文約翰

Bûn Iok-hān

文獻資訊

項目	資料
作者	無lo̍h名
卷期	台灣教會報
卷期	第523卷
日期	1928/10
頁數	4-5

白話字（原文數位化）

Bûn Iok-hān

1928.10.01 523 Koàn p.4-5

I ê Sî-tāi

Bûn Iok-hān sī “Thian-lō͘ Le̍k-thêng” ê tù-chok-chiá. I chhut-sì tī Eng-kok tī 1628 nî, kàu tī 1688 nî sí-tī Lûn-tun. Hit sî, tē 17 sè-kí, sī koè-tō͘ ê sî-tāi. Tī chêng ê sè-kí, Eng-kok toā poàⁿ ū thoat-lī. Thian-chú-kàu lâi chò Kui-chèng-kàu ê kok. Chóng-sī Kui-chèng-kàu chiām-chiām siⁿ-khí kuí-nā phài. Tī Eng-kok iáu sī Kam-tok-kàu, bô m̄ tuì-tiōng kó͘-chá ê lé-sò͘ iā teh ēng chi̍t pún Kî-tó-sû (Prayer Book) soà giâm-giâm hoan-hù tī ta̍k ê An-hioh-ji̍t tio̍h ēng. Lūn pa̍t mi̍h Kam-tok-kàu sī khah bô giâm, liân lé-pài-ji̍t tī kong-hn̂g thit-thô ūn-tōng iā thang.

M̄-kú Eng-kok m̄ sī lóng hōng Kam-tok-kàu. So͘-kek-lân lâng chē-chē siū Ji̍t-loē oá (Geneva) ê kái-chèng-chiá ê éng-hióng lâi chò Tiúⁿ-ló-kàu. Bián loā-kú tī Eng-kok iā ū lâng ǹg To̍k-li̍p-phài (á-sī Cho͘-ha̍p-kàu), iā ū Chìm-lé-phài kap Pêng-iú-hoē. In-uī hit sî ê tiau-liû khí-lo̍h bô tiāⁿ, chiū ū chē-chē khah kek-lia̍t, iū-koh tī hit sî chió lâng ē hiáu-tit chong-kàu chū-iû ê lí-khì. Chóng-kóng hiah ê Chū-iû-kàu ū chin tuì-tiōng pò͘-tō kap kò-jîn hoán-hoé ê tō-lí. iā ū put-chí giâm, khah ài kìm ta̍k khoán ê iû-gē kiaⁿ-liáu hō͘ mô͘-kuí ín-iú. In iā toā hoán-tuì Kam-tok-kàu ê Kî-tó-sû, in-uī kóng beh kî-tó tio̍h khò Sèng Sîn m̄ thang khò lâng só͘ pī-pān ê chheh.

Tī tē 17 sè-kí tī Eng-kok ū koh chi̍t hāng chiū-sī Ông kap Chèng-gī-īⁿ ê saⁿ-chiⁿ. In-uī hit sî ê tiâu-tē ài koh ho̍k-tò choan-chè ê khoán, chóng-sī tng-sî peh sìⁿ ê sim ti̍t-ti̍t gông. uī-tio̍h án-ni ū kuí-nā nî ê loē-chiàn, koh tī 1649-1660 nî Eng-kok sī chò bîn-chú kok, bô jīn sím-mi̍h lâng chò ông. Tī hit ê chò bîn-chú-kok ê sî, hiah ê chū-iû-phài (bô kam-tok--ê) ū khah chhiong-sēng; kàu tī koh li̍p ông ê sî, Kam-tok-kàu heng-khí. Lióng-pêng ū khǹg bē ē saⁿ thun-lún ê sim.

Bûn Iok-hān sī sio̍k tī Eng-kok tang-pêng, hit ê tē-hng sī ǹg tī Chèng-gī-īⁿ bô ǹg tī Ông. I sī chò pó͘-tiáⁿ ê kang iā bat chiām-sî tng peng. Kàu āu-lâi i ū tù chi̍t pún chheh hō chò “In-tián Chhiong-moá” teh kóng i ê chū-toān. Taⁿ tī ē-té só͘ kì sī chiàu i tī-hia só͘ siá; m̄ sī chiàu-jī hoan-e̍k, put-kò chiàu i ê ì-sù kán tiah nā-tiāⁿ.

“In-tián Chhiong-moá.”

“Sui-jiân goá ê pē-bú sī pi-bî ê lâng, iáu-kú tuì Siōng-tè kám-hoat in ê sim, in hō͘ goá ji̍p o̍h tha̍k chheh chiàu sàn-hiong gín-ná pêng-siông ê thêng-tō͘.

“Hit sî goá tiàm tī sè-kan m̄ bat Siōng-tè, hō͘ put-gī chhiong-moá, iā tuì chò gín-ná ê sî lūn-kàu chiù-chó͘ pháiⁿ-chhuì pe̍h-chha̍t kap pòng-to̍k Siōng-tè ê miâ chió lâng ē pí-tit goá. Tī hit sî goá ê sim chin bô pêng-an, in-uī mê-sî hō͘ bîn-bāng kiaⁿ-tio̍h iū-koh chin kiaⁿ tē-ge̍k ê hoé. iáu-kú bē ē kéng-kài pàng-lī goá ê pháiⁿ.

“Chiām-chiām toā-hàn chiū ná ngē-sim. Tī hit sî ‘goá oàn-hīn Siōng-tè kóng, Goá m̄ hoaⁿ-hí Lí ê tō-lí, bo̍h-tit chhin-kīn goá’ (Iok-pek 21：14) iáu-kú liân tī hit sî nā khoàⁿ-kìⁿ hit hō miâ-chò Ki-tok-tô͘ teh chò pháiⁿ-tāi, goá chiū gi̍h-gi̍h-chhoah. Tī oá 20 hoè chiū chhoā bó͘. Tuì Siōng-tè ê lîn-bín, tú-tio̍h goá ê tiūⁿ-lâng sǹg chò kèng-khiân. Goán ang-bó͘ pêⁿ-pêⁿ chin sàn, chóng-sī goá ê bó͘ ū nn̄g pún chheh, chi̍t pún sī ‘Pêng-siông lâng thàu Thiⁿ ê Lō͘’, koh chi̍t pún sī ‘Kèng-khiân ê Si̍t-si̍p.’ Goá bat kap i saⁿ-kap tha̍k; i iā chiong i ê lāu-pē ê hó-tek lâi kóng hō͘ goá thiaⁿ.

“Tuì án-ni sui-jiân m̄ chai choē, goá ū tām-po̍h siⁿ-khí chong-kàu ê sim. Chiū-sī nn̄g po͘ gâu-chá khì lé-pài, iā chin kèng-khiân teh gîm-si kî-tó. Sui sī án-ni, goá lóng m̄ bat Ki-tok, iā iû-goân ū pháiⁿ só͘ kiâⁿ. Chóng-sī tú-tio̍h chi̍t ji̍t goán ê bo̍k-su ū teh lūn An-hioh-ji̍t, kap hit hō tuì chò-kang á-sī ūn-tōng ê hoān-tio̍h--ê. Thiaⁿ i kóng ê sî, goá thâu-chi̍t pái chai goá ê choē, tńg-khì chhù ê sî sim-lāi ū tāng-tàⁿ teh--teh. M̄-kú, lí khoàⁿ, boē chia̍h pá ê sî, goá lóng bē kì-tit lah! Siāng hit ē-po͘ soà khì thit-thô.

“Chóng-sī siāng hit ji̍t, tú-teh phah chhùn ê sî, hut-jiân-kan ū siaⁿ tuì thiⁿ siā kàu goá ê sim: ‘Lí beh pàng-sak lí ê choē lâi khì Thiⁿ-ni̍h, á-sī beh khîⁿ-tiâu lí ê choē lâi khì tē-ge̍k, tó chi̍t-ê?’ án-ni goá chin gông-ngia̍h chiū pàng hit ki chhùn-ko tī tē-ni̍h, ti̍t-ti̍t khoàⁿ thiⁿ ná chún Chú Iâ-so͘ chin bô hoaⁿ-hí teh khoàⁿ goá. Liâm-piⁿ kak-gō͘ chit khoán, chiū koh chi̍t khoán ê su-siúⁿ ji̍p goá ê sim, chiū-sī, ‘Taⁿ goá sī hoān tāng-choē ê lâng, taⁿ bē hù, bián ǹg-bāng Thian-tông; in-uī Ki-tok m̄ sià-bián goá’. án-ni choa̍t-bāng, chiū chò goá koh thit-thô, ná hoān-choe ná hó. (Goá phah-sǹg chin-chē khó-lîn-tāi ê lâng sī chit khoán; siūⁿ bē ē tit sià-choē chiū ná hām-lo̍h choē).

“Koh koè goe̍h-goā ji̍t, ū chi̍t pái teh khiā tī chhù-piⁿ ê thang-á piⁿ teh chiù-chó͘ teh pháiⁿ-chhuì ná khí-siáu, chiàu goá pêng-sò͘ ê khoán. Tī lāi-bīn chú-lâng teh chē. I pún-sin sī pháiⁿ phín-hēng ê hū-jîn-lâng, chóng-sī i kóng goá teh pòng-to̍k kàu án-ni, sī hō͘ i chin kiaⁿ, i éng m̄ bat thiaⁿ-kìⁿ sím-mi̍h lâng teh pháiⁿ-oē chhin-chhiūⁿ goá án-ni; goá ê só͘ chò sī kàu-gia̍h thang thoā-pháiⁿ thong ke-chhī ê chheng-liân-lâng.

“Goá chiū tiām-tiām, kiàn-siàu, iā toà hia khiā, thâu-khak tàm-tàm, choan-sim goān ē thang koh chò sè-hàn gín-ná. Á, taⁿ bô lō͘ lah! Chin kî-koài, i-āu goá bô koh pháiⁿ-chhuì; chóng-sī goá iáu-boē bat Ki-tok.

“Koè-bô loā-kú, goá tú-tio̍h chi̍t ê chin ài tha̍k Sèng-keng ê sàn-hiong lâng. Tuì án-ni, goá o̍h i khoàⁿ Sèng-keng, soà chin ū chhù-bī. Goá ài hiah ê le̍k-sú chheh; Pó-lô ê phoe goá lóng m̄ ài, in-uī iáu-boē bat goá ê choē, kap goá ê khiàm-ēng Chú. M̄-kú chhú-khì ū goā-phoê ê kái-chèng. Goá tām-po̍h teh siú hiah ê kài-bēng. Nā chhàu-tú-khám hoān-tio̍h, chiū m̄ kam, soà tuì Siōng-tè kóng āu-pái ē khah sè-jī. án-ni phah-sǹg ē hō͘ Siōng-tè hoaⁿ-hí goá. án-ni chha-put-to chi̍t nî kú, tì-kàu chhù-piⁿ teh o-ló goá. Goá chiū chin hoaⁿ-hí. Kî-si̍t goá sī kan-ta ké-hó, ài lâng o-ló. Khó-lîn-tāi, goá m̄ bat Iâ-so͘ Ki-tok, goá kan-ta ài li̍p ka-kī ê gī.

“Chóng-sī ū chi̍t ji̍t, tuì Siōng-tè ê hó ì-sù, goá khì tī bó͘ siâⁿ (Bedford) chò kang. Chiū kàu tī chi̍t tiâu ke-lō͘, ū saⁿ-sì ê sàn-hiong hū-jîn-lâng chē tī chi̍t ê mn̂g-kháu teh chiò ji̍t, teh saⁿ-kap tâm-lūn Siōng-tè ê sū. Goá ka-kī iā hit sî chin gâu tâm-lūn chong-kàu, goá chiū kīn-oá ài thiaⁿ. Chóng-sī goá ū thiaⁿ, m̄-kú boē bêng. In-uī in chám-jiân khah koân, goá toè in bē ē tio̍h. In ū teh kóng têng-thâu-siⁿ, Siōng-tè ê kang tī in sim-lāi, in pún-sèng ê bô la̍t, Siōng-tè cháiⁿ-iūⁿ chiong I ê thiàⁿ tī Chú Iâ-so͘ lâi kàu tī in ê sim. In iā teh kóng mô͘-kuí ê ín-iú kap Siōng-tè ê pang-chàn. iā teh kóng ka-kī ê gī sī ù-oè, bē ē kiù in. Koh, in teh kóng ê thài-tō͘ sī tuì sim-lāi ê hoaⁿ-hí, lóng ū in-tián tī-teh. Goá khoàⁿ in ná-chún tī sin ê sè-kài.

“Tú-tio̍h chit khoán, goá ê sim teh iô-choah, giâu-gî goá lóng iáu-boē tit-tio̍h sím-mi̍h. In-uī sui-jiân ū tì-ì chong-kàu, goá m̄ bat siūⁿ-tio̍h têng-thâu-siⁿ, goá m̄ bat Siōng-tè ê èng-ún kap an-uì, goá m̄ bat ka-kī ê sim. Taⁿ goá chiū ta̍uh lâi khì chhoē in.”

(āu-pái koh chiap-soà).

漢羅（Ùi原文改寫）

文約翰

1928.10.01 523卷p.4-5

伊的時代

文約翰是「天路歷程」的著作者。伊出世佇英國佇1628年，到佇1688年死佇倫敦。彼時，第17世紀，是過渡的時代。佇前的世紀，英國大半有脫離。天主教來做歸正教的國。總是歸正教漸漸生起幾若派。佇英國猶是Kam-tok教，無毋對重古早的禮數也teh用一本祈禱詞(Prayer Book)紲嚴嚴吩咐佇逐个安息日著用。論別物Kam-tok教是較無嚴，連禮拜日佇公園thit-thô運動也通。

毋kú英國毋是攏奉Kam-tok教。蘇格蘭人濟濟受日內瓦 (Geneva) 的改正者的影響來做長老教。免偌久佇英國也有人向獨立派(抑是組合教)，也有浸禮派佮朋友會。因為彼時的潮流起落無定，就有濟濟較激烈，又閣佇彼時少人會曉得宗教自由的理氣。總講遐的自由教有真對重佈道佮個人反悔的道理。也有不止嚴，較愛禁逐款的遊藝驚了予魔鬼引誘。In也大反對Kam-tok教的祈禱詞，因為講欲祈禱著靠聖神毋通靠人所備辦的冊。

佇第17世紀佇英國有閣一項就是王佮眾議院的相爭。因為彼時的朝代愛閣復到專制的款，總是當時百姓的心直直gông。為著按呢有幾若年的內戰，閣佇1649-1660年英國是做民主國，無認啥物人做王。佇彼个做民主國的時，遐的自由派(無kam-tok--ê)有較昌盛；到佇閣立王的時，Kam-tok教興起。兩爿有囥袂會相吞忍的心。

文約翰是屬佇英國東爿，彼个地方是向佇眾議院無向佇王。伊是做補鼎的工也捌暫時當兵。到後來伊有著一本冊號做「恩典充滿」teh講伊的自傳。Taⁿ佇下底所記是照伊佇遐所寫；毋是照字翻譯，不過照伊的意思簡摘nā-tiāⁿ。

「恩典充滿。」

「雖然我的爸母是卑微的人，iáu-kú對上帝感發in 的心，in予我入學讀冊照散凶囡仔平常的程度。

「彼時我踮佇世間毋捌上帝，予不義充滿，也對做囡仔的時論到咒詛歹喙白賊佮謗瀆上帝的名少人會比得我。佇彼時我的心真無平安，因為暝時予眠夢驚著又閣真驚地獄的火。iáu-kú袂會警戒放離我的歹。

「漸漸大漢就那硬心。佇彼時我怨恨上帝講，我毋歡喜你的道理，莫得親近我 (約伯21：14) iáu-kú連佇彼時若看見彼號名做基督徒teh做歹代，我就gi̍h-gi̍h-chhoah。佇倚20歲就娶某。對上帝的憐憫，拄著我的丈人算做敬虔。阮翁某平平真散，總是我的某有兩本冊，一本是「平常人透天的路」，閣一本是「敬虔的實習。」我捌佮伊相佮讀；伊也將伊的老爸的好德來講予我聽。

「對按呢雖然毋知濟，我有淡薄生起宗教的心。就是兩晡gâu早去禮拜，也真敬虔teh吟詩祈禱。雖是按呢，我攏毋捌基督，也猶原有歹所行。總是拄著一日阮的牧師有teh論安息日，佮彼號對做工抑是運動的犯著--ê。聽伊講的時，我頭一擺知我的罪，轉去厝的時心內有重擔teh--teh。毋kú，你看，袂食飽的時，我攏袂記得lah！Siāng彼下晡紲去thit-thô。

「總是siāng彼日，拄teh拍寸的時，忽然間有聲對天射到我的心：「你欲放拺你的罪來去天裡，抑是欲擒tiâu你的罪來去地獄，佗一个？」按呢我真gông-ngia̍h就放彼支寸篙佇地裡，直直看天若準主耶穌真無歡喜teh看我。連鞭覺悟這款，就閣一款的思想入我的心，就是，「Taⁿ我是犯重罪的人，taⁿ袂赴，免向望天堂；因為基督毋赦免我」。按呢絕望，就做我閣thit-thô，那犯罪那好。(我拍算真濟可憐代的人是這款；想袂會得赦罪就那陷落濟)。

「閣過月外日，有一擺teh徛佇厝邊的窗仔邊teh咒詛teh歹喙那起痟，照我平素的款。佇內面主人teh坐。伊本身是歹品行的婦人人，總是伊講我teh謗瀆到按呢，是予伊真驚，伊éng毋捌聽見啥物人teh歹話親像我按呢；我的所做是夠額通thoā歹通街市的青年人。

「我就恬恬，見笑，也蹛遐徛，頭殼tàm-tàm，專心願會通閣做細漢囡仔。Á，taⁿ無路lah！真奇怪，以後我無閣歹喙；總是我猶未捌基督。

「過無偌久，我拄著一个真愛讀聖經的散凶人。對按呢，我學伊看聖經，紲真有趣味。我愛遐的歷史冊；保羅的批我攏毋愛，因為猶未捌我的罪，佮我的欠用主。毋kú此去有外皮的改正。我淡薄teh守遐的誡命。若臭拄khám患著，就毋甘，紲對上帝講後擺會較細膩。按呢拍算會予上帝歡喜我。按呢差不多一年久，致到厝邊teh呵咾我。我就真歡喜。其實我是干焦假好，愛人呵咾。可憐代，我毋捌耶穌基督，我干焦愛立家己的義。

「總是有一日，對上帝的好意思，我去佇某城(Bedford)做工。就到佇一條街路，有三四个散凶婦人人坐佇一个門口teh照日，teh相佮談論上帝的事。我家己也彼時真gâu談論宗教，我就近倚愛聽。總是我有聽，毋kú袂明。因為in嶄然較懸，我綴in袂會著。In有teh講重頭生，上帝的工佇in心內，in本性的無力，上帝怎樣將伊的疼佇主耶穌來到佇in 的心。In也teh講魔鬼的引誘佮上帝的幫贊。也teh講家己的義是污穢，袂會救in。閣，in teh講的態度是對心內的歡喜，攏有恩典佇teh。我看in若準佇新的世界。

「拄著這款，我的心teh搖choah，僥疑我攏猶未得著啥物。因為雖然有致意宗教，我毋捌想著重頭生，我毋捌上帝的應允佮安慰，我毋捌家己的心。Taⁿ我就ta̍uh來去揣in。」

(後擺閣接續)。