新樓病院通訊
Sin-lâu Pēⁿ-īⁿ Thong-sìn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 黃永昌 N̂g Eńg-chhiong |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第658號 |
| 日期 | 1940/1 |
| 頁數 | 17-18 |
白話字（原文數位化）
Sin-lâu Pēⁿ-īⁿ Thong-sìn
Lūn Hì-iām ê Siông-sek
(N̂g Eńg-chhiong)
194001 658 hō p.17-18
Chit kuí-ji̍t pak-hong hut-jiân kàu, tāi-ke to kám-kak chin léng, hō͘ lán kiaⁿ-tio̍h. Tī chit khoán khì-hāu khoài piàn-oāⁿ ê sî, chē-chē lâng chin khoài koâⁿ-tio̍h, iā tuì ji̍p-tang khí, Hì-iām ê pēⁿ-lâng ē ná chē. Só͘-í phí-jîn ài siá tām-po̍h Hì-iām ê tāi-chì, ǹg-bāng ū khiàm-ēng ê sî thang chò chham-khó sī goá ê hoaⁿ-hí kap êng-kng.
Hì-iām sī chē-chē lâng só͘ kiaⁿ, chin guî-hiám ê toā chèng-thâu, it-tàn ke-lāi nā ū chi̍t lâng tio̍h chit khoán ê pēⁿ, chiū thong ke-lāi tio̍h-kip, kiaⁿ-hiâⁿ, hoân-ló, ta̍k-ji̍t to teh thèng-hāu jia̍t thè. Jia̍t boē thè ê sî, chē-chē lâng ài oāⁿ i-seng, ài koáⁿ-kín hó, in-uī chin kiaⁿ chit ê pēⁿ, che lóng sī jîn-chêng só͘ tì. Hì-iām ū chin koân ê jia̍t, chha-put-to 39 tō͘ chì 40 tō͘, ū sàu, iā heng-khám ē thiàⁿ, ū sî thiàⁿ kàu chhin-chhiūⁿ hì-lāi ū chiam teh chha̍k, iā chhoán-khuì chhoán lóng bē lī, heng-khám chhin-chhiūⁿ toā-tiâu soh khún ân teh, só͘-í sàu-tio̍h chin kan-khó͘, kai-chài nā phuì tām-po̍h thâm chhut-lâi chiū khah khuìⁿ-oa̍h. Thâm ê sek sī thô-sek thô-sek.
Cháiⁿ-iūⁿ ē chiah kan-khó͘? Chiū-sī pēⁿ-goân tī hì-nih, iā hit jiah hì chiū piàn tēng chhin-chhiūⁿ koaⁿ, soh-hong bē-ē ji̍p hit jiah hì, tú-tú chhin-chhiūⁿ phōng-song ê mî chìm tī chuí-nih, tio̍h keng-koè 2, 3 lé-pài, hit jiah chiah ē chiàu-kū koh hó. Só͘-í tī chit tiong-kan iok 8, 9 ji̍t kú jia̍t lóng bē thè. Jia̍t nā thè, chiū-sī pēⁿ teh-beh hó. Chóng-sī ū sî hit jiah pēⁿ-goân chiām-chiām toā-jiah, ū-sî kàu siang-pêng-hì lóng-chóng tēng-tēng, tī chia chiū bô lō͘ thang koh chhoán-khuì, lêng-hûn chiū lī-khui jio̍k-thé. Ū-sî hì teh piàn tēng, tì-kàu chó͘-tòng-tio̍h sim-chōng ê chò-kang, hō͘ sim-chōng chin soe-jio̍k, tì-kàu lóng bô la̍t soà tiām-khì. Ū-sî pēⁿ-goân ê to̍k-sò͘ piàn-kiâⁿ thong seng-khu, tì-kàu phòng-hong pak-tó͘ ná toā ê, hō͘ sim it-hoat bô la̍t. Chiàu chit ê pēⁿ-lí thang chai hì kap sim chin bô la̍t thang chò-kang,siat-sú lán nā kā hoān-chiá chhiau-chhe̍k tín-tāng, sī hō͘ sim kap hì it-hoat bô la̍t, sī guî-hiám ná kā i ke-thiⁿ guî-hiám.
Só͘-í nā ū lâng tio̍h Hì-iām (1) Lán tio̍h chiàu-kò͘ hō͘ i m̄-thang tín-tāng sī tē-it iàu-kín (絕對安靜第一). (2) Pâng-keng-lāi tio̍h khí hoé-lô͘ chhāi kún-chuí,ū chuí-ian thang hō͘ chhù-lāi ê khong-khì khah sio-lō, iā tio̍h ē kì-tit oāⁿ sin ê khong-khì, mn̂g, thang-á m̄-thang koaiⁿ kàu ba̍t chiuh-chiuh (清新な温かい空氣).
(3) ài hō͘ heng-khám the khah koân.
(4) Sio ê gû-leng, ke-thng, ū chû-ióng ê thng-thâu tio̍h hō͘ i lim, oh siau-hoà ê iû, tēng ê mi̍h m̄-thang hō͘ i, chiú tām-po̍h hō͘ i lim sī hó (温かい流動食).
(5) Thun-lún thèng-hāu jia̍t thè (忍耐).
(6) Sìn-nāi i-seng ê siat-hoat (信賴).
Chiah ê chiàu-kò͘-hoat bián kóng sī pang-chān tī-liâu ū hó kiat-kó. Chit-khoán ê Hì-iām sī ióng-ióng bô phoà-pīⁿ ê lâng tuì koâⁿ-tio̍h lâi khí--ê, sī ngó͘-gû-jiân, sī kip sèng hì-iām. Sio̍k tī chit khoán ê Hì-iām hó ê lâng chin-chē. Chóng-sī nā pêng-sò͘ ū pēⁿ chiah koh jiám-tio̍h Hì-iām chiū ke chin guî-hiám. Chhin-chhiūⁿ goā-kho toā chhiú-su̍t ê 2, 3 ji̍t āu, hut-jiân-kan khí Hì-iām, á-sī tn̂g-á-pēⁿ soà kâⁿ Hì-iām, á-sī Hì-lô ê lâng jiám-tio̍h Hì-iām, á-sī seng-khu ū lia̍p-á ū hoat-hông ê sî koh khí Hì-iām, á-sī ū-sin tī bó-the jiám-tio̍h Hì-iām, á-sī chhut-phia̍h āu khí Hì-iām, á sī siū-phah ū siong tī hì-pō͘ āu-lâi khí Hì-iām, í-siōng tī chióng-chióng ū pēⁿ ê sî koh ha̍p-pèng (合併) Hì-iām ê sî si̍t-chāi sī chin guî-hiám. Tuì chit khoán ê pēⁿ-lâng i-seng bián kóng tio̍h ēng chin-chē sim-sîn lâi i-tī, chóng-sī hit ê kong-lô khah-siông sī chió. Nā tú-tio̍h chit khoán kéng-gū chiū ê chai lâng ê loán-jio̍k kàu cháiⁿ-iūⁿ. Koh m̄-nā án-nī, Hi-iām ū sî hó liáu soà piàn Hì-eng, khiok Hì-iām kap Hì-eng chê-chê hoat, á-sī Hì-iām iáu-boē hó ê sî kâⁿ Hì-eng sī bô it-tēng, nā án-ni bián kóng sī ke chi̍t hāng guî-hiám. Nā ū Hì-eng ê sî, bián kóng tio̍h ēng goā-kho ê hoat-tō͘ lâi táⁿ-tia̍p, m̄ thang sit-lo̍h chhiú-su̍t ê ki-hoē sī choè iàu-kín. Chē-chē lâng iáu chin kiaⁿ chhiú-su̍t, chóng-sī it-tàn tú-tio̍h Hì-eng, nā bô chhiú-su̍t chiū í-goā lóng bô hoat-tō͘ thang táⁿ-tia̍p. Nā bô chhiú-su̍t chiū tio̍h ǹg-bāng lâng (膿) tuì chhiù-nih phuì chhut--lâi, nā án-ni hì tio̍h ū phoà-khang, ū lō͘ thang hō͘ lâng thàu tuì chhuì-nih khì, chiah ē tàng phuì chhut--lâi. Só͘-í nā bô chhiú-su̍t beh ǹg-bāng hó sī kan-ta oá-khò chit tiâu lō͘, hán-hán-á ū lâng tú-tio̍h án-ni bô chhiú-su̍t tit-tio̍h hó, chóng-sī che sī chin bô poh ê tāi-chì. Chhian-bān m̄-thang án-ni chò.
Tē-it hó, chiū-sī Hì-iām ê chho͘-kî chiàu téng-chām só͘ siá ê chiàu-kò͘-hoat hō͘ Hì-iām hó khí-lâi bô kâⁿ Hì-eng chiah sī lí-sióng. Bián kóng tuì chit-khoán khì-hāu put-sūn tio̍h sè-jī chiàu-kò͘, m̄-thang koâⁿ-tio̍h lâi khí Hì-iām.
Bān-it nā tú-tio̍h ki-hoē ài chiàu-kò͘ Hì-iām ê lâng, chiah chiong só͘ siá chò chham-khó, nā ē tàng hō͘ tha̍k ê lâng tit-tio̍h lī-ek sī phí-jîn ê hok-khì.
漢羅（Ùi原文改寫）
新樓病院通訊
論肺炎的常識
(黃永昌)
194001 658號 p.17-18
這幾日北風忽然到，大家都感覺真冷，予咱驚著。佇這款氣候快變換的時，濟濟人真快寒著，也對入冬起，肺炎的病人會那濟。所以鄙人愛寫淡薄肺炎的代誌，向望有欠用的時通做參考是我的歡喜佮榮光。
肺炎是濟濟人所驚，真危險的大症頭，一旦家內若有一人著這款的病，就通家內著急，驚惶，煩惱，逐日都咧聽候熱退。熱袂退的時，濟濟人愛換醫生，愛趕緊好，因為真驚這個病，這攏是人情所致。肺炎有真懸的熱，差不多39度至40度，有嗽，也胸坎會疼，有時疼到親像肺內有針咧鑿，也喘氣喘攏袂離，胸坎親像大條索綑ân咧，所以掃著真艱苦，佳哉若phuì淡薄痰出來就較快活。痰的色是土色土色。
怎樣會遮艱苦？就是病源佇肺裡，也彼跡肺就變硬親像肝，soh-hong袂會入彼跡肺，拄拄親像蓬鬆的棉浸佇水裡，著經過2，3禮拜，彼跡才會照舊閣好。所以佇這中間約8，9日久熱攏袂退。熱若替，就是病咧欲好。總是有時彼跡病源漸漸大跡，有時到雙爿肺攏總硬硬，佇遮就無路通閣喘氣，靈魂就離開肉體。有時肺咧變硬，致到阻擋著心臟的做工，予心臟真衰弱，致到攏無力紲恬去。有時病源的毒素遍行通身軀，致到膨風腹肚那大的，予心益發無力。照這個病理通知肺佮心真無力通做工，設使咱若共患者搜摵振動，是予心佮肺益發無力，是危險那共伊加添危險。
所以若有人著肺炎(1)咱著照顧予伊毋通振動是第一要緊(絕對安靜第一)。(2)房間內著起火爐chhāi滾水，有水煙通予厝內的空氣較燒烙，也著會記得換新的空氣，門，窗仔毋通關到密chiuh-chiuh (清新な温かい空氣)。
(3)愛予胸坎撐(the)較懸。
(4) 燒的牛奶，雞湯，有chû養的湯頭著予伊啉，僫消化的油，硬的物毋通予伊，酒淡薄予伊啉是好(温かい流動食)。
(5)吞忍聽候熱替(忍耐)。
(6)信賴醫生的設法(信賴)。
遮的照顧法免講是幫贊治療有好結果。這款的肺炎是勇勇無破病的人對寒著來起的，是ngó͘-gû-jiân，是急性肺炎。屬佇這款的肺炎好的人真濟。總是若平素有病才閣染著肺炎就加真危險。親像外科大手術的2，3日後，忽然間起肺炎，抑是腸仔病紲kâⁿ肺炎，抑是肺癆的人染著肺炎，抑是身軀有粒仔有發癀的時閣起肺炎，仔是有身佇母胎染著肺炎，抑是出癖後起肺炎，仔是受拍有傷佇肺部後來起肺炎，以上佇種種有病的時閣合併肺炎的時實在是真危險。對這款的病人醫生免講著用真濟心神來醫治，總是彼個功勞較常是少。若拄著這款境遇就的知人的軟弱到怎樣。閣毋但按呢，肺炎有時好了紲變肺癰，卻肺炎佮肺癰齊齊發，抑是肺炎猶袂好的時kâⁿ肺癰是無一定，若按呢免講是加一項危險。若有肺癰的時，免講著用外科的法度來打揲，毋通失落手術的機會是做要緊。濟濟人猶真驚手術，總是一旦拄著肺癰，若無手術就以外攏無法度通打揲。若無手術就著向望膿對喙裡phuì出來，若按呢肺著有破孔，有路通予人透對喙裡去，才會當phuì出來。所以若無手術欲向望好是干焦倚靠這條路，罕罕仔有人拄著按呢無手術得著好，總是這是真無poh的代誌。千萬毋通按呢做。
第一好，就是肺炎的初期照頂層所寫的照顧發予肺炎好起來無含肺癰才是理想。免講對這款氣候不順著細膩照顧，毋通含著來起肺炎。
萬一若拄著機會愛照顧肺炎的人，才將所寫做參考，若會當予讀的人得著利益是鄙人的福氣。