台灣基督教史
Tâi-oân Ki-tok-kàu sú
文獻資訊
項目 | 資料 |
---|---|
作者 | 吳昌盛 Gô͘ Chhiong-sēng |
卷期 | 台灣教會報/芥菜子 |
卷期 | 第514卷 |
日期 | 1928/1 |
頁數 | 11-13 |
白話字(原文數位化)
Tâi-oân Ki-tok-kàu Sú
Gô͘ Chhiong-sēng
1928.01.01 514 Koàn (KOÀ-CHHÀI-CHÍ TĒ 23 Hō) p.11-13
‘Le̍k-sú’ chit kù ū nn̄g-hāng ê ì-sù tī-teh: (1) Chiū-sī ū chi̍t hāng sū-kiāⁿ; ia̍h hit hāng sū-kiāⁿ ê keng-koè kiò-chò ‘Le̍k-sú’. (2) Chiū-sī ū chi̍t hāng sū-kiāⁿ; ia̍h hit hāng sū-kiāⁿ keng-koè ê kì-lio̍k ia̍h kiò-chò ‘Le̍k-sú’. Só͘-í ‘Le̍k-sú’ ū chin-chē khoán. Chhin-chhiūⁿ Sè-kài le̍k-sú’, ‘Kok-ka le̍k-sú,, “Ka-têng le̍k-sú’, Kò-jîn le̍k-sú’ téng-téng. ia̍h ū ‘Bûn-ha̍k-sú’, ‘Tia̍t-ha̍k-sú’, ‘Bí-su̍t-sú’, ‘Khoha̍k-sú’ kap ‘Chong-kàu-sú’. Í-goā iáu chin-chē, nā beh lóng-chóng lâi siá sī siá put-chīn.
Taⁿ chiong ‘Chong kàu-sú’ the̍h khí-lâi kóng chiū hó. ‘Chong-kàu-sú’ ê lāi-bīn ū koh hun kok chong-kàu ê le̍k-sú. chhin-chhiūⁿ ‘Ki-tok-kàu-sú’, ‘Pu̍t-kàu-sú’, ‘Hoê-hoê-kàu-sú’, ‘Jû-kàu-sú’, ‘Tō-kàu-sú’ téng-téng, chin-chē.
Taⁿ koh chiong ‘Ki-tok-kàu-sú’ lâi kóng; tī ‘Ki-tok-kàu-sú’ ê lāi-bīn ū ‘Kong-kàu-hoē’, chiū lán phó͘-thong teh kóng ‘Kū-kàu’ hit khoán, kap ‘Sin-kàu kàu-hoē’ ê le̍k-sú. Tī chit ‘Lióng-kàu-hoē’ ê tiong-kan koh-chài hun chin-chē khoán. Chhin-chhiūⁿ ‘Kū kàu’ ū hun ‘Lô-má kong-kàu-hoē’ kap ‘Hi-lia̍p Kong-kàu-hoē’. Chit tiong-kan koh hun chi̍t phài kiò chò ‘Siu-tō-īⁿ-phài’; tī chit phài ê tiong-kan, ia̍h ū koh-chài hun chin-chē khoán. ia̍h ū chi̍t phài kiò-chò ‘Je-suí-phài’, sī chhin-chhiūⁿ ‘Kiù-sèkun’ ê khoán. Í-goā iáu chin-chē. Ta̍k khoán lóng ū in ê le̍k-sú. ‘Sin-kàu kàu-hoē’ ê lāi-bīn ia̍h ū hun, chhin-chhiūⁿ ‘Sèng-kong-hoē’, Cho͘-ha̍p kàu-hoē’. ‘Chìm-lé kàu’, ‘Lō͘-tek Má-teng kàu, Tiúⁿ-ló-kàu, ‘Bí-í-bí-kàu’, ‘Hiaⁿ-tī-kàu’, í-goā iáu chin chē. Ta̍k khoán ia̍h lóng ū in ê le̍k-sú. Chiàu lâng ê gián-kiù kóng tī chit Sin, Kū lióng-kàu-hoē ê lāi-bīn ū 300 goā khoán. Taⁿ lán tiàm tī chit Tâi-oân, koh sī Ki-to̍k kàu-tô͘ eng-kai tio̍h chai lán Tâi-oân ê Ki-tok-kàu-sú. Chóng-sī chai-iáⁿ ê m̄-chai ū loā-chē lâng? Goá sìn m̄-sī lán m̄-ài chai, si̍t-chāi sī bô hit hō ki-hoē thang chai. Chin khó-lîn Ki-tok-kàu thoân-ji̍p lán chit Tâi-oân í-keng ū 300 thóng-thâu-nî chóng-sī bô sím-mi̍h kì-lio̍k thang hō͘ lán tha̍k. Sui-jiân tī hit tiong-kan ū làng chha-put-to oá 200 nî bô thoân, iáu-kú tī 68 chêng ū koh thoân-ji̍p lán Tâi-oân kàu hiān-sî; ia̍h sìn beh thoân kàu Ki-to̍k tit-tio̍h êng-kng ê ji̍t. Ū chiah kú ê le̍k-sú goá chin ài chai. ia̍h sìn ū chin-chē ê hiaⁿ-tī chí-moē kap goá tâng-ì.
In-uī án-ni, goá ū siông-siông uī-tio̍h chit chân lâi gián-kiù, ǹg-bāng ē thang hoat-kiàn-tio̍h sím-mi̍h khah tú-hó ê chheh, thang lâi siāu-kài tī hiaⁿ-tī chí-moē ê bīn-chêng. Chóng-sī bē thang tit-tio̍h. Só͘-í goá bô hiâm goá ê chhián-ha̍k, kap chió keng-giām, chiong goá só͘ gián-kiù--ê chi̍p chò chi̍t pún, ǹg bāng ē tit-thang tām-po̍h pó͘ lán ê iau-kiû. Tē-it toā hi-bōng ê chiū-sī ǹg-bāng hiaⁿ-tī, chí-moē ê tiong-kan ū hit-hō tú-hó ê lâng thang siá khah oân-choân ê, lâi lī-ek lán tāi-ke. Siāng bô ia̍h ǹg-bāng lán ê Tāi-hoē choân-bûn phài pō͘-oân khì gián-kiù lán ê 60 goā nî-kú ê ‘Tiúⁿ-ló-kàu-sú’; che sī goá ê chhiat-bōng. Goá chai goá só͘ siá ê sī chin bô lō͘-ēng, koh lāi-iông put-chí bô chhiong-si̍t; chóng-sī sio̍k-gú kóng, “Bô gû sái bé”, ū-sî ia̍h tio̍h ēng. Só͘-í hó-táⁿ chiong goá ê ‘Chut-gia̍p lūn-bûn’ kong-piáu: (1) Thang chò hiaⁿ-tī chí-moē ê chham-khó; (2) ǹg bāng ū chhin-ài ê hiaⁿ-ché, hoaⁿ-hí soà-chiap hit ê sū-gia̍p, chiū-sī goá ê bān-hēng. Taⁿ chiong goá só͘ chham-khó ê chheh kì tī ē-té:-
- Missionary Success in Formosa.
VOLS. I, II By Rev. W. Campbell.
- From Far Formosa.
By Rev. G. Mackay.
-
The Island of Formosa Past and Present. By J. W. Davidson.
-
The Christian Movement in Japan 23 bookks. (Kyo Bun Kwan).
-
臺灣志 卷一二 (伊能嘉矩 著)
-
臺灣 上 下 (武內貞義 著)
-
臺灣事情 松島剛
佐藤宏 共著
-
生番記 (井上伊之助 著)
-
Chin-lí lâi Tâi ê Goân-iû.
Tâi-lâm Sin-lâu Chheh-pâng ìn.
- Pak-pō͘ Tâi-oân Ki-tok Tiúⁿ-ló-kàu ê Le̍k-sú. Tông Kàu-hoē Thoân-tō-kio̍k ìn.
Ta’ chiong lāi-iông ê sūn-sū kì tī ē-té: (Gô͘ Chhiong-sēng tù).
Tâi-oân Ki-tok-kàu-sú
Tē-it chiuⁿ: Ki-tok-kàu thoân lâi í-chêng ê Tâi-oân.
Tē 1 chat: Iú-sú í-chêng ê Tâi-oân ê chū-bîn.
Tē 2 chat: Iú-sú í-āu kàu Hô-lân léng Tâi uî-chí.
Tē-jī chiuⁿ: Tī Tâi-oân thâu chi̍t-pái ê Ki-tok-kàu.
Tē 1 chat: Hô-lân lâng ê léng Tâi.
Tē 2 chat: Hô-lân lâng ê pò͘-kàu.
Tē 3 chat: Se-pan-gâ lâng ê pak-pō͘ chiàm-léng.
Tē 4 chat: Se-pan-gâ lâng ê pò͘-kàu.
Tē-saⁿ chiuⁿ: Ki-tok-kàu tiong-choa̍t sî-tāi.
Tē 1 chat: Chheng-tiâu sî-tāi.
Tē-sì chiuⁿ: Ki-tok-kàu ho̍k-heng sî-tāi.
Tē 1 chat: Se-pan-gâ lâng ê pò͘-kàu.
Tē 2 chat: Eng-kok Tiúⁿ-ló-kàu ê pò͘-kàu.
Tē 3 chat: Ka-ná-tāi Tiúⁿ-ló-kàu ê pò͘-kàu.
(āu-hō beh koh soà-chiap).
漢羅(Ùi原文改寫)
台灣基督教史
吳昌盛
1928.01.01 514卷(芥菜子第23號) p.11-13
「歷史」這句有兩項的意思佇teh:(1)就是有一項事件;亦彼項事件的經過叫做「歷史」。(2)就是有一項事件;亦彼項事件經過的記錄亦叫做「歷史」。所以「歷史」有真濟款。親像「世界歷史」,「國家歷史」,「家庭歷史」,「個人歷史」等等。亦有「文學史」,「哲學史」,「美術史」,「科學史」佮「宗教史」。以外猶真濟,若欲攏總來寫是寫不盡。
Taⁿ將「宗教史」the̍h起來講就好。「宗教史」的內面有閣分各宗教的歷史。親像「基督教史」,「佛教史」,「回教史」,「儒教史」,「道教史」等等,真濟。
Taⁿ閣將「基督教史」來講;佇「基督教史」的內面有「公教會」,就咱普通teh講「舊教」彼款,佮「新教教會」的歷史。佇這「兩教會」的中間閣再分真濟款。親像「舊教」有分「羅馬公教會」佮「希臘公教會」。這中間閣分一派叫做「修道院派」;佇這派的中間,亦有閣再分真濟款。亦有一派叫做「Je-suí派」,是親像「救世軍」的款。以外猶真濟。逐款攏有in 的歷史。「新教教會」 的內面亦有分,親像「聖公會」,「組合教會」。「浸禮教」,「路德馬丁教」,長老教,「美以美教」,「兄弟教」,以外猶真濟。逐款亦攏有in 的歷史。照人的研究講佇這新,舊兩教會的內面有300外款。Taⁿ咱踮佇這台灣,閣是基督教徒應該著知咱台灣的基督教史。總是知影的毋知有偌濟人?我信毋是咱毋愛知,實在是無彼號機會通知。真可憐基督教傳入咱這台灣已經有300 thóng頭年總是無啥物記錄通予咱讀。雖然佇彼中間有làng差不多倚200年無傳,iáu-kú佇68前有閣傳入咱台灣到現時;亦信欲傳教基督得著榮光的日。有chiah久的歷史我真愛知。亦信有真濟的兄弟姊妹佮我同意。
因為按呢,我有常常為著這層來研究,向望會通發見著啥物較拄好的冊,通來紹介佇兄弟姊妹的面前。總是袂通得著。所以我無嫌我的淺學,佮少經驗,將我所研究--ê集做一本,向望會得通淡薄補咱的要求。第一大希望的就是向望兄弟,姊妹 的中間有彼號拄好的人通寫較完全的,來利益咱大家。Siāng無亦向望咱的大會全文派部員去研究咱的 60外年久的「長老教史」;這是我的切望。我知我所寫的是真無路用,閣內容不止無充實;總是俗語講,「無牛駛馬」,有時亦著用。所以好膽將我的「卒業論文」公表:(1)通做兄弟姊妹的參考;(2) 向望有親愛的兄姐,歡喜紲接彼个事業,就是我的萬幸。Taⁿ將我所參考的冊記佇下底:-
1. Missionary Success in Formosa。
VOLS. I, II By Rev. W.Campbell。
2. From Far Formosa。
By Rev. G. Mackay。
3. The Island of Formosa Past and Present。By J.W.Davidson。
4. The Christian Movement in Japan 23 bookks。(Kyo Bun Kwan)。
5. 臺灣志 卷一二 (伊能嘉矩 著)
6. 臺灣 上 下 (武內貞義 著)
7. 臺灣事情 松島剛
佐藤宏 共著
8. 生番記 (井上伊之助 著)
9. 真理來台的原由。
台南新樓冊房印。
10. 北部台灣基督長老教的歷史。同教會傳道局印。
Taⁿ將內容的順序記佇下底:(吳昌盛著)。
台灣基督教史
第一章:基督教傳來以前的台灣。
第1節:有史以前的台灣的住民。
第2節:有史以後到荷蘭領台為止。
第二章:佇台灣頭一擺的基督教。
第1節:荷蘭人的領台。
第2節:荷蘭人的佈教。
第3節:西班牙人的北部佔領。
第4節:西班牙人的佈教。
第三章:基督教中絕時代。
第1節:清朝時代。
第四章:基督教復興時代。
第1節:西班牙人的佈教。
第2節:英國長老教的佈教。
第3節:加拿大長老教的佈教。
(後號欲閣續接)。