結核病
Kiat-hu̍t-pēⁿ
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳鳩水 Tân Khiu-suí |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第596卷 |
| 日期 | 1934/11 |
| 頁數 | 12-13 |
白話字（原文數位化）
Kiat-hu̍t-pēⁿ
(Tân Khiu-suí)
- 11, no. 596, pp. 12-13
Tē 3 chiuⁿ: Hì-kiat-hu̍t kap Heng-mo̍h-iām
甲. Hì-kiat-hu̍t
(1) Chèng-chōng
Hì-kiat-hu̍t ê chèng-chōng, ū-ê sī tuì hì-cho͘-chit ê kái-piàn, ū-ê sī tuì kiat-hu̍t-khún ê to̍k-sò͘ ji̍p tī huih-lāi. Chêng ê chèng-chōng, kiò-chò kio̍k-pō͘--ê; āu--ê, kiò-chò choân-sin--ê.
Kio̍k-pō͘ chèng-chōng
Kiat-hu̍t-khún ji̍p-thé āu, só͘ seⁿ-chiâⁿ ê kiat-hu̍t, khí-thâu sī bî-sè, bē-ē tì-pēⁿ, kio̍k-pō͘ choân-sin lóng bô chèng-chōng. Jiân-āu kiat-hu̍t chiām-chiām toā, chèng-chōng hoat-hiān. Hit ê hoat-pēⁿ, tāi-khài chin bān; m̄-kú ū kip-sèng--ê, che sī kap bān-sèng--ê, ū bô saⁿ-tâng ê só͘-chāi.
Kiat-hu̍t-pēⁿ ê chho͘-khí kpa chèng-chōng ê hoat-hiān; hit ê khoán-sit bô saⁿ-tâng, ū-ê kan-ta kio̍k-pō͘--ê, ū-ê choân-sin--ê. M̄-kú tō to-sò͘, kio̍k-pō͘ kap choân-sin ê chèng-chōng siāng-sî hoat-chhut.
Hâi-sok (咳嗽) : In-uī hì-cho͘-chit lāi ū kiat-hu̍t; só͘-í chho͘-khí ê chèng-chōng, chí-ū hâi-sok (sàu) nā-tiāⁿ. Khí chho͘ bô chin sàu, khah-siông gō͘-keⁿ-chá, bô thâm. Nā kiat-hu̍t hoē-lān (潰爛), chiū só͘ seⁿ ê mi̍h ji̍p tī sió khì-kńg lāi, jiân-āu chiah kha̍k-chhut-lâi. Kūn tī haot-pēⁿ ê só͘-chāi ê khì-kńg-chi siāng-sî hoat-iām, hun-pì (分泌) ke-thiⁿ. Kiat-hu̍t hoē-lān ê mi̍h, mê-sî chek-chū tī hoat-iām ê khì-kńg-chi lāi; só͘-í chá-khí-sî phuì-thâm khah chē. Sàu kap thâm sī chò hì-kiat-hu̍t nn̄g ê chú-iàu ê chèng-chōng.
Chhut-huih: Nā kīn tī kiat-hu̍t ê huih-kńg iā siū hoē-lān, chiū ē kha̍k-huih. Kha̍k-huih ū-sî chò Hì-kiat-hu̍t choè-chho͘ ê chèng-chōng-só͘-í chò hó kéng-kài. Khí-chho͘ ê chèng-chōng, khah siông chí-ū sàu thâm, lia̍h chò phó͘-thong ê kám-mō͘ keng-koè saⁿ lé-pài kú--ê, eng-kai tio̍h chiū-i kiám-cha khoàⁿ ū Hì-kiat-hu̍t á-bô?
Choân-sin chèng-chōng
Hì-kiat-hu̍t iáu bē hoē-lān ê sî, chiū kio̍k-pō͘ bô chèng-chōng; kiat-hu̍t-khún ê to̍k-sò͘ keng-koè huih khip-siu, chiū ē hoat-chhut choân-sin ê chèng-chōng; chhin-chhiūⁿ ià-lán bô la̍t, bô ài chò-kang téng. Koh siông-siông bô ài chia̍h, siáu-hoà put-liông téng; keng-koè kuí-nā goe̍h-ji̍t kú, kî-thaⁿ ê chèng-chōng chiah hoat-hiān; tuì án-ni khí-chèng chò uī-tn̂g-pēⁿ, á-sī sîn-keng soe-jio̍k teh i-tī--ê, sī sǹg bē liáu. Só͘-í chó͘-kî ê chín-toàn, sī tio̍h khiàm-ēng láu-liān ê choan bûn i kap chin hó ê X kong-ki.
Koh chit ê thé-tiōng ê kiám-chió sī tiōng-iàu ê chèng-chōng; chóng-sī nā bô pa̍t khoán chèng-chōng, hoān-chiá lia̍h chò bô iàu-kín. Í-siōng saⁿ ê chèng-chōng, ū-sî pèng-hoat.
Choè siông khoàⁿ-tio̍h--ê, sī hoat-jia̍t kap bô la̍t. Khí-chho͘ jia̍t-tō͘ sī ke̍k sió-khoá, bô thang chù-ì-tio̍h; kàu chiong chá-àm ê jia̍t-tō͘ pí-kàu, khí-thâu chai mê-sî ê jia̍t-tō͘ sió-khoá khah koân. Mê-sî--ê, pí kiān-khong ê lâng koân poàⁿ-tō͘, nā-sī thàu-chá-khí-sî--ê, pí kiān-khong--ê sió-khoá khah kē, chhin-chhiūⁿ chheng-chá, chhuì-lāi chi̍h-ē ê un-tō͘ sī 9705’F, mê-sî sī 99.5’F; thang giâu-gî hì-kiat-hu̍t.
Koh kóng chi̍t piàn, siông-siông khoàⁿ-tio̍h--ê, sàu, thâm, bô ài chia̍h, thé-tiōng kiám-chió kap mê-sî ê hoat-ji̍t. Tī lán Tâi-oân ta̍uh-ta̍uh khoàⁿ-tio̍h hoān-chiá hoat-chhut téng-bīn só͘ kì ê chèng-chōng, kuí-nā-goe̍h-ji̍t chiah beh chiū-i.
Kî-thaⁿ chho͘-khí ê chèng-chōng. Chho͘-khí ê chèng-chōng, khah siông sī téng-bīn só͘ kì--ê; chóng-sī iā ū lē-goā--ê. Sui-jiân sī hán-tit khoàⁿ-tio̍h, iā tio̍h chai-iáⁿ. Ū-sî khí-chèng sàu, thâm, koân-jia̍t; tú-tú chhin-chhiūⁿ kip-sèng ê hì-iām, kî-si̍t tī kiat-hu̍t-sèng ê hoat-iām. Kèng-koè chi̍t lé-pài āu, hit ê hì-iām ê jia̍t-tō͘ bô kín-kín thè, jiân-āu kip-sèng ê chèng-chōng chiām-chiām kiám-chió, pìⁿ-chiâⁿ bān-sèng. Ū-sî khí-chèng chhin-chhiūⁿ siong-hân-pēⁿ (傷寒病); hoat-chèng bô kín, jia̍t-tō͘ chiām-chiām koân, sió-khoá sàu, thâm chió; bô loā kú hì-pō͘ ê chèng-chōng chiām-chiām hián-bêng, pìⁿ-chiâⁿ bān-sèng--ê.
Hoān-nā Hì-kiat-hu̍t chho͘-khí ê sî, chhin-chhiūⁿ kip-sèng ê hì-iām, á-sī siong-hân ê chèng-chōng--ê; hì ê cho͘-chit e siū hāi chin kek-lia̍t, iā ta̍uh-ta̍uh tńg-chò choân-sin ê kiat-hu̍t-pēⁿ (粟粒結核症), hit ê ū-hō͘ (豫後) pì-kàu hit hō bān-bān chìn-hêng--ê, toā-toā khah m̄-hó lah!
漢羅（Ùi原文改寫）
結核病
(陳鳩水)
- 11，no. 596，pp . 12-13
第三章：肺結核佮胸膜炎
甲. 肺結核
(1)症狀
肺結核的症狀，有的是對肺組織的改變，有的是對結核菌的毒素入佇血內。前的症狀，叫做局部--的；後--的，叫做全身--的。
局部症狀
結核菌入體後，所生成的結核，起頭是微細，袂會致病，局部全身攏無症狀。然後結核漸漸大，症狀發現。彼个發病，大概真慢；毋過有急性--的，這是佮慢性--的，有無相同的所在。
結核病的初起佮症狀的發現；彼个款式無相同，有的干焦局部--的，有的全身--的。毋過大多數，局部佮全身的症狀siāng時發出。
咳嗽 ：因為肺組織內有結核；所以初起的症狀，只有咳嗽 (嗽)若定。起初無真嗽，較常五更早，無痰。若結核潰爛，就所生的物入佇小氣管內，然後才咯出來。近佇發病的所在的氣管支siāng時發炎，分泌加添。結核潰爛的物，暝時積聚佇發炎的氣管支內；所以早起時呸痰較濟。嗽佮痰是做肺結核兩个主要的症狀。
出血：若近佇結核的血管也受潰爛，就會咯血。咯血有時做肺結核最初的症狀-所以最好警戒。起初的症狀，較常只有嗽痰，掠做普通的感冒經過三禮拜久--的，應該著就醫檢查看有肺結核抑無？
全身症狀
肺結核猶袂潰爛的時，就局部無症狀；結核菌的毒素經過血吸收，就會發出全身的症狀；親像厭懶無力，無愛做工等。閣常常無愛食，消化不良等；經過幾若月日久，其他的症狀才發現；對按呢起症做胃腸病，抑是神經衰弱咧醫治--的，是算袂了。所以初期的診斷，是著欠用老練的專門醫佮真好的X光機。
閣這个體重的減少是重要的症狀；總是若無別款症狀，患者掠做無要緊。以上三个症狀，有時併發。
最常看著--的，是發熱佮無力。起初熱度是極小可，無通注意著；到將早暗的熱度比較，起頭知暝時的熱度小可較懸。暝時--的，比健康的人懸半度，若是透早起時--的，比健康--的小可較低，親像清早，喙內舌下的溫度是9705’F，暝時是99.5’F；通僥疑肺結核。
閣講一遍，常常看著--的，嗽，痰，無愛食，體重減少佮暝時的發日。佇咱台灣沓沓看著患者發出頂面所記的症狀，幾若月日才欲就醫。
其他初起的症狀。初起的症狀，較常是頂面所記--的；總是也有例外--的。雖然是罕得看著，也著知影。有時起症嗽，痰，懸熱；拄拄親像急性的肺炎，其實佇結核性的發炎。經過一禮拜後，彼个肺炎的熱度無緊緊退，然後急性的症狀漸漸減少，變成慢性。有時起症親像傷寒病；發症無緊，熱度漸漸懸，小可嗽，痰少；無偌久肺部的症狀漸漸顯明，變成慢性--的。
凡若肺結核初起的時，親像急性的肺痰，抑是傷寒的症狀--的；肺的組織的受害真激烈，也沓沓轉做全身的結核病 (粟粒結核症)，彼个豫後比較彼號慢慢進行--的，大大較毋好啦！