平埔族
Pîⁿ-po͘-cho̍k
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 柯設偕 Koa Siat-kai |
| 卷期 | 台灣教會公報/芥菜子 |
| 卷期 | 第597卷 |
| 日期 | 1934/12 |
| 頁數 | 27-29 |
白話字（原文數位化）
Pîⁿ-po͘-cho̍k
(Koa Siat-kai)
- 12, no. 597, pp. 27-29
Tī Tâi-oân ū sò͘ bān ê Pîⁿ-po͘-cho̍k. Pîⁿ-po͘-cho̍k sī pí Hàn-jîn (it-poaⁿ só͘ teh kóng ê Tâi-oân lâng) koh-khah tāi-seng lâi tiàm tī Tâi-oân. Thang kóng, Pîⁿ-po͘-cho̍k sī chiàⁿ Tâi-oân lâng! It-poaⁿ teh kóng ê Tâi-oân lâng, sī pí in khah āu-lâi chiah tuì Chi-ná poaⁿ-kè-lâi--ê.
Lán tio̍h chù-ì chi̍t hāng, chiū-sī Pîⁿ-po͘, Chhiⁿ-hoan, sui-jiân pîⁿ-pîⁿ sī tuì Lâm-iûⁿ hái-sū hit hong-bīn lâi--ê, iáu-kú in (Piⁿ-po͘, Chhiⁿ-hoan) bô siāng chéng-cho̍k, ū put-chí toā koh-iūⁿ tī-teh.
Phó͘-thong it-poaⁿ teh ēng chit nn̄g-kù “Se̍k-hoan,” “Chhiⁿhoan,” si̍t-chāi chin bô ha̍h, chin khoài ho͘ lâng saⁿ hūn-loān kap gō͘-kái. Thiaⁿ liáu chhin-chhiūⁿ Se̍k-hoan (Pîⁿ-po͘-cho̍k) sī Chhiⁿ-hoan pìⁿ--ê ê khoán. Kî-si̍t chiàu hiān-sî gián-kiù ê kiat-kó, Pîⁿ-po͘-cho̍k, Chhiⁿ-hoan, put-chí ū koh-iūⁿ, iā sī bô siāng chéng-cho̍k. Chhiⁿ-hoan boē-oē pìⁿ-choè Se̍k-hoan (Pîⁿ-pu-cho̍k). Se̍k-hoan m̄-sī tuì Chhiⁿ-hoan pìⁿ--ê. Chit-hāng lán tio̍h liáu-kái.
Tī Tâi-oân ê thoân-kàu, kap Pîⁿ-po͘-cho̍k put-chí ū bi̍t-chhiat ê koan-hē tī-teh.
Saⁿ-pah goā nî chêng, Hô-lân lâng lâi Lâm-pō͘, sī thoân-kàu tī Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiong-kan (hit-sî tī Lâm-pō͘ ê Hàn-jîn bô goā choē). Ū siat kuí-nā cha̍p keng ê pài-tn̂g, iā ū siat Sîn-ha̍k-hāu, iā ū hoan-e̍k Má-thài choè Pîⁿ-po͘ oē.
Saⁿ-pah goā nî chêng, Se-pan-gâ lâng lâi Pak-pō͘, iā sī thoân-kàu tī Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiong-kan (hit-sî tī Pak-pō͘ ê Hàn-jîn iáu chin chió); iā ū siat o̍h-tn̂g kà-sī Pîⁿ-po͘-cho̍k.
Lâm-pō͘ Tiúⁿ-ló Kàu-hoē siat-kàu liáu, bô kú chiū thoân-kàu tī Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiong-kan. Hiān-sî iā sī iáu ū Pîⁿ-po͘-cho̍k ê kàu-hoē, thoân-kàu-su, sìn-chiá tī-teh.
Pak-pō͘ Tiúⁿ-ló Kàu-hoē siat-kàu, khí-thâu sī tī Ho̍h-ló, Kheh-lâng ê tiong-kan, bô kú iā thoân kàu tī Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiong-kan. Hiān-sî iā sī iáu ū Pîⁿ-po͘-cho̍k ê kàu-hoē, thoân-kàu-su, sìn-chiá tī-teh.
Í-siōng só͘ siá chiah ê, hō͘ lán thang chai, Tâi-oân ê Kàu-hoē-put-lūn sī Hô-lân lâng, Se-pan-gâ lâng siat--ê, á-sī Lâm-pō͘ Tiúⁿ-ló Kàu-hoē, Pak-pō͘ Tiúⁿ-ló Kàu-hoē,- kap Pîⁿ-po͘-cho̍k, put-chí ū bi̍t-chhiat ê koan-hē tī-teh.
Pîⁿ-po͘-cho̍k ê kàu-hoē hiān-sî iáu ū, Pîⁿ-po͘-cho̍k ê thoân-kàu-su iáu teh chhut-la̍t uī Chú choè kang, Pîⁿ-po͘-cho̍k ê sìn-chiá iā sī iáu chin-choē. M̄-nā án-ni, lán teh ēng ê Sèng-si ê tiong-kan, ū choē-choē hó-thiaⁿ ê tiāu, sī tuì Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiāu the̍h-lâi--ê.
Ū só͘-chāi ê Pîⁿ-po͘-cho̍k, āu-lâi in-uī Hàn-jîn chin-choē poaⁿ--kè-lâi, ia siū Hàn-jîn ê chhim-chiàm, keng-chè-siōng ê ap-pek téng-téng, sit-lo̍h thó͘-toē, peh-sìⁿ sì-soàⁿ, in ê siā (hiuⁿ-chng) hoè-bô, tuì án-ni hiah ê kàu-hoē iā sì-soàⁿ, si̍t-chāi chin khó-sioh. Chóng-sī m̄-thang pi-koan, siat-sú nā oē koh chhē sit-lo̍h ê iûⁿ koh chū-chi̍p oá--lâi, iû-goân oē koh tit-tio̍h, thang lī-ek tī kàu-hoē.
Chá-sî ê Pîⁿ-po͘-cho̍k, in-uī khai-hoà ê thêng-tō͘ put-ki̍p Hàn-jîn, iā keng-chè la̍t iā khah-su Hàn-jîn, só͘-í siū ap-pek, poaⁿ-soá, sì-soàⁿ, tì-kàu in ê siā bô--khì, tuì án-ni chū-jiân siat tī in tiong-kan ê pài-tn̂g ū ê soah--khì.
Hô-lân lâng, Se-pan-gâ lâng tī saⁿ-pah goā nî chêng, só͘ siat ê kàu-hoē, Sîn-ha̍k-hāu téng, liáu-āu bô kè-sio̍k, sìn-chiá sì-soaⁿ, kin-á-ji̍t bô--khì. Chóng-sī lán boē-oē thang hiâm hit-sî Hô-lân lâng, Se-pan-gâ lâng, in ê jia̍t-sim kap chīn-la̍t. Lán boē-oē thang chhiò in (Hô-lân lâng, Se-pan-gâ lâng) thoân-kàu ê lâng.
Hô-hòng kin-á-ji̍t ê kàu-hoē, sui-jiân ū só͘-chāi Pîⁿ-po͘-cho̍k sì-soàⁿ, tì-kàu kàu-hoē kiám-thè, sìn-chiá sì-soàⁿ, pài-tn̂g hoè-bô, iáu-kú sī chi̍t-pō͘-hūn ê sū nā-tiāⁿ, m̄-sī choân-pō͘ án-ni. Pîⁿ-po͘-cho̍k ê pài-tn̂g, thoân-kàu-su, sìn-chiá, m̄-sī lóng-chóng bô--khì, sī kè-sio̍k chûn-chāi tī-teh.
Lán kin-á-ji̍t thoân-kàu tī bô lūn sím-mi̍h khoán ê peh-sìⁿ ê tiong-kan, sī teh chīn lán tuì Siōng-tè só͘ tio̍h choè ê kang. Siat-sú āu-pái lán só͘ ín-chhoā ê sìn-chiá, á-sī lán só͘ siat ê kàu-hoē sì-soàⁿ kiám-thè, á-sī ji̍p pa̍t ê chong-kàu, phah-sǹg tī hit sî-chūn ê lâng nā beh hiâm lán, che káⁿ ū khah bô kong-tō, iā sī ū khah khek-khui.
In-uī thoân-kàu ê kang sī chāi tī lán, hit ê kiat-kó sī chāi tī Siōng-tè!
Lán khoàⁿ Pîⁿ-po͘-cho̍k ê soe-thè sì-soàⁿ, m̄-nā m̄-thang chhiò in, hoán-tńg tio̍h ū tông-chêng ê sim chiah tio̍h.
Chit-tia̍p siá chi̍t ê si̍t-lē lâi choè chham-khó. Chāi-chá tī Gî-lân, ū Pîⁿ-po͘-cho̍k 36 siā. (Goân-pún Gî-lân pîⁿ-iûⁿ, chiū-sī chiah ê 36 siā ê Pîⁿ-po͘-cho̍k ê thó͘-toē). Kai Bo̍k-su lâi Pak-pō͘ siat-kàu liáu-āu bô kuí-nî, chiū kap i ê ha̍k-seng khì Gî-lân pîⁿ-iûⁿ thoân-kàu. Khí-thâu hiah ê Pîⁿ-po͘-cho̍k chin siū-khì, ū-ê mā, ū-ê koáⁿ. āu-lâi ū chi̍t siā ū hoaⁿ-hí chiap-la̍p. Bô kú chiū ū choē-choē siā ê Pîⁿ-po͘-cho̍k hoaⁿ-hí sêng-siū tō-lí, iā lâi niá-siū soé-lé.
Lâng chū-hoat-tek him-bō͘ Chú ê Hok-im, sìn Iâ-so͘ Ki-tok, chiū beh thài oē kā in chó͘-chí? In-uī in ū sìn, chū-jiân kā in kiâⁿ soé-lé. Hiān-kim siat-sú lán thoân tō-lí t7 Chhiⁿ-hoan ê tiong-kan, in nā sìn, iā ài beh niá-siū soé-lé, phah-sǹg mā-sī boē-oē kā in chó͘-chí chiah tio̍h. Só͘-í hit-sî tī Gî-lân pîⁿ-iûⁿ ê Piⁿ-po͘-cho̍k 36 siā ê tiong-kan, ū siat 24 keng ê pài-tn̂g. (In-uī in ài in ka-kī ê siā ka-kī ū pài-tn̂g, só͘-í ū siat 24 keng). iā ū choē-choē Pîⁿ-po͘ lâi Tām-suí tha̍k Sîn-ha̍k-hāu, choè thoân-kàu ê kang. āu-lâi Pîⁿ-po͘-cho̍k 36 siā, in-uī chióng-chióng ê goân-in, tì-kàu Pîⁿ-po͘-cho̍k choē-choē poaⁿ-soá khì Tang-pō͘, só͘-í in ê siā choē-choē hoè-khì, chū-jiân pài-tn̂g iā sī soà hoè-bô. Chóng-sī m̄-sī lóng-chóng bô-khì. Hiān-sî Pîⁿ-po͘-cho̍k ê sìn-chiá iáu ū, ū-ê tī Gî-lân pîⁿ-iûⁿ, ū-ê soá tī Tang-pō͘, iā pài-tn̂g tī Gî-lân pîⁿ-iûⁿ iáu ū chiâⁿ cha̍p keng, tī Tang-pō͘--ê sī khì Tang-pō͘ ê pài-tn̂g.
Lán boē-oē thang hiâm, thoân-kàu tī Gî-lân Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiong-kan m̄ hó, sī boē-oē thang kóng siat pài-tn̂g tī in ê tiong-kan sī m̄-tio̍h. Put-kò in ê chéng-cho̍k sì-soàⁿ, tì-kàu só͘ siat ê pài-tn̂g ū-ê soah-khì, che boē-oē hiâm siat-kàu ê tōng-ki kap hong-hoat.
Ki-tok ê hoan-hù sī beh thoân Hok-im tī ta̍k khoán chéng-cho̍k ê lâng ê im tī ta̍k khoán chéng-cho̍k ê lâng ê tiong-kan. Bûn-bêng lâng thang tit, iá-bân lâng iā thang tit, siōng-téng lâng thang tit, hā-téng lâng iā thang tit. Ta̍k khoán lóng ū hūn tī Kiù-sè ê Hok-im. Bô lūn sím-mi̍h lâng, i chū-hoat-tek him-bō͘ tō-lí, sìn Iâ-so͘ Ki-tok, ài Chú chín-kiù, iau-kiû niá-siū soè-lé, che beh thài oē kā i chó͘-tòng ah!
Siat-sú ū-ê in ê tōng-ki put-sûn, toē-ki bô kian-kò͘, poàⁿ-lō͘ lī-khui, sìn-gióng tuī-lo̍h, he sī in kó͘[sic.] lâng tuì Siōng-tè ê ti̍t-chiap ê koan-hē. Lán sī chhoā lâng lâi chhē Ki-tok, bat Ki-tok; lâng nā m̄ khîⁿ-tiâu, pàng-sak Ki-tok, he bô hoat-tō͘.
Tī hiān-sî lâng niá-siū soé-lé, lán boē-oē thiat-té chai kàu in ê sim-lāi ê tōng-ki (siat-sú ū-ê ū put-sûn ê tōng-ki tī-teh lâi kóng, lán mā-sī boē-oē chai). Put-kò lán ín-chhoā lâng lâi sìn Chú, niá-siū soé-lé, lán nā-sī boē-oē kú-tn̂g pó-chèng i ê sìn-gióng (khiok oē kā i chí-tō, chóng-sī boē-oē pó-chèng kóng i ê sìn-gióng tek-khak boē piàn, boē tuī-lo̍h).
Koh-chài kàu-hoē sì-soàⁿ, pài-tn̂g hoè-bô, m̄-nā sī Gî-lân ê Pîⁿ-po͘-cho̍k ū án-ni, Hàn-jîn ê só͘-chāi mā-sī ū. Ū heng-khí ê só͘-chāi, iā ū soe-thè ê só͘-chāi, che sī chū-jiân ê sū.
Tī Tâi-oân í-keng sìn-chú ê Pîⁿ-po͘-cho̍k ê hiaⁿ-tī chí-bē ah!! Lín sī Tâi-oân sò͘-bān ê Pîⁿ-po͘-cho̍k ê sian-kak-chia! Goá ǹg-bāng lín iû-goân oē chhut-la̍t tī thoân-kàu ê kang-chok, tī bē sìn Chú sò͘-bān ê Pîⁿ-po͘-cho̍k ê tiong-kan. iā ǹg-bāng tha̍k Pò ê hiaⁿ-chí, tuì tī Pîⁿ-po͘-cho̍k, he̍k-sī Chhiⁿ-hoan, oē phāu koh-khah tông-chêng, koh-khah lí-kái, koh-khah thiàⁿ-thàng ê cheng-sîn.
Nā-sī koan-hē “Pîⁿ-po͘-cho̍k” ê hi-bōng, siau-sit, kám-sióng, á-sī kî-thaⁿ ê sū, nā oē siá lâi hō͘ goá choè chham-khó, sī chin hoaⁿ-hí.
漢羅（Ùi原文改寫）
平埔族
(柯設偕)
1934。12，no。597，pp。27-29
佇台灣有數萬的平埔族。平埔族是比漢人 (一般所咧講的台灣人) 閣較代先來踮佇台灣。通講，平埔族是正台灣人！一般咧講的台灣人，是比in較後來才對支那搬過來--的。
咱著注意一項，就是平埔，生蕃，雖然平平是對南洋海嶼彼方面來--的，iáu-kú in (平埔，生蕃)無siāng種族，有不止大各樣佇咧。
普通一般咧用這兩句「熟蕃，」「生蕃，」實在真無合，真快予人相混亂佮誤解。聽了親像熟蕃 (平埔族)是生蕃變--的的款。其實照現時研究的結果，平埔族，生蕃，不止有各樣，也是無siāng種族。生蕃袂會變做熟蕃 (平埔族)。熟蕃毋是對生蕃變--的。這項咱著了解。
佇台灣的傳教，佮平埔族不止有密切的關係佇咧。
三百外年前，荷蘭人來南部，是傳教佇平埔族的中間(彼時佇南部的漢人無外濟)。有設幾若十間的拜堂，也有設神學校，也有翻譯馬太做平埔話。
三百外年前，西班牙人來北部，也是傳教佇平埔族的中間(彼時佇北部的漢人猶真少)；也有設學堂教示平埔族。
南部長老教會設教了，無久就傳教佇平埔族的中間。現時也是猶有平埔族的教會，傳教師，信者佇咧。
北部長老教會設教，起頭是佇Ho̍h-ló，客人的中間，無久也傳教佇平埔族的中間。現時也是猶有平埔族的教會，傳教師，信者佇咧。
以上所寫遮的，予咱通知，台灣的教會-不論是荷蘭人，西班牙人設--的，抑是南部長老教會，北部長老教會，-佮平埔族，不止有密切的關係佇咧。
平埔族的教會現時猶有，平埔族的傳教師猶咧出力為主做工，平埔族的信者也是猶真濟。毋若按呢，咱咧用的聖詩的中間，有濟濟好聽的調，是對平埔族的調提來--的。
有所在的平埔族，後來因為漢人真濟搬--過來，也受漢人的侵佔，經濟上的壓迫等等，失落土地，百姓四散，in的社 (鄉庄)廢無，對按呢遐的教會也四散，實在真可惜。總是毋通悲觀，設使若會閣揣失落的羊閣聚集倚--來，猶原會閣得著，通利益佇教會。
早時的平埔族，因為開化的程度不及漢人，也經濟力也較輸漢人，所以受壓迫，搬徙，四散，致到in的社無--去，對按呢自然設佇in中間的拜堂有的煞--去。
荷蘭人，西班牙人佇三百外年前，所設的教會，神學校等，了後無繼續，信者四散，今仔日無--去。總是咱袂會通嫌彼時荷蘭人，西班牙人，in的熱心佮盡力。咱袂會通笑in (荷蘭人，西班牙人)傳教的人。
何況今仔日的教會，雖然有所在平埔族四散，致到教會減退，信者四散，拜堂廢無，猶過是一部分的事若定，毋是全部按呢。平埔族的拜堂，傳教師，信者，毋是攏總無--去，是繼續存在佇咧。
咱今仔日傳教佇無論甚物款的百姓的中間，是咧盡咱對上帝所著做的工。設使後擺咱所引chhoā的信者，抑是咱所設的教會四散減退，抑是入別的宗教，拍算佇彼時陣的人若欲嫌咱，這敢有較無公道，也是有較克虧。
因為傳教的工是在佇咱，彼个結果是在佇上帝！
咱看平埔族的衰退四散，毋若毋通笑in，反轉著有同情的心才著。
這霎寫一个實例來做參考。在早佇宜蘭，有平埔族36社。(原本宜蘭平洋，就是遮的36社的平埔族的土地)。偕牧師來北部設教了後無幾年，就佮伊的學生去宜蘭平洋傳教。起頭遐的平埔族真受氣，有的罵，有的趕。後來有一社有歡喜接納。無久就有濟濟社的平埔族歡喜承受道理，也來領受洗禮。
人自發的欣慕主的福音，信耶穌基督，就欲thài會共in阻止？因為in有信，自然共in行洗禮。現今設使咱傳道理佇生蕃的中間，in若信，也愛欲領受洗禮，拍算嘛是袂會共in阻止才著。所以彼時佇宜蘭平洋的平埔族36社的中間，有設24間的拜堂。(因為in愛in家己的社家己有拜堂，所以有設24間)。也有濟濟平埔來淡水讀神學校，做傳教的工。後來平埔族36社，因為種種的原因，致到平埔族濟濟搬徙去東部，所以in的社濟濟廢棄，自然拜堂也是紲廢無。總是毋是攏總無去。現時平埔族的信者猶有，有的佇宜蘭平洋，有的徙佇東部，也拜堂佇宜蘭平洋猶有成十間，佇東部--的是去東部的拜堂。
咱袂會通嫌，傳教佇宜蘭平埔族的中間毋好，是袂會通講設拜堂佇in的中間是毋著。不過in的種族四散，致到所設的拜堂有的煞去，這袂會嫌設教的動機佮方法。
基督的吩咐是欲傳福音佇逐款種族的人的音佇逐款種族的人的中間。文明人通得，野蠻人也通得，上等人通得，下等人也通得。逐款攏有份佇救世的福音。無論甚物人，伊自發的欣慕道理，信耶穌基督，愛主拯救，要求領受洗禮，這欲thài會共伊阻擋啊！
設使有的in的動機不純，地基無堅固，半路離開，信仰墮落，彼是in個人對上帝的直接的關係。咱是chhoā人來揣基督，捌基督；人若毋擒牢，放拺基督，彼無法度。
佇現時人領受洗禮，咱袂會徹底知到in的心內的動機(設使有的有不純的動機佇咧來講，咱嘛是袂會知)。不過咱引chhoā人來信主，領受洗禮，咱若是袂會久長保證伊的信仰(卻會共伊指導，總是袂會保證講伊的信仰的確袂變，袂墮落)。
閣再教會四散，拜堂廢無，毋若是宜蘭的平埔族有按呢，漢人的所在嘛是有。有興起的所在，也有衰退的所在，這是自然的事。
佇台灣已經信主的平埔族的兄弟姊妹啊！！恁是台灣數萬的平埔族的先覺者！我向望恁猶原會出力佇傳教的工作，佇袂信主數萬的平埔族的中間。也向望讀報的兄姊，對佇平埔族，或是生蕃，會抱閣較同情，閣較理解，閣較疼痛的精神。
若是關係「平埔族」的希望，消息，感想，抑是其他的事，若會寫來予我做參考，是真歡喜。