lia̍t cheng-sîn.
-
Chiàu í-siōng lán só͘ tha̍k ê loē-iông lâi khoàⁿ, Ná-hông hêng-iông soán-bîn ê te̍k-kok A-su̍t kap Nî-nî-bî ê pha-hng hiah jia̍t-lia̍t, soà ū sian-seⁿ kóng i sī hoán-tuì í-chêng ê sian-ti. In-uī chí-ū hiâm te̍k-kok, thán-hō͘ pún-kok. Nā-sī í-chêng ê sian-ti ū ēng chèng-gī lâi phoe-phoàⁿ pún-kok ê choē-ok, soà ū-giân pún-kok ê soe-pāi. Chhin-chhiūⁿ:
Siōng-tè bô beh khoan-sù Í-sek-lia̍t Mô͘ 8:2; Sài 9:12, 17, 21, 10:4.
Siōng-tè bô koh hō͘ Í-sek-lia̍t siū-khó͘ Hông 1:12. Í-hā chí-ū kì Sèng-keng chat, chhiáⁿ hian Sèng-keng lâi tuì-chiò.
Hông 3:19-Bī 1:9 (Sài 1:5, 6; Hô 5:13).
3:7-Hô 11:5, 6; Sài 6:11.
2:11, 12, 3:1-3-Sài 5:25-30.
3:3-Mô͘ 8:3.
2:7, 3:10, 18-Mô͘ 6:7; Sài 5:13, 8:15; Bí 1:16.
3:10-Hô 13:16.
3:5 -Hô 2:10.
3:15-Hô 8:14, Sài 1:7, 5:24.
3:15-Mô͘ 7:17, 9:1, 4; Hô 11:5,6,13:16.
2:2, 9-Mô͘ 3:11, Hô 13:15, Sài 8:1-4.
3:17, 18-Hô 7:16, 13:10, Sài 3:2, 10:6.
3:12-Sài 28:4.
1:15-Sài 22:5-8.
Chiàu khoàⁿ chit khoán thán-hō hián-iông pún-kok ê su-siúⁿ, khah ē gêng-ha̍p peh-sèⁿ ê sim. In-uī peh-sèⁿ lóng sī chū-sìn pún-kok ê heng-liông, khoa-iāu pún-kok ê khiā-chāi. (khoàⁿ Sài 28:15, 9:10). Só͘-í ū sian-seⁿ chheng i chò bîn-chiòng ê ū-giân-chiá. Sīm-chì ū lâng kóng i ê sù-bēng, chiū-sī Iâ-lī-bí só͘ kiò-chò ké sian-ti ê sù-bēng, chāi tī iu kok ê Iâ-lī-bí lâi khoàⁿ, kiám-chhái Ná-hông sī heng-kok ê ū-giân-chiá.
Hông 1: 12-Iâ 35:17.
2: 1 - 22:27.
2: 8- 21:14.
3: 7- 22:7.
1:12, 15- 23:16, 17.
Chóng-sī chāi tī Ná-hông sī iáu ū koh-khah ko-siōng ê sù-bēng tī-teh.
- Chit-tia̍p ài lâi siūⁿ i ê kà-sī.
1) A-su̍t sī Siōng-tè siū-khì ê thuî, thòng-hūn ê koáiⁿ (Sài 10:5), beh chhe i kong-kek siâ-ok ê pang-kok. Hit-sî Í-sek-lia̍t poē-ge̍k Siōng-tè, só͘-í Siōng-tè ū ēng chit ki koáiⁿ lâi phah, lâi kà-sī, chóng-sī khó-sioh chit ki koáiⁿ soà kiau-ngō͘ poâⁿ-koè chú-koân (Sài 10:15) hòng-chhiòng su-io̍k kiâⁿ kiông-pō, chū-jiân siū Siōng-tè ê khì-sak, bia̍t-bô. Só͘-í lán tit-tio̍h Siōng-tè hoaⁿ-hí ēng lán ê sî, koh-khah tio̍h khiam-pi lâi ho̍k-chiông I ê chí-ì.
2) Le̍k-sú tī Siōng-tè ê chhiú-tiong teh sûn-khoân. Sat-má-lī-a poē-ge̍k, Siōng-tè ēng koáiⁿ lâi phah-chhuì 722 B.C., koáiⁿ-á chū-ko, poâⁿ-koè chú-koân, Siōng-tè khì-sak 612 B.C., che sī Ná-hông só͘ kéng-kò--ê, sī beh kéng-kò Iû-tāi, in-uī Iû-tāi nā m̄ hoán-hoé, iû-goân ē kiâⁿ siāng tiâu lō͘, Iû-tāi kèng-jiân bô hoán-hoé, 586 B.C. chiū bia̍t-bô.
3) Siōng-tè bē bú-bān-tit (Ka 6:7).”Ū chi̍t-ê tuì lí hia (A-su̍t) chhut-lâi,tô͘-bô kan-ok, siat pháiⁿ kè-bô͘, kong-kek Iâ-hô-hoa” (1:11).Che sī chí Se-ná-ki-li̍p (Sài 36:1-), si̍t-chāi ū bú-bān Siōng-tè, Siōng-tè, Siōng-tè chek-sî chhe sù-chiá phah-sí in 18 bān 5000 lâng (II Ông 19:25), in iáu-kú m̄-chai thang hoán-hoé. Taⁿ chiū bia̍t-bô lah!
4) Iâ-hô-hoa sī tò͘-khī ê Siōng-tè, …sī pò-siû koh toā siū-khì(1:2). Koat-toàn bô lia̍h ū choē--ê chò bô choē, chóng-sī Iâ-hô-hoa ê siū-khì, sī bô khoài siū-khì ê siū-khì, in-uī I ēng jîn-chû beh chhoā lâng hoán-hoé (Lô 2:4). Chiū-sī khoan-iông, m̄-ài ū lâng tîm-lûn, sī ài lâng lóng hoán-hoé (II Pí 3:9). “Iâ-hô-hoa sī hó, tī hoān-lān ê ji̍t, I chò oē-só͘, koh bat hiah ê oá-khò I ê lâng” (Hông 1:7). án-ni Siōng-tè ê siū-khì sī chèng-gī ê siū-khì, só͘-í pún-su só͘ kóng ap-pek lâng--ê ê bia̍t-bô tuì Hap-pa-kok ê būn-tê ū thê-kiong it-sî-tek ê kái-koat (āu-goe̍h chiah gián-kiù Hap-pa-kok).
5) A-su̍t kú-kú chò Iâ-hô-hoa ê peh-sèⁿ ê chìn-lō͘ ê that-gāi, i khak-sìn A-su̍t ê tó-hoāi sī hō͘ soán-bîn kiâⁿ tī in pún-lâi ê sù-bēng ê lō͘, chit ê sìn-liām sī kin-kù tī Siōng-tè ê tō-tek sè-kài chi-phoè ê sìn-liām, sī ū chiong-boa̍t-lūn-tek ê kè-ta̍t tī-teh. Kiau-ngō͘ ê lâng bô kú tek-khak tio̍h lim Siōng-tè siū-khì ê chiú-poe, siū ap-pek ê lâng chū-jiân chin kî-thāi chit hō Siōng-tè chèng-gī ê hián-hiān, put-tàn sī chèng-gī koan, sī tio̍h chìn chi̍t-pō͘ kàu tī Si̍p-jī-kè ê cheng-sîn lah.
* * * *
Chho͘-tāi Kàu-hoē ū siū Lô-má chèng-hú hām-hāi, hit-sî ū chi̍t ê jia̍t-sim ê Ki-tok-tô͘ kiò-chò Hu-lân-se-su Noh-lah (Francis Nola), ū siū tong-kio̍k ê chù-ì, ko͘-put-chiong tio̍h siám-pī bih tī tōng-khang lāi, tī-hia thèng-hāu Siōng-tè an-pâi. I ji̍p-khì liáu-āu, ū chi̍t chiah ti-tu tī hit ê chhuì-kháu ti̍t-ti̍t keⁿ si, keⁿ kàu oân-choân pau-ba̍t hit ê chhuì-kháu. I tuì lāi-bīn khoàⁿ-liáu chin sim-sek. Kî-biāu ah! Chit chiah ti-tu ū chín-kiù i ê sèⁿ-miā. In-uī lâng chhoē kàu chia beh lia̍h i ê sî, khoàⁿ-kìⁿ tōng-mn̂g ū ti-tu bāng, chiū kóng, Hu-lân-se-su Noh-lah phah-sǹg bô bih tī chit-lāi-bīn, chiū tuì pa̍t-uī khì chhoē, tuì án-ni i ū thoat-lī tuì-te̍k ê chhiú. Kàu āu-lâi i hoê-kò͘ chit chân, chiū kóng, “Siōng-tè nā uī lán, chiū ti-tu-bāng ia̍h chhin-chhiūⁿ thih-mn̂g, siâⁿ-chhiûⁿ ê ióng-chòng.”
漢羅(Ùi原文改寫)
那鴻的冊
陳金然
194002 659號 p.3-6
-
那鴻意思是安慰的人,伊的冊是小先知的第7本,關係伊的事,聖冊攏無記載,佇舊約別位也無記這个名,外典II I-su-la̍h 1:40佮約瑟-hut的冊有記載。後來的歷史家有講起偌濟人有這个名,親像耶穌的養爸約瑟的祖先也有這个名(路3:25)。(新約是照舊翻譯的讀做Ná-ong(hông))伊是伊勒歌斯人,這个所在是佇佗位僫得知,有幾若說。 1)十六世紀以後有傳說,講亞述的境內有基督徒咧蹛的庄社叫做アルクス(Arukus),講佇遐有那鴻的墓。2)對伊守賞用的地方名-黎巴嫩,迦密,巴珊1:4-來看是佇巴勒斯坦(Pa-le̍k-su-thèng)裡。a)迦百農,因為意思是那鴻的城。b)現今北Ka li-li的伊勒歌斯。3) 總是照看那鴻的預言是北朝滅無了後的事,閣也有顯出猶大人的口氣,1:15歡喜亞述的受刑罰,為著猶大吐出萬斷的氣焰1:9-2:2。所以伊是南爿的人,敢是猶大的南部エリユチロポリス(Eleutheropolis)。
-
本書是論尼尼微(Nî-nî-bî)的重擔(1:1「默示」原文的意思是「重擔」)。若看內容閣較通知是論起尼尼微的衰敗到極2:10-13。對按呢咱小可通知本書的時代,2:1 「破壞的上到你的面前。」這大概是指有精銳的軍兵來圍困尼尼微的情形,照歷史來看,當時尼尼微有兩擺受攻打。1)主前625年Bí-thài來攻擊,總是拄著北番西古提(Se-kó͘-thê)人的深入就退兵。2)主前613年,就是ナボポラサル(Nabopolassar)所chhoā Bí-thài佮迦勒底精銳的大軍啦,這擺的攻打尼尼微受滅無612 B.C.,(在來攏是講尼尼微的滅無是606 B.C.,總是照最近的考古學發掘的結果就確定是612 B.C.)。對按呢通知661 B.C.(這个lio̍k-jī就是主前的意思,以後常常愛用) アシユルバニパル(Assurbanipar)攻取挪亞們(Lô-a-bûn),到尼尼微滅無的中間所有的預言啦。有先生講是614 B.C.死的。
-
本書的主題就是尼尼微的受滅,高調上帝的正義的勝利,其中1:2-9是詩,是字母歌,(對ァルタス抵是希伯來字母的一半),其餘的描寫也真活潑。所有先生講,「伊的活動的描寫,媠的詩的表現,除以賽亞以外,無人通佮伊相比。」今咱來看伊的內容。
題頭1:1。
I. 耶和華的受氣佮報仇 1:2-9。
II. 預言猶大的拯救1:12-15,2:2。
III. 預言尼尼微的滅無1:10-11,2:1,3-3:19。
- 有災厄啊 1:10-11,2:1,3-13。
1) 設歹計謀攻擊耶和華 1:10,11,(有人講是指Se-ná-ki-li̍pII王18:13;賽 36:1以下)。
2) 精銳的大軍隊2:1,3-5)。
3) 城內的慘狀2:6-9。
4) 強猛的獅今佇佗落?-尼尼微荒廢啦2:10-13。
-
有災厄啊,予人流血的城3:1-7。
-
恥笑的歌3:8-17。
1) 你檢有較贏挪亞們?3:8-10。
2) 你也欲滅無3:11-13。
3) 你著備辦受圍困3:14-17。
-
亞述王啊……你的傷醫袂好3:18,19。實在有表現幾10年間仁心所抱的義忿佮熱烈正義報仇的觀念啦。咱毋通看這做野蠻,因為在佇in這是真的以色列精神。
-
照以上咱所讀的內容來看,那鴻形容選民的敵國亞述佮尼尼微的拋荒遐熱烈,紲有先生講伊是反對以前的先知。因為只有嫌敵國,袒護本國。若是以前的先知有用正義來批判本國的罪惡,紲預言本國的衰敗。親像:
上帝無欲寬恕以色列摩 8:2;賽 9:12,17,21,10:4。
上帝無閣予以色列受苦鴻1:12。以下只有記聖經節,請掀聖經來對照。
鴻3:19-未 1:9 (賽 1:5,6;何 5:13)。
3:7-何 11:5,6;賽 6:11。
2:11,12,3:1-3-賽 5:25-30。
3:3-摩 8:3。
2:7,3:10,18-Mô͘ 6:7;Sài 5:13,8:15;Bí 1:16。
3:10-Hô 13:16。
3:5 -Hô 2:10。
3:15-Hô 8:14,Sài 1:7,5:24。
3:15-Mô͘ 7:17,9:1,4;Hô 11:5,6,13:16。
2:2,9-Mô͘ 3:11,Hô 13:15,Sài 8:1-4。
3:17,18-Hô 7:16,13:10,Sài 3:2,10:6。
3:12-Sài 28:4。
1:15-Sài 22:5-8。
照看這款thán-hō顯揚本國的思想,較會迎合百姓的心。因為百姓攏是自信本國的興隆,誇耀本國的徛在。(看賽 28:15,9:10)。所以有先生稱伊做民眾的預言者。甚至有人講伊的使命,就是耶利米所叫做假先知的使命,在佇憂國的耶利米來看,檢采那鴻是興國的預言者。
鴻1:12-耶 35:17。
2:1 - 22:27。
2:8- 21:14。
3:7- 22:7。
1:12,15- 23:16,17。
總是在佇那鴻是猶有閣較高尚的使命佇咧。
- 這霎愛來想伊的教示。
1) 亞述是上帝受氣的槌,痛恨的柺(賽 10:5),欲差伊攻擊邪惡的邦國。彼時以色列悖逆上帝,所以上帝有用這支枴來拍,來教示,總是可惜這支枴紲驕傲盤過主權(賽 10:15)放縱私慾行強暴,自然受上帝的棄捒,滅無。所以咱得著上帝歡喜用咱的時,閣較著謙卑來服從伊的旨意。
2)歷史佇上帝的手中咧循環。撒馬利亞悖逆,上帝用枴來拍碎722 B.C.,柺仔主權,盤過主權,上帝棄捒612 B.C.,這是那鴻所警告的,是欲警告猶大,因為猶大若毋反悔,猶原的行siāng條路,猶大竟然無反悔,586 B.C.就滅無。
3)上帝袂侮慢得(加 6:7)。「有一个對你遐(亞述)出來,徒無奸惡,設歹計謀,攻擊耶和華」(1:11)。這是指Se-ná-ki-li̍p(賽 36:1-),實在有侮慢上帝,上帝,上帝即時差使者拍死in 18萬5000人(II王19:25),in猶過毋知通反悔。今就滅無啦!
4)耶和華是妒忌的上帝,…是報仇閣大受氣(1:2)。決斷無掠有罪的做無罪,總是耶和華的受氣,是無快受氣的受氣,因為伊用仁慈欲chhoā人反悔(羅 2:4)。就是寬容,毋愛有人沉淪,是愛人攏反悔(II比3:9)。「耶和華是好,佇患難的日,伊做衛所,閣捌遐的倚靠伊的人」(鴻1:7)。按呢上帝的受氣是正義的受氣,所以本書所講壓迫人的的滅無對哈巴谷的問題有提供一時tek的解決(後月才研究哈巴谷)。
5)亞述久久做耶和華的百姓的進路的窒礙,伊確信亞述的倒壞是予選民行佇in本來的使命的路,這个信念是根據佇上帝的道德世界支配的信念,是有終末論tek的價值佇咧。驕傲的人無久的確著啉上帝受氣的酒杯,受壓迫的人自然真期待這號上帝正義的顯現,不但是正義觀,是著進一步到佇十字架的精神啦。
* * * *
初代教會有受羅馬政府陷害,彼時有一个熱心的基督徒叫做Hu-lân-se-su Noh-lah (Francis Nola),有受當局的注意,孤不將著閃避覕佇洞空內,佇遐聽候上帝安排。伊入去了後,有一隻蜘蛛佇彼个喙口直直經絲,經到完全包密彼个喙口。伊對內面看了真心適。奇妙啊!這隻蜘蛛有拯救伊的性命。因為人揣到遮欲掠伊的時,看見洞門有蜘蛛網,就講,Hu-lân-se-su Noh-lah拍算無覕佇這內面,就對別位去揣,對按呢伊有脫離對敵的手。到後來伊回顧這層,就講,「上帝若為咱,就蜘蛛網亦親像鐵門,城牆的勇壯。」