宗教佮音樂
Chong-kàu kap Im-ga̍k
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 李傳 Lí Thoân |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第564期 |
| 日期 | 1932/3 |
| 頁數 | 8 |
白話字（原文數位化）
Chong-kàu kap Im-ga̍k
Lí Thoân
1932.03, no. 564, pp. 8-9
Im-ga̍k sī sím-mi̍h? Im-ga̍k chiū-sī tuì siaⁿ-im lâi seⁿ-chhut khoài kám tit thang hoaⁿ-hí khoài-lo̍k, he kiò-chò im-ga̍k.
Oāⁿ oē lâi kóng, ū lâng beh siūⁿ chit hō im-ga̍k sī chi̍t chióng ê gû-lo̍k ki-koan nā-tiāⁿ, he si̍t-chāi chin toā chhò-gō͘. M̄-kú nā-sī ū iáⁿ hō͘ chit khoán kóng im-ga̍k sī gû-lo̍k ki-koan nā-tiāⁿ ê lâng lâi siūⁿ, hit ê sî-tāi thang kóng sī im-ga̍k gē-su̍t tuī-lo̍h ê sî-tāi lah. Nā-sī hit ê sî-tāi ê im-ga̍k-chiá kap thèng-chiá, chí-ū kan-ta hō͘ in só͘ seⁿ-chhut ê khoài-kám lâi chuì, koh soà boán-chiok he si̍t-chāi sī kàu-gia̍h tuī-lo̍h ê sî-tāi. Nā-sī chhin-chhiūⁿ chit khoán ê sî-tāi, im-ga̍k m̄-chai sit-lo̍h loā chē uí-tāi ê la̍t kap chit-hūn ah?
Só͘-í tī ē-bīn lán ài sió-khoá lâi saⁿ kap siūⁿ, im-ga̍k ū sím-mi̍h chit-hūn kap la̍t ah.
Lūn im-ga̍k beh gián-kiù hit ê sí-goân, he sī boē hiah khoài ê sū, chiàu lán só͘ chai, im-ga̍k tuì khí-thâu chiū ū chi̍t khoán ê chit-hūn, he chiū-sī teh piáu-hiān lâng lâi liā-pō͘ ê seng-oa̍h.
Phì-jū lâi kóng, tī goân-sí ê sî, lâng teh-beh khì sio-thâi ê sî, in tāi-ke phah-lô, phah chuí-tháng kàu lóng-chóng háu, tuì chit ê siaⁿ-im ē hō͘ in ê lāi-sim heng-hùn, thang chhut-la̍t m̄ kiaⁿ sí káⁿ sio-thâi. iū-koh tī teh phah-la̍h ê sî ia̍h sī án-ni, in nā phah tio̍h sím-mi̍h, chiū khí-lâi tāi-ke hoaⁿ-hí tiô-thiàu, chhiùⁿ-koa, lāng kiong-chìⁿ, toâⁿ kiong-soàⁿ hoaⁿ-hí. M̄-nā án-ni, lán bat chò lāu-bó iô kiáⁿ-jî ê lâng ia̍h sī án-ni, in teh phō gín-ná beh iô hō͘ i khùn ê sî, ka-tī ia̍h kek kàu chin un-sûn ê khoán, koh ûn-ûn-á iô, koh ia̍h chhut hit khoán chin sè-siaⁿ koh hó thiaⁿ ê siaⁿ-im kóng, iô-á-iô, io-á-iô, goán Ko-á teh-beh khùn, chit khoán ê siaⁿ-im, chit khoán ê siaⁿ-im nā bat thiaⁿ-tio̍h ê lâng chiū chai, chin un-sûn koh chin chēng. Lán nā bat chò pē-bó ê lâng lóng chai, chiū-sī iô-kiáⁿ-koa. Só͘-í im-ga̍k ê chit-hūn, thâu chi̍t hāng chiū-sī teh piáu-hiān lâng ê chêng-sū sī bêng.
Só͘-í tiong-sè-kí tī Au-chiu só͘ liû-hêng Hok-im-ga̍k, he sī kan-ta chok-khek-siōng ê i-kong nā-tiāⁿ, soá bē kì-tit im-ga̍k gē-su̍t ke̍k kuì-khì ê sú-bēng. iū-koh chhin-chhiūⁿ tī sè-kan ū chióng-chióng suí ê koa-sû, á-sī hō͘ lâng ê hī-khang chin ài thiaⁿ ê liû-hêng khek, he ia̍h bē thang kóng sī chin-chiàⁿ ê im-ga̍k. Só͘-í lán koh chìn chi̍t pō͘, chit ê im-ga̍k chiū-sī hō͘ chit ê chêng-sū (情緒) chò kang ê la̍t, chit ê la̍t hui-siông toā, si̍t-chāi thang kiaⁿ.
Ū chi̍t ê lâng kio-chò Herbert Spencer teh kóng chi̍t kù oē. I kóng, “Loā ni̍h chē ê Si, á-sī Bûn-chiuⁿ, khah-su chí-ū chi̍t ê im-ga̍k-tek ê im-tiāu ê la̍t, in-uī hit ê la̍t ē gí-chi̍p kám-chêng.”
Koh chi̍t ê lâng hō chò Gestav Theodore Fechner. I kóng, “Chit ê im-ga̍k ē hō͘ lâng ê sim-chêng choân-pō͘ tín-tāng, in tāi-ke án-ni kóng”.
Koh chhin-chhiūⁿ chong-kàu kái-kek ka Lō͘-tek Má-teng, iōng chit khoán tan-sûn koh ū kám-tong-la̍t ê sin-kàu Chàn-bí-koa lâi hō͘ tuì-te̍k kui tīn siū kám-tōng.
Taⁿ chia ê sī khah chhim, ha̍k-lí-siong lâi chù-sek, m̄-kú m̄-bián chiah ê tuì lán ê si̍t-lè lán ia̍h ē chai, phì-jū chhin-chhiūⁿ lāu-bó teh iô-kiáⁿ, tuì hit khoán iô-kiáⁿ-koa, ia̍h si̍t-chāi chin thang kám-tōng gín-ná ê khì-hūn, tì-kàu soà khùn-khì, chhin-chhiūⁿ án-ni, beh sio-thâi chhut-cheng ê ióng-sū tuì chhiùⁿ-koa lâi koh-khah kó͘-bú in ê sat-khì, che ia̍h sī sū-si̍t.
Koh chhin-chhiuⁿ thó͘-jîn ê cheh-lé ê sî, tuì chi̍t ê bí lâm-chù só͘ chhiùⁿ ê sim-sek tiāu, tì-kàu kui tīn thó͘-lâng thiaⁿ-tio̍h siū kám-tōng, kui tīn soà lóng thiàu. Só͘-í chit ê im-ga̍k gē-su̍t só͘ ū nn̄g hāng ê chok-iōng. (1) Chêng-sū chok-iōng. (2) Heng-hùn-la̍t tī chit ê sè-kan ê kang m̄-sī sè.
Chhin-chhiūⁿ lâng tī teh chhiùⁿ chi̍t tiâu koa, á-sī ka-tī teh toâⁿ chi̍t teh khek, tī hit-sî ē siūⁿ-chhut pi-ai á-sī hoaⁿ-hí chhut-lâi.
iū-koh Í-sek-lia̍t nā chū-chi̍p tī Siōng-tè ê Sèng-tiān ê sî, lóng chiong Si-phian lâi ha̍p chhiùⁿ. (Boē-oân).
漢羅（Ùi原文改寫）
宗教佮音樂
李傳
1932.03, no. 564, pp. 8-9
音樂是甚麼？ 音樂就是tuì聲音來生出快感得通歡喜快樂，he叫做音樂。
換話來講：有人欲想這號音樂是一種的娛樂機關若定，he實在真大錯誤。 毋過若是有影予這款講音樂娛樂機關若定的人來想，彼个時代通講是音樂藝術墮落的時代啦。 若是彼个時代的音樂者佮聽者，只有干單予in所生出的快感來醉，閣soà滿足he實在是夠額墮落的時代。 若是親像這款的時代，音樂毋知失落偌濟偉大的力佮職份啊？
所以佇下面咱愛小可來相佮想，音樂有甚麼職份佮力啊。
論音樂愛研究彼个始原，he是boē hiah快的事，照咱所知，音樂tuì起頭就有一款的職份，he就是teh表現人來內部的生活。
譬喻來講：佇原始的時，人teh-beh去相刣的時，in大家拍鐲，拍水桶到攏總哮，tuì這个聲音會予in的內心興奮，愛出力毋驚死敢相刣。 又愛佇teh拍獵的時亦是按呢，in若拍著甚麼，就起來大家歡喜趒跳，唱歌，弄弓箭，彈 弓線歡喜。 毋旦按呢，咱捌做老母搖囝兒的人亦是按呢，in teh抱囡仔愛搖予伊睏的時，家己亦裝到真溫純的款，愛勻勻仔搖，愛亦出彼款真細聲愛好聽的聲音講：搖啊搖，搖啊搖，阮哥仔teh-beh睏，這款的聲音，這款的聲音若捌聽著的人就知，真溫純閣真靜。 咱若捌做父母的人攏知，就是搖囝歌。 所以音樂的職份，頭一項就是teh表現人的情緒是明。
所以中世紀佇歐洲所流行的福音樂，he是干單作曲上的居功若定，soà bē記得音樂藝術極貴氣的使命。 又閣親像佇世間有種種媠的歌詞，抑是予人的耳孔真愛聽的流行曲，he亦bē通講是真正的音樂。 所以咱閣進一步，這个音樂就是予這个情緒做公的力，這个力非常大，實在通驚。
有一個人叫做Herbert Spencer teh講一句話。 伊講，”偌呢濟的詩，抑是文章，較輸只有一個音樂tek的音調的力，因為彼个力會擬集感情。”
閣一個人號做Gestav Theodore Fechner。 伊講，”這个音樂的予人的心情全部振動，in大家按呢講”。
閣親像宗教改革家路德馬丁，用這款單純閣有感動力的新教讚美歌來予對敵歸陣受感動。
今遮的是較深，學理上來註釋，毋過毋免遮的對咱的失禮咱亦會知，譬喻親像老母teh搖囝，tuì彼款搖囝歌，亦實在真通感動囡仔的氣氛，致到soà睏去，親像按呢，欲相刣出征的勇士tuì唱歌來閣較鼓舞in的殺氣，這亦是事實。
閣親像土人的節禮的時，tuì一個美男子所唱的心適調，致到規陣土人聽著受感動，規陣soà攏跳。 所以這个音樂藝術所有兩項的作用。 (1) 情緒作用。 (2) 興奮力佇這个世間的工毋是sè。