結核病
Kiat-hu̍t-pēⁿ
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳鳩水 Tân Khiu-suí |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第592卷 |
| 日期 | 1934/7 |
| 頁數 | 10 |
白話字（原文數位化）
Kiat-hu̍t-pēⁿ
1934.07 592 koàn p.10
(Tân Khiu-suí)
Sū-giân
Ú-tiū-kan bô m̄ hoaⁿ-hí oa̍h, oàn-hīn sí. Sí ê lō͘ chin chē, kiù-khàm hit ê sū-si̍t, sí-bông-lu̍t choè koân--ê, lóng m̄ ta̍t-tio̍h Kiat-hu̍t-pēⁿ. Thài-se kok-kok ê lâng, khoàⁿ chit-hō pēⁿ chhin-chhiūⁿ toā-chuí, á-sī béng-siù, chèng-lâng lóng siūⁿ beh siám-pī. Só͘-í tī kong-chiòng oē-seng, kò-jîn oē-seng jia̍t-sim gián-kiù, lán nā tha̍k in ê Kiat-hu̍t-pēⁿ ê thóng-kè-pió, in ê chìn-pō͘ kàu-gia̍h hō͘ lâng chhiⁿ-kiaⁿ.
oa̍t-thâu khoàⁿ lán Tâi-oân ê hiān-chōng sī siáⁿ-khoán lè? Lán ê oē-seng sī chin iù-tī, iā khoàⁿ Kiat-hu̍t-pēⁿ chò thang kiaⁿ-ê, sī bô loā chē. In-uī jiám-tio̍h chit hō pēⁿ, á-sī uī-tio̍h che lâi sí ê chin chē. Chit ê sū-si̍t, sī chò lán Tâi-oân lâng ê kiàn-siàu. Choè kīn tī Tâi-oân ū teh-beh chhòng-li̍p “Ū-hông lô-pēⁿ hia̍p-hoē,” ǹg-bāng Kiat-hu̍t-pēⁿ ê im-ui[sic], ē thang kiám-chió. Phí-jîn siá chit ê choân-phiⁿ bô pa̍t-mi̍h in-toaⁿ, khioh pa̍t lâng ê oē, lâi thiⁿ goá ê ì-kiàn, iā ǹg-bāng it-poaⁿ bô jiám-tio̍h, á-sī í-keng jiám-tio̍h Kiat-hu̍t-pēⁿ ê hiaⁿ-ché tit-tio̍h sió-khoá lī-ek.
Bo̍k-lio̍k
Tē 1 chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ ê bān-iân.
Tē 2 chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ ê goân-in.
Tē 3 chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ ê thoân-jiám, bián e̍k-sèng kap tí-khòng-la̍t.
Tē 4 chiuⁿ: Hì kiat-hu̍t kap Heng-mo̍h-iām.
Tē 5 chiuⁿ: Hui Hì-kiat-hu̍t-pēⁿ.
Tē 6 chiuⁿ: Liâu-hoat.
Tē 7 chiuⁿ: Ū hō͘ Liâu-ióng-īⁿ tī-liâu ê hāu-kó.
Tē 8 chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ ê ū-hông.
Tē 9 chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ kap bîn-chiòng seng-oa̍h ê thêng-tō͘.
Tē 10 chiuⁿ: Khòng Kiat-hu̍t-pēⁿ ūn-tōng kap Tâi-oân Khòng Kiat-hu̍t-pēⁿ ūn-tōng ê chhek-lio̍k.
Tē 11 chiuⁿ: Lí-sióng ê hi-bōng.
Tē-it chiuⁿ: Kiat-hu̍t-pēⁿ bān-iân
Ū lâng kóng, lán lâng ê kuì-khì chāi tī ū tì-sek, chóng-sī it-ti poàn-kái, m̄ ta̍t-tio̍h m̄-chai khah hó. Hoà-lâng ê bâi-khún kā i kún i chiū sí. Chóng-sī i-tī chhiú ê hoà-lâng, bē-bat thiaⁿ-tio̍h kún chhiú lâi sat hit ê bâi-khún. Kiat-hu̍t-pīⁿ-khún kap jîn-luī ê koan-hē, nā bô cha̍p-hun bêng-liáu, bē-thang chò tú-hó ê chhú-tì.
Kiat-hu̍t-pēⁿ, ū koan-hē tī jîn-luī seng-oa̍h ê hok-khì hui-siông toā, só͘-í m̄-sī i-seng, iā tio̍h bêng-pe̍k chiah eng-kai. Chū 1900 nî, kàu hiān-chāi, Bí-kok lâng uī-tio̍h Kiat-hu̍t-pēⁿ lâi sí-ê, iok-lio̍k ū 200 goā bān, in ê kang-le̍k ê sún-sit, í-ki̍p kim-chîⁿ ê mā-huì, put-chí 100 ek kho͘. Iok-lio̍k 50 lâng tiong, chi̍t lâng jiám-tio̍h chit hō pēⁿ, 14 ê pēⁿ-lâng tiong, chi̍t lâng sí-sit. Muí-nî tio̍h chit-hō pēⁿ--ê 100 goā bān, sí--ê iok 10 bān, teh liâu-ióng--ê 50 bān. Téng-bīn só͘ kì--ê, kō͘[sic] lán thang chai Kiat-hu̍t-pēⁿ ê chai-hō cháiⁿ-iūⁿ chhi-chhám!!
Kiat-hu̍t-pīⁿ ê liû-hêng sî bô hun khu-he̍k, bô-lūn chéng-cho̍k. Bí-kok muí-nî 10 bān lâng tiong, uī-tio̍h Kiat-hu̍t-pēⁿ lâi sí--ê, iok 100 lâng, che sī keng-kè in ê oē-seng ki-koan, tēng chò Kiat-hu̍t-pēⁿ ê sí-bông-lu̍t. Tio̍h chit hō pēⁿ khah-chē sī tiong-liân-lâng. Pí-kàu-tek tī 30-50 hoè lâi sí--ê khah chē. Kiat-hu̍t-pēⁿ tiong khah-chē sī Hì-kiat-hu̍t. Chit ê sí-bông sò͘, sī chiàm Kiat-hu̍t-pēⁿ sí-bông chóng-sò͘ 100 hūn ê 90. Tī hoat-io̍k-kî ê gín-ná, khah-chē sī choâⁿ kiat-hu̍t, Kut-kiat-hu̍t. Kiat-hu̍t-sèng náu-bō͘-iām[sic] sī chió-chió, m̄-kú jiám-tio̍h--ê sī bô ǹg-bāng.
(Thāi-sio̍k).
漢羅（Ùi原文改寫）
結核病
1934.07 592卷 p.10
(陳鳩水)
序言
宇宙間無毋歡喜活，怨恨死。死的路真濟，究勘彼个事實，死亡率最懸-的，攏毋值著結核病。泰西各國的人，看這號病親像大水，抑是猛獸，眾人攏想欲閃避。所以佇公眾衛生，個人衛生熱心研究，咱若讀in的結核病的統計表，in的進步夠額予人生驚。
越頭看咱台灣的現狀是啥款咧？咱的衛生是真幼稚，也看結核病做通驚的，是無偌濟。因為染著這號病，抑是為著這來死的真濟。這个事實，是做咱台灣人的見笑。做近佇台灣有teh欲創立「預防癆病協會，」向望結核病的淫威，會通減少。鄙人寫這个全篇無別物因端，抾別人的話，來添我的意見，也向望一般無染著，抑是已經染著結核病的兄姊得著小可利益。
目錄
第1章：結核病的蔓延。
第2章：結核病的原因。
第3章：結核病的傳染，免疫性佮抵抗力。
第4章：肺結核佮胸膜炎。
第5章：非肺結核病。
第6章：療法。
第7章：有予療養院治療的效果。
第8章：結核病的預防。
第9章：結核病佮民眾生活的程度。
第10章：抗結核病運動佮台灣抗結核病運動的策略。
第11章：理想的希望。
第一章：結核病蔓延
有人講，咱人的貴氣在佇有智識，總是一知半解，毋值著毋知較好。化膿的bâi菌共伊滾伊就死。總是醫治手的化膿，袂捌聽著滾手來殺彼个bâi菌。結核病菌佮人類的關係，若無十分明瞭，袂通做拄好的處置。
結核病，有關係佇人類生活的福氣非常大，所以毋是醫生，也著明白才應該。自1900年，到現在，美國人為著結核病來死的，約略有200外萬，in的工力的損失，以及金錢的mā費，不止100億箍。約略50人中，一人染著這號病，14个病人中，一人死失。每年著這號病--的100外萬，死--的約10萬，咧療養--的50萬。頂面所記--的，予咱通知結核病的災禍怎樣淒慘！！
結核病的流行時無分區域，無論種族。美國每年10萬人中，為著結核病來死--的，約100人，這是經過in的衛生機關，訂做結核病的死亡率。著這號病較濟是中年人。比較的佇30-50歲來死--的較濟。結核病中較濟是肺結核。這个死亡數，是佔結核病死亡總數100份的90。佇發育期的囡仔，較濟是choâⁿ結核，骨結核。結核性腦膜炎是少少，毋過染著--的是無向望。
(待續)。