對佇教派問題的管見
Tuì tī Kàu-phài Būn-tê ê Koán-kiàn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第518卷 |
| 日期 | 1928/5 |
| 頁數 | 9-10 |
白話字（原文數位化）
Tuì tī Kàu-phài Būn-tê ê Koán-kiàn
Iûⁿ Io̍k-kî
1928.05.01 518 Koàn p.9-10
Goá só͘ kóng ê kàu-phài sī chí Ki-tok-kàu-phài.
Chiàu 1907 nî ê tiau-cha, Bí-kok ū 42 ê phài-pia̍t. Kî-tiong ū phài koh hun-chò chin-chē sió-phài, chhin-chhiūⁿ Lō͘-tek-phài ū koh-chò 23 sió-phài. án-ni hit 42 phài-pia̍t ū koh hun-chò 150 chó-iū sió-phài. Sī in-uī bô siāng ì-kiàn, bô siāng chú-tiuⁿ chiah ē hun kàu án-ni. Nā lūn lán Tâi-oân sī 3, 5 phài nā-tiāⁿ. Taⁿ kin-á-ji̍t lán khoàⁿ kàu-phài chiah chē, lán kiám thang khoàⁿ in tiong-kan tām-po̍h ê koh-iūⁿ chú-tiuⁿ kóng sī teh cheng-tò͘, iā bô khoàⁿ in oa̍h-tāng mah?
Kàu-phài jú chē kā kóng hō-chò Ki-tok-kàu jú teh heng, kiám ē siuⁿ koè-thâu.lí khoàⁿ kái-kek chêng ê Lô-má Kong-kàu hoē ê Kim-an Bû-khoat, chí-ū i chi̍t-phài. M̄-kú oán-jiân sī ná chún soá chi̍t châng kó͘-chhêng, suí to kan suí, m̄-kú hit châng chhêng-á pún-sin sī beh-sí-á m̄-chiâⁿ sí. Ah! Hit-sî ê Lô-má Kóng-kàu-hoē soà giâu-gî i ē thang pò hiah ê poē tāng-tàⁿ ê thang lâi tit-tio̍h khin. In-uī tong-kio̍k-chiá ê léng-tām, bô loā-kú chit ê Kong-kàu-hoē chiū kian chi̍t têng pé-pa̍k ê tēng ê khak. oán-jiân hân-léng ê thiⁿ-khì, tì-kàu chuí-bīn kian peng chi̍t iūⁿ. In ê hoē-iú bē ēng-tit chū-iû bé Sèng-keng lâi tha̍k. Chóng-sī 15 Sè-kí tuì āu-bīn tuí oá-lâi lah! Kiat-kio̍k sī tāu-chhài piàng-phoà toā-kng ê lông-poē chōng-thài. Sè-le̍k koh-khah tēng, teh oa̍h ê chong-kàu-sim kàu boé ū i hoat.
Taⁿ Ki-tok-kàu thang kóng koh chi̍t ê sin ê kí-goân. Chiah ê siū kái-hòng ê chong-kàu-sim lóng ǹg Iâ-so͘, chhin-chhiūⁿ piàng-phoà toā-kng ê tāu-chhài ta̍k châng lóng ǹg téng-bīn chi̍t-iūⁿ. Siāng chit ê lí-khì goá káⁿ kóng tû-khí nā m̄-sī chhin-chhiūⁿ Mô͘-kuí chhuì jīn Iâ-so͘, iā sim teh siūⁿ khang siūⁿ phāng. Kái-kek āu ê lâng ê sìn-gióng tiong-sim tek-khak sī it-tì ǹg tī Ki-tok. Kàu-phài chē, chū-jiân cho͘-chit iā sī chē, cho͘-chit chē, kiám ū siáⁿ lâng káⁿ suî-sî phoe-phoàⁿ kóng m̄-hó, siáⁿ lâng káⁿ hui Lô-má hoat-lu̍t ê cho͘-chit chē, iā teh sióng-iông lāi-soaⁿ hiaⁿ-tī ê hoat-lu̍t ê tan-sûn ah?
Khoàⁿ hit kok ê hoat-lu̍t cho͘-chit thang chhui-lí hit kok ê bûn-hoà thêng-tō͘. Lāi-soaⁿ hiaⁿ-tī in nā ū Lô-má tng-sî ê bûn-hoà, iā beh ū Lô-má hit khoán ê hoat-lu̍t, á-sī siáⁿ lâng teh chhám-chheh lâng ê sin-thé ê kō͘-chō ê hok-cha̍p lâi teh soan-hong tō͘-kún ê kán-tan ah? Nā án-ni hit ê lâng sī ài tō͘-kún ê seng-oa̍h thêng-tō͘. Tō͘-kún sī chia̍h thô͘, pàng thô͘, iā hóng-hut hō͘ lí bô tàng jīn thâu-bé, chiah ê sū-si̍t iā sī teh pò lán chai kàu-phài ê seⁿ-khí ū hó ì-sù tī-teh.
Kàu-phài ê hoat-khí m̄-sī ngó͘-gū-jiân ê, sī khoân-kéng chō-chiū--ê. Hiah ê hā-kiú-liû beh hoa ê hoé, tio̍h-siong ê lô͘-tek teh bô siáⁿ lâng khoàⁿ tio̍h ê sî-chūn, chiū ū Kiù-sè-kun chhut-thâu lâi chú-tiuⁿ pêng-bîn-tek ê chong-kàu lâi chiū chú-tiuⁿ, bô khêng-khàm hiah ê kuì-cho̍k-tek kheng-hiòng ê chong-kàu. Kî-thaⁿ chē-chē sī kap chit hō siāng, tuì khoân-kéng lâi seⁿ-khí--ê.
Chong-kàu sī siā-hoē hiān-siōng ê chi̍t hāng, só͘-í chū-jiân iā ē chhin-chhiūⁿ siā-hoē ū chin-chē thoân-thé, kiat-siā chi̍t-iūⁿ, kóng khah khoah ū kok sī tè-kok chú-gī, iā ū kok sī bîn-chú chú-gī, sio-siāng chit ê lí-khì, kàu-hoē chè-tō͘, hiàn-hoat chiah-ê bē bián-tit iā ē koh-iūⁿ. Kàu-phài kiám m̄-sī chū kái-kek-chiá Lō͘-tek Má-teng kap Sui-eng-lī chiū hun-lia̍t khí-thâu lah mah? In chiah ê lâng lâi sêng-kong kái-kek ê toā sū-gia̍p, sī oán-jiân chhin-chhiūⁿ tuì kang-tiûⁿ chhut lâi ê Lô-tōng-chiá chi̍t-iūⁿ, ū-ê sī joa̍h ài khì chhiu-chhìn, ū-ê sī pak-tó͘ iau ài khì chia̍h tiám-sim. In kok lâng ê só͘ chò sui sī bô sio-siāng, chóng-sī siáⁿ lâng ē thang tuì oē-seng-siōng lâi khoàⁿ-chhut in ê m̄-tio̍h.
Kin-á-ji̍t ū kàu-phài bô kheh-khì káⁿ toàn-jiân pa̍t lâng ê kàu-phài sī m̄-tio̍h, chit ê phoàⁿ-toàn m̄-chai ē khah kheng-chut koè-thâu á bē? In kiám ū teh pài Pó-lô á-sī teh ho̍k-sāi A-pho-lô? Chóng kóng, ē khì hōng tó chi̍t kàu-phài, kóng khah khoah sī koan-hē bîn-cho̍k-sèng, kóng khah e̍h chiū-sī koan-hē kò-sèng.Só͘-í lán pêng-iú lán iā thang kā khoàⁿ i ê sèng-chit sī ha̍h tī tó chi̍t phài. Chāi goá sī ha̍h-ì Tiúⁿ-ló-hoē ê hiàn-hoat, iā chhù-Bī Pêng-iú-hoē ê chū-hoē. M̄-nā chit 2, 3 phài ū hó thang hō͘ goá him-soān ê só͘-chāi nā-tiāⁿ, thang kóng ta̍k kàu-phài to ū thang kám-kek goá ê hó-chhù. Kóng khah thiat-tí lán bô-lūn hōng tó chi̍t phài, nā tī pa̍t phài ū hó-chhù lán iā tio̍h hoaⁿ-hí sêng-siū ê cheng-sîn chiah sī eng-hiông. M̄-sī kóng taⁿ ta̍k phài to hó-chhù, só͘-í tio̍h ta̍k phài ji̍p hō͘ thàu.
Goá tú-chiah ū teh kóng, goá tuì tī Kiù-sè-kun, Pêng-iú-hoē ū só͘ ì-ài ê tiám. Chóng-sī goá bô pit-iàu tio̍h lâi chiàu thâu ji̍p hit nn̄g phài, in-uī hit nn̄g phài ê hó-chhù, goá lâi khioh Tiúⁿ-ló-hoē chit pêng kiám ē hiâm goá mah? Só͘-í goá ài ǹg-bāng chit chūn bô-lūn ji̍p tī tó chi̍t phài ê lâng tio̍h tîm-tio̍k, m̄-thang kìⁿ-tio̍h sin-phài chiū siūⁿ beh khì-kū gêng-sin, lâi lâng chhiok-hō lán chi̍t ê īⁿ-chhian ê bêng-chheng.
Ti Ji̍t-pún hiān-sî Ki-tok-kàu ū 30 goā phài, chóng-sī nā hun-luī in ê chè-tō͘ lâi khoàⁿ ū 5 khoán. (1) Hoat-ông chè-tō͘ (Thian-chú-kàu). (2) Kam-tok chè-tō͘ (Sèng-kong-hoē). (3) Tiúⁿ-ló chè-tō͘ (Ji̍t-pún Ki-tok Kàu-hoē). (4) Hoē-chiòng chè-tō͘ (Ji̍t-pún Cho͘-ha̍p Ki-tok Kàu-hoē, Chìm-lé Kàu-hoē, (5) Bû kàu-hoē chú-gī (Pêng-iú-hoē).
Chit 5 khoán tiong lán khoàⁿ Pò ê hiaⁿ-ché, kiám-chhái khah chē sī sio̍k tī Tiúⁿ-ló chè-tō͘, chhú-khì Tâi-oân ê Ki-tok-kàu goá sìn ē koh toā heng. Hit ê toā-heng nā m̄-sī tuì chē-chē kàu-phài lâi chhiok-chìn, chiū beh tuì hit ê toā-heng lâi hun chin-chē kàu-phài chhut-lâi. Goá khoàⁿ chit tiâu lō͘ sī Ki-tok-kàu beh heng só͘ tio̍h keng-koè ê lō͘. Só͘-í goá ài ǹg-bāng lán tuì tī chit ê kàu-phài būn-tê m̄-bián gông-ngia̍h. iā tuì tī kok kàu-phài, ǹg-bāng in lóng chûn hit ê sim-chì beh oân-choân chhin-chhiūⁿ Thiⁿ Pē.
Hū-lio̍k. Iâ-so͘ kóng, “In-uī beh ū chē-chē lâng tī goá ê miâ lâi, kóng goá sī Ki-tok lâi bê-he̍k chē-chē lâng.” Hiah ê lâng beh lâi bê-he̍k lâng, kiám-chhái iā ē èng-iōng kàu-phài chit tiâu lō͘ só͘-í tuì tī kàu-phài lán tio̍h ū lêng-le̍k ê koan-chhat-la̍t chiah ē ēng-tit, m̄-sī kan-ta hī-khang khin thiaⁿ lâng ê kam-giân bi̍t-gú. Ah! Kàu-phài chē bē bái. Chóng-sī nā Ki-tok só͘ ū-giân chit phài nā chhut-thâu, si̍t-chāi sī pháiⁿ ê phē-á ē tì-kàu loān-tio̍h hó ng. Chiàu Iâ-so͘ teh kóng chit phài ún-tàng ē kàu. Só͘-í ǹg-bāng ta̍k lâng kín-sīn ǹg-bāng, m̄-bián siū bê-he̍k.
漢羅（Ùi原文改寫）
對佇教派問題的管見
楊Io̍k-kî
1928.05.01 518卷p.9-10
我所講的教派是指基督教派。
照1907年的調查，美國有42个派別。其中有派閣分做真濟小派，親像路得派有閣做23小派。按呢彼42派別有閣分做150左右小派。是因為無siāng意見，無siāng主張才會分到按呢。若論咱台灣是3，5派nā-tiāⁿ。Taⁿ今仔日咱看教派才濟，咱kiám通看in中間淡薄的各樣主張講是teh爭鬥，也無看in活動mah？
教派愈濟共講號做基督教愈teh興，kiám會傷過頭。你看改革前的羅馬公教會的 Kim-an Bû-khoat，只有伊一派。 毋kú宛然是ná準徙一叢古松，媠to kan媠，毋kú彼叢松仔本身是欲死抑毋成死。Ah！彼時的羅馬公教會紲僥疑伊會通報遐的背重擔的 thang來得著輕。因為當局者的冷淡，無偌久這个公教會就kian一têng pé縛的碇的殼。宛然寒冷的天氣，致到水面kian冰一樣。In 的會友袂用得自由買聖經來讀。總是15世紀對後面追倚來lah！結局是豆菜piàng破大缸的狼狽狀態。勢力閣較碇，teh活的宗教心到尾有醫法。
Taⁿ基督教通講閣一个新的紀元。Chiah 的受解放的宗教心攏向耶穌，親像piàng破大光的豆菜逐叢攏向頂面一樣。Siāng這个理氣我敢講除起若毋是親像魔鬼喙認耶穌，也心teh想空想縫。改革後的人的信仰中心的確是一致向佇基督。教派濟，自然組織也是濟，組織濟，kiám有啥人敢隨時批判講毋好，啥人敢hui羅馬法律的組織濟，也teh賞揚內山兄弟的法律的單純ah？
看彼國的法律組織通推理彼國的文化程度。內山兄弟in若有羅馬當時的文化，也欲有羅馬彼款的法律，抑是啥人teh慘慼人的身體的 構造的複雜來teh soan-hong杜蚓的簡單ah？若按呢彼个人是愛杜蚓的生活程度。杜蚓是食塗，放塗，也彷彿予你無tàng認頭尾，chiah 的事實也是teh報咱知教派的生起有好意思佇teh。
教派的發起毋是偶遇然的，是環境造就--ê。遐的下九流欲hoa 的火，著傷的蘆竹teh無啥人看著的時陣，就有救世軍出頭來主張平民tek的宗教來就主張，無khêng-khàm遐的貴族的傾向的宗教。其他濟濟是佮這號siāng，對環境來生起--ê。
宗教是社會現象的一項，所以自然也會親像社會有真濟團體，結社一樣，講較闊有國是帝國主義，也有國是民主主義，sio-siāng這个理氣，教會制度，憲法chiah-的袂免得也會各樣。教派kiám毋是自改革者路德馬丁佮Sui-eng-lī就分裂起頭lah mah？In chiah 的人來成功改革的大事業，是宛然親像對工場出來的勞動者一樣，有的是熱愛去秋凊，有的是腹肚枵愛去食點心。In各人的所做雖是無sio-siāng，總是啥人會通對衛生上來看出in 的毋著。
今仔日有教派無客氣敢斷然別人的教派是毋著，這个判斷毋知會較kheng-chut過頭抑袂？In kiám有teh拜保羅抑是teh服事阿波羅？總講，會去奉佗一教派，講較闊是關係民族性，講較狹就是關係個性。所以咱朋友咱也通共看伊的性質是合佇佗一派。在我是合意長老會的憲法，也趣味朋友會的聚會。毋但這2，3派有好通予我欣羨的所在nā-tiāⁿ，通講逐教派to有通感激我的好處。講較徹底咱無論奉佗一派，若佇別派有好處咱也著歡喜承受的精神才是英雄。毋是講taⁿ逐派to好處，所以著逐派入予透。
我拄才有teh講，我對佇救世軍，朋友會有所意愛的點。總是我無必要著來照頭入彼兩派，因為彼兩派的好處，我來拾長老會這爿kiám會嫌我mah？所以我愛向望這陣無論入佇佗一派的人著沉著，毋通見著新派就想欲去舊迎新，來人chhiok-hō咱一个異遷的名稱。
Ti日本現時基督教有30外派，總是若分類in 的制度來看有5款。(1)法王制度(天主教)。(2) Kam-tok制度(聖公會)。(3)長老制度(日本基督教會)。(4)會眾制度(日本組合基督教會，浸禮教會，(5) 無教會主義(朋友會)。
這5款中咱看報的兄姊，檢采較濟是屬佇長老制度，此去台灣的基督教我信會閣大興。彼个大興若毋是對濟濟教派來促進，就欲對彼个大興來分真濟教派出來。我看這條路是基督教欲興所著經過的路。所以我愛向望咱對佇這个教派問題毋免gông-ngia̍h。也對佇各教派，向望in攏存彼的心志欲完全親像天父。
附錄。耶穌講，「因為欲有濟濟人佇我的名來，講我是基督來迷惑濟濟人。」遐的人欲來迷惑人，檢采也會應用教派這條路所以對佇教派咱著有能力的觀察力才會用得，毋是干焦耳孔輕聽人的甘言蜜語。Ah！教派濟袂bái。總是若基督所預言這派若出頭，實在是歹的稗仔會致到亂著好ng。照耶穌teh講這派穩當會到。所以向望逐人謹慎向望，毋免受迷惑。