交通的發達

Kau-thong ê Hoat-ta̍t

文獻資訊

項目	資料
作者	T. Th. Ts.
卷期	台灣教會公報
卷期	第583卷
日期	1933/10
頁數	9-10

白話字（原文數位化）

Kau-thong ê Hoat-ta̍t

(T. Th. Ts.)

1933.10 (583koàn) p.9

Tuì tì-sek ê hoat-ta̍t, sè-chiah ê to̍k-bo̍k chiu (獨木舟) oāⁿ chò ēng chhâ-liāu, ēng thih-teng lâi kiàn-chō ê chûn. Kò-chiúⁿ ê la̍t sī iú-hān, só͘-í ū lī-ēng hong ê la̍t, lī-ēng hái-liû lâi sái phâng-chûn, m̄-nā tī iân-hái hū-kīn nā-tiāⁿ, oá-khò chí-lâm-chiam ê chī-sī, káⁿ chìn-chhut tī toā hái toā iûⁿ. Tī 15 sè-kí, Pho-tô-gâ thài-chú Hiân-lí (Henry The Navigator ), put-chí chhut-la̍t chióng-lē hái-siōng thàm-hiám ê sū, só͘-í tī 1498 nî, Gâ-má (Vaseo a Gama) ê chûn, sái kàu ìn-tō͘ ê Ka-li-kat ( Calicut). 1492 nî, Ko-lûn-pho (Columbu) hoat-kiàn A-bí-lī-ka, 1521 nî Má-se-lân (Magellan) sè-kài it-chiu, in só͘ ēng ê chûn lóng sī phâng-chûn. Au-chiu lâng tuì chhoē-tio̍h liáu-āu, he̍k-sī cheng-ho̍k chiàm-niá, he̍k-sī kiàn-siat si̍t-bîn-tē, he̍k-sī thong-siong . Tuì án-ni ta̍k kok kēng-cheng kiàn-chō toā-chiah ê phâng-chûn,óng-lâi tī Tang-sai-iûⁿ ê tiong-kan. Kàu 19 sè-kí ê chêng poàⁿ, phâng-chûn bô sit-lo̍h i chò hái-siōng ông ê tē-uī.

Khì-chûn.  Ū lâng kóng hoé-chûn, kóng hoé-chûn in-uī ū ēng hoé, ná-chún kóng hoé-chhia ; kóng khì-chûn, in-uī hoe-la̍t hō͘ chuí kún, chuí-cheng-khì hō͘ ki-koan tin-tāng, só͘-í kóng khì-chûn. Hiān-sî tī hái-iûⁿ teh cháu ê khì-chûn, che m̄-sī it-tiau it-se̍k chiū chè-chō chhut--lâi. Hiān-sî ī goā-kok hô, ô͘ ê téng-bīn, iáu-ū teh ēng ‘’ goā-lûn chuí-chhia sek-chûn’‘(外輪水車式船). Tāi-seng sī ēng jîn-le̍k, á-sī tōng-bu̍t ê la̍t hō͘ chhia-lûn tńg-se̍h.

Tī 17 sè-kí, Hoat-lân-se ū kè-e̍k ēng chuí-cheng-khì ê la̍t lâi thè lâng ê la̍t, í-āu Eng, Bí Hoat chiah ê kok lóng chhut-la̍t teh hoat-bêng. Thang kiò-chò Khì-chûn ê chó͘--ê, káⁿ-sī Bí-kok lâng Hù-tun (Fulto͘) tī 1807 nî só͘ chò hit chiah clermo͘t, phû tī Hat-sun-hô (R. Hudson), chi̍t-tiám cheng ē cháu 7300 bí-tu̍t, lâng khoàⁿ-liáu chin kî-khá.  Chóng-sī hit-sî ê khì-chûn, chí-ū ē cháu tī bô hong, bô éng, kang, hô ê téng-bīn nā-tiāⁿ. 1819 nî, Bí-kok ū chò Sa-bah-ná-oh7 (Savaⁿah). Thâu-pái khì-chûn koè Toā-sai-iûⁿ, tuì Bí-kok ê Pho-su-tùn kàu Eng-kok ê Lí-bâ-po (Boston, Liverpool) ū kiâⁿ 26 ji̍t kú. Í-āu cheng-khì ki-koan ta̍uh-ta̍uh kái-liông, tī chûn ê lióng-pêng ê goā-lûn(外輪), oāⁿ chò tī chûn-boé ê chhui-chìn-ki (推進機). Tuì cheng-khì ta-bín (Steam turbine) ê ki-koan hoat-bêng í-lâi, chûn ná chō ná toā-chiah, sok-le̍k iā chin ke-thiⁿ.

1838 nî só͘ chō ê toā sai-hong (Great western ), chí-ū 200 chhioh tn̂g, 1340 tūn nā-tiāⁿ. Nā-sī 20 sè-kí thâu, í-keng ū chō chi̍t-bān tūn ê toā-chûn.    1907 nî, Eng-kok só͘ chò ê Mâu-lê-ta-nî-a (Mauretania) sī 3,0696 tūn, tn̂g 762 chhioh, khoah 88 chhioh , chhim 57 chhioh, 5,6621 tūn. Bí-kok ê toā-chûn ū 5,9957 tūn, sui-sī khah té, nā-sī tūn-sò͘ sī sè-kài-it. Chit hō toā-chûn tuì Eng-kok sái kàu Bí-kok, 4 ji̍t khah ke chiū kàu, lāi-bīn ê siat-pī, lâng kiò in chò hái-siōng ê lí-koán. Hiān-tāi ê hái-siōng kau-thong chin hoat-ta̍t, chin an-choân, ēchài chin-chē lâng-kheh kap hoè, sok-le̍k mī kín, ná-chún kok tāi-lio̍k saⁿ-chiap-kīn, sè-kài-tiong bô lūn siáⁿ só͘-chāi, to ē-tit kàu.

Tī sè-kài-tiong hoè-mi̍h ê 5 hūn 4, sī ēng khì-chûn teh chài, thang chai i ê kong-iōng chin toā.

Chit kok ê khì-chûn tūn-sò͘ ê chē-chió, m̄-nā koan-hē ūn-sàng, seng-lí ê lī-hāi nā tiāⁿ. Sè-kài tāi-chiàn ê sî, Hoat-kok ê chûn chin chió, chok-chiàn-siōng, kám-kak-tio̍h chin put-piān, Eng-kok ê chûn chin-chē, lóng bô siáⁿ chē-chió chiah, kap kok-hông(國防) ū toā koan-hē tī-teh.

Taⁿ chiong sè-kài chú-iàu kok siong-chûn ê tūn-sò͘ pâi-lia̍t chò chham-khó:—-

Eng-kok … … … …1967,2000 tūn

Eng-kok ê sio̍k-kok … …311,3000 “

Bí-kok … … … … … …1355,6000”

Ji̍t-pún … … … … … …425,5000”

Ná-ui … … … … … … 416,7000”

Tek-kok  … … … … … …416,5000”

Hoat-kok  … … … … … …355,7000”

Í-tāi-lī  … … … … … …339,1000”

Hô-lân  … … … … … …296,4000”

Choân sè-kài sī  … … …6993,4000”

漢羅（Ùi原文改寫）

交通的發達

1933.10 (583卷)

(T.Th.Ts.) p.9

對智識的發達，細隻的獨木舟 (獨木舟)換做用柴料，用鐵釘來建造的船。划槳的力是有限，所以有利用風的力，利用海流來駛帆船，毋若佇沿海附近爾爾，倚靠指南針的指示，敢進出佇大海大洋。佇15世紀，葡萄牙太子恆利(Henry The Navigator )，不止出力獎勵海上探險的事，所以佇1498年，Gâ-má (Vaseo a Gama) 的船，駛到印度的 Ka-li-kat ( Calicut)。1492年，哥倫布 (Columbu)發見亞美利加，1521年麥哲倫 (Magellan)世界一周，in所用的船攏是帆船。歐洲人對揣著了後，或是征服佔領，或是建設殖民地，或是通商。對按呢逐國競爭建造大隻的帆船，往來佇東西洋的中間。到19世紀的前半，帆船無失落伊做海上王的地位。

汽船。有人講火船，講火船因為有用火，若準講火車；講汽船，因為火力予水滾，水蒸汽予機關振動，所以講汽船。現時佇海洋咧走的汽船，這毋是一朝一夕就製造出來。現時佇外國河，湖的頂面，猶有咧用‘外輪水車式船’‘(外輪水車式船)。代先是用人力，抑是動物的力予車輪轉旋。

以後蒸汽機關沓沓改良，佇船的兩爿的外輪(外輪)，換做佇船尾的催進器 (推進機)。對蒸汽ta-bín (Steam turbine汽輪機) 的機關發明以來，船那做那大隻，速率也真加添。頭擺汽船過大西洋，對美國的波斯頓到英國的力物浦 (Boston，Liverpool)有行26日久。總是彼時的汽船，只有會走佇無風，無湧，江，河的頂面爾爾。1819年，美國有做薩凡納(Savaⁿah)。通叫做汽船的祖的，敢是美國人富爾頓 (Fulto͘)佇1807年所做彼隻clermo͘t，浮佇哈德森河 (R。Hudson)，一點鐘會走7300 米，人看了真奇巧。佇17世紀，法蘭西有計畫用水蒸汽的力來替人的力，以後英，美法遮的國攏出力咧發明。

1838年所造的大西風(Great western )，只有200尺長，1340噸爾爾。若是20世紀頭，已經有造一萬噸的大船。1907年，英國所做的茅利塔尼亞(Mauretania)是3,0696噸，長762尺，闊88尺，深57 尺，5，6621噸。美國的大船有5,9957 噸，雖是較短，若是噸數是世界一。這號大船對英國駛到美國，4日較加就到，內面的設備，人叫in做海上的旅館。現代的海上交通真發達，真安全，會載真濟人客佮貨，速率彌緊，若準各大陸相接近，世界中無論啥所在，就會得到。佇世界中貨物的5 份 4，是用汽船咧載，通知伊的功用真大。

這國的汽船噸數的濟少，毋若關係運送，生理的厲害爾爾。世界大戰的時，法國的船真少，作戰上，感覺著真不便，英國的船真濟，攏無啥濟少隻，佮國防(國防)有大關係佇咧。

今將世界主要各商船的噸數排列做參考：

英國 …………………… 1967，2000噸

英國的屬國 …………… 311，3000”

美國 …………………… 1355，6000”

日本 …………………… 425，5000”

挪威 …………………… 416，7000”

德國 …………………… 416，5000”

法國 …………………… 355，7000”

義大利 ………………… 339，1000”

荷蘭 …………………… 296，4000”

全世界是 ……………… 6993，4000”