Lūn Iû-thài lâng

文獻資訊

項目 資料
作者 無lo̍h名
卷期 台灣教會報
卷期 第551期
日期 1931/2
頁數 9

白話字(原文數位化)

Lūn Iû-thài lâng

Tân Bêng-chheng

1931.02, no. 551, pp. 9-10

(Chiap 12 goe̍h 9 bīn)

Taⁿ ài tuì 18 sè-kí ê thâu-á lâi soat-bêng Iû-thài lâng ê kéng-gū kap só͘ beh siū ê hok-khì lâi siá tī ē-té:-

  1. Beh tuì Iû-thài lâng ê ām-kún, tû-khì īⁿ-pang lâng ê ka-chhia. (Iâ-lī-bí 30:8).

Tuì tī 1783 nî kàu 1800 nî ê tiong-kan, Ò-kok, Hoat-kok, Phó͘-ló-sū kok chiah ê, ū hoè-bô ap-chè Iû-thài lâng lóng-chóng ê hoat-lu̍t. āu-lâi Ngô͘-kok ê Hông-tè iā ū chhú-siau hòng-tio̍k Iû-thài lâng ê chiàu-su. Só͘-í kuí-nā pah-bān ê Iû-thài-lâng chiah oē thang chū-iû ji̍p-khì khiā-khí tī Ngô͘-kok. Koh āu-lâi I-tāi-lī, Pe̍k-ní-gī kap í-goā chiah ê kok lóng ū ún-chún Iû-thài lâng chò kok-bîn ê koân-lī. Eng-kok tuì tī 1830 nî kàu 1858 nî ê tiong-kan ū chhú-siau hoán-tuì Iû-thài lâng lóng-chóng ê hoat-lu̍t. Tī 1870 nì Tek-kok kap Í-tāi-lī siúⁿ-sù Iû-thài lâng ū chū-iû koân. Tī 1867 nî tuì tī Hoê-hoê-kàu ê chèng-hú, Iû-thài lâng tit-tio̍h ū koân thang bé thó͘-tē tī Pa-le̍k-su-thèng.

  1. Iû-thài lâng beh chiām-chiām tńg-khì in ê pún-kok (Í-se-kiat 37:7-14).

Tī 50 nî chêng Iâ-lō͘-sat-léng thang kóng bô sím-mi̍h Iû-thài lâng tiàm tī hia. Tī 19 sè-kí ê thâu-á, iáu sio̍k Thó͘-ní-kî kok koán-hat ê sî, m̄-chún 300 lâng í-siōng ê Iû-thài lâng khiā-khí tī Iâ-lō͘-sat-léng. Tī hit tiong-kan bô thàn bēng-lēng lâi ji̍p-khì khiā-khí ê, lóng siū hoa̍t-kim. Kàu 19 sè-kí poàⁿ, chiū í-keng ū 5 chheng goā lâng tī-hia lâi khiā khí. Chiàu 1913 nî ê thóng-kè, tī-hia khiā-khí ê lâng, lóng-chóng ū 10 bān, tiong-kan sì-hūn ê saⁿ-hūn sī Iû-thài lâng. Au-chiu tāi-chiàn ê kiat-kó, Pa-le̍k-su-thèng kui “Kok-chè Liân-bêng.” āu-lâi uí-jīm Eng-kok thóng-tī. Hiān-sî thih-tō, tiān-khì, chuí-tō lóng chiâu-pī. Koh ū 7 ê Iû-piān-kio̍k kap sè-kài ta̍k só͘-chāi saⁿ liân-lo̍k.

Hiān-sî ta̍k goe̍h-ji̍t pêng-kin ū 3 chheng ê Iû-thài lâng teh tńg-khì Pa-le̍k-su-thèng. Tī-hia ū siat-hoat put-chí hó-sè, thang iông-ún chē-chē lâng. Teh àn-sǹg tī chit ê 10 nî kan, tek-khak beh ū 100 bān ê Iû-thài lâng tuì sè-kài ta̍k só͘-chāi tńg-khì. Koh in ê ho̍k-heng ūn-tōng cho͘-chit liáu put-chí hó-sè.

Tuì sè-kài ta̍k só͘-chāi teh tńg-khì ê chheng-liân lâng, in lóng liōng-chá ū ha̍k-si̍p choan-bûn ê kī-su̍t kap tì-sek. Koh in sī ēng thiàⁿ kok jia̍t-jia̍t ê cheng-sîn lâi teh tam-tng in ê chek-jīm. Hiān-sî ū teh khui hô-kau, beh hō͘ thàu-kàu Thê-pí-lī-a kap Ka-lī-lī chit nn̄g ê ô͘. Koh Iok-tàn-hô iā ū 30 bān bé-la̍t ê chuí-tiān, kàu-gia̍h thang kiong-kip lóng-chóng ê kang-tiûⁿ, lông-tiûⁿ kap ka-têng. Tī Iâ-lō͘-sat-léng ê siâⁿ-goā, ū khí chi̍t keng “Iâ-lō͘-sat-léng Tāi-ha̍k” tī 1925 nî 4 goe̍h 1 ji̍t, ū kú-hêng sēng-tāi ê khai-hāu-sek, kuí-nā bān lâng lâi hù. Chit keng Tāi-ha̍k ê sian-siⁿ lóng sī sè-kài ê toā kho-ha̍k-ka kap gē-sut7-ka teh chò. Kàu taⁿ pêng-siông lâng só͘ bô teh ēng ê Hi-pek-lâi gú, kin-á-ji̍t í-keng koh ho̍k-heng, tāi-ke lóng kóng Hi-pek-lâi ê khiuⁿ-kháu lâi teh hoat-khan ji̍t-pò.

Sè-kài ê toā kho-ha̍k-ka á-sī gē-sut7-ka, toā pō͘-hūn sī Iû-thài lâng, che tāi-ke lóng chai-iáⁿ ê sū-si̍t, si̍t-chāi chin kî-biāu ê sū. “Iâ-hô-hoa í-keng hō͘-lín (Iû-thài lâng) sì-soàⁿ khì sì-hng, lín teh-beh hō͘ lâng gông-ngia̍h, chò koa ki-chhì.” (Sin-bēng-kì 28:37). Chit ê chhàm-gú í-keng èng-giām. (Boē-oân)

漢羅(Ùi原文改寫)

論猶太人

陳明清

1931.02, no. 551, pp. 9-10

(接12月9面)

今愛tuì 18世紀的頭仔來說明猶太人的境遇佮所欲受的福氣來寫佇下底:-

  1. 欲tuì猶太人的頷頸,除去異邦人的ka-chhia。 (耶利米30:8)。

對佇1783年到1800年的中間,奧國、法國、普魯士國遮的,有廢無壓制猶太人攏總的法律。後來俄國的皇帝也有取消放逐猶太人的詔書。所以幾若百萬的猶太人chiah會通自由入去徛起佇俄國。 閣後來意大利,白耳義佮以外遮的國攏有允准猶太人做國民的權利。 英國對佇1830年到1858年的中間有取消反對猶太人攏總的法律。 佇1870年德國佮意大利賞賜猶太人有自由權。 佇1867年對佇回回教的政府,猶太人得著有權通買土地佇巴勒斯坦。

  1. 猶太人欲漸漸轉去in的本國(以西結37:7-14)。

佇50年前耶路撒冷通講無甚麼猶太人踮佇遐。 佇19世紀的頭仔,猶屬土耳其國管轄的時,毋准300人以上的猶太人徛起佇耶路撒冷。 佇彼中間無趁命令來入去徛起的,攏受罰金。 到19世紀半,就已經有5千外人佇遐來徛起。 照1913年的統計,佇遐徛起的人,攏總有10萬,中間四份的三份是猶太人。歐洲大戰的結果,巴勒斯坦歸”國際聯盟”。 後來委任英國統治。 現時鐵道,電氣,水道攏齊備。 閣有7个郵便局佮世界逐所在相連絡。

現時逐月日平均有3千的猶太人teh轉去巴勒斯坦。 佇遐有設法不止好勢, 通容允濟濟人。 Teh按算佇這个10年間,的確欲有100萬的猶太人tuì世界逐所在轉去。 閣in的復興運動組織了不止好勢。

Tuì世界逐所在teh轉去的青年人,in 攏量早有學習專門的技術佮智識。 閣in是用疼國熱熱的精神來teh擔當in 的責任。 現時有teh開河溝,欲予透到提比利亞佮加利利這兩個湖。 閣約旦河也有30萬馬力的水電,夠額通供給攏總的工場,農場佮家庭。 佇耶路撒冷的城外,有起一間”耶路撒冷大學”佇1925年4月1日,有舉行盛大的開校式,幾若萬人來赴。 這間大學的先生攏是世界的大科學家佮藝術家teh做。到今平常人所無teh用的希伯來語,今仔日已經閣復興,大家攏講希伯來的腔口來teh發刊日報。

世界的大科學家抑是藝術家,大部分是猶太人,這大家攏知影的事實,實在真奇妙的事。 “耶和華已經予恁(猶太人)四散去四方,恁teh-beh予人昂愕,做歌譏刺。”(申命記28:37)。 這个讖語已經應驗。 (未完)