新約書序說
Sin-io̍k-su Sū-soat5
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 梁秀德 Niû Siù-tek |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第585卷 |
| 日期 | 1933/12 |
| 頁數 | 11-12 |
白話字（原文數位化）
Sin-iok-su Sū-soat
Niû Siù-tek
1933.12 585Koàn p.11-12
Tē 5 chiuⁿ : Sin-iok-su ê goân-bûn
(Chiap 8 goe̍h hō tē 12 bīn)
Tī chho͘-tāi ê Ki-tok-kàu-tô͘ sī put-chí sàn-hiong, só͘-í nā beh bé iûⁿ-phoê-choá lâi siá, sī put-chí kuì ; tuì án-ni chiàu-khoàⁿ khah-chē sī ēng sio̍k-sio̍k ê Ai-ki̍p choá. Chiàu só͘ kóng, Kàu tī tē 3 sè-kí khí, chiah ēng iûⁿ-phoê-choá, che iā-sī ū in-toaⁿ. Thâu-chi̍t hāng, sī in-uī kàu tē 3 sè-kí, it-poaⁿ ê Sin-iok su chha-put-to beh oân-chiâⁿ ; só͘-í ū lia̍h-chò iàu-kín, ài beh thang éng-kiú pó-chûn ê koan-liām, chiū siūⁿ-tio̍h ēng khah ē thang pó-chûn kú-kú ê choá.
Tī tē 4 sè-kí ê Sèng-chheh ha̍k-chiá Iâ-lō ( Jerome) ê sî-tāi, ū kiaⁿ-liáu Kai-sat-lī-a ê tô͘-su-koán, só͘ ū ēng Ai-ki̍p choá lâi siá ê bûn-hiàn hō͘ hoé sio--khì ; só͘-í ū oāⁿ-siá tī iûⁿ-phoê-choá. iā koh A.D. 331 nî, Kong-sū-tàn-teng hông-tè uī-tio̍h i ê Kong-sū-tàn-teng-pó ê ta̍k kàu-hoē, ū te̍k-pia̍t kā kai-sat-lī-a ê Kam-tok Iû-se-bí kóng, Tio̍h cheng-chè 50 pún ê iûⁿ-phoê choá ê Sèng chheh. Tuì chit ê hêng-sè lâi khoàⁿ, tuì tē 3 sè-kí liáu-āu, Ai-kip choá ê bûn-hiàn ū chiām-chiām chió, iā iûⁿ-phoê choá ū chiām-chiām chē. Só͘-í nā beh chhoē tuì tē 4 sè-kí í-āu, só͘ ū pó-chûn kàu tī kin-á-ji̍t ê Ai-ki̍p choá siá-pún, thang chhin-chhiūⁿ kin-á-ji̍t ê ìn-soat-su̍t hiah hoat-ta̍t, só͘-í lóng sī ēng pit lâi siá--ê, ū chē-chē ê kèng-khiân ê sìn-tô͘ bô hiâm sî-kan ê tn̂g, pit siá ê kan-khó͘ , jia̍t-sim lâi siá, lâu kàu kin-á-ji̍t hō͘ lán thang tit-tio̍h, che si̍t-chāi tio̍h kám-siā bô soah.
Taⁿ ài chiong Sin-iok-su ê siá-pún choè tiōng-iàu--ê kuí-nā khoán, siá tī ē-té hō͘ tāi-ke thang chò chham-khó :—
-
Se-nái Siá-pún (Codex Sinaiticus).Chit-pún ê kì-hō, sī ēng Hi-pek-lâi-jī ê ‘’ A-le̍k-hu’’ hit jī chò hō. Chit-pún siá-pún, sī Tek-kok lâng Tischendorf Phok-sū tī A.D. 1859 nî , tī Se-nái-soaⁿ ê Ka-tē-lī-ná Siu-tō-īⁿ hoat-kiàn--tio̍h. Tī 1844 nî, chit ê phok-sū ū khì toà tī-hia. Ū chi̍t-ji̍t tī jī-choá-lâng khoàⁿ-tio̍h ū kū ê mi̍h, chim-chiok sè-cha chiah chai sī Ku-iok-su ê Hi-lia̍p-oē ê siá-pún. Gián-kiù liáu, chai sī tē 4 sè-kí ê mi̍h. Só͘ tit-tio̍h ê sī Le̍k-tāi chì-lio̍k, Iâ-lī-bí, Í-sū-la̍t, Nî-hi-bí, chit ê toān-phìⁿ ū 43 tiuⁿ. Tī 1853 nî koh khì hia; chóng-sī lóng bô só͘ tit-tio̍h . Kàu 1859 nî koh khì, chit ê tē 3 choā chiah hoat-kiàn-tio̍h Ai-ki̍p ê sìn-tô͘ ê pang-chān, thang bé-siu chit-pún kuì-tiōng ê bûn-hiàn, ū chiong chit-pún sàng Lō͘-se-a ê hông-tè. Hiān-kim pó-chûn tī レニングラフドê Phok-bu̍t-koán. Chit-pún chheh, ū lâng phah-sǹg khí-thâu káⁿ-sī pó-chûn tī Kai-sat-li-a ê tô͘-su-koán, in-uī kó͘-tāi Ki-tok-kàu ê ha̍k-būn ê tiong-sim tē, sī Kai-sat-lī-a ê tô͘-su-koán, in-uī kó͘-tāi Ki-tok-kàu ê ha̍k-būn ê tiong-sim tē, sī Kai-sat-lī-a, Iâ-lô͘-sat-léng, A-le̍k-san-tāi chit 3 uī. Chit keng Kai-sat-lī-á ê tô͘-su-koán, tī A.D. 630 nî, ū hō͘ A-lat-pek lâng huí-hoāi--khì. Kiám-chhái hit-sî tuì Kai-sat-lī-a beh tô-cháu ê sìn-tô͘, chah chit-pún chheh cháu-khì Se-nái-soaⁿ. Só͘-í kàu tī-hia hoat-kiàn--tio̍h, chiah hō hit ê miâ. Chit-pún chheh lóng-sī ēng toā-jī-thé lâi siá--ê. Chiàu Tischendorf só͘ kóng, ū 4 ê lâng ê pit-chek tī-teh, hián-bêng ū 4 ê lâng kiōng-tông siá--ê. Chit-pún sī Ki-tok-kàu bûn-hiàn tiong tē-it pó-poè, koh sī tē-it kó͘ ê siá-pún.
-
A-le̍k-san-tāi Siá-pún (Codex Alexandrinux). Chit-pún ê kì-hō sī ēng ‘’A’’ chò hō. Sī hē tī Eng-kok ê Phok-bu̍t-koán, sio̍k tī tē 5 sè-kí ê mi̍h. Lāi-bīn Sin-iok-su í-goā ū ke Lô-má ê Kek-liû-bián kap tē 2 Kek-liû-bián ê phoe tī hit--nih. Lóng-sī ēng toā-jī-thé lâi siá--ê. Tī 1628 nî, hō͘ Kong-sū-tàn-teng-pó ê cheng-chèng Ki-ní, Lū-ka the̍h khì sàng Eng-kok hông-tè Cha-lí-su tē-it sè chò kì-liām ; só͘-í chiah ē hē tī Lûn-tun ê Eng-kok Phok-bu̍t-koán.
-
Bā-tí-kan Siá-pún (Codex Vaticanus). Chit-pún ê kì-hō, sī ēng ‘’B’’ chò hō. Hoat-kiàn-chiá lóng m̄-chai sī sím-mi̍h lâng, sī kan-ta oá tī 15 sè-kí tiong-poàⁿ ê sî, Bā-tí-kan tô͘-su-koán chhòng-siat í-lâi, chiū hē tī hit lāi-bīn. Chiàu gián-kiù, chai sī kap Se-nái siá-pún oá tī siāng-sî, á-sī bān kuí-nā nî nā-tiāⁿ. Chiàu Tischendorf Phok-sū kóng, Chit-pún chheh sī kap siá Se-nái siá-pún hit 4 ê lâng, tiong-kan chi̍t lâng ê pit-chek sio-tâng. Chit ê iûⁿ-phoê choá pí Se-nái--ê, khah siōng-phín. Khí-thâu bô sím-mi̍h lâng chai hit ê kè-ta̍t. Bat hō͘ Ná-pho-lûn hông-tè-chhiúⁿ-khì Hoat-kok ; chóng-sī hit-sî ū hō͘ Hoat-kok ê ha̍k-chiá Hug kàm-tēng-tio̍h hit ê kè-ta̍t kàu tó-uī; só͘-í āu-lâi ū koh the̍h lâi hē tī Bā-tí-kan tô͘-su-koán. Chē-chē ha̍k-chiá ài khì gián-kiù, nā-sī koán-chú m̄-chún. Tischendorf tī 1866 nî , ū khì hia káng-kiù 30 tiám-cheng kú. āu-lâi koán-chú khoàⁿ i ê jia̍t-sêng, soà m̄ hō͘ i koh khoàⁿ. Chóng-sī hó kai-chài, kàu-boé ū koh chún i khoàⁿ 42 tiám cheng-kú, chiah sió-khoá thang tit hit ê tāi-khài. Westcott kap Hort ū chiong chit-pún siá-pún chò tē-ki phian-chhip hit-pún ‘’Westcott and Xort Text.’’ Chit-pún siá-pún kuí-nā koàn, chiū-sī Bo̍k-hoē ê phoe kap Khé-sī-lio̍k lóng bô, phah-sǹg káⁿ-sī in-uī pháiⁿ--khì, soà lak bô--khì.
4. Í-hoat-liân Siá-pún (Codex Eqhraemi). Chit-pún ê kì-hō sī ēng ‘’ C ‘’ chò hō. Hiān-sî sī hē tī Pa-lí ê Kok-li̍p Bí-su̍t-koán. Sī sio̍k tī tē 5 sè-kí ê mi̍h. Chóng-sī chin khó-sioh, chit-pún chheh tī tē 12 sè-kí, m̄-chai sím-mi̍h lâng chiong hiah ê jī kā i chhat hō͘ i bô bêng, iā chiah siá Sū-lī-a ê Kàu-hū Í-hoat-liân ê soat-kàu tī hit--nih. Hó kai-chài ū ēng io̍h-á hō͘ hiah ê goân-té ê jī bêng--khí-lâi. Sio̍k tī chit-khoán ê siá-pún, hō-chò Chài-pit siá-pún (Palimpsest). Kó͘-chá ê iûⁿ-phoê choá chin kuì; só͘-í ún-tàng sī siūⁿ hoè-mi̍h lī-iōng, chiah ū chiong siá liáu ê chheh koh siá-jī tī hit téng-bīn. Chit-pún ê jī-thé, tāi-khài kap A-le̍k-san-tāi hit-pún sio-tâng, sī tiōng-iàu ê siá-pún.
(āu-hō chiah koh chiap)
漢羅（Ùi原文改寫）
新約書序說
梁秀德
1933.12(585卷) p.11-12
第 5 章 : 新約書的原文
(接 8 月 號 第 12 面)
佇初代的基督教徒是不止sàn-hiong，所以若欲買羊皮紙來寫,是不止貴；對按呢 照看較濟是用俗俗的埃及紙。照所講，到佇第3世紀起，才用羊皮紙，這也是有因端。頭一項，是因為到第3世紀，一般的新約書差不多欲完成；所以有掠做要緊，愛欲通永久保存的觀念，就想著用較會通保存久久的紙。
佇第4世紀的聖冊學者Iâ-lō ( Jerome)的時代，有驚了Kai-sat-lī-a的圖書館，所有用埃及紙來寫的文獻予火燒去；所以有換寫佇羊皮紙。也閣A.D.331年，Kong-sū-tàn-teng皇帝為著伊的Kong-sū-tàn-teng-pó的逐教會，有特別共kai-sat-lī-a的監督Iû-se-bí講，著精製50本的羊皮紙的聖冊。對這个形勢來看，對第3世紀了後，埃及紙的文獻有漸漸少，也羊皮紙有漸漸濟。所以若欲揣對第4世紀以後，所有保存到佇今仔日的埃及紙寫本，通親像今仔日的印刷術遐發達，所以攏是用筆來寫--的，有濟濟的敬虔的信徒無嫌時間的長，筆寫的艱苦，熱心來寫，留到今仔日予咱通得著，這實在著感謝無煞。
今愛將新約書的的寫本做重要--的幾仔款，寫佇下底予大家通做參考：─
- Se-nái寫本(Codex Sinaiticus)。這本的記號，是用希伯來字的「A-le̍k-hu」彼字做號。這本寫本，是德國人Tischendorf博士佇A.D.1859年，佇Se-nái山的Ka-tē-lī-ná修道院發見--著。佇1844年，這个博士有去蹛佇遐。有一日佇字紙人看著有舊的物，斟酌細查才知是舊約書的希臘話的寫本。研究了，知是第4世紀的物。所得著的是歷代誌錄，Iâ-lī-bí、Í-sū-la̍t、Nî-hi-bí，這个斷片有43張。佇1853年閣去遐；總是攏無所得著。到1859年閣去，這个第3逝才發見著埃及的信徒的幫贊，通買收這本貴重的文獻，有將這本送Lō͘-se-a的皇帝。現今保存佇レニングラフド的博物館。這本冊，有人扑算起頭敢是保存佇Kai-sat-li-a的圖書館，因為古代基督教的學問的中心地，是Kai-sat-li-a的圖書館，因為古代基督教的學問的中心地，是Kai-sat-li-a，Iâ-lô͘-sat-léng，亞力山大這3位。這間Kai-sat-li-a的圖書館，佇A.D.630年，有予阿拉伯人毀壞--去。檢采彼時對Kai-sat-li-a欲逃走的信徒，紮這本冊走去西奈山。所以到佇遐發見--著，才號彼个名。這本冊攏是用大字體來寫--的。照Tischendorf所講，有4个人的筆跡佇咧，顯明有4个人共同寫--的。這本是基督教文獻中第一寶貝，閣是第一古的寫本。
2。亞力山大寫本(Codex Alexandrinux)。這本的記號是用「A」做號。是下佇英國的博物館，屬佇第5世紀的物。內面新約書以外有加羅馬的Kek-liû-bián 佮第2 Kek-liû-bián的批佇彼--裡。攏是用大字體來寫--的。佇1628年，予Kong-sū-tàn-teng 堡的cheng-chèng Ki-ní，Lū-ka提去送英國皇帝Cha-lí-su第一世做記念；所以才會下佇倫敦的英國博物館。
3.Bā-tí-kan寫本(Codex Vaticanus)。這本的記號，是用「B」做號。發見者攏毋知是甚物人，是簡若倚佇15世紀中半的時，Bā-tí-kan圖書館創設以來，就下佇彼內面。照研究，知是佮西奈寫本倚佇siāng時，抑是慢幾仔年若定。照Tischendorf博士講，這本冊是佮寫西奈寫本彼4个人，中間一人的筆跡相同。這个羊皮紙比西奈--的，較上品。起頭無甚物人知彼个價值。捌予拿破崙皇帝搶去法國；總是彼時有予法國的學者Hug kàm-tēng-tio̍h彼个價值到佗位；所以後來有閣提來下佇Bā-tí-kan圖書館。濟濟學者愛去研究，若是館主毋准。Tischendorf佇1866年，有去遐講究30點鐘久。後來館主看伊的熱誠，紲毋予伊閣看。總是好佳哉，到尾有閣准伊看42點鐘久，才小可通得彼个大概。Westcott佮Hort有將這本寫本做地基編輯彼本「Westcott and Xort Text。」這本寫本幾仔卷，就是牧會的批佮啟示錄攏無，扑算敢是因為歹--去，紲落無--去。
- Í-hoat-liân寫本(Codex Eqhraemi)。這本的記號是用「C」做號。現時是下佇巴黎的國立美術館。是屬佇第5世紀的物。總是真可惜，這本冊佇第12世紀，毋知啥物人將遐的字共伊漆予伊無明，也才寫敘利亞的教父 Í-hoat-liân的說教佇彼--裡。好佳哉有用藥仔予遐的原底的字明--起來。屬佇這款的寫本，號做再筆寫本(Palimpsest)。古早的羊皮紙真貴；所以穩當是想廢物利用，才有將寫了的冊閣寫字佇彼頂面。這本的字體，大概佮亞力山大彼本相同，是重要的寫本。
(後號才閣接)