結核病
Kiat-hut2-pēⁿ
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳鳩水 Tân Khiu-suí |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第597卷 |
| 日期 | 1934/12 |
| 頁數 | 12-13 |
白話字（原文數位化）
Kiat-hu̍t-pēⁿ
(Chiap 11 goe̍h tē 12 bīn).
(Tân Khiu-suí)
- 12, no. 597, pp. 12-13
乙. Heng-mo̍h-iōm[sic.]
Siang-pêng ê hì ê goā-bīn lóng ū heng-mo̍h khàm-teh. Chit ê heng-mo̍h tī heng ê lāi-bīn, ū nn̄g-têng sio-oá, chi̍t têng liâm tī hia̍p-kut-lāi ê kut-bah kap hoâiⁿ-keh-mo̍h; iā chi̍t-têng pau hì-chōng. Chiah ê mo̍h, kiò-choè heng-mo̍h. Tī chit nn̄g-têng ê tiong-kan, ū tām-po̍h chhin-chhiūⁿ chuí ê khoán, miâ kiò-choè heng-mo̍h-e̍k, lâi pang-chān hì ho͘-khip khah iông-īⁿ lâi tín-tāng. Heng-khám kap pak-tó͘ ê tiong-ng, ū chi̍t-têng mo̍h keh-teh, hō-choè hoâiⁿ-keh-mo̍h; sim kap hì tiàm tī i ê téng-bīn. Hoâiⁿ-keh-mo̍h ê tiong-ng sī chhin-chhiūⁿ jīm-tài ê khoán-sit; piⁿ-thâu sī píⁿ-píⁿ ê kin, oē chhun kiu, uî tī hia̍p-ē-ni̍h. Hit ê kin-bah nā chhun, hoâiⁿ-keh-mo̍h tuì téng-bīn phòng-khí-lâi, heng-khám chiū khah sè, i ê kin-bah nā kiu, chiū hoâiⁿ-keh-mo̍h lo̍h kē, heng-khám khah toā.
Lán lâng ho͘-khip ū nn̄g hāng: Chi̍t hāng sī khong-khì khip-ji̍p; koh chi̍t hāng sī ho͘-chhut. Nā beh khip-ji̍p, hoâiⁿ-keh-mo̍h kē, heng-khám thián-khui, lāi-bīn khah toā, hì-ia̍p phòng-toā, lāi-bīn ū lóng khang ê só͘-chāi; goā-bīn ê khong-khì liâm-piⁿ tuì chhuì kap phīⁿ ji̍p-khì, tuì âu-thâu chóng khì-kńg kiâⁿ kàu hì. Hit lāi-bīn ê mn̂g-sè-khì-kńg-chi kap hì-pau chiū lóng ū khong-khì moá-moá. Ho͘-chhut sī chiàu téng-bīn só͘ kóng-ê tuì-hoán; hoâiⁿ-keh-mo̍h phòng-khí-lâi, heng-khám sok oá, hia̍p-kin ia̍h pang-chān--i, hì chiū moh sè, lāi-bīn ê khong-khì ko͘-put-chiong tio̍h ho͘-chhut.
Í-siōng só͘ kóng-ê, sī ho͘-khip-khì ê kái-phò kap seng-lí ê tāi-iàu.
Lūn heng-mo̍h-iām khah chē sī kiat-hu̍t-sèng--ê, in-uī kīn tī heng-mo̍h ê hì ū seⁿ kiat-hu̍t só͘-tì. Khí-thâu ho͘-khip ê sî, kám-kak thiàⁿ - ū-sî chhin-chhiūⁿ ēng chńg-á[sic.] teh chha̍k ê thiàⁿ, kiám-cha hit ê só͘-chāi, ē thiaⁿ-chhut koh-iūⁿ ê siaⁿ-im; jiân-āu huih chheng ê siàm-chhut, lâi chek-chuí, ū-sî kàu kuí-na chin. Tuì án-ni hì ê iông-liông toā kiám-chió, ho͘-khip put-chí toán-chhiok. Sim-chōng siū chek-chuí ê ap-pek, hit ê hêng-tōng iā siū sún.
Bô huih chheng ê siàm-chhut--ê, kiò-choè kan-sèng heng-mo̍h-iām. Hit ê hoat-iām ê cho͘-chit chiām-chiām chiâⁿ-chò pan-hûn, soà hō͘ nn̄g-têng ê heng-mo̍h liâm-teh. Chit chióng ê pan-hûn, teh kái-phò kiat-hu̍t hoān-chiá ê sí-thé ê sî, sī ta̍uh-ta̍uh khoàⁿ-tio̍h. Ū huih-chheng ê siàm-chhut--ê, kiò-choè siàm-chhut-sèng heng-mo̍h-iām. Keng-koè kuí-nā goe̍h-ji̍t āu, hit ê só͘ chek-chū ê chuí chiām-chiām khip-siu, lō͘-boé chhun pan-hûn tī heng-mo̍h-nih-nn̄g-têng ê heng-mo̍h sio-liâm-kiò-choè liâm-liân-sèng heng-mo̍h-iām.
Heng-mo̍h-iām ê chèng-chōng
Heng-mo̍h-iām pí-kàu-tek khah khin--ê, á-sī hit hō kan-sèng--ê, hit ê chèng-chōng chí ū heng-khám thiàⁿ, tī khip-khì ê sî khah thiàⁿ. Ta̍uh-ta̍uh ài sàu, bô thâm, thé-un khah koân, me̍h phok khah kín. Siàm-chhut-sèng--ê, khah siông khì té, soe-jio̍k, lâu chhìn-koāⁿ, me̍h-phok kín. Chek-chū ê chuí khip-siu āu, chiū ho͘-khip kap sim-chōng ê chó͘-gāi kiám-chió, chèng-chōng iā khah khin. M̄-kú nn̄g-têng ê heng-mo̍h oân-choân liâm-teh, ho͘-khip bē-ē ho̍k-goân, nā pa̍t pêng ê hì iáu hó-hó, ho͘-khip bô toā chó͘-gāi, hoān-chiá pún-sin iā bô kám-kak.
Chèng-chōng ê chè-chí. Nā pēⁿ chin khin, chí-ū sió-khoá sàu, thâm kap bî jia̍t, āi sin-thé ê tí-khòng-la̍t ē chó͘-chí pēⁿ-khún ê seⁿ-thoàⁿ, lâi kiám hit ê to̍k, pēⁿ thêng-chí i ê chìn-hêng, chèng-chōng kiám-chió, á-sī lóng siau bô khì; che kiò-chò chè-chí (制止). Chè-chí kap choân-jú sī bô saⁿ-tâng; choân-jú sī chí-ū lâu pan-hûn, nā-sī chè-chí iáu ū oa̍h-khún chiàm-ho̍k.
Chìn-hêng ê chèng-chōng. Hoat-pēⁿ āu, bô lūn khin tāng, khah chē sī bān-bān chìn-hêng lâi chiâⁿ-choè bān-sèng-pēⁿ. Hit ê chèng-chōng nî koè-nî, ū-ê chí-ū sàu kap thâm; ū-ê thé-tāng chiām-chiām khin, bî-jia̍t, kha̍k huih kap lâu chhìn-koāⁿ. Nā pēⁿ-sè bô thêng-chí, chiū hì chiām-chiām sún-hāi, pìⁿ-chiâⁿ khang (窩), pēⁿ-lâng ê thé la̍t ná jio̍k, kiat-kio̍k tuì kha̍k-huih, á-sī soe-jio̍k lâi sún-sit sèⁿ-miā.
漢羅（Ùi原文改寫）
結核病
(接11月第12面)。
(陳鳩水)
1934.12，no.597，pp.12-13
乙. 胸膜炎
雙爿的肺的外面攏有胸膜蓋teh。這个胸膜佇胸的內面，有兩重相倚，一重連佇脇骨內的骨肉佮橫膈膜；也一重包肺臟。遮的膜，叫做胸膜。佇這兩重的中間，有淡薄親像水的款，名叫做胸膜液，來幫贊肺呼吸較容易來振動。胸坎佮腹肚的中央，有一重膜隔teh，號做橫隔膜；心佮肺踮佇伊的頂面。橫隔膜的中央是親像韌帶的款式；邊頭是扁扁的根，會伸勼，圍佇脇下裡。彼个筋肉若伸，橫隔膜對頂面膨起來，胸坎就較細，伊的筋肉若勼，就橫隔膜落低，胸坎較大。
咱人呼吸有兩項：一項是空氣吸入；閣一項是呼出。若欲吸入，橫隔膜低，胸坎展開，內面較大，肺葉膨大，內面有攏空的所在；外面的空氣連鞭對喙佮鼻入去，對喉頭總氣管行到肺。彼內面的毛細氣管支佮肺胞就攏有空氣滿滿。呼出是照頂面所講的對反；橫隔膜膨起來，胸坎束倚，脇根亦幫贊--伊，肺就moh細，內面的空氣姑不將著呼出。
以上所講的，是呼吸器的解剖佮生理的大要。
論胸膜炎較濟是結核性--的，因為近佇胸膜的肺有生結核所致。起頭呼吸的時，感覺疼-有時親像用鑽仔咧鑿的疼，檢查彼个所在，會聽出各樣的聲音；然後血清的滲出，來積水，有時到幾若斤。對按呢肺的容量大減少，呼吸不止短促。心臟受積水的壓迫，彼个行動也受損。
無血清的滲出--的，叫做乾性胸膜炎。彼个發炎的組織漸漸成做斑痕，紲予兩重的胸膜黏teh。這種的斑痕，teh解剖結核患者的死體的時，是沓沓看著。有血清的滲出--的，叫做滲出性胸膜炎。經過幾若月日後，彼个所積聚的水漸漸吸收，路尾偆斑痕佇胸膜裡-兩重的胸膜相黏-叫做黏連性胸膜炎。
胸膜炎的症狀
胸膜炎比較的較輕--的，抑是彼號乾性--的，彼个症狀只有胸坎疼，佇吸去的時較疼。沓沓愛嗽，無痰，體溫較懸，脈膊較緊。滲出性--的，較常氣短，衰弱，留凊汗，脈膊緊。積聚的水吸收後，就呼吸佮心臟的阻礙減少，症狀也較輕。毋過兩重的胸膜完全黏teh，呼吸袂會復原，若別爿的肺猶好好，呼吸無大阻礙，患者本身也無感覺。
症狀的制止。若病真輕，只有小可嗽，痰佮微熱，也身體的抵抗力會阻止病菌的生湠，來減彼个毒，病停止伊的進行，症狀減少，抑是攏消無去；這叫做制止。制止佮痊癒是無相同；痊癒是指有留斑痕，若是制止猶有活菌潛伏。
進行的症狀。發病後，無論輕重，較濟是慢慢進行來成做慢性病。彼个症狀年過年，有的只有嗽佮痰；有的體重漸漸輕，微熱，咳血佮留凊汗。若病勢無停止，就肺漸漸損害，變成空 (窩)，病人的體力那弱，結局對咳血，抑是衰弱來損失性命。