Sat-bûn製造法
Sat-bûn Chè-chō-hoat
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 張基全 Tiuⁿ Ki-choân |
| 卷期 | 台灣教會報/芥菜子 |
| 卷期 | 第525卷 |
| 日期 | 1928/12 |
| 頁數 | 20 |
白話字（原文數位化）
Sat-bûn Chè-chō-hoat
1928.12 525 koàn p.20
Tiuⁿ Ki-choân
(Chiap 11 ge̍h tē 20 bīn)
- Kiⁿ (alkali = アルカリ) Chit hāng iā thang hun choè A, B, nn̄g khoán.
A. Kho-sèng Ka-lí. Nā ēng kho-sèng ka-lí só͘ choè ê sat-bûn, khah choē chuí hūn, só͘-í khah nńg; ū lâng kiò chit khoán choè nńg sat-bûn (soft soap), á-sī kiò-choè ka-lí sat-bûn. Chit khoán sat-bûn khah khoài iûⁿ, iā iû-lī a-lú ka-lí (游離アルカリ) khah choē, só͘-í i ê sèng-chit khah kiông, oē chhì-khek phê-hu. Só͘-í chit khoán ê sat-bûn sī teh hō͘ lâng soé saⁿ ēng, á-sī chè-iû kang-tiûⁿ ēng--ê.
B. Kho-sèng So͘-táⁿ. Nā ēng kho-sèng so͘-táⁿ lâi choè ê sat-bûn, khah ta, khah tēng, só͘-í ū lâng kiò i choè tēng sat-bûn (hard soap). Chit ê sat-bûn sèng-chit bô hiah kiông, iā khah tēng, iā kā i ēng bô͘ kā i ìn, khah oē suí, só͘-í it-poaⁿ hoà-chng sat-bûn sī ēng chit khoán ê goân-liāu.
Iû ê chéng-luī khiok bô it-tēng tek-khak tio̍h ēng sím-mi̍h iû chiah oē ēng-tit; chiàu hit ê toē-hng khoàⁿ chhut sím-mi̍h iû, chiàu téng-bīn só͘ kì hiah ê tiong-kan, bô-lūn sím-mi̍h iû lóng oē ēng-tit.
Chóng-sī chiàu lâng ê keng-giām, tōng-bu̍t sèng ê iû ê tiong-kan, ēng gû-iû, ti-iû sī tē-it hó, iā khah hó choè, choè liáu iā khah oē tēng. Si̍t-bu̍t sèng ê iû Eng-kok lâng sī ēng iâ-chí-iû, in-uī Eng-kok ê sio̍k-toē Lâm-iûⁿ ū chhut iâ-chí put-chí choē. Koh-chài ēng iâ-chí-iû lâi choè ê sat-bûn chin gâu khí pho, put-chí hó ēng. Koh-chài ēng iâ-chí lâi choè ê sat-bûn tī kiâm-chuí iā oē ēng-tit, só͘-í tī hái-bīn chiū-sī chûn-lāi, á-sī hái-chuí-e̍k ê sî, thang ēng chit khoán ê sat-bûn, ēng pa̍t khoán ê sat-bûn khah bô kong-hāu.
Hoat-kok khah choē sī ēng ka-ná-chí iû (olive oil). Ngô͘-lô sī ēng n̂g-moâ-chí iû, chóng-sī Tek-kok sī choan-choan ēng gû-iû, in-uī in kok-lāi khah bô chhut pa̍t khoán ê iû.
Hî-iû, Ngô͘-lô, Bí-kok, Ji̍t-pún khiok chhut put-chí choē, chóng-sī chit khoán iû ê bī-sò͘ m̄-hó, só͘-í hî-iû sī kan-ta chè-chō hā-téng sat-bûn, soé-saⁿ sat-bûn chiah ū ēng.
Ji̍t-pún ê sat-bûn hoē-siā khah choē sī ēng gû-iû, mî-á-chí iû, toā-tāu iû, kap iâ-chí iû, chóng-sī Ji̍t-pún só͘ chhut ê gû-iû sī ke̍k chió, ko͘-put-chiong tuì Tiong-kok Thian-tin, Siōng-hái, Un-chiu boé gû-iû ti-iû, tuì Boán-chiu boé mî-á-chí iû, toā-tāu iû, tuì Lâm-iûⁿ boé iâ-chí iû.
Hiān-sî iā ū hoat-bêng chi̍t khoán tēng-hoà iû. Chit khoán iû sī choè-kūn bô loā-kú chiah hoat-bêng ê, chiū-sī ēng hā-téng ê tōng-bu̍t-sèng iû, á-sī si̍t-bu̍t-sèng iû, chhin-chhiūⁿ hî-iû toā-tāu iû, chi̍t khoán e̍k-thé ê iû ēng hoà-ha̍k ê èng-iōng hō͘ i pìⁿ-choè tēng-khì, koh chhàu-bī iā bô--khì. ēng chit ê tēng-hoà iû lâi choè sat-bûn iā oē khah tēng, bô khah-su gû-iû, koh ūn-poaⁿ ê sî chin lī-piān, kui-tè kui-tè, m̄-bián ēng thih-tháng, siuⁿ, á-sī láng. Hiān-sî Bí-kok chi̍t keng hoē-siā ū khí chi̍t keng kang-tiûⁿ tī Sîn-hō͘ teh chè-chō chit khoán tēng-hoà iû.
Kî-thaⁿ iáu ū kuí-nā hāng sió-khoá ê goân-liāu, sī beh hō͘ sat-bûn khah ū gia̍h, á-sī khah tēng, á-sī ēng hā-téng goân-liāu beh hō͘ lâng khoàⁿ choè siōng-téng sat-bûn ê goân-liāu, chiah-ê tī chia lán m̄-bián kóng-khí.
漢羅（Ùi原文改寫）
Sat-bûn製造法
1928.12 525卷 p.20
張基全
(接11月第20面)
- 鹼(alkali = アルカリ)這項也通分做A，B，兩款。
A. 苛性Ka-lí。若用苛性ka-lí所做的sat-bûn，較濟水份，所以較軟；有人叫這款做軟sat-bûn (soft soap)，抑是叫做ka-lí sat-bûn。這款sat-bûn較快溶，也游離a-lú ka-lí(游離アルカリ)較濟，所以伊的性質較強，會刺激皮膚。所以這款的sat-bûn是咧予人洗衫用，抑是製油工場用-的。
B. 苛性蘇打。若用苛性蘇打來做的sat-bûn，較焦，較tēng，所以有人叫伊做tēng sat-bûn (hard soap)。這个sat-bûn性質無遐強，也較tēng，也共伊用模共伊印，較會媠，所以一般化妝sat-bûn是用這款的原料。
油的種類卻無一定的確著用甚物油才會用得；照彼-的地方看出甚物油，照頂面所記遐的中間，無論甚物油攏會用得。
總是照人的經驗，動物性的油的中間，用牛油，豬油是第一好，也較好做，做了也較會tēng。植物性的油英國人是用椰子油，因為英國的屬地南洋有出椰子不止濟。閣再用椰子油來做的sat-bûn真gâu起泡，不止好用。閣再用椰子來做的sat-bûn佇鹹水也會用得，所以佇海面就是船內，抑是海水浴的時，通用這款的sat-bûn，用別款的sat-bûn較無功效。
法國較濟是用橄欖子油(olive oil)。俄羅是用黃麻子油，總是德國是專專用牛油，因為in國內較無出別款的油。
魚油，俄羅，美國，日本卻出不止濟，總是這款油的味素毋好，所以魚油是干焦製造下等sat-bûn，洗衫sat-bûn才有用。
日本的sat-bûn會社較濟是用牛油，棉仔子油，大豆油，佮椰子油，總是日本所出的牛油是極少，孤不將對中國天津，上海，溫州買牛油豬油，對滿州買棉仔子油，大豆油，對南洋買椰子油。
現時也有發明一款tēng化油。這款油是最近無偌久才發明的，就是用下等的動物性油，抑是植物性油，親像魚油大豆油，一款液體的油用化學的應用予伊變做tēng去，閣臭味也無去。用這个tēng化油來做sat-bûn也會較tēng，無較輸牛油，閣運搬的時真利便，規塊規塊，毋免用鐵桶，箱，抑是籠。現時美國一間會社有起一間工場佇神戶咧製造這款tēng化油。
其他猶有幾若項小可的原料，是欲予sat-bûn較有額，抑是較tēng，抑是用下等原料欲予人看做上等sat-bûn的原料，遮的佇遮咱毋免講起。