兒童中心的基督教
Jî-tông Tiong-sim ê Ki-tok-kàu
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳清忠 Tân Chheng-tiong |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 22 號 |
| 日期 | 1927/11 |
| 頁數 | 3-6 |
白話字（原文數位化）
Jî-tông Tiong-sim ê Ki-tok-kàu
(Soà-chiap Chêng-hō)
Tē Saⁿ Chiuⁿ
Choân-lêng ê Siōng-tè Thiàⁿ ke̍k-toan (kè-thâu).
Phah-sǹg, hō͘ kūn-tāi ê tho̍k-su-kài lāu(誤植lâu)-jia̍t ê chu-che̍k (chheh), bô ū chi̍t-pún iâⁿ-kè Pa-pí-nî só͘ tù ê “Ki-tok-toān.” Liân(誤植Liān) ji̍t-pún to ū nn̄g-khoán ê hoan-e̍k-su. Chóng-sī ēng gián-kiù-tek cheng-sîn lâi tha̍k chi̍t-pún Toān-kì ê lâng ū kuí ê? Phah-sǹg hit ê sò͘ sī chin chió. Lâng-lâng ū koh-iūⁿ ê chhù-bī, bô-lūn teh tha̍k sím-mi̍h chheh, nā sī ū chhim-chhim ha̍h tī ka-kī ê chhù-bī--ê, chiū te̍k-pia̍t khah chù-ì, che sī chū-jiân ê lí. Kin-ná-ji̍t ê Bo̍k-su Thoân-tō-su (Tâi-oân?) tuì tī jî-tông chit hong-bīn bô sím-mi̍h ū chhù-bī ê khoán, só͘-í gián-kiù jî-tông ê cheng-sîn ū khoat-hoa̍t. Kin-ná-ji̍t ê Thoân-kàu-su ê chheh-tû-lāi, tàu-tih m̄-chai ū kuí-pún koan-hē jî-tông ê chheh tī-teh?
Kuí-nā-nî chêng, goá bat tī bó͘ chhut-miâ Bo̍k-su ê tha̍k chheh thiaⁿ chioh kè chi̍t mî, keh-ji̍t thàu-chá khí-lâi, chheh-tû lāi kuí-nā pah pún ê tiong-kan, chhē bô poàⁿ-pún koan-hē jî-tông ê chheh. Hit ê Bo̍k-su hit-tia̍p sī choè hit ê toē-hng ê Chú-ji̍t-o̍h Pō͘-hoē ê Hoē-tiúⁿ, hit ê lâng siōng-chhiáⁿ sī án-ni, hô-hòng it-poaⁿ! Tuì án-ni thang chhui-lí. Tī chit nn̄g-saⁿ nî ê tiong-kan, ū boé Pa-pí-nî ê Ki-tok-toān ê Bo̍k-su á-sī Thoân-tō-su phah-sǹg káⁿ put-chí choē lâng. Chóng(誤植Chong)-sī tha̍k hit-pún Ki-tok ê toān-kì, tì-ì tī i ê jî-tông-lūn, lâi chim-chiok tha̍k ê lâng, ū kuí(誤植kuì) lâng? Che put-chí thang gî-būn ê só͘-chāi. Goá ū tú-tio̍h put-chí choē ê Pa-pí-nî Ki-tok-toān ê ài-tho̍k-chiá, mn̄g in khoàⁿ i ê jî-tông-lūn sī cháiⁿ-iūⁿ, in bô ū chi̍t lâng chim-chiok tī hit ê būn-toê. Nā hō͘ Pa-pí-nî thiaⁿ-tio̍h, i tek-khak oē toā sit-bōng. Goá pún-sin ū tha̍k saⁿ-piàn, tī hit tiong-kan, só͘ tē-it chhim-chhim khiú goá ê chù-ì ê kì-sū: bô pa̍t hāng! chiū-sī i ê jî-tông-lūn. Sím-mi̍h lâng nā tha̍k-tio̍h i ê Ki-tok-toān, lâi bô kám-tio̍h jî-tông tiong-sim ê Ki-tok-kàu chhim-oán ê lí ah! I kiò kóng, thiàⁿ choa̍t-tuì (絕對) ê Sîn, chiū-sī thiàⁿ kè-thâu ê Siōng-tè lah! Tī I ê chiàⁿ-chhiú ū phō Thian-chin lān-bān, bû-siâ-khì ê soè-kiáⁿ, tò-chhiú ū phō cha̍p-nî, jī-cha̍p nî choè choē-ok ê lô͘-châi thang khó-siong ê choē-jîn. Kin-ná-ji̍t ê Ki-tok kàu-hoē bô chù-ì tī chiàⁿ-chhiú só͘ phō ê jî-tông, kan-ta chù-bo̍k tī tò-chhiú só͘ phō-ê choē-jîn nā-tiāⁿ. Ki-tok nā beh kiù choē-jîn sī lô-hoân ka-kī ê kha, chiong I pún-sin bô pē tāng-tàⁿ ê khuì-la̍t, chhim-chhim tông-chêng boē tit kūn-oá ê lâng. Chóng-sī I tuì tī gín-ná m̄-bat kóng chi̍t kù ‘tông-chêng’ á-sī ‘lîn-bín’ ê oē. ‘Tông-chêng’ sī tuì tī choē-jîn só͘ kóng ê oē. Ki-tok tuì tī gín-ná si̍t-chāi ēng chin un-sûn iu-bí ê oē. Gín-ná tuì tī in ê thian-sêng ū thiàⁿ Ki-tok ê sim tī-teh, só͘-í bô pit-iàu lô-hoân I ê kha, chiū-kūn choē-jîn ê khoán lâi chiū-kūn gín-ná. Ki-tok sî-siông tuì gín-ná sī kóng “Lâi chiū-kūn goá” Gín-ná pún-sin lâi chiū-kūn Ki-tok, in ū hit-khoán ê la̍t. Tī chit só͘-chāi toā lâng kap gín-ná ū toā cheng-chha tī-teh. Ki-tok tī chit sè-kan ê sî, chiap tio̍h choē-choē ê choē-jîn. I ê sim-koaⁿ loā thàng-thiàⁿ sī lán boē liāu-tit, liōng-pit ba̍k-chiu put-sî phû ba̍k-sái chhut lâi. Chóng-sī Ki-tok ji̍p ka-têng choè ka-têng ê lâng, phō gín-ná tī kha-thâu-u téng, chim chhiò-gī-gī, bû-siâ-khì, khó-ài ê gín-ná ê chhuì-phoé ê sî, oán-jiân tú-tio̍h chhin-bit ê pêng-iú, sim-koaⁿ hui-siông ê hoaⁿ-hí. Ki-tok kap kiâⁿ soé-lé ê Iok-hān ū koh-iūⁿ, I sī ài ka-têng ê lâng, jú choē gín-ná ê ka-têng, I jú thiàⁿ hit ê ka-têng; chit-khoán ê ka-têng chiū-sī toē-siōng ê thian-kok. Ki-tok put-sî ū toà gín-ná ê sim-koaⁿ tī-teh. Khó-sioh tī kú-kú ê tiong-kan lâng ū boē kì-tit Ki-tok tuì gín-ná só͘ khǹg ê sim-koaⁿ. Kin-ná-ji̍t ê Ki-tok kàu-hoē kan-ta toā-lâng, toā lâng, tuì-tiōng toā-lâng; khoàⁿ-khin gín-ná; tuì Ki-tok kiám m̄-sī chin boē tit kè mah! Ki-tok m̄-bat chi̍t-pái khǹg gín-ná tī bé-liu, put-sî sī khǹg tī tiong-ng. Ki-tok só͘ khǹg tī tiong-ng ê gín-ná, kin-ná-ji̍t ê Ki-tok-tô͘ siáⁿ-sū kā i soá tī bé-liu ah! Toā lâng khah kuì-tiōng, á-sī kó-jiân gín-ná khah kuì-tiōng! Bô kiâⁿ Ki-tok ê só͘ kiâⁿ--ê, thang kiò choè Ki-tok-tô͘ mah! Ki-tok ê thiàⁿ gín-ná sī pí thiàⁿ choē-jîn koh-khah toā. Koh-khah kóng, iā sī m̄-thang boē kì-tit Ki-tok-kàu tio̍h ēng jî-tông lâi choè tiong-sim.
Tē Sì Chiuⁿ
Ki-tok ê Ki-tok-kàu kap Pó-lô ê Ki-tok-kàu ê cheng-chha.
Nā ū lâng kóng, Ki-tok ê Ki-tok-kàu kap Pó-lô ê Ki-tok-kàu sī siâng chi̍t ê, bô chha-piat, goá bô hoán-tuì; in-uī goá pún-sin si̍t-chāi kàu kuí-nā nî chêng iû-goân sī án-ni sìn ê chi̍t-ê. Chóng-sī Pó-lô ê Ki-tok-kàu, lūn gín-ná ê chong-kàu choân-jiân bô kóng-khí, tī chit ê só͘-chāi, Ki-tok kap Pó-lô ū toā chha-piat tī-teh. Koh-chài koan-hē hū-jîn ê sū, Ki-tok kap Pó-lô, in ê li̍p-tiûⁿ iā sī ū koh-iūⁿ tī-teh. Lūn Pó-lô sī uí-tāi ê sîn-ha̍k-chiá, tiat-ha̍k-ka, phah-sǹg bô lâng ū khǹg koh-iūⁿ ê ì-kiàn. I só͘ lâu-teh lūn Ki-tok kiù-chè ê sîn-ha̍k, tek-khak teh-beh éng-kiú chûn tī sè-kan. I siáⁿ-sū kap Ki-tok koh-iūⁿ lâi bû-sī gín-ná ah? Gián-kiù hit ê lí-iû, sī put-chí ū chhù-bī ê būn-toê. Kàu kin-ná-ji̍t phah-sǹg lūn-ki̍p kàu chit ê būn-toê ê ha̍k-chiá, sī bô kuí lâng. Nā ū gián-kiù Pó-lô ê phoe ê lâng tek-khak oē chai, i tuì tī hū-jîn-lâng kap gín-ná, i bat keng-kè kan-khó͘ ê keng-giām. Nā tha̍k Tāi-pit Su-mi-su só͘ tù hit-pún “Pó-lô ê phoe kap i ê it-seng” chiū chai i ū chú-tiuⁿ kóng, Pó-lô ū bó͘ iā ū kiáⁿ, I choè-ko chhâi-phoàⁿ-só͘ ê gī-oân ê chi̍t ê, beh tit-tio̍h chit-khoán ê toē-uī, chiàu Iû-thài ê kui-tēng, tio̍h ū bó͘-kiáⁿ chiah oē ēng-tit, só͘-í thang chai Pó-lô ū chhe-chú.
Ū lâng tuì tī chú-tiuⁿ Pó-lô sī to̍k-sin, lâi chèng-bêng i m̄-sī chhâi-phoàⁿ-só͘-oân ê chi̍t-ê. Chóng-sī nā tha̍k Sù-tô͘ hêng-toān, ū chit kù teh kóng, Pó-lô hoaⁿ-hí Sū-thê-hoán sí, án-ni thang bêng-pe̍k Pó-lô ū piáu-chhut tâng-ì tī gī-hoē ê koat-gī. Koh-chài khoàⁿ i toà Chè-si-tiúⁿ ê phoe, chhoā choē-choē ê sîn-hā, khiâ bé khì Tāi-má-sek beh cheng-hoa̍t Ki-tok-tô͘, chai i tek-khak sī ku koân-uī ê lâng. I kái-sim liáu-āu nn̄g-nî kú tī A-lat-pek ê só͘-chāi, tī thè-ún ê tiong-kan bó͘-kiáⁿ lóng sit-lo̍h, choè khin-sin ê lâng, lâi hiàn-sin tī thoân-tō, che iā-sī bô giâu-gî ê sū-si̍t. Ko-lîm-to chiân-su 7 chiuⁿ 8 chat ū kóng, “……Kap chiú-koáⁿ lâng kóng, In nā tn̂g-tn̂g chhin-chhiūⁿ goá sī hó.” Tuì chit kù oē thang bêng chai i sī ū bó͘ ê lâng. Koh-chài tâng 9 chiuⁿ 5 chat ū án-ni kóng, “Goá kiám bô koân thang chhoā sìn Chú ê chí-bē choè bó͘ lâi kap goá saⁿ-kap kiâⁿ, chhin-chhiūⁿ kî-û ê sù-tô͘?” Tuì thâu kàu bé beh to̍k-sin ê lâng, tuì i ê chhuì kóng chhut chit khoán ê oē, thang siūⁿ sī put-khó-lêng ê sū. Chit-hāng thang kî-koài--ê, chiū-sī i ê phoe-lāi, tuì tī i ê bó͘-kiáⁿ bô lâu chi̍t kù huih kap ba̍k-sái ê giân-gú tī-teh. Tuì án-ni thang siūⁿ, i tī ka-têng lāi, tuì i ê bó͘-kiáⁿ bô ū sím-mi̍h hó ê ìn-siōng tī-teh. I tek-khak tuì i ê bó͘ chú-tiuⁿ choa̍t-tuì ê ho̍k-chiông, choè hū-jîn lâng ê lâng tû-khì kî-tó í-goā, m̄-chún tī ta-po͘-lâng ê bīn-chêng. Koh-chài tuì tī gín-ná, i ū kóng nn̄g pái m̄-thang hō͘ gín-ná siū-khì; lūn gín-ná ê kàu-io̍k, i sī ēng cheng-hoa̍t choè tē-it. Tuì tī i ê Sîn-ha̍k tuì tī hū-jîn lâng, tuì tī gín-ná lán boē thang tit-tio̍h sím-mi̍h hó ê kà-sī kóng, ‘bô poàⁿ-hāng’ iā m̄-sī kè-thâu ê oē.
Kin-ná-ji̍t ê Ki-tok-kàu-hoē tuì-tiōng Pó-lô sī khah kè-thâu Ki-tok, che sī sū-si̍t. Ò-kó͘-su-teng, Lô͘-tek, Ka-ní-pin chiah ê lóng sī chông(誤植chong)-pài Pó-lô ê lâng, só͘-í khoàⁿ Pó-lô ê Sîn-ha̍k khah tāng. Kin-ná-ji̍t ê Ki-tok kàu-hoē bô lia̍h jî-tông choè iàu-kín che ū toā-toā ê iân(誤植ian)-kò͘. Tī kūn-sè goá siông-siông thiaⁿ-kìⁿ kiò kóng, “Kui-hoân Ki-tok, kui-hoân Ki-tok” sim-koaⁿ chin hoaⁿ-hí. Nā m̄-sī lī-khui Pó-lô ê Ki-tok-kàu, lâi tò-tńg kui pún-san Ki-tok ê Ki-tok-kàu, kūn-sè toā būn-toê ê jî-tông, í-ki̍p hū-jîn ê chin-siòng boē oē bêng-pe̍k, só͘-í beh tit thang chú-tiuⁿ jî-tông kap hū-jîn ê koân-lī. Kin-ná-ji̍t Ki-tok-kàu cháiⁿ-iūⁿ m̄ tò-tńg kui Ki-tok? Tuì Ki-tok chiah khí-thâu cha̍p-hun oē lí-kái jî-tông tiong-sim ê Ki-tok-kàu. Hi-su-liû phok-sū só͘ tù “Chong-kàu tek si̍t-giām” ū kóng bêng Pó-lô ê Ki-tok-kàu kap Ki-tok ê Ki-tok-kàu ê cheng-chha: I kóng, “Lūn sian-chó͘ ê choē-koà, tī Lô-má su ū kóng 40 piàn, nā-sī tī Má-thài, Má-khó, Lō͘-ka sam hok-im-su lāi chiah ū kóng chi̍t-piàn nā-tiāⁿ. Koan-hē chó͘-sian ê choē-koà, Ki-tok bô ū Pó-lô chi̍t-poàⁿ ê jia̍t-sim. Ki-tok sī khoàⁿ thâu-chêng, Pó-lô sī khoàⁿ āu-bīn. Ki-tok sī khah liû-sim tī Sîn-kok ê kiàn-siat pí tì-ì tī sià-choē.” Nn̄g-pêng ê cheng-chha, phah-sǹg bô lâng oē kóng kàu chiah bêng-pe̍k. Nā tha̍k I só͘ tù ê “Kái-sim lūn” chiū oē khoàⁿ-kiⁿ jî-tông tiong-sim ê Ki-tok-kàu ê kng-chhái.
(āu hō koh soà-chiap)
漢羅（Ùi原文改寫）
兒童中心的基督教
(續接前號)
第三章
全能的上帝疼極端 (過頭)。
拍算，予近代的讀書界鬧熱的書籍(冊)，無有一本贏過Pa-pí-nî所著的 「基督傳。」連日本to有兩款的翻譯書。總是用研究的精神來讀一本傳記的人有幾個？拍算彼个數是真少。人人有各樣的趣味，無論teh讀甚物冊，若是有深深合佇家己的趣味--的，就特別較注意，這是自然的理。今仔日的牧師傳道師(台灣？)對佇兒童這方面無甚物有趣味的款，所以研究兒童的精神有缺乏。今仔日的傳教師的冊櫥內內，tàu-tih毋知有幾本關係兒童的冊佇teh？
幾若年前，我捌佇某出名牧師的讀冊廳借過一暝，隔日透早起來，冊櫥內幾若百本的中間，揣無半本關係兒童的冊。彼个牧師彼霎是做彼个地方的主日學部會的會長，彼个人尚且是按呢，何況一般！對按呢通推理。佇這兩三年的中間，有買Pa-pí-nî的基督傳的牧師抑是傳道師拍算敢不止濟人。總是讀彼本基督的傳記，致意佇伊的兒童論，來斟酌讀的人，有幾人？這不止通疑問的所在。我有拄著不止濟的Pa-pí-nî基督傳的愛讀者，問in看伊的兒童論是怎樣，in無有一人斟酌佇彼个問題。若予Pa-pí-nî聽著，伊的確會大失望。我本身有讀三遍，佇彼中間，所第一深深khiú我的注意的記事：無別項！就是伊的兒童論。甚物人若讀著伊的基督傳，來無感著兒童中心的基督教深遠的理ah！伊叫講，疼絕對(絕對) 的神，就是疼過頭的上帝lah！佇伊的正手有抱天真爛漫，無邪氣的細囝，倒手有抱十年，二十年做罪惡的奴才通khó-siong的罪人。今仔日的基督教會無注意佇正手所抱的兒童，kan-ta注目佇倒手所抱的罪人nā-tiāⁿ。基督若欲救罪人是勞煩家己的腳，將伊本身無父重擔的氣力，深深同情袂得近倚的人。總是伊對佇囡仔毋捌講一句「同情」抑是「憐憫」 的話。「同情」是對佇罪人所講的話。基督對佇囡仔實在用真溫純優美的話。囡仔對佇in的天成有疼基督的心佇teh，所以無必要勞煩伊的腳，就近罪人的款來就近囡仔。基督時常對囡仔是講「來就近我」囡仔本身來就近基督，in有彼款的力。佇這所在大人佮囡仔有大精差佇teh。基督佇這世間的時，接著濟濟的罪人。伊的心肝偌痛疼是咱袂料得，量必目睭不時浮目屎出來。總是基督入家庭做家庭的人，抱囡仔佇腳頭u等，chim笑gī-gī，無邪氣，可愛的囡仔的嘴phoé的時，宛然拄著親密的朋友，心肝非常的歡喜。基督佮行洗禮的約翰有各樣，伊是愛家庭的人，愈濟囡仔的家庭，伊愈疼彼个家庭；這款的家庭就是地上的天國。基督不時有帶囡仔的心肝佇teh。可惜佇久久的中間人有袂記得基督對囡仔所囥的心肝。今仔日的基督教會kan-ta大人，大人，對重大人；看輕囡仔；對基督kiám毋是真袂得過mah！基督毋捌一擺囥囡仔佇尾溜，不時是囥佇中央。基督所囥佇中央的囡仔，今仔日的基督徒啥事共伊徙佇尾溜ah！大人較貴重，抑是果然囡仔較貴重！無行基督的所行--的，通叫做基督徒 mah！基督的疼囡仔是比疼罪人閣較大。閣較講，也是毋通袂記得基督教著用兒童來做中心。
第四章
基督的基督教佮保羅的基督教的精差。
若有人講，基督的基督教佮保羅的基督教是siâng一个，無差別，我無反對；因為我本身實在到幾若年前猶原是按呢信的一个。總是保羅的基督教，論囡仔的宗教全然無講起，佇這个所在，基督佮保羅有大差別佇teh。閣再關係婦人的事，基督佮保羅，in的立場也是有各樣佇teh。論保羅是偉大的神學者，哲學家，拍算無人有囥各樣的意見。伊所留teh論基督救濟的神學，的確teh欲永久存佇世間。伊啥事佮基督各樣來無視囡仔ah？研究彼个理由，是不止有趣味的問題。到今仔日拍算論及到這个問題的學者，是無幾人。若有研究保羅的批的人的確會知，伊對佇婦人人佮囡仔，伊捌經過艱苦的經驗。若讀大弼Su-mi-su所著彼本「保羅的批佮伊的一生」就知伊有主張講，保羅有某也有囝，伊最高裁判所的議員的一个，欲得著這款的地位，照猶太的規定，著有某囝才會用得，所以通知保羅有妻子。
有人對佇主張保羅是獨身，來證明伊毋是裁判所員的一个。總是若讀使徒行傳，有這句teh講，保羅歡喜司提反死，按呢通明白保羅有表出同意佇議會的決議。閣再看伊蹛祭司長的批，chhoā濟濟的臣下，騎馬去大馬士欲征伐基督徒，知伊的確是居高位的人。伊改心了後兩年久佇A-lat-pek的所在，佇退隱的中間某囝攏失落，做輕身的人，來獻身佇傳道，這也是無僥疑的事實。哥林多前書7章8節有講，「……佮守寡人講，In若長長親像我是好。」對這句話通明知伊是有某的人。閣再同9章5節有按呢講，「我kiám無權通chhoā信主的姊妹做某來佮我相佮行，親像其餘的使徒？」對頭到尾欲獨身的人，對伊的喙講出這款的話，通想是不可能的事。這項通奇怪--的，就是伊的批內，對佇伊的某囝無留一句血佮目屎的言語佇teh。對按呢通想，伊佇家庭內，對伊的某囝無有甚物好的印象佇teh。伊的確對伊的某主張絕對的服從，做婦人人的人除去祈禱以外，毋准佇ta-po͘人的面前。閣再對佇囡仔，伊有講兩擺毋通予囡仔受氣；論囡仔的教育，伊是用征伐做第一。對佇伊的神學對佇婦人人，對佇囡仔咱袂通得著甚物好的教示講，「無半項」也毋是過頭的話。
今仔日的基督教會對重保羅是較過頭基督，這是事實。奧古斯丁，路得，Ka-ní-pin chiah的攏是崇拜保羅的人，所以看保羅的神學較重。今仔日的基督教會無掠兒童做要緊這有大大的緣故。佇近世我常常聽見叫講，「歸還基督，歸還基督」心肝真歡喜。若毋是離開保羅的基督教，來倒轉歸pún-san基督的基督教，近世大問題的兒童，以及婦人的真相袂會明白，所以欲得通主張兒童佮婦人的權利。今仔日基督教怎樣毋倒轉歸基督？對基督才起頭十分會理解兒童中心的基督教。Hi-su-liû博士所著「宗教tek實驗」有講明保羅的基督教佮基督的基督教的精差：伊講，「論先祖的罪過，佇羅馬書有講40遍，若是佇馬太，馬可，路加三福音書內才有講一遍nā-tiāⁿ。關係祖先的罪過，基督無有保羅一半的熱心。基督是看頭前，保羅是看後面。基督是較留心佇神國的建設比致意佇赦罪。」兩爿的精差，拍算無人會講到才明白。若讀伊所著的 「改心論」就會看見兒童中心的基督教的光彩。
(後號閣續接)