以弗所的批
Í-hut-só͘ ê Phoe
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 梁秀德 Niû Siù-tek |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第658號 |
| 日期 | 1940/1 |
| 頁數 | 3-5 |
白話字（原文數位化）
Í-hut-só͘ ê Phoe
Niû Siù-tek
1940.01 658 hō p.3-5
Taⁿ kóng kàu chia, chiū tio̍h siūⁿ iáu koh chi̍t-bīn ê chú-tiuⁿ , chiū-sī kóng, Pó-lô tī Í-hut-só͘ ê ga̍k-tiong siá--ê, chiū-sī Hui-lī-bûn, Ko-lô-se kap Í-hut-só͘ chit 3 tiuⁿ ê phoe. Chú-tiuⁿ chit-bīn ê sian-siⁿ ,in sī kóng sím-mi̍h lí-iû?
1) Chit 3 tiuⁿ ê phoe, lóng ū saⁿ koan-liân, ū chióng-chióng bi̍t-chiap ê koan-hē tī-teh, nā siat-sú hit tiong-kan ê chi̍t-tiuⁿ, sī tī Í-hut-só͘ siá--ê, chiū chū-jiân kî-û--ê, iā thang kā sêng-jīn sī án-ni.
2) Tī Hui-lī-bûn ê phoe-tiong, Pó-lô ū kā Hui-lī-bûn kóng, “Tio̍h pī-pān só͘-chāi hō͘ goá toà” (22 chat). Chit kù oē, thiaⁿ--tio̍h chin chū-jiân, ná chhin-chhiūⁿ bêng-bêng chai tī bîn-á-ji̍t à-sī koh 2, 3 ji̍t, goá beh siū tháu- pàng, beh khì kìⁿ. lí ê bīn, kap lí kóng chē-chē oē, iū-koh goá sī lāu-lâng, koh khiàm-ēng an-chēng ê tiûⁿ-só͘, só͘-í tio̍h pī-pān só͘ chāi hō͘ goá toà. chhin-chhiūⁿ chit khoán ê chêng-hêng lâi lóng, chiū nā beh siūⁿ sī tī hit ê 1000 goā eng-lí hn̄g-hn̄g ê Lô-má siâⁿ lâi kóng ê oē, chin-chiàⁿ sī khah oh siūⁿ, m̄-ta̍t-tio̍h kā siūⁿ sī pêⁿ-pêⁿ tī sió A-sè-a ê po͘-thâu Í-hut-só͘ siá--ê, sī ke̍k chū-jiân ê khoán. In-uī Pó-lô ū khǹg oán-tāi ê kè-e̍k tī-teh, chiū-sī i nā khì Lô-má ê sî, beh soà khì Sū-pan-ngá thoân tō-lí (Lô-má 15:22－29). Kì-jiân ū chit ê toā kè-e̍k, chiū nā siat-sú kó-jiân tī Lô-má ê kaⁿ-ga̍k lâi siū tháu-pàng, kiám ū pàng-sak oán-tāi ê kè-e̍k, kan-ta lâi khì hit ê sió A-sè-a ê chi̍t ê sió to͘-chhī hóng-mn̄g Hui-lī-bûn mah? Che si̍t-chāi iā-sī oh sìn. Só͘ nā khoàⁿ chò tī Í-hut-só͘ ê kaⁿ-ga̍k, chiū put-chí ha̍p ì-gī.
3) Koan-hē Ko-lô-se ê kīn-hóng, Pó-lô ná chhin-chhiūⁿ chin chai-iáⁿ ê khoán. Beh siat-sú sī tī Lô-má, chiū boē hiah bêng-pe̍k. Ko-lô-se 4:13 só͘ kóng ê oē, put-chí piáu-bêng Ko-lô-se ê só͘-chāi, pí-kàu-tek sī tī kīn-kīn ê khoán. iū-koh tī Hui-lī-bûn kap Ko-lô-se ê phoe--nih, só͘ thê-khí ê lâng: Í-pa-hut, A-lí-ta̍t-kó͘, Lō͘-ka, Má-khó, Tí-má chiah ê, put-chí kap Í-hut-só͘ ū bi̍t-chiap ê koan-hē. Í-hut-só͘ ê phoe, sui-jiân bô tú-tú sī kià hō͘ Í-hut-só͘, iáu-kú sī chit-tiuⁿ kià hō A-sè-a tē-hng chèng kàu-hoē ê hoê-chiong, chiàu ハルナツク kóng, Pó-lô kià hō͘ Ló-tí-kà ê phoe, liōng-pit káⁿ-sī chit-tiuⁿ. khoàⁿ chit ê chêng-hêng, chiū kóng chit 3 tiuⁿ phoe, sī tī I-hut-só͘ ê ga̍k-tiong siá--ê,iā sī chi̍t ê lí-iû.
4) Koan-hē O-nî-se-bó ê kì-sū (Ko-lô-se 4:9, kap Hui-lī-bûn). O-nî-se-bó sī chi̍t ê lô-châi, i ū thau-the̍h chú-lâng ê chîⁿ tô-cháu. Ū tú-tio̍h Pó-lô, ū tuì Pó-lô tit-tio̍h-kiù, iā āu-lâi Pó-lô ū kiò i tńg-khì. Chit ê O-nî-se-bó nā siat-sú sī cháu kàu．Lô-má, chiū tuì tng-sî ê kau-thong lâi khoàⁿ, thài ū hiah-nih pêng-an thang kàu-uī? iū-koh tī lō͘-tiong thài boē khì hō͘ koaⁿ-hiàn lia̍h-tio̍h? iū-koh lō͘-tô sī 1000 goā eng-lí, kiám ū hiah chē ê chîⁿ thang chò huì-iōng?
Che sī tuì tē-lí-tek ê koan-chhat lâi khoàⁿ. Sui-jiân Lô-má sī toā to͘-chhī, iáu-kú I-hut-só͘ iā bô su. Í-hut-só͘ kàu Ko-lô-se sī 170 eng-lí ê hn̄g, chò lô-châi ê O-nî-se-bo, liōng-pit-só͘ chai ê to͘-chhī, chiū-sī Í-hut-só͘ nā-tiāⁿ. Só͘ kóng tī Í-hut-só͘ sī khah chū-jiân ê khoán.
Taⁿ í-siōng só͘ hóng--ê, sī Í-hut-só͘ soat ê tāi-lio̍k. Chóng-sī chiàu lán kin-ná-ji̍t tuì chit ê sin ha̍k-soat, beh lâi khoàⁿ chò cháiⁿ-iūⁿ? Chhiáⁿ lán koh sió-khoá lâi kā siūⁿ chit-ê. Khiok ū chē-chē hong-bīn thang piān-pok á-sī ké-bêng, chóng-sī in-uī choá-bīn ê koan-hē, goá chí-ū ài tuì 4 tiám lâi kán-tan soat-bêng chiū hó.
1.Siū hoān-lān ê būn-tê
Koan-hē Pó-lô tī Í-hut-só͘ siū koaiⁿ-kaⁿ ê sū, chú-tiuⁿ Í-hut-só͘ soat ê sian-siⁿ só͘ ín ê chèng-kù, si̍t-chāi bô kàu-gia̍h thang chò khak-chèng. Pó-lô tī Í-hut-só͘ 3 nî kú ê thoân-tō tiong, kiám-chhái bat tī-hia siū koaiⁿ-kaⁿ, che iā bô tek-khak. Chóng-sī bô ū sím-mi̍h chèng-kù thang chèng-bêng ga̍k-tiong su-hān sī tī Í-hut-só͘ siá--ê. Tī Í-hut-só͘ sui-jiân ū Pó-lô ê ga̍k-sià, chóng-sī hit ê kiàn-tiok-bu̍t, tuì hiān-sî ê kó͘-chek lâi koan-chhat khí lâi, chin-chiàⁿ sī bô ha̍p tī kaⁿ-ga̍k ê só͘-chāi. Pó-lô ū kóng tī Í-hut-só͘ kap iá-siù saⁿ-phah, che sī teh piáu-bêng cheng-sîn-tek ê khó͘-thàng, ná chhin-chhiūⁿ I-ngá-tiû (Ignatius) kià phoe hō͘ Lô-má lâng ê phoe tiong, kóng-khí kap iá-siù sio-phah ê oē,iû-goân sī cheng-sîn-tek ê ì-gī.
iū-koh Pó-lô kóng “tī A-sè-a só͘ tú-tio̍h ê hoān-lān”(II Lîm 1:8) hit kù, bô tú-tú sī koaiⁿ-kaⁿ ê ì-sù. Kiám-chhái thang kóng phoà-pēⁿ á-sī chhin-chhiūⁿ Hēng-toān 19:23－41 só͘ kì ê kì-sū hit ê hoān-lān. Pó-lô tī Bí-lī-to͘ kap Í-hut-só͘ ê tiúⁿ-ló saⁿ-sî ê oē, iā bô kóng-khí i koaiⁿ-kaⁿ ê sū. Lán m̄-káⁿ kóng Pó-lô tī Í-hut-só͘ bô hō͘ lâng koaiⁿ-kaⁿ; nā siat-sú ū, ún-tàng sī té sî-kan--ê, bô kàu-gia̍h thang hō͘ i siá ga̍k-tiong su-hān ê tn̂g kî-kan, só͘-í Í-hut-só͘ soat, lán iáu-boē thang khak-sìn.
2.Koan-hē O-nî-se-bó ê sū
O-nî-se-bó beh tô-cháu kàu Lô-má ê sū, m̄-sī hiah oh-tit ê būn-tê, in-uī pí-kàu Í-hut-só͘, hoán-tńg khah an-ún. Nā tī Í-hut-só͘, kiám-chhái khoài-khoài hō͘ lâng chhoē-tio̍h. iū-koh tng-sî ê kau-thong, sī chin lī-piān, ná sio̍k-gú kóng, “Ta̍k tiâu lō͘ thàu Lô-má.” Só͘-í O-nî-se-bó beh kàu Lô-má sī khoài-khoài. Hui-lī-bûn ê phoe tiong kóng, Nî-lāu ê Pó-lô, nā khoàⁿ chò tī Lô-má ê Pó-lô, sī khah ha̍p ì-sù.
3.ĪN-toan su-siúⁿ ê būn-tê
Tī Ko-lô-se kap Í-hut-só͘ ê phoe--nih, ū thê-khí īⁿ-toan su-siúⁿ chhim-ji̍p kàu-hoē ê sū. Chit khoán ê būn-tê, m̄-sī tī kiàn-siat kàu-hoē ê tng-sî, sī tī kàu-hoē í-keng hoat-ta̍t ê liáu-āu. Khoàⁿ hit ê phoe só͘ siá ê sū, chiū chai sī í-keng chin hoat-ta̍t ê sî lah. Só͘-í thang kóng, m̄-sī Pó-lô tī i thoân-tō tiong chū-chāi Í-hut-só͘ ê sî lâi siá--ê, che sī bêng lah. iū-koh nā siat-sú Í-hut-só͘ ê phoe sī tī Í-hut-só͘ lâi siá--ê,siáⁿ-sū bô siū phoe ê lâng ê miâ? Koh Í-hut-só͘ ê phoe--nih, sī piáu-bêng kàu-hoē chì-siōng chú-gī ê su-siúⁿ, che koh-khah thang hō͘ lán chai, sī Pó-lô toà tī Lô-má ê seng-oa̍h, só͘ tit-tio̍h ê éng-hióng lah.
- Koan-hē toê-iân ê sū
Í-hut-só͘ soat ê li̍p-lūn, tē-it ke̍k-le̍k chú-tiuⁿ--ê, chiū-sī Hui-li̍p-pí ê phoe. Chóng-sī chiàu モバツト(Moffatt), só͘ kóng, Pó-lô tī Í-hut-só͘ chāi-chū ê chêng-āu, i ū uī-tio̍h sàn-hiong ê sìn-tô͘ lâi bō͘-chi̍p chîⁿ. Tī chit ê sî-tāi ê phoe, chhin-chhiūⁿ Ko-lîm-to chiân-hō͘-su á-sī Lô-má ê phoe, lóng ū teh kóng-khí kan-sia̍p toê-iân ê tāi-chì, si̍t-chāi Pó-lô uī-tio̍h toê-iân chin phah-piàⁿ. Nā siat-sú Hui-li̍p-pí ê phoe sī tī chit ê sî-hāu lâi siá--ê, ún-tàng iā sī beh kóng-khí toê-iân ê sū. Chóng-sī sū-si̍t-siōng, lóng bô kóng sím-mi̍h. Só͘-í Í-hut-só͘ soat, chí-ū sī chi̍t ê sin ha̍k-soat, iáu bô kàu-gia̍h thang sìn.
Í-siōng tuì chit kuí tiám lâi siūⁿ, chiū ga̍k-tiong su-hān ê būn-tê, iáu sī Lô-má soat khah kiông,khah ū thang sìn ê chèng-kù tī-teh. (Thāi-sio̍k)
漢羅（Ùi原文改寫）
以弗所的批
梁秀德
1940.01 658號 p.3-5
今講到遮，就著想猶閣一面的主張，就是講，保羅佇以弗所的獄中寫的，就是腓立門，歌羅西佮以弗所這3張的批。主張這面的先生，in是講啥物理由？
1)這3張的批，攏有相關連，有種種密接的關係佇咧，若設使彼中間的一張，是佇以弗所寫的，就自然其餘的，也通共承認是按呢。
2)佇腓立門的批中，保羅有共腓立門講，「著備辦所在予我蹛」(22節)。這句話，聽著真自然，若親像明明知佇明仔日à是閣2，3日，我欲受敨放，欲去見。你的面，佮你講濟濟話，又閣我是老人，閣欠用安靜的場所，所以著備辦所在予我蹛。親像這款的情形來攏，就若欲想是佇彼個1000外英哩遠遠的羅馬城來講的話，真正是較僫想，毋值著共想是平平佇小亞細亞的埠頭以弗所寫的，是極自然的款。因為保羅有囥遠大的計畫佇咧，就是伊若去羅馬的時，欲紲去Sū-pan-ngá傳道理(羅馬15：22－29)。既然有這的大計畫，就若設使果然佇羅馬的監獄來受敨放，檢有放拺遠大的計畫，干焦來去彼個小亞細亞的一個小都市訪問腓立門嘛？這實在也是僫信。所若看做佇以弗所的監獄，就不止合意義。
3)關係歌羅西的近況，保羅若親像真知影的款。欲設使是佇羅馬，就袂遐明白。歌羅西4：13所講的話，不止表明歌羅西的所在，比較的是佇近近的款。又閣佇腓立門佮歌羅西的批裡，所提起的人：以巴弗，A-lí-ta̍t-kó͘，路加，馬可，Tí-má遮的，不止佮以弗所有密接的關係。以弗所的批，雖然無拄拄是寄予以弗所，猶過是這張寄予亞細亞地方眾教會的hoê-chiong，照ハルナツク講，保羅寄予Ló-tí-kà的批，量必敢是這張。看這個情形，就講這3張批，是佇以弗所的獄中寫的，也是一個理由。
4)關係阿尼西母的記事(歌羅西4：9，佮腓立門)。阿尼西母是一個奴才，伊有偷提主人的錢逃走。有拄著保羅，有對保羅得著救，也後來保羅有叫伊轉去。這個阿尼西母若設使是走到．羅馬，就對當時的交通來看，汰有遐爾平安通到位？又閣佇路中汰袂去予官憲掠著？又閣路途是1000外英哩，檢有遐濟的錢通做費用？這是對地理的的觀察來看。雖然羅馬是大都市，猶過以弗所也無輸。以弗所到歌羅西是170英哩遠，做奴才的阿尼西母，量必所知的都市，就是以弗所若定。所講佇以弗所是較自然的款。
Taⁿ以上所訪的，是以弗所說的大略。總是照咱今仔日對這個新學說，欲來看做怎樣？請咱閣小可來共想這個。卻有濟濟方面通辯駁抑是解明，總是因為紙面的關係，我只有愛對4點來簡單說明就好。
- 受患難的問題
關係保羅佇以弗所受關監的事，主張以弗所說的先生所引的證據，實在無夠額通做確證。保羅佇以弗所3年久的傳道中，檢采捌佇遐受關監，這也無的確。總是無有啥物證據通證明獄中書hān是佇以弗所寫的。佇以弗所雖然有保羅的獄舍，總是彼個建築物，對現時的古蹟來觀察起來，真正是無合佇監獄的所在。保羅有講佇以弗所佮野獸相拍，這是咧表明精神tek的苦痛，若親像I-ngá-tiû (Ignatius)寄批予羅馬人的批中，講起佮野獸相拍的話，猶原是精神tek的意義。
又閣保羅講「佇亞細亞所拄著的患難」(II林1：8)彼句，無拄拄是關監的意思。檢采通講破病抑是親像行傳 19：23－41所記的記事彼個患難。保羅佇Bí-lī-to͘佮以弗所的長老相辭的話，也無講起伊關監的事。咱毋敢講保羅佇以弗所無予人關監；若設使有，穩當是短時間的，無夠額通予伊寫獄中書hān的長期間，所以以弗所說，咱猶袂通確信。
- 關係阿尼西母的事
阿尼西母欲逃走到羅馬的事，毋是遐僫得的問題，因為比較以弗所，反轉較安穩。若佇以弗所，檢采快快予人揣著。又閣當時的交通，是真利便，若俗語講，「逐條路透羅馬。」所以阿尼西母欲到羅馬是快快。腓立門的批中講，年老的保羅，若看做佇羅馬的保羅，是較合意思。
- 異端思想的問題
佇歌羅西佮以弗所的批裡，有提起異端思想深入教會的事。這款的問題，毋是佇建設教會的當時，是佇教會已經發達的了後。看彼個批所寫的事，就知是已經真發達的時啦。所以通講，毋是保羅佇伊傳道中自在以弗所的時來寫的，這是明啦。又閣若設使以弗所的批是佇以弗所來寫的，啥事無受批的人的名？閣以弗所的批裡，是表明教會至上主義的思想，這閣較通予咱知，是保羅蹛佇羅馬的生活，所得著的影響啦。
- 關係地緣的事
以弗所說的立論，第一極力主張的，就是腓立比的批。總是照モバツト(Moffatt)，所講，保羅佇以弗所在住的前後，伊有為著sòng-hiong的信徒來募集錢。佇這個時代的批，親像哥林多前後書抑是羅馬的批，攏有teh講起干涉地緣的代誌，實在保羅為著地緣真拍拚。若設使腓立比的批是佇這個時候來寫的，穩當也是欲講起地緣的事。總是事實上，攏無講啥物。所以以弗所說，只有是一個新學說，猶無夠額通信。
以上對這幾點來想，就獄中書hān的問題，猶是羅馬說較強，較有通信的證據佇咧。(待續)