束縛才是自由
Sok-pa̍k chiah sī chū-iû
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳金然 Tân Kim-jiân |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第517卷 |
| 日期 | 1928/4 |
| 頁數 | 4-5 |
白話字（原文數位化）
Sok-pa̍k chiah sī chū-iû
1928.04 517 koàn p.4-5
(Tân Kim-jiân)
Chū-iû lâng-lâng ài, nā-sī bô ta̍k-ê tit-tio̍h, ū-ê chhin-chhiūⁿ chū-iû, kî-si̍t sī bô. Phó͘-thong lâng teh kóng chū- iû, káⁿ-sī kóng kha-chhiú bô koà só-liān hō-chò chū-iû, khah chió lâng teh siūⁿ ì-chì ū giâ-kê á-bô? Kīn-lâi ū chū-chheng sin-su-sióng-ka teh chú-chiòng chū-iû sī chhiog-tōng ê boán-chiok, tì-kàu chē- chē lâng lia̍h hòng-chhiòng chò chū-iû, in-uī án-ni soà lia̍h chē-chē hō ê sū lâi chò hi-seng, chhin-chhiūⁿ loân-ài á-sī kiat-hun chiah ê tiōng-iàu ê tāi-chì, jîn- lûn ê tāi-sū in ia̍h the̍h hit nn̄g jī chū-iû lak5 ka tì-leh, soà chiong chū-iû loân-ài chò chū-iû loān-ài, á-sī chò chū-iû loān-lâi, ia̍h ēng chū-iû kiat-hun chò chū-iû loān-hun, á-sī chò chū-iû loān-lûn, si̍t-chāi chin khó-sioh, chiong sîn-sèng ê jîn- lûn hō͘ i chiâⁿ-chò iá-siù ê chhiong-tōng boán-chiok ê ki-koan.
Chóng-sī ū khah chhim-siūⁿ ê lâng in chiū bô lia̍h hit hō chò chū-iû, sī lia̍h lêng-sèng ê hoat-tōng, á-sī ì-chì ê piáu- hiān, he̍k-sī bô khui-hū liông-sim ê hêng- uî chò chū-iû, chiū-sī chū-kì piáu-hiān chò chū-iû lah! Chit khoán sui-jiân ná chhin-chhiūⁿ ū siū-pa̍k, iáu-kú kî-si̍t sī ke̍k chū-iû, in-uī in ê hêng-uî bô uî-ke̍h liông-sim, iā m̄-bián bi-bi bih-bih lâi chò, sī chèng-chèng tông-tông ê, iā chit khoán chū-kí piáu-hiān ê chū-iû, sī lia̍h ka-tī ê chek-jīm, su-bēng, phāu-hū chò i ê sèⁿ-miā, só͘-í in m̄-bián lâng kan-sia̍p, in ê só͘ chò sī chū-hoat-tek, sī chū-tōng-- ê, só͘-í chū-iû m̄-sī bô sîn, iā m̄-sī hui- chèng-hú,koh bô hó͘-jīn chèng-tī. Chit ê chū-iû ū kiù-kèng ê lí-sióng, choè- koân ê bo̍k-tek.
Chhin-chhiūⁿ Hoat-kok ê tiat-ha̍k- chiá Bó--toh-lú (Emile Bo͘tro͘x 1845- 1921), ū siat chi̍t ê phì-jū teh kóng chi̍t ê ì-sù, sái chûn ê lâng beh kàu chi̍t ê káng-kháu (sī i choè-koân ê bo̍k-tek), chiū tio̍h keng-koè bû-lòng-khòng ê toā- hái, kiám-chhái tī lō͘-tiong ē tú-tio̍h hong-pho, á-sī khoà-chhián, he̍k-sī lu-tio̍h àm-chiau, nā-sī i beh ēng i ê tì-le̍k kap i ê chhiú-oán lâi lī-iōng chiah ê chó͘-gāi ê mi̍h, ti̍t-ti̍t kàu i ê bo̍k-tek- tē, che chiah sī sái-chûn lâng ê chū-iû, ……lâng ê chū-iû sī chū-hoat-sèng ê oa̍h-tāng, sī bí kap siān ê sio̍k-sèng, sī chū-hoat-sèng ê chiau-tiám.” Koh chū- iû chhiau-oa̍t bu̍t-chit, jio̍k-io̍k, oân- choân kàu tī lêng-sèng, sèⁿ-miā-lūn ê tiat-ha̍k-ka Pek-ní-sùn (Henri Bergson 1859) kóng, lâng ê pún-lêng ū khah su tōng-bu̍t, m̄-kú ū in só͘-bô ê lí-tì chok-iōng, ēng chit ê ē thoat-lī bu̍t-chit ê sok-pa̍k, soà lī-iōng hiah ê lâi hō͘ i ê sèⁿ-miā it-hoat hong-hù, che sī lâng só͘ ū ê chū-iû, jîn-luī ê chū-iû sī sèⁿ-miā, chū-iû sī sèⁿ-miā ê tiong-sim sio̍k-sèng, chit ê bô hō͘ ki-hâi-tek ê pit-jiân-sèng kā i sok-pa̍k.”
án-ni chin ê chū-iû sī kò-sèng ê hoat- hui lah! Chóng-sī kò-sèng ê hoat-hui tek-khak m̄-sī phò-hoāi lu̍t-hoat kap chú-cháiⁿ chiá, chèng-hú kap sian-ti lóng-sī lu̍t-hoat ê siāu-kài-chiá, iā lu̍t- hoat sī chū-iû ê kàn-sū, chóng-sī ū lâng kóng tio̍h bô lu̍t-hoat chiah-ē chū-iû, nā- sī bô siūⁿ hoé-chhia nā thoat-soàⁿ kiám m̄-sī phò-hoāi, chûn bô toā kiám-ē kàu bo̍k-tek-tē, á-sī tē-kiû nā tuì i ê khuí-tō cháu-chhut sī chū-iû á-sī bia̍t-bô? Só͘-í lán ài kóng “chù-sîn tī chiâu-chn̂g ê lu̍t-hoat ê sī chū-iû” Ngá-kok 1:25, kiám bē-kì-tit chia̍h Siōng-tè kìm m̄- thang chia̍h ê koé-chí, tì-kàu sè-kài chiâⁿ kin-á-ji̍t ê chhám-chōng mah? Kiâⁿ lu̍t-hoat sui-jiân sī oh, m̄-kú nā bô chun-thàn lu̍t-hoat kiat-kio̍k sī chò bô chū-iû ê lâng, goân khí-thâu Siont7-tè ê lu̍t-hoat sī chi̍t-tiâu ê m̄-thang nā-tiāⁿ, lâng kì-jiâng hoān-tio̍h, chiū it-hoat lām- sám, só͘-í Siont7-tè chiū chhe uí-tāi ê lu̍t- hoat-ka Mô͘-se siat khah oân-choân ê lu̍t- hoat hō͘ lâng chun-siú, kî-tiong lóng-sī “……m̄-thang……” ê siau-ke̍k-tek ê kìm-lēng beh hō͘ lâng siú lâi chiâⁿ-chò chū-iû, chóng-sī chiàu Í-sek-lia̍t lâng ê le̍k-sú lâi khoàⁿ sī lóng-bē ē-tit oân- choân, chē-chē lóng-sī chiâⁿ-chò hoān- lâng, tuì tī la̍t-hoat lóng-sī sit-pāi, hō͘ choē-ok khah-iâⁿ khì.
Lóng bô chū-iû, lóng-sī choē-ok ê lô͘- châi, liân lán só͘ khim-gióng ê sèng- kun Tāi-pi̍t ông mā-sī hoān-tio̍h hit-ê “m̄-thang” ê Tē 7 tiâu, Siōng-tè khoàⁿ sè-kan lâng ê chhám-chōng, I chiū chiâⁿ I ê chí-ì, chiong to̍k-seⁿ Kiáⁿ Iâ-so͘ lâi kiàn-siat sin ê lu̍t-hoat, sī chek-ke̍k-tek ê, chiū-sī “tio̍h….” ê kài-bēng lah! iā chit ê lu̍t-hoat sī chi̍t-tiâu nā-tiāⁿ, put-chí khoài-siú, khoài-kiâⁿ, khoài-thàn, chiū kóng “tioo̍h thiàⁿ lâng kap Siōng- tè” nā khah kán lâi kóng chiū-sī “tio̍h- thiàⁿ” 2 jī nā-tiāⁿ, iā chit tiàu sī ke̍k-kî ê oân-choân--ê, nā siú chit tiâu chiū-sī oân-choân chèng lu̍t-hoat (Ka 5:14). Chit ê sī Iâ-so͘ chin-lí, chit ê chin-lí chiah ē hō͘ lán chū-iû (Iok-hān 8:32).
Ah! Siōng-tè ê liap-lí chin chhim-ò, tāi-seng iōng siau-ke̍k-sèng ê “m̄-thang” ê lu̍t-hoat lâi ín-tō i ê kiáⁿ-jî, hō͘ i kàu tī chek-kek-sèng ê oân-choân ê lu̍t-hoat hō͘ jîn-luī tit-tio̍h chū-iû (Ka-lah-tāi 3:23~4:7). Taⁿ lán káⁿ m̄ tio̍h chīn-le̍k lâi tō siú chit ê kán-tan ê lu̍t-hoat “tio̍h thiaⁿ--”, hō͘ lán sêng chin ê chū-iû ê lâng, chit ê chū-iû liân chiòng siū chō ê mi̍h iā gia̍h-thâu teh ǹg-bāng (Lô-má 8:21).
漢羅（Ùi原文改寫）
束縛才是自由
陳金然
1928.04.01 517卷p.4-5
自由人人愛，若是無逐个得著，有的親像自由，其實是無。普通人teh講自由，敢是講跤手無掛鎖鏈號做自由，較少人teh想意志有夯枷抑無？近來有自稱新思想家teh主將自由是衝動的滿足，致到濟濟人掠放縱做自由，因為按呢紲掠濟濟號的事來做犧牲，親像戀愛抑是結婚chiah 的重要的代誌，人倫的大事in亦the̍h彼兩字自由來加tì-leh，紲將自由戀愛做自由亂愛，抑是做自由亂來，亦用自由結婚做自由亂婚，抑是做自由亂倫，實在真可惜，將神聖的人倫予伊成做野獸的衝動滿足的機關。
總是有較深想的人in就無掠彼號做自由，是掠靈性的發動，抑是意志的表現。或是無虧負良心的行為做自由，就是自己表現做自由lah！這款雖然ná親像有受-縛，iáu-kú其實是極自由，因為in 的行為無違逆良心，也毋免bi-bi bih-bih來做，是正正堂堂的，也這款自己表現的自由，是lia̍h家己的責任，使命，抱負做伊的性命，所以in毋免人干涉，in 的所做是自發tek，是自動的，所以自由毋是無神，也毋是非政府，閣無否認政治。這个自由有究竟的理想，最懸的目的。
親像法國的哲學者Bó--toh-lú (Emile Bo͘tro͘x 1845－1921)，有設一个譬喻teh講一个意思，駛船的人欲到一个港口(是伊最懸的目的)，就著經過bû-lòng-khòng 的大海，檢采佇路中會拄著風波，抑是khoà淺，或是lu著暗礁，若是伊欲用伊的智力佮伊的手腕來利用chiah 的阻礙的物，直直到伊的目的地，這才是駛船人的自由，……人的自由是自發性的活動，是美佮善的屬性，是自發性的焦點。」閣自由超越物質，肉慾，完全到佇靈性，性命論的哲學家Pek-ní-sùn (Henri Bergson 1859－)講，人的本能有較輸動物，m̄-kú有in所無的理智作用，用這个會脫離物質的束縛，紲利用遐的來予伊的性命益發豐富，這是人所有的自由，人類的自由是性命，自由是性命的中心屬性，這个無予機械tek 的必然性共伊束縛。」
按呢真的自由是個性的發揮lah！總是個性的發揮的確毋是破壞律法佮主宰者，政府佮先知攏是律法的紹介者，也律法是自由的幹事，總是有人講著無律法才會自由，若是無想火車若脫線kiám毋是破壞，船無大kiám會到目的地，抑是地球若對伊的軌道走出是自由抑是滅無？所以咱愛講「注神佇chiâu-chn̂g 的律法的是自由」雅各1：25，kiám袂記得食上帝禁毋通食的 果子，致到世界成今仔日的慘狀mah？行律法雖然是oh，毋kú若無遵趁律法結局是做無自由的人，源起頭上帝的律法是一條的毋通nā-tiāⁿ，人既然犯著，就益發lām-sám，所以上帝就差偉大的律法家摩西設較完全的律法予人遵守，其中攏是「……毋通……」的消極tek 的禁令欲予人守來成做自由，總是照以色列人的歷史來看是攏袂會得完全，濟濟攏是成做犯人，對佇律法攏是失敗，予罪惡較贏去。
攏無自由，攏是罪惡的奴才，連咱所欽仰的聖君大衛王嘛是犯著彼个「毋通」的第7條，上帝看世間人的慘狀，伊就成伊的旨意，將獨生囝耶穌來建設新的律法，是積極tek 的，就是「著…。」的誡命lah！也這个律法是一條nā-tiāⁿ，不止快守，快趁，就講「著疼人佮上帝」若較簡來講就是「著疼」2字nā-tiāⁿ，也這條是極其的完全--ê，若守這條就是完全眾律法(加5：14)。這个是耶穌的 真理，這个真理才會予咱自由(約翰8：32)。
Ah！上帝的攝理真深奧，代先消極的的 「毋通」的律法來引chhoā伊的囝兒，予伊到佇積極tek 的完全的律法予人類得著自由，(加3：23-4：7)。Taⁿ咱kiám毋著盡力來遵守這个簡易的律法「著疼…」予咱成真的自由的人，這號的自由連眾受造的物也kia̍h頭teh向望(羅馬：21)。