結核病
Kiat-hu̍t-pēⁿ
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳鳩水 Tân Khiu-suí |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第594卷 |
| 日期 | 1934/9 |
| 頁數 | 9-10 |
白話字（原文數位化）
Kiat-hu̍t-pēⁿ
(Chiap 8 goe̍h tē 9 bīn).
(Tân Khiu-suí)
- 9, no. 594, pp. 9-10
Tē 3 chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ ê thoân-jiám, bián-e̍k-sèng kap tí-khòng-la̍t
A. Thoân-jiám
Pēⁿ-khún ji̍p tī bô pēⁿ ê sin-thé, nā pēⁿ-khún bô chē, gū-tio̍h kiông koh toā ê tí-khòng-la̍t, chiū pēⁿ-khún hō͘ sè-pau kā i pau-uî, bē-ē hoat-pēⁿ. M̄-kú sin-thé í-keng siū thoân-jiám m̄-sī it-tēng hoat-pēⁿ, iā hoat-pēⁿ tek-khak tāi-seng tio̍h siū thoân-jiám.
Kái-phò toā-lâng ê sí-thé ê sî, siông-siông khoàⁿ-tio̍h kiat-hu̍t-pēⁿ ê jiah, te̍k-pia̍t tī heng-pō͘ sī choè chē.
Cha̍p-goā nî chêng, iáu-boē cha̍p-hun bêng-liáu; kīn-lâi chiū khak-si̍t chai, kàu toā-lâng ê sî, lóng ū siū kiat-hu̍t-pēⁿ ê thoân-jiám. Chit ê ha̍k-soat, thang ēng kiat-hu̍t-khún-sò͘ chò phê-hu hoán-èng chèng-bêng.
Chiong chit ê chhì-giām-hoat, si̍t-hêng tī chē-chē kiān-khong ê lâng, chiū chai ū hián-chhut chit ê hoán-èng ê lâng-sò͘ kap nî-hoè pêⁿ-pêⁿ ke-thiⁿ. Toà siâⁿ-chhī lāi ê gín-ná, 10 lâng tiong, 9 lâng ū hián-chhut chit ê hoán-èng. Tī Bí-kok 15 hoè ê gín-ná, hián-chhut chit hō hoán-èng--ê, iok-lio̍k chiàm chi̍t-poàⁿ, á-sī 3 hūn ê 2 hūn; kàu tī chòng-liân, 10 hūn 9 hūn bat siū thoân-jiám. Lán thang hoaⁿ-hí--ê, sui-jiân siū thoân-jiám, iáu-kú to-sò͘ bô hoat-pēⁿ.
B. Bián-e̍k-sèng kap tí-khòng-la̍t
Chē-chē khîm-siù bē jiám-tio̍h jîn-luī ê thoân-jiám-pēⁿ; khîm-siù ê pēⁿ, iā bē thoân-jiám hō͘ jîn-thé. Só͘-í ēng khîm-siù chò chhì-giām tōng-bu̍t beh lâi gián-kiù i-ha̍k, ū-sî oân-choân bē-ē; in-uī khîm-siù bē jiám-tio̍h hit ê pēⁿ. Che kiò-chò tuì bó͘ pēⁿ ū bián-e̍k-sèng, ū tí-khòng-la̍t.
Bián-e̍k-sèng ū hun chéng-cho̍k, ka-têng, kò-jîn, í-ki̍p chi̍t-pō͘ á-sī oân-choân chit kuí khoán.
Chiong un-hoeh tōng-bu̍t ê kiat-hu̍t-khún, chèng tī léng-hoeh tōng-bu̍t ê sin-thé-lāi, khún sui-jiân teh oa̍h, m̄-kú bē hoat-pēⁿ, che kiò-choè thian-jiân bián-e̍k-sèng. Tī un-hoeh tōng-bu̍t ê tiong-kan, bô chit hō oân-choân bián-e̍k-sèng--ê, sī lán lâng choè lī-keng. Ū chhù-bī, iā hō͘ lán thang chù-ba̍k--ê, Iû-thài lâng uī-tio̍h kiat-hu̍t-pēⁿ lâi sí-sit ê pí-kàu-tek chin chió; nā-sī tī lâm Thài-pêng-iûⁿ ê Hui-chiu lâng (非州人) jiám-tio̍h kiat-hu̍t-pēⁿ, chin béng-lia̍t, chin siong-tiōng.
Cha̍p-hoè í-chêng bat jiám-tio̍h kēng-choâⁿ-kiat-hu̍t--ê, í-āu chió-chió hoat-seng hì-kiat-hu̍t. Che sī in-uī iù-liân ê choâⁿ-kiat-hu̍t í-keng ū seⁿ kiat-hu̍t-pēⁿ ê bián-e̍k-sèng. Iù-liân ê sî bat jiám-tio̍h pēⁿ-khún, sui-jiân ū seⁿ sió-khoá ê bián-e̍k-sèng, jiân-āu ta̍uh-ta̍uh gū-tio̍h thoân-jiám á-sī khún chin-chē ê thoân-jiám chiū ē hoat-pēⁿ. Bô bián-e̍k-sèng ê tōng-bu̍t, siū chi̍t-pái pí-kàu-tek tāng ê thoân-jiám, chiū kàu-gia̍h hāi sèⁿ-miā. Ū ka-cho̍k kú-kú bô hoat-seng kiat-hu̍t-pēⁿ, che nā m̄-sī sè-hàn ê sî jiám-tio̍h pēⁿ-khún, í-keng tit-tio̍h bián-e̍k-sèng, chiū-sī hit ê ka-cho̍k tiong boē-bat jiám-tio̍h chit hō pēⁿ.
Kiat-hu̍t-pēⁿ khah chē tī chòng-liân hoat-pēⁿ, kî-tiong khah chē tī kip-pēⁿ āu, í-ki̍p phî-lô, soe-jio̍k, êng-ióng put-chiok ê sî hoat-pēⁿ. In-uī kip-pēⁿ-āu kap phî-lô ê sî, tì-khòng-la̍t[sic] kiám-chió, sēng chit ê ki-hoē, tī sin-thé-lāi hō͘ sè-pau pau-uî, iáu-kú teh oa̍h ê pēⁿ-khún, oa̍h-tāng chò-kang lâi hòng-sù kiâⁿ i ê pō-gio̍k. Koh kóng lūn tû-pēⁿ ê hoat-tō͘, sī chāi tī kiān-khong ê sin-thé kap siám-pī thoân-jiám, bián-e̍k-sèng ū-sî ē kiám-chió pēⁿ, chiū ē hoat-seng, sī hō͘ lán bē khò-tit.
漢羅（Ùi原文改寫）
結核病
(接 8月第9面)。
(陳鳩水)
1934.9，no.594，pp.9-10
第三章：結核病的傳染，免疫性佮抵抗力
A. 傳染
病菌入佇無病的身體，若病菌無濟，遇著強閣大的抵抗力，就病菌予細胞共伊包圍，袂會發病。毋過身體已經受傳染毋是一定發病，也發病的確代先著受傳染。
解剖大人的死體的時，常常看著結核病的跡，特別佇胸部是最濟。
十外年前，猶未十分明瞭；近來就確實知，到大人的時，攏有受結核病的傳染。這个學說，通用結核菌數做皮膚反應證明。
將這个試驗法，實行佇濟濟健康的人，就知有顯出這个反應的人數佮年歲平平加添。蹛城市內的囡仔，10人中，9人有顯出這个反應。佇美國15歲的囡仔，顯出這號反應--的，約略佔一半，抑是3份的2份；到佇壯年，10份9份捌受傳染。咱通歡喜--的，雖然受傳染，猶過多數無發病。
B. 免疫性佮抵抗力
濟濟禽獸袂染著人類的傳染病；禽獸的病，也袂傳染予人體。所以用禽獸做試驗動物欲來研究醫學，有時完全袂會；因為禽獸袂染著彼个病。這叫做對某病有免疫性，有抵抗力。
免疫性有分種族，家庭，個人，以及一部抑是完全這幾款。
將溫血動物的結核菌，種佇冷血動物的身體內，菌雖然咧活，毋過袂發病，這叫做天然免疫性。佇溫血動物的中間，無這號完全免疫性--的，是咱人最離經。有趣味，也予咱通注目--的，猶太人為著結核病來死失的比較的真少；若是佇南太平洋的非洲人(非州人)染著結核病，真猛烈，真傷重。
十歲以前捌染著頸泉結核--的，以後少少發生肺結核。這是因為幼年的泉結核已經有生結核病的免疫性。幼年的時捌染著病菌，雖然有生小可的免疫性，然後沓沓遇著傳染抑是菌真濟的傳染就會發病。無免疫性的動物，受一擺比較的重的傳染，就夠額害性命。有家族久久無發生結核病，這若毋是細漢的時染著病菌，已經得著免疫性，就是彼个家族中未捌染著這號病。
結核病較濟佇壯年發病，其中較濟佇急病後，以及疲勞，衰弱，營養不足的時發病。因為急病後佮疲勞的時，抵抗力減少，乘這个機會，佇身體內予細胞包圍，猶過咧活的病菌，活動做工來放肆行伊的暴虐。閣講論除病的法度，是在佇健康的身體佮閃避傳染，免疫性有時會減少病，就會發生，是予咱袂靠得。