追念李Hiu牧師

Tui-liām Lí Hiu Bo̍k-su

文獻資訊

項目	資料
作者	卓道生 Toh Tō-seng
卷期	台灣教會報
卷期	第530卷
日期	1929/5
頁數	9

白話字（原文數位化）

Tui-liām Lí Hiu Bo̍k-su

1929.05  530 koàn  p.9-10

(Toh Tō-seng)

Bo̍k-su sèⁿ Lí miâ Hiu, Eng-kok So͘-kek-lân lâng , 1867 nî hōng-chhe lâi Tâi-oân chò thâu chi̍t-hoê ê Bo̍k-su. I chò lâng ló-sêng, him-bō͘ tō-lí, kiù lâng ê sim chhiat; chhoā ke-koàn lī-khui i ê pún-hiuⁿ, mō͘-hiám bān-lí ê toā hái-iûⁿ, ti̍t-kàu Ē-mn̂g o̍h Tâi-oân-oē; āu-lâi soà chio N̂g Ka-tì Sian-seⁿ koè-lâi Tâi-oân ê Táⁿ-káu, chiū-sī hiān-sî Koh-hiông ê Ki-āu-ke; chiām toà chêng Má-i-seng i-pēⁿ ê siok-sià, tiàm nn̄g chō chò hok-im-tn̂g lé-pài-só͘; chhiáⁿ iûⁿ-hâng ê Bān I-seng kap N̂g Ka-tì Sian-seⁿ liāu-lí hêng-i ê sū. Bé tē khí iûⁿ-lâu chò khiā-ke; bô͘-siat lâm Sîn-ha̍k Lú-o̍h; chhiáⁿ Phêⁿ-ô͘ Lîm Kiam-kim Sian-seⁿ pang-chān kà ha̍k-seng chò thoâng-kàu ê lâng.

Lūn khí-thâu chiū-sī N̂g Chhim-hô, Ô͘ Kó͘, Luî Kim, N̂g Kin-goân, Lâu Ak, Tân Gióng-hoâ; khah āu-lâi chiū-sī Lîm Tiong-kuì iā miâ Hoâ, Gô͘ Bông-chhó͘, koh ū chāi-o̍h ha̍k-seng Lâu Bō͘-chheng, N̂g Siù-hui, Chhî Chhun-ki, Tân Sin-tāi, Lîm Thiam-hin, Lí Hok-thiam, Lâu A-ke 7 lâng. Siông-siông khì hóng-būn hiah ê lâi i-pēⁿ ê pēⁿ-lâng, soà thè in kî-tó. Chhut-goā pò͘-thoân hok-im, sûn-sī hoē-iú, soà toà io̍h-kiāⁿ, nā ū phoà-pēⁿ ê lâng chiū pun hō͘ i, hoê-ka ji̍p mn̂g kà ha̍k-seng, hán-tit thêng-hioh.

Kì-tit siáu-seng 11 hoè Poa̍h-bé(chiū-sī hiān -sî ê Chó-tìn), chho͘-li̍p lé-pài-só͘ tī pè-ka ê sî; Bo̍k-su kap Bo̍k-su-niû í-ki̍p i nn̄g ê sè-kiáⁿ, toā--ê miâ Bu̍t-è, tē-jī kiáⁿ nńg-kut pēⁿ iok 3 hoè, bô loā-kú sí tī Kî-āu; in kap Luî Kim Sian-seⁿ lâi thàm khoàⁿ, chio siáu-seng kap i khì Kî-āu tha̍k-chheh, hit-sî sè-hàn m̄-khéng; chiah chhoā goá ê pau-heng Toh Ki-chheng khì tha̍k.

āu-lâi thiaⁿ-tio̍h Tâi-tang(chiū-sī kó͘-chá hō-chò āu-soaⁿ), in-uī ū Chó-tìn, Kau-phiâⁿ ê hoē-iú î-soá khì hia toà, kap in ê chhù-pīⁿ hiuⁿ-lí him-bō͘ tō-lí ê pek-chhiat; i bô hiâm poâⁿ-soaⁿ peh-niá, mō͘-hiám chheⁿ-hoan ê guî -hiám; chhoā Ô͘ Kó͘ Sian-seⁿ tuì Pang-liâu ê Saⁿ-tiâu-lēng, poâⁿ-koè-khì kàu āu-soaⁿ sī-chhat; soà siat-li̍p Sêng-kóng-ò, Sin-khui-hn̂g(iū miâ Chio̍h-pâi). Chio̍h-hō͘-soàⁿ, Lí lāng chiah ê kàu-hoē só͘; ha̍p-pèng Ko-hiông koán-lāi ti̍t-kàu Liû-khiû 20 goā ê kàu-hoē lóng sī Lí Bo̍k ka-tī kiàn-siat, ka-tī sûn-sī chiàu-liāu; kek in î-choán piàn-keng kó͘-kim bêng-bo̍k ê put-tông.

Kàu Tâi-lâm Se-kàu-sū bé Sin-lâu tē kiàn-tiok sin toā-lâu kang bêng-pe̍k; Se-kàu-sū kiōng-tông gī-koat ha̍p-pèng. Tī 1876 nî 6 goe̍h, Lí Bo̍k-su chhoā ke-koàn tuì Kî-āu î-soá lâi Tâi-lâm, tiàm tī sin toā-lâu siok-sià; soà î choán i ê ha̍k-seng téng-bīn só͘ kì 7 lâng, in-uī kiàn-tiok Sîn-ha̍k-hāu tī Sin-lâu boē oân-kang, chiām toà tī Jī-lāu-kháu kū I-koán; kap Tâi-lâm ha̍k-seng Phoaⁿ Bêng-sin, Toh Tō-seng, Lô͘ Sam-goân,(i sī E-mn̂g lâng), Lîm Thian-jiân, Khó͘ Tiau-iông, Phoaⁿ Eńg-an, Phoaⁿ Kim-tâi, Phoaⁿ Bêng-chu, Luî Tāi-pi̍t kè 16 lâng ha̍p-pèng kiōng-ha̍k; Hāu-tiúⁿ Pa Khek-lé, Eng kàu-siū Lí Hiu, Kam uî-lîm, Si Tāi-pi̍t. Sià-kam Lô͘ En̂g-khong, Hàn-bûn-su Kòng-seng. Ông Sè-kia̍t, lóng sī E-mn̂g lâng, che chiū-sī Tâi-lâm-pō͘ ha̍p-pèng kiàn-li̍p Sîn-ha̍k-hāu ê khí-thâu.

Tuì chia hia̍p-tông chò kang, he̍k-sī chhut-goā sûn-sī kó͘-lē hoē-iú; ji̍p mn̂g pun khò-thêng, lûn-liû kà ha̍k-seng; tāi-ke chin jia̍t-sim chéng-phiau kī-lêng chhiok-chìn ê khì-siōng. Lí, kà Kū-iok kok pún ê iàu-lí, ki̍p tē-lí thian-bûn, soà ēng toā bong-oán-kiàⁿ hō͘ ha̍k-seng kui khoàⁿ thó͘, bo̍k-chheⁿ, goe̍h se̍h teh kiâⁿ ê hêng-chōng. Kam, hun-kái Sin-iok muí-pún kok chêng-hêng, ki̍p Iâ-so͘ sū-chek koân-lêng, phì-jū loē-lí. Si, soat-bêng Chhòng-sè-kì 12 kin-goân, 20 siong tuì hoán; pèng tē chit-ha̍k, bu̍t-lí. Pa, kàu-siū chhut Ai-ki̍p hoē-bō͘, Lô-má 1-8 chiuⁿ; soàn-su̍t, Pó-lô-toān, su-kì, siá-chin, kok hêng-chheⁿ khuí-tō teh kiâⁿ ê khoán, ú chu cha̍p-lio̍k, lūn-bûn.

Siáu-seng siông kap gia̍p-su Lí Bo̍k chhut-goā sûn-sī kàu-hoē, he̍k ū tê-piáⁿ kiōng chia̍h-tâng-phoāⁿ, kàu só͘-chāi ji̍p chhù koaiⁿ mn̂g kî-tó, siaⁿ chhut kek-tōng thiaⁿ ê lâng ê kám-liām, āu-lâi chiah chhut-lâi kap lâng kau-poê kóng-oē; che sǹg-sī i pêng-siông ê lē.

Khoàⁿ-kìⁿ ū kiông-khó͘ sàn-hiong ê pēⁿ-lâng, chiū àm-chēⁿ the̍h-chhut châi-bu̍t io̍h-phín sàng i; kìm-kài i m̄-thang hō͘ lâng chai. Poâⁿ-soaⁿ peh-niá lóng sī pō͘-kiâⁿ; sui-sī sīm-jiân kan-khó͘, boē-bat chē-kiō; thiaⁿ-kìⁿ i ê pêng-sî iā lóng sī án-ni ê khoán, in- ui kó͘-chá ê sî boē ū chū-choán, chū-tōng, kheng-thih, hoé-chhia chiah ê; koh tō-lō͘ e̍h-sè oan-khiau, khi-khu; siông khoàⁿ-kìⁿ i kha chéng-thâu-á phòng chē-chē phā, iā sī jím-nāi khóng-khài chìn-hêng; nā toā ià-siān khiàn-thian tó hē chháu-po͘, boē bat khoàⁿ-kìⁿ i ū pîn-toāⁿ ià-siān iu-khó͘ ê bīn-iông; bat khoàⁿ-kìⁿ chhēng phoà saⁿ-khò͘ i iā bô hiâm; kap choh-sit lâng chia̍h ta hoan-chû-chhian pn̄g, phoè chhài-thâu cháng-koaⁿ phò͘-chí; i iā lia̍h chò chin tiⁿ, chin-chiàⁿ ū khoài-lo̍k tō-lí kiù-lâng bô ià-siān, m̄-sī tàn-phiâu lō͘-hāng Gân Hoê hit poè só͘ ē-kap i pí-tit--ah!

Khoàⁿ i teh khoán-thāi ha̍k-seng, bô koh-iūⁿ chû-sim ê lāu-pē teh khoán-thāi kiáⁿ; ū-sî tú-tio̍h hit-hō bô-lí ê pháiⁿ siaⁿ-sàu teh ìn-tap, boē-bat khoàⁿ i ū lō͘-chhut bīn-iông ê pháiⁿ-khoàⁿ; chēng-iōng thî-su khoàn-iú, chin-chiàⁿ sī só͘ kóng pok-bûn iok-lé ê hó sian-seⁿ ah!

Chá siáu-seng 16 hoè chho͘ teng-tâi soan-káng tī Tâi-lâm ê Teng-á-kha Lé-pài-tn̂g ê sî; in-uī tâi-chō sī pang-chò, siuⁿ-koân koh e̍h-sè, ka-tī chē tī í-téng, phō-khiā oá i ê heng-chêng, chin-chiàⁿ chhin-chhiūⁿ kiáⁿ ū ài-kò͘ ê piáu-siōng.

āu-lâi in-uī kàu-hoē lâm-pak ke-thiⁿ kóng-khoah, kàu-hoē ê tāi-chì hun-hoân, chhut-goā sûn-sī cháu chīn-pak, koáⁿ lo̍h-lâm; tuì tang kàu sai, koè-thâu tio̍h-boâ, tì-mō͘ jia̍t-chèng; hoê-ka liâu-tī, sui-sī ū An I-seng Pí-tek io̍h-phín chá-àm chiàu-èng tī-liâu, bóng-kiàn khoat-hāu; bô-moá chiu-kan, Siōng Chú soah-i tio̍h-boâ ê kan-khó͘, hōng-tiàu an-jiân kui thian, hióng-siū 44 hoè. Koè-sì tī Sin- toā-lâu iū-piⁿ ê siok-sià.

Hāi-ah! gâu thiàⁿ-lâng ê sian-seⁿ hó ê bo̍k-su ah! àn-choáⁿ hiah kín bô-khì leh? Bē kìm-tit lâu ba̍k-sái siong-pi ah! Hit chi̍t-mî Si Bo̍k-su chhin-chò koan-bo̍k, soà siu-ji̍p sin-si; keh-ji̍t ha̍k-seng 24 lâng kap hiah-ê bo̍k-su, lóng sàng-koan kàu An-pêng thèng-hāu sió hoé-chûn, saⁿ-kap chài-kàu Táⁿ-káu, ji̍p-káng ê sî 7 tiám goā cheng, bâi-chòng tī hiān-sî Ko-hiông ia̍h-thâu ê sai-pêng piⁿ soaⁿ-kha, kap i ê kiáⁿ tâng-hia̍t.

Siáu-seng pit-kì tāi-lio̍k, hō͘ lia̍t-uī khoàⁿ i ê ló͘-le̍k hōng-sū kàu-hoē, phoe-miā kóng-tiong kàu-hoē, chīn-tiong kàu-sí, ài-kò͘ kàu-hoē; chin-chiàⁿ chò hó bo̍k-chiá ê hó bô͘-hoān, lán chit-poè tio̍h tui-jip I ka-chiah-āu(sic.) ê kha-pō͘-ah! Só͘ khim-kèng ǹg bāng--ê.

Tui-ēng Si-ko

Mō͘-hiám ong-iûⁿ bān-lí-tiông,

Phau-tiong lī-kok tò Tâi-iông,

Soan-thoân kiù-tō him-jiân-lo̍k,

Poa̍t-léng kà-san put-koàn-iông,

Chi̍p-bō͘ seng-tô͘ siat ha̍k-kiong,

Jîn-châi cheng-kóng hok-im-chhiong,

Sûn-sûn siān-iú chû hoâi-tek,

Lîn-sut pîn-jîn po̍k chū-kiong,

Chó͘-pok tio̍k-lâm siu jî-chiong,

Siong sin to̍k jia̍t siū jî-chiong,

Heng-nî sì sì bêng thian tiàu,

Kiōng-chú bâi-khu Ko-e̍k-kiong.

漢羅（Ùi原文改寫）

追念李庥牧師

1929.05  530卷  p.9-10

(卓道生)

牧師姓李名庥，英國蘇格蘭人，1867年奉差來台灣做頭一回的牧師。伊做人老成、欣慕道理，救人的心切；chhoā家眷離開伊的本鄉，冒險萬里的大海洋，直到廈門學台灣話；後--來紲招黃嘉智先生過來台灣的打狗，就是現時的高雄的旗後街；暫蹛前馬醫生醫病的宿舍，踮兩座做福音堂禮拜所；請洋行的萬醫生佮黃嘉智先生料理行醫的事。買地起洋樓做企家，謀設南神學女學；請澎湖林Kiam-kim先生幫贊教學生做傳教的人。

論起頭就是黃深河、胡古、雷金、黃根源、劉握，陳仰華；較後--來就是林中貴也名華，吳蒙楚，閣有在學學生劉茂清、黃秀輝、徐春枝、陳新大、林添興、李福添、劉阿ke 7人。常常去訪問遐的來醫病的病人，紲替in祈禱。出外佈傳福音，巡視會友，紲蹛藥件；若有破病的人就分予--伊，回家入門教學生，罕得停歇。

記得小生11歲跋馬 (就是現時的左鎮)，初立禮拜所佇敝家的時，牧師佮牧師娘以及伊兩个細子，大--的名Bu̍t-è，第二子軟骨病約3歲，無偌久死佇旗後；in佮雷金先生來探看，招小生佮伊去旗後讀冊，彼時細漢毋肯；才chhoā我的胞兄卓基清去讀。

後--來聽著台東（就是古早號做後山），因為有左鎮，溝坪的會友移徙去遐蹛，佮in的厝邊鄉里欣慕道理的迫切，伊無嫌盤山peh嶺，冒險生番的危險，chhoā 胡古先生對枋寮的Saⁿ-tiâu-lēng，盤過去後山視察；紲設立成廣澳、新開園(又名石牌) 石雨傘、Lí-lāng遐的教會所；合併高雄管內，直到琉球20外个教會攏是李牧家己建設，家己巡視照料；kek in 移轉變更古今名目的不同。

到台南西教士買新樓地建築新大樓工明白；西教士共同議決合併。佇1876年6月，李牧師chhoā家眷對旗後移徙來台南，踮佇新大樓宿舍；紲移轉伊的學生頂面所記7人，因為建築新學校佇新樓未完工，暫蹛佇二樓口舊醫館；佮台南學生潘明新、卓道生、盧三元(伊是廈門人)、林天然、許朝陽、潘永安、潘金台、潘明珠、雷大弼計16人合併共學；校長巴克禮，英教授李休、甘為霖、施大弼。社監盧榮康、漢文師貢生王世傑，攏是廈門人，這就是台南部合併建立神學校的起頭。

對遮協同做工、或是出外巡視鼓勵會友，入門分課程，輪流教學生，逐家真熱心chéng-phiau 技能促進的氣象。李，教舊約各本的要理，及地理天文，紲用大望遠鏡予學生窺看土、木星、月踅teh行的形狀。甘，分解新約每本各情形，及耶穌事蹟權能，譬如loē-lí。詩，說明創世記12 根源，20相對反，併地質學、物理。巴，教授出埃及會慕，羅馬1-8章，算術，保羅傳、書記、寫真，各行星軌道teh行的款，與諸雜錄論文。

小生常佮業師李牧出外巡視教會，或有茶餅供食同伴，到所在入厝關門祈禱，聲出激動聽的人的感念，後--來才出來佮人交陪講話；這算是伊平常的例。

看見有窮苦sàn-hiong的病人，就暗靜提出財物藥品送伊；禁戒伊毋通予人知。盤山peh嶺攏是步行；雖是甚然艱苦，未捌坐轎，聽見伊的平時也攏是按呢的款，因為古早的時無有自轉、自動、輕鐵、火車遮的;閣道路狹細彎曲、崎嶇；常看見伊跤指頭膨濟濟phā，也是忍耐、慷慨進行；若大厭siān khiàn天倒hē草埔，未捌看見伊有貧惰憂苦的面容；捌看見穿破衫褲伊也無嫌，佮作穡人食焦蕃藷籤飯，配菜頭cháng干、phò͘籽；伊也掠做真甜，真正有快樂道理救人無厭siān，毋是簞瓢路項顏回彼輩所會佮伊比--得ah！

看伊teh款待學生，無各樣慈心的老父 teh 款待子，有時tú著彼號無理的歹聲嗽teh 應答，未捌看伊有露出面容的歹看；chēng用thî-su 勸誘，真正是所講博聞約禮的好先生--ah！

早小生16歲初登台，宣講佇台南的亭仔跤禮拜堂的時，因為台座是枋做，傷懸閣隘細，家己坐佇椅頂，抱徛倚伊的胸前，真正親像囝有愛顧的表象。

後--來因為教會南北街廳廣闊，教會的代誌紛繁，出外巡視走盡北、趕落南；對東到西，過頭著磨，致冒熱症；回家療治，雖是有安彼得醫生藥品早暗照應治療，罔見缺效；無滿週間。上主煞伊著磨的艱苦。奉召安然歸天，享壽44歲。過世佇新大樓右邊的宿舍。

Hāi--ah！ Gâu疼--人的先生、好的牧師--ah！按怎遐緊無去--leh？ 袂禁得流目屎傷悲--ah！彼1暝施牧師親做棺木，紲收入身屍；隔日學生24人佮遐-的牧師，攏送棺到安平聽候小貨船，相佮載到打狗，入港的時7點外鐘，埋葬佇現時高雄驛頭的西爿邊山跤，佮伊的囝同穴。

小生筆記大略，予列位看伊的努力奉事教會，phoe命擴張教會，盡忠到死，愛顧教會，真正做好牧者的好模範，咱這輩著追jip伊跤chiah後的跤步ah！所欽敬向望--的。

Tui-ēng詩歌

冒險汪洋萬里重，

拋鄉離國倒台洋，

宣傳救道欣然落，

跋嶺駕山不倦容，

集募生徒設學宮，

人才增廣福音充，

諄諄善誘慈懷德，

憐恤貧人薄自恭，

走北逐南巡會鄉，

傷身毒熱壽而終，

興年四四蒙天召，

共子埋軀高驛宮。