金姑娘ê批
Kim Ko͘-niû ê Phoe
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 金姑娘 Kim ko͘-niû |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第533卷 |
| 日期 | 1929/8 |
| 頁數 | 5 |
白話字（原文數位化）
Kim Ko͘-niû ê Phoe
1929.08 533 koàn p.5-7
Tha̍k Kàu-hoē-pò ê pêng-iú, pêng- an. Ko Ko͘-niû kap goá í-keng kàu-uī tī Canada (Ka-ná-tāi), keng-koè gō͘ goe̍h- poàⁿ-ji̍t kú ê lō͘-thêng, ia̍h ū sī-chhat chin chē koh-iūⁿ ê só͘-chāi. Taⁿ ài beh kā tī Tâi-oân chē-chē pêng-iú chhéng-an.
Kū-nî 1928 A. D. Cha̍p- goe̍h-boé goán lī-khui Tâi-oân, tē-it tāi-seng thêng-khùn tī Hongkong (Hiong-káng). Tī lō͘-tiong ū keng-koè Ē-mn̂g kap Soàⁿ-thâu, Hiong-káng sī chin suí ê só͘- chāi, chha-put-to thong goán só͘ keng- iû ê to͘-chhī tē-it suí ê chi̍t ê.
Tuì Hiong-káng goán chi̍t mê-hng ê lō͘-thêng chē sè-chiah chûn khì Kang- mn̂g. Hia ū Ka-ná-tāi ê Soan-tō-hoē tī hia, Saⁿ-nî chêng hia ê Soan-kàu-su, Bo̍k-su, I-seng, kap Sian-seⁿ in-uī chiàn- loān ê iân-kò͘ koáⁿ-kín tô-cháu khì Hiong-káng. Kai-chài kàu-hoē ê chhù bô siū-phah-hāi, ia̍h taⁿ í-keng kuí-nā ê Soan-kàu-su tńg-khì hia chò-kang. Tāi- ke put-chí hoan-gêng, an-jiân bô sū.
Tuì Hiong-káng goán ū khì Kńg-tang. Kńg-tang sī chin kín piàn-oāⁿ, siâⁿ- chhiûⁿ lóng thiah, khah khoah ê ke-lō͘ ū teh chō, chin-chē toā keng chhù ū teh khí. Tī kek-bēng ê sî-tāi í-keng ū oân-sêng chiah-ni̍h chē, goá siūⁿ kok-ka pêng-tiāⁿ ê sî-chūn tek-khak ē toā hoat-tián.
Tuì Hiong-káng kàu Singapore (Sin- ka-pho) iā gō͘-ji̍t ê chuí-lō͘ chiām- chiām khah sio-lō, cha̍p-jī goe̍h thiⁿ chhin-chhiūⁿ Tâi-oân joa̍h-thiⁿ ê khì- hāu. Muí-ji̍t ū lo̍h-hō͘, só͘-í khì-hāu ū khah un-hô. Chhiū-ba̍k put-chí chē-iūⁿ, ia̍h chin suí. Jîn-kháu chin hok-cha̍p, ta̍k-kok ê lâng lóng ū tī hia. Má-lâi lâng í-goā ū chin-chē Lâm ìn-tō͘ ê lâng, ia̍h ū chin-chē Tiong-kok lâng, khah chē sī tuì Ē-mn̂g kap Soàⁿ-thâu khì. Eng-kok Tiúⁿ-ló Kàu-hoē ia̍h ū Soan- kàu-su tī Singapore kap chiu-uî ê tē- hng teh chò-kang.
Tī Singapore goán oāⁿ chûn chē cha̍p- ji̍t kú kàu Calcutta (Ka-ní-kok-tap) ìn-tō͘, lō͘-tiong ū thêng nn̄g ji̍t tī Rangoon (Gióng-kang) Bián-tiān. Goán kàu chia ia̍h ū tú-tio̍h Ē-mn̂g lâng, koh khì chiū lóng bô tú-tio̍h.
ìn-tō͘ sī hui-siông toā ê kok, ū chē-chē chióng ê khì-hāu, un-tō͘ kap kong- kéng. Jîn-kháu chin chē, 300,000,000 lâng. Khah chē sī sio̍k nn̄g chióng- Hindu kap Moslem (Hoê-hoê kàu-phài). Giân-gú jîn-cho̍k, hong-sio̍k kap chong- kàu lóng bô saⁿ-tâng, lióng-pêng put- chí kèng-cheng. Kok-lāi hun-chò chē- chē séng, ū-ê sī ìn-tō͘ lâng ê ông-cho̍k só͘ koán, ū-ê sī Eng-kok chèng-hú ti̍t- hat. Jîn-kháu hiah chē, lông-gia̍p iáu- kú sī chiàu kó͘-chá ê hoat-tō͘, só͘-í peh- sèⁿ chhin-chhiūⁿ put-chí sàn-hiong ê khoán. Khah chē toà tī chng-siā, ū kuí-cha̍p á-sī kuí-pah hō͘ nā-tiāⁿ. Chhù sī thô͘ chò-ê, chhù-téng khàm-chháu. Ha̍k-hāu ê gín-ná put-chí chió, ia̍h cha- bó͘ gín-ná iáu khah chió ū ki-hoē thang tha̍k-chheh. Cha-bó͘ gín-ná cha̍p-saⁿ á-sī cha̍p-sì hoè, ū-ê iáu khah chá, chiū chhut-kè. Koāⁿ-tiāⁿ liáu chiū lóng bē piàn-oāⁿ tit. Sui-jiân iáu-boē tēng-hun ê sî, ta-po͘-lâng koè-sin, cha-bó͘-lâng chiū pìⁿ-chò koáⁿ-hū, bē sái-tit koh- chài khì kè, chit khoán ê hong-sio̍k hō͘ kuí-nā bān ê gín-ná koáⁿ-hū chhi-chhám, kan-khó͘. Kuí-nā ê khah khai-hoà ê ta-po͘-lâng kap hū-jîn-lâng ū teh ūn- tōng thiat-hoè chit ê hong-sio̍k.
Chin-chē Se-iûⁿ ê Soan-kàu-su ū khì tī ìn-tō͘ chò-kang. Ki-tok Kàu-hoē ê jîn-sò͘ sui-jiân chió, m̄-kú chin ū sè-le̍k, chhut-la̍t teh kái-tû chióng-chióng ê pháiⁿ kū-koàn. Ka-ná-tāi Liân-bêng Kàu-hoē ū kang-chok tī Tiong ìn-tō͘, ia̍h ū Soan-kàu-su kap kàu-hoē chò-kang ê lâng tī cha̍p só͘-chāi, hia ê chóng jîn-sò͘ ū 3,000,000 lâng.
Tuì Bombay (Bēng-mái) khí-sin káu-ji̍t kú keng-kè Arabian Sea (A- la̍t-pek hái) kap Âng-hái, lō͘-boé ji̍t keng-koè Suez Canal (So͘-î-sū ūn-bô) chiū-sī lâng só͘ kiàn-tiok ê ūn-hô tī soa-bô͘ ê tiong-kan.
Goán ū oan-lō͘ khì Palestine (Pa-lek-sū-tìn) chin sim-sek peh khì kàu Jerusalem (Iâ-lō͘-sat-léng) chiū-sī tī koân-soaⁿ, sì-uî lóng chio̍h-thâu, 2000 chhioh pí hái-bīn khah koân. Tuì hia goán chiū lo̍h-khì Jericho (Iâ-lī-ko) kap Dead Sia (Sí-hái) 1300 chhioh pí hái- bīn khah kē. Lō͘-tiong keng-koè Ka- ná-soaⁿ ê soaⁿ-kha, koè Pek-tāi-nî koè Iâ-so͘ siū chhì ê soaⁿ, kàu Iok-tán-hô kháu. Goán siūⁿ chêng lán ê Kiù-chú ê lâi-le̍k, siūⁿ I tī chiah ê soaⁿ-kok, pêng-iûⁿ, hô-hái oa̍h-tāng. Che sī lâu teh hō͘ lán thang siàu-liām I ê it-seng, pí pài-tn̂g, toā chhù, si̍p-jī-kè á-sī pa̍t khoán ê chhù, lâng khí, lâi kì-liām I, khah ē hō͘ lâng kám-kek. Tuì Iâ-lō͘- sat-léng goán chē chū-tōng-chhia khì Ná-sat-lek kàu Tiberias, sì, gō͘ tiám cheng kú nā-tiāⁿ, lō͘-tiong keng-koè Nablo͘s kap Jacob’s Well (Ngá-kok ê chéⁿ), chit ê só͘-chāi sī chin-chiàⁿ ê kó͘- chek. Goán tī-chia lim chíⁿ-chuí, siūⁿ-tio̍h chāi-chá Iâ-so͘ tī-chia kap Sat-má-lī-a ê hū-jîn-lâng kóng-oē, khó͘-khǹg i m̄- thang kan-ta chiàu-kò͘ jio̍k-thé nā-tiāⁿ, tio̍h him-soān lêng-hûn ê pó͘-sióng.
Hiān-sî ê Pa-lek-sū-tìn sī hō͘ lâng chù-ba̍k, m̄-nā i ê koè-khì ê le̍k-sú, sī Sèng-keng ê só͘-chāi, ia̍h i ê hiān-kim kap chiong-lâi ē hō͘ lâng chù-ba̍k. I ê peh-sèⁿ (Iû-thài lâng) tuì goā-kok lóng teh tò-lâi pún-kok, tī-chia keng-êng lông-gia̍p lâi ho̍k-tò in ê kok-thé. Ū-ê sī in-uī chong-kàu chiah tò-lâi, ū-ê sī in-uī chèng-tī kap kok-bîn ê su-siúⁿ. In tāi-ke put-chí tì-ì, chīn-la̍t, lán thang khoàⁿ in ê chiong-lâi sī cháiⁿ-iūⁿ.
Kan-ta sì-ji̍t tī Egypt (Ai-ki̍p) tī Cairo (Khai-gī-lô) ê chiu-uî chham- koan kong-kéng. Pyramids (chhut- miâ ê saⁿ-kak-hêng ê bōng) Sphynx (chhut-miâ ê Chio̍h-siōng) kap Phok- bu̍t-koán, lāi-bīn ū chin-chē pó-poè, sī tuì kó͘-chá hông-tè ê bōng só͘ ku̍t-khí- lâi ê. Goán ia̍h ū khì khoàⁿ chi̍t-hō kó͘-chá bōng kap biō, ia̍h ū khì khoàⁿ Hoê-hoê-kàu ê Pài-tn̂g. Keng-koè Tē- tiong-hái tio̍h ài sì-ji̍t kú, hái-éng sī thong goán ê lō͘-thêng tē-it toā. Kàu Italy (Í-tāi-lī) ū chin-chē kó͘-chek sī Au-chiu tē-it chhut-miâ ê, chhin-chhiūⁿ Sèng Pí-tek Lé-pài-tn̂g, hui-siông suí, hui-siông hó-khoàⁿ, ia̍h iáu-kú ū chin- chē pa̍t-uī ê toā lé-pài-tn̂g. Í-tāi-lī, ta̍k-uī lóng sī phû-tô-hn̂g, kap bí-su̍t, tô͘-oē, khek-siōng put-chí chhù-bī, put- chí hó-khoàⁿ. Goán toà hia sì lé-pài, tī-hia chin sim-sek, sî-kan ná chhin- chhiūⁿ chin té chin khoài-koè.
Goán chē hoé-chhia keng-koè Switzerland (Suī-se-kok), chin suí ê ô͘ kap soaⁿ ê kéng-tì. Tuì hia keng-koè Pa-lí kàu Lûn-tun siâⁿ. Thang hoaⁿ-hí koh-chài chi̍t pái kàu lán pún só͘-chāi, Eng-gú ē thong. Lûn-tun sī sè-kài tē-it toā to͘-chhī, jîn-kháu sī thong Tâi-oân ê jîn-sò͘ ê têng-poē. Sui-jiân hiah toā, ū chē-chē kong-hn̂g kap khui-khoah ê só͘- chāi. Tī chhun-thiⁿ ū chē-chē chheⁿ- chhuì ê chhiū-ba̍k, suí-sek ê hoe. I ê ke-lō͘ put-sî chē-chē lâng óng-lâi bô êng. Chin-chē le̍k-sū-chiūⁿ chhut-miâ ê chhù kap kó͘-chek. Nā-sī beh koáⁿ-kín khoàⁿ lóng-chóng ê só͘-chāi, chi̍t lé-pài ia̍h bô kàu, tio̍h chi̍t goe̍h-ji̍t chiah khoàⁿ ē- liáu. Chóng-sī nā beh chim-chiok khoàⁿ, tio̍h chi̍t tang chiah khoàⁿ ē-liáu.
Tuì Eng-kok kàu Montreal (Ka-ná-tāi ê toā to͘-chhī), pêng-siông tio̍h ài chhit- peh ji̍t, ia̍h tī gō͘ -goe̍h ê sî-chūn put- chí koâⁿ. Loē-tē ê kang-ô͘ ê peng lóng teh iûⁿ, lâu chhut khì goā-hái. Peng- soaⁿ, chiū-sī kui-soaⁿ ê peng phû tī hái- bīn, tuì pak-pêng ê chuí-lō͘ lâu lo̍h-lâi lâm-pêng. Put-sî tà-bū. Chuí-lê ê siaⁿ put-sî teh tân, mî-ji̍t hō͘ lâng kiaⁿ-hiâⁿ.
Chóng-sī peh nî kú ê lī-pia̍t liáu-āu, keng-koè gō͘ goe̍h-ji̍t ê lú-hêng liáu-āu, khoàⁿ chē-chē sim-sek chhù-bī ê só͘-chāi, kong-kéng liáu-āu, goán tāi-ke ū chit khoán te̍k-pia̍t ê kám-kek thang koh chi̍t pái kàu-uī tī pún só͘-chāi.
Ta̍k-kok u ka-tī ê suí ê hêng-chōng, chóng-sī Ka-ná-tāi tī gō͘-goe̍h kap la̍k- goe̍h ê sî, sī bē khah su pa̍t só͘-chāi. Sng-seh í-keng bô lah, hoe-ba̍k tī hoe-hn̂g á-sī chū-jiân khui tī chháu-po͘ ê só͘-chāi put-chí bō͘-sēng. Tī chhī-lāi ê ke-lō͘ ê lióng-pêng ū toā-châng chhiū, i ê chhiū-hio̍h chheⁿ-chhuì hō͘ lâng chin him-siān. Tī chhī-goā, chháu kap ngó͘- kok kap han-chû-hn̂g sī ná chhin-chhiūⁿ chi̍t ê khoah-khoah jiông ê tē-chian.
Ka-na-tāi sī hui-siông suí tī chhun-thiⁿ kap hē-thiⁿ. Chin hoaⁿ-hí, thang koh kap goán ê chhin-lâng pêng-iú choè-hoé. Tì-ì kā lín tāi-ke chhéng-an.
漢羅（Ùi原文改寫）
金姑娘ê批
1929.08 533卷 p.5-7
讀教會報ê朋友，平安。高姑娘佮我已經到位tī Canada （加拿大），經過5月半日久ê路程，亦有視察真濟各樣ê所在。今ài beh kā tī 台灣濟濟朋友請安。
舊年1928 A.D。10月尾阮離開台灣，第一第先停睏tī Hongkong(香港)。Tī 路中有經過廈門佮汕頭，香港是真suí ê所在，差不多通阮所經由ê都市第一suí --ê 1個。
Tuì 香港阮1暝昏ê路程坐細隻船去Kang-mn̂g。Hia 有加拿大ê宣道會tī hia，3年前hiah-ê 宣教師、牧師、醫生，佮先生因為戰亂ê緣故趕緊逃走去香港。佳哉教會ê厝無受扑害，亦今已經幾若個宣教師轉去hia 做工。逐家不止歡迎，安然無事。
Tuì 香港阮有去廣東。廣東是真緊變換，城牆攏拆，較闊ê街路有teh 造，真濟大間厝有teh 起。Tī 革命ê時代已經有完成chiah-ni̍h 濟，我想國家平定ê時陣的確會大發展。
Tuì 香港到Singapore(新加坡）也5日ê水路漸漸較燒lō,12月天親像台灣熱天ê氣候。每日有落雨，所以氣候有較溫和。樹木不止濟樣，亦真suí。人口真複雜，逐國ê人攏有tī hia。馬來人以外有真濟南印度ê人，亦有真濟中國人，較濟是tuì 廈門佮汕頭去。英國長老教會亦有宣教師tī Singapore佮周圍ê地方teh 做工。
Tī Singapore阮換船坐10日久到Calcutta(加爾各答）印度，路中有停2日tī Rangoon(仰光）緬甸。阮到chia 亦有抵著廈門人，koh 去就攏無抵著。
印度是非常大ê國，有濟濟種ê氣候、溫度佮光景。人口真濟，300,000,000人。較濟是屬2種Hindu佮Moslem(回回教派)。言語人族、風俗佮宗教攏無相同，兩爿不止競爭。國內分做濟濟省，有ê 是印度人ê王族所管，有ê 是英國政府直轄。人口hiah 濟，農業iáu-kú是照古早ê法度，所以百姓親像不止散hiong ê款。較濟toà tī 庄社，有幾10抑是幾百戶nā-tiāⁿ。厝是土做--ê,厝頂蓋草。學校ê囡仔不止少，亦查某囡仔iáu 較少有機會thang 讀冊。查某囡仔13抑是14歲，有ê iáu 較早，就出嫁。Koāⁿ定了就攏bē 變換得。雖然iáu-boē訂婚ê 時，查甫人過身，查某人就變做寡婦，bē使得koh 再去嫁，這款ê風俗hō͘幾若萬個囡仔寡婦悽慘、艱苦。幾若個較開化ê查甫人佮婦人人有teh 運動撤廢這個風俗。
真濟西洋ê宣教師有去tī 印度做工。基督教會ê人數雖然少，m̄-kú 真有勢力，出力teh 解除種種ê歹舊慣。加拿大聯盟教會有工作tī 中印度，亦有宣教師佮教會做工ê人tī 10所在，hia ê總人數有3,000,000人。
Tuì Bombay(孟買）起身9 日久經過Arabian Sea(阿拉伯海）佮紅海，路尾日經過Suez Canal(蘇伊士運河）就是人所建築ê運河tī 沙漠ê中間。
阮有彎路去Palestine(巴勒斯坦)，真心適peh 去到Jerusalem(耶路撒冷)，就是tī 懸山，四圍攏石頭，2000尺比海面較懸。Tuì hia 阮就落去Jericho(耶利哥)佮Dead Sea(死海)1300尺比海面較低。路中經過加奈山ê山腳，過伯大尼過耶穌受試ê山，到約旦河口。阮想前咱ê救主ê來歷，想伊tī chiah-ê 山谷、平洋、河海活動。Che 是留teh hō͘咱thang 數念伊ê 一生，比拜堂、大厝、十字架抑是別款ê厝，人起，來紀念伊，較會hō͘人感激。Tuì 耶路撒冷阮坐自動車去拿撒勒到Tiberias，4、5點鐘久nā-tiāⁿ，路中經過Nablo͘s佮Jacob’s Well (雅各ê井），這個所在是真正ê古跡。阮tī chia lim井水，想著在早耶穌tī chia 佮撒馬利亞ê婦人人講話，苦勸伊m̄-thang kan-ta照顧肉體nā-tiāⁿ，著欣羨靈魂ê補償。
現時ê巴勒斯坦是hō͘人注目，m̄-nā 伊ê 過去ê歷史，是聖經ê所在，亦伊ê 現今佮將來會hō͘人注目。伊ê 百姓（猶太人）tuì 外國攏teh tò來本國，tī chia 經營農業來ho̍k-tò in ê國體。有ê 是因為宗教才倒--來，有ê 是因為政治佮國民ê思想。In 逐家不止致意、盡力，咱thang 看in ê將來是怎樣。
Kan-ta 4日tī Egypt (埃及)tī Cairo (開羅)ê周圍參觀光景。Pyramids(出名ê 3角形ê墓)Sphinx(出名ê石像)佮博物館，內面有真濟寶貝，是tuì 古早皇帝ê墓所掘起來 ê。阮亦有去看1號古早墓佮廟，亦有去看回回教ê拜堂。經過地中海著愛4日久，海湧是通阮ê路程第一大。到Italy(義大利)有真濟古跡是歐洲第一出名ê,親像聖彼得禮拜堂，非常suí、非常好看，亦iáu-kú有真濟別位ê大禮拜堂。意大利，逐位攏是葡萄園，佮美術、圖畫、刻像不止趣味，不止好看。阮toà hia 4 禮拜，tī hia 真心適，時間若親像真短真快過。
阮坐火車經過Switzerland(瑞士)，真suí ê湖佮山ê景緻。Tuì hia 經過巴黎到倫敦城。Thang 歡喜koh 再一擺到咱本所在，英語會通。倫敦是世界第一大都市，人口是通台灣ê人數ê重倍。雖然hiah 大，有濟濟公園佮開闊ê所在。Tī 春天有濟濟青翠ê樹木、suí 色ê花。伊ê 街路不時濟濟人往來無閒。真濟歷史上出名ê厝佮古跡。若是beh趕緊看攏總ê所在，一禮拜亦無夠，著一月日才看會了。總--是若beh斟酌看，著一冬才看會了。
Tuì英國到Montreal(加拿大ê大都市），平常著ài 7、8日，亦tī 5月ê時陣不止寒。內地ê江湖ê冰攏teh iûⁿ，流出去外海。冰山，就是歸山ê冰浮tī 海面，tuì 北爿ê水路流落來南爿。不時罩霧。水螺ê聲不時teh tân,暝日hō͘人驚惶。
總--是8年久ê離別了後，經過5月日ê旅行了後，看濟濟心適趣味ê所在、光景了後，阮逐家有這款特別ê感激thang koh 1擺到位tī 本所在。
逐國有家己ê suí ê形狀，總--是加拿大tī 5月佮6月ê時，是bē 較輸別所在。霜雪已經無lah，花木tī 花園抑是自然開tī 草埔ê所在不止茂盛。Tī 市內ê街路ê兩爿有大欉樹，伊ê 樹葉青翠hō͘人真欣羨。Tī 市外，草佮五穀佮番薯園是若親像一個闊闊絨ê地chian 。
加拿大是非常suí tī 春天佮夏天。真歡喜，thang koh 佮阮ê 親人朋友做夥。致意kā lín 逐家請安。