基督教文明史觀
Ki-tok-kàu Bûn-bêng Sú-koan
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 林茂生 Lîm Bō͘-seng |
| 卷期 | 台灣教會公報 |
| 卷期 | 第583卷 |
| 日期 | 1933/10 |
| 頁數 | 10 |
白話字（原文數位化）
Ki-tok-kàu Bûn-bêng Sú-koan
Lîm Bō͘-seng
1933.10. 583Koàn. p.10
Chiap-soà 8goe̍h 9 bīn
Tī téng-koàn í-keng ū chiong Ki-tok-kàu ê sio̍k-choē-koan, kap Tang-iûⁿ ê bu̍t-chit-tek sio̍k-choē-koan lâi tuì-pí liáu. Taⁿ beh koh chiap-soà lâi pí-kàu Tang-iûⁿ ê cheng-sîn-tek sio̍k-choē-koan. Kūn Ki-tok-kàu ê sio̍k-choē-koan ê choè tē-it te̍k-sek, sī ū ‘‘Tiong-pó.’’ Ū tiong-pó chiah ū sià-choē ; ū sià-choē chiah ū liông-sim ê tháu-pàng. Chêng-lí pī-chì, bô chi̍t-sut-á kàn-jiân ê só͘-chāi. Tang-iûⁿ ê Jû-kàu khiok iû-goân ū tiong-pó ê su-siúⁿ. Jû-kàu ê tiong-pó sī ‘’Thian-chú.’’ Thian-chú tuì thiⁿ kiû sià bān peh-sìⁿ ê choē, thang tit-tio̍h soah-chai bián-hō, kok-ka thài-pêng, hong-tiau ú-sūn. Chóng-sī chit khoán ê sio̍k-choē-koan nā lâi kap Ki-tok-kàu tuì-pí, ū chē-chē hāng bô saⁿ-tâng ê tiám tī-teh, chiū-sī:─
-
Jû-kàu ê sio̍k-choē sī chi̍t-sî, Ki-tok-kàu ê sio̍k-choē sī éng-oán.
-
Jû-kàu ê sio̍k-choē sī pau-hâm kok-ka chò chi̍t-thé ; nā-sī Ki-tok-kàu sī koan-tiōng kò-jîn ê sio̍k-choē.
-
Jû-kàu 5 sio̍k-choē toā-bīn sī koan-hē chèng-tī-tek ê sū; nā-sī Ki-tok-kàu ê sio̍k-choē sī chù-tiōng tī suî-lâng ê cheng-sîn, tháu-pàng suî-lâng ê liông-sim.
Chiū-sī chit ê ‘’ liông-sim ê tháu-pàng’’ sīsio̍k-choē ê tē-it kin-pún, iā sī Ki-tok-kàu tuì Tang-iûⁿ ê chong-kàu su-siúⁿ só͘ kòng-hiàn ê choè tiōng-iàu ê chi̍t-tiám.
Tang-iûⁿ lâng nā ū chò hoāi thian-liông ê sū, i ê khó͘-chhó͘ sī hān-tiāⁿ tī khiàn-chek ê ū bô. Chit ê khiàn-chek sī koan-hē khek-koan-tek ê sū, Khiàn-chek nā ū , chiah tio̍h kiû sîn thok pu̍t ; khiàn-chek nā siau-bô, chiū thang pêng-an koè ji̍t. Koh chìn chi̍t chân khah chhim-khek--ê, chiū-sī liông-sim ê chú-koan-tek ê khó͘-thàng, í-ki̍p tit-tio̍h tháu-pàng ê hoaⁿ-hí, tī Tang-iûⁿ lâng ê tō-tek-chiūⁿ, chong-kàu-chiūⁿ ê su-siúⁿ, bô kàu loā bêng-láng kap chhim-khek. Kò-jîn sī án-ni, kok-ka iā sī án-ni. Kok-ka tio̍h ū tú-tio̍h khek-koan-tek ê toā chai-hō, chhin-chhiūⁿ ki-hng, un-e̍k, chò toā-chuí, chiah ū thian-chú tah-toâⁿ hiàn-chè, thè bān peh-sìⁿ kî-kiû. Thian hā nā thài-pêng, chiū bô seⁿ-chhut hoàn-séng, á-sī chèng-gī ê koan-liām. Chóng kóng chi̍t-kù, chit-khoán Tang-iûⁿ ê sio̍k-choē-koan sī chhián-po̍h, thàn goā-phoê ê khek-koan-tek ê su-siúⁿ. Nā-sī Ki-tok-kàu ê kà-sī chiū m̄-sī án-ni. Tio̍h tāi-seng sìn Iâ-so͘ chò Tiong-pó, jiân-āu chiah ū tit-tio̍h sià-choē ê hoaⁿ-hí. Tuì ū siā-choē chiah ē tit-tio̍h liông-sim ê tháu-pàng. Liông-sim ū tháu-pàng, chiah ū chò hó ê khuì-la̍t. Chêng-sîn tuì án-ni ē seⁿ-khí kek-bēng, ū phoà-sâi hián-chèng ê kian-khò͘ ê ì-chì. Che thang kóng sī chin thiat-tí-tek, chú-koan-tek ê sio̍k-choē-koan.
Thang koh chhì-ēng hiān-tāi ê ha̍k-soat lâi ké-soeh Ki-tok-kàu ê sio̍k-choē-koan. Kīn-lâi ê sim-lí-ha̍k ū chi̍t-phài. ‘’ Chiàu chit-phài só͘ kóng, lâng ê cheng-sîn nā tú-tio̍h piàn-thài (kàu khah siong-tiōng, chiū-sī hoat-kông), ē kóng bô ha̍p-sî ê oē, iā ē chò bô ha̍p-sî ê sū. Che sī tuì i í-chêng ū chi̍t ê só͘ ài ê su-io̍k, á-sī ǹg-bāng bē thang boán-chiok, tì-kàu siū that-gāi, chiah ē án-ni. M̄-kú kàu tú-tio̍h pēⁿ ê sî, lí beh mn̄g i hit-ê siū that-gāi ê sî tú-tú sī sím-mi̍h goân-in, i he̍k-chiá m̄-káⁿ kóng, á-sī khah siông sī í-keng bē-kì-tit, tîm-lo̍h tī bô ì-sek ê ē-bīn, bô thang kóng. Só͘-í nā beh i-hó chit-khoán ê chèng-thâu, tio̍h ēng cheng-sîn-hun-sek lâi ti̍t-ti̍t chhiû, chhiû kàu hit-ê goân-thâu, chiū-sī chhiû kàu hit-ê siū that-gāi ê kin-goân lâi tháu-pàng i ,i chiah chū-jiân ē hó--khì. Chiàu goá teh siūⁿ, lâng hoān-choē iû-goân sī kap chit-khoán piàn-thài ê cheng-sîn pēⁿ-chiá tāi-tông-siáu-īⁿ. Lâng chhut-sì lóng ū tuì thiⁿ hù-ú chi̍t ê liông-sim tī-teh. Tâi-oân oē chi̍t-kù ‘’thian-liông’’ sī chin ha̍h ì-sù. Chit ê thian-liông sī ē hō͘ lâng hun-piat chèng-gī kap put-chèng, put-chāi tī siū kàu-io̍k ê ū-bô kap chhim-chhián. M̄-kú it-tàn nā tú-tio̍h su-io̍k hoat-seng, chò sím-mi̍h hoāi thian-liông ê sū, thiap-liông chiū ná chhin-chhiūⁿ siu-pa̍k. Chit-pái sī án-ni, nn̄g-pái koh-khah chhim. Ji̍t-chek goa̍t-luí, thian-liông siū-pa̍k ê khó͘-chhó͘ ná siong-tiōng, tì-kàu kóng só͘ m̄-eng-kai kóng ê oē, kiâⁿ só͘ m̄-eng-kai kiâⁿ ê sū. Kàu-boé chiū-sī he̍k-chiá thian-liông lóng bâ-pì, á-sī put-sî siū thian-liông ê khek-chek. Put-lūn àn-choáⁿ, i sī pìⁿ-chiâⁿ chi̍t ê chin bô-la̍t ê lâng. Beh chò hó, bē-ē; chai só͘ m̄-eng-kai chò ê sū, iā khì chò. Tû-hui nā m̄-sī ti̍t-ti̍t chhiû, chhiû kàu hit ê thian-liông sòng-sit ê kin-goân, lâi tit-tio̍h tháu-pàng, i-ê jîn-keh oân-choân sī khiā tī phoà-sán ê tē-uī. Tī-chia chiū-sī Ki-tok-kàu sio̍k-choē-koan ê toā iàu-tiám tī-teh. Tuì sìn , to̍k-to̍k tuì sìn, chò-chi̍t-sî, bô-lūn sím-mi̍h choē-ok, choē-chek, it-chhè boah-siau, thian-liông chiah ū siū tháu-pàng ê ji̍t-chí. Thian-liông ū tháu-pàng, jiân-āu chiah ū kiâⁿ hó ê khuì-la̍t, chò chi̍t ê cheng-sîn-chiūⁿ bô pēⁿ ê hó lâng. Chit-khoán ê sio̍k-choē ê sio̍k-choē-koan tû-hui nā m̄-sī khì chhoē Ki-tok-kàu Tang-iûⁿ it-chhè ê chong-kàu lông bô. Só͘-í goá kóng, Ki-tok-kàu ê sio̍k-choē-koan sī chin ū kòng-hiàn tī Tang-iûⁿ ê cheng-sîn bûn-bêng ê só͘-chāi.
(Thāi-sio̍k)
漢羅（Ùi原文改寫）
基督教文明史觀
林茂生
1933.10. 583卷 p.10
接續8月8、9面
佇頂卷已經有將基督教的贖罪觀，佮東洋的物質的贖罪觀來對比了。今欲閣接續來比較東洋的精神的贖罪觀。近基督教的贖罪觀的做第一特色，是有「中保」。有中保才有赦罪；有赦罪才有良心的thàu放。情理pī-chì，無一屑仔kàn-jiân的所在。東洋的儒教卻猶原有中保的思想。儒教的中保是天子。天子對天求赦萬百姓的罪，通得著煞災免禍，國家太平，風調雨順。總是這款的贖罪觀若來佮基督教對比，有濟濟項無相同的點佇咧，就是：
1. 儒教的贖罪是一時，基督教的贖罪是永遠。
2. 儒教的贖罪是包含國家做一體；若是基督教是關重個人的贖罪。
3. 儒教的贖罪大面是關係政治的的事；若是基督教的贖罪是注重佇隨人的精神，thàu放隨人的良心。
就是這个”良心的thàu放”是贖罪的第一根本，也是基督教對東洋的宗教思想所貢獻的做重要的一點。
東洋人若有做壞天良的事，伊的苦楚是限定佇譴責的有無。這个譴責是關係客觀德的事，譴責若有，才著求神託佛；譴責若消無，就通平安過日。閣進一層較深刻的，就是良心的主觀德的苦痛，以及得著thàu放的歡喜，佇東洋人的道德上，宗教上的思想，無夠外明朗佮深刻。個人是按呢，國家也是按呢。國家著有拄著客觀德的大災禍，親像飢荒，瘟疫，做大水，才有天子thah壇獻祭，替萬百姓祈求。天下若太平，就無生出反省？，抑是正義的觀念。總講一句，這款東洋的贖罪觀是淺薄，趁外皮的客觀德的思想。若是基督教的教示就毋是按呢。著代先信耶穌做中保，然後才有得著赦罪的歡喜。對有赦罪才會得著良心的放。良心有thàu放，才有做好的氣力。前神對按呢會生起革命，有破邪獻正的艱苦的意志。這通講是真徹底的，主觀德的贖罪觀。
通閣試用現代的學說來解說基督教的贖罪觀。近來的心理學有一派。照這派所講，人的精神若拄著變態(到較傷重，就是發狂)，會講無合時的話，也會做無合時的事。這是對伊以前有一個所愛的私慾，也是向望袂通滿足，致到受窒礙，才會按呢。毋過到拄著病的時，你欲問伊彼个受窒礙的時拄拄是啥物原因，伊或者毋敢講，抑是較常是已經袂記得，沉落佇無意識的下面，無通講。所以若欲醫好這款的症頭，著用精神分析來直直泅，泅到彼个源頭，就是泅到彼个受窒礙的根原來thàu放伊，伊才自然會好去。照我咧想，人犯罪猶原是佮這款變態的精神病者大同小異。人出世攏有對天賦與一个良心佇咧。台灣話一句”天良”是真合意思。這个天良是會予人分別正義佮不正，不在佇受教育的有無佮深淺。毋過一旦若拄著私慾發生，做啥物壞天良的事，天良就若親像受縛。這擺是按呢，兩擺閣較深。日積月累，天良受縛的苦楚ná傷重，致到講所毋應該講的話，行所毋應該行的事。到尾就是或者天良攏麻痺，抑是不時受天良的苛責。不論按怎，伊是變成一个真無力的人。欲做好，袂會；知所毋應該做的事，也去做。除非若毋是直直泅，泅到彼个天良喪失的根源，來得著thàu放，伊的人格完全是徛佇破散的地位。佇遮就是基督教贖罪觀的大要點佇咧。對信，獨獨對信，做一時，無論啥物罪惡，罪責，一切抹消，天良才有受thàu放的日子。天良有thàu放，然後才有行好的氣力，做一个精神上無病的好人。這款的贖罪的贖罪觀除非若毋是去揣基督教東洋一切的宗教攏無。所以我講，基督教的贖罪觀是真有貢獻佇東洋的精神文明的所在。
(待續)