教囝的法度
Kà kiáⁿ ê hoat-tō͘
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 21 號 |
| 日期 | 1927/10 |
| 頁數 | 9-11 |
白話字（原文數位化）
Kà kiáⁿ ê hoat-tō͘
Tē sì-chiuⁿ
Sêng-si̍t
Kóng pe̍h-chha̍t ê koè-sit. Gín á tē-it khoài hoān-tio̍h. Tang-pêng chiah-ê kok ê jîn-bîn. Lóng lia̍h kóng pe̍h-chha̍t bô iàu-kín bô siong-hāi, Hoán-tńg chhiò láu-si̍t ê lâng sī gōng-lâng, só͘-í jîn-bîn chū-kí pi-chiān ū sím-mi̍h kî-koài ah, Siōng-kó͘ ê lâng chiū m̄-sī án-ni, chá ū Hi-lia̍p ê lâng kàu īn-tō͘ iû-le̍k. Tò-tńg lâi pún-kok liáu-āu, o-ló ìn-tō͘ ê lâng sêng-si̍t. án-ni thang hián-bêng kó͘-chá tang-pêng ê lâng iā ū tuì-tiōng sêng-si̍t. Taⁿ chiū tuì-hoán, chóng-sī koaⁿ-hú siông-siông giâm-giâm hêng-hoa̍t in, pek-in tio̍h láu-si̍t jīn. Kàu-bé iā-sī ēng pe̍h-chha̍t lâi ìn, án-ni hit ê hāi m̄-sī sió-khoá, iàu-kín tio̍h tè siāng-kó͘ ê kha-pō͘ lâi kiâⁿ, tsá Pho-su-ông tiàm tī Ló͘-sū. Iû-tāi mn̄g i só͘ o̍h ê, sím-mi̍h sī tē-it. Pho-su-ông ìn kóng, sêng-si̍t choè tē-it, án-ni choè pē-bú ê lâng. Tio̍h kín ēng chit-ê sêng-si̍t kà-sī i ê kiáⁿ-jî, chīn-la̍t tû-khì chit-hō pe̍h-chha̍t ê phái hong-sio̍k. Sin-khu choè hoat-tō͘ tāi-seng khì kiâⁿ sī tē-it iàu-kín, Tang-pêng chiah-ê kok ê jîn-bîn, khah-chē ēng pe̍h-chha̍t háng gín-á, chiàⁿ-sī hō͘ i khoàⁿ-khin pē-bú, nā chit-pái kóng pe̍h-chha̍t hō͘ gín-á chai. āu-lâi kóng chin-ê i iā m̄-sìn lah, ēng pe̍h-chha̍t háng gín-á sī bān-hāng pháiⁿ ê goân-thâu, i hit-khoán ê kám-hoà la̍t, Pí ta̍k-hāng iú-ek ê kà-sī koh khah toā, koài-mi̍h háng gín-á, chêng í-keng siông-sè kóng-bêng hit-ê chhò-gō͘, chit-ê tāi-chì ū nn̄g-hāng ê toā koè-sit, chit-hāng hō͘ gín-á ê sim kui sì-lâng khǹg chit-ê bô-iáⁿ-chiah ê kiaⁿ-hiâⁿ, chit-hāng hō͘ gín-á tiâu chit-ê kóng pe̍h-chha̍t ê koè-sit, Teh-beh o-ló á-sī chek-pī kiáⁿ-jî ê sî tio̍h soè-jī siūⁿ. In-uī oē kóng-chhut oh-tit siu tò-tńg, Ū-sî siū-khì hit-chūn kóng-oē bô soè-jī, āu-lâi chiah siūⁿ m̄-tio̍h. Só͘-í siông-siông só͘-kiâⁿ boē tit thang chiàu só͘-kóng, kiáⁿ-jî ū-sî choè m̄-tio̍h, pē-bú toā-siaⁿ háng i kóng Lí ū án-ni choè bô, che sī chhoā gín-á kóng pe̍h-chha̍t, In-uī gín-á sim-lāi tek-khak m̄-káⁿ chiàu-si̍t kóng, só͘-í tio̍h tāi-seng mn̄g pa̍t-lâng, m̄-thang ti̍t-ti̍t mn̄g gín-á, nā-sī eng-kai tio̍h mn̄g gín-á, chiū tio̍h ēng hô-pêng ê siaⁿ-im hō͘ i bô kiaⁿ-hiâⁿ ê sim, Hō͘ i oē láu-si̍t chiàu-si̍t kóng, Hoa-sēng-tùn chin-chiàⁿ oē kham-tit choè-lâng ê bō͘-iūⁿ, chit ê Hoa-sēng-tùn sī Bí-kok Khai-kok ê Chóng-thóng, I soè-hàn ê-sî, Lâng sàng i chi̍t-ki soè ki ê pó͘-thâu-á, I hoaⁿ-hí kā i siū-lâi, chiū kia̍h-khì hn̂g-lāi thit-thô, chhò-tio̍h chi̍t-châng chin-hó ê chhiū, chit-châng chhiū sī i ê lāu-pē só͘ pó-sioh ê, kàu keh chá-khí chiū chhâ-mn̄g sím-mi̍h lâng chhò chit-châng chhiū, bô-lâng ìn-i, āu-lâi Hoa-sēng-tùn lâi, chhiú kia̍h chi̍t-ki pó͘-thâu-á, Lāu-pē chiū mn̄g i kóng, kiáⁿ-ah, Lí chai siáⁿ-lâng chhò chit-châng chhiū mah. Hoa-sēng-tùn ìn kóng, Lāu-pē ah, goá m̄-káⁿ kóng pe̍h-chha̍t sī goá ēng chit-ki pó͘-thâu-á kā-i chhò ê. I ê lāu-pē thiaⁿ-kìⁿ toā hoaⁿ-hí kóng. Lí án-ni kóng chin hó, goá thiàⁿ lí bô kóng pe̍h-chha̍t, khah-iâⁿ kuí chheng-bān, khui gûn-hoe kiat kim ké-chí ê chhiū. Taⁿ thiⁿ-ē ê lâng nā khì iû-le̍k Bi-kok, chi̍t ē thiaⁿ-kìⁿ Hoa-sēng-tùn ê miâ bô m̄ khí kiong-kèng ê sim, che kiám m̄-sī tuì i choè-lâng ê sêng-si̍t mah, Só͘-í hoān-nā kiáⁿ-jî choè m̄-tio̍h, á-sī phah-pháiⁿ mi̍h-kiāⁿ, ia̍h(誤植Iah) tio̍h bián-lē i lâi kóng chin-si̍t. Kiáⁿ-jî kì(誤植kí)-jiân kóng chin-si̍t, chiū m̄-thang giâu-gî i, sī kiaⁿ-liáu i ê pháiⁿ m̄-khéng kóng chin-si̍t, nā m̄-sī chhin-ba̍k khoàⁿ-kìⁿ kiáⁿ-jî choè m̄-tio̍h, chiū m̄-thang chhiⁿ-chin chek-pī i.
Koh tio̍h kéng-kài kiáⁿ-jî m̄-thang phiàn-lâng, Ū chit-khoán sió-táⁿ ê kóng pe̍h-chha̍t, chiū-sī kóng siang-bīn ê oē, I ê ì-sù pún-jiân m̄-sī beh kóng pe̍h-chha̍t, sī ū kiaⁿ-hiâⁿ ê sim, só͘-í kóng siang-bīn ê oē, che sǹg iā-sī kóng pe̍h-chha̍t, Thiám-mī ê oē, sī tang-pêng ê lâng khah-chē só͘-ài thiaⁿ, che iā-sī chi̍t-chéng ê pe̍h-chha̍t, ài-thiaⁿ ê sǹg sī gōng-lâng, Thiám-mī lâng ê. Sǹg-sī phiàn-lâng ê lâng, liû-thoân kóng, kó͘-chá Hi-lia̍p ê lâng. Sui-jiân thit-thô ê-sî. iā koat-toàn bô kóng pe̍h-chha̍t, In ê hong-sio̍k hiah-ni̍h hó, Só͘-í thit-thô ê-sî, iā m̄-thang chhut-chāi gín-á khì kóng pe̍h-chha̍t.
Kóng pe̍h-chha̍t tek-khak bô hó-bé, Sio̍k-gú kóng, pe̍h-chha̍t oē bô-toé, chiū-sī chí-khí án-ni, Chim-giân kóng, kóng láu-si̍t ê thang kú-tn̂g, kóng pe̍h-chha̍t--ê, liâm(誤植liam)-piⁿ oē sit-pāi, kóng pe̍h-chha̍t ê lâng, éng bô lâng sìn i, iā ū chi̍t-khoán kóng pe̍h-chha̍t liáu chiah siūⁿ hoán-hoé, In-uī kiaⁿ-liáu lâng chai, kóng pe̍h-chha̍t ê sî. Sui sī bô lâng chai, chóng-sī Siōng-tè chai, Tē káu tiâu kài kóng. Bo̍h-tit lām-sàm choè kan-chèng, Chim-giân kóng, kiâⁿ chin-si̍t ê lâng sī Siōng-tè só͘ hoaⁿ-hí, ké-choè ê lâng sī Siōng-tè só͘ siū-khì, koh kóng: Siōng-tè chin-si̍t pài i ê-lâng tek-khak tio̍h ēng chin-si̍t, Siōng-tè chiah hoaⁿ-hí, Thang m̄ soè-jī ah.
漢羅（Ùi原文改寫）
教囝的法度
第四章
誠實
講白賊的過失。囡仔第一快犯著。東爿chiah的國的人民。攏掠講白賊無要緊無傷害，反轉笑老實的人是戇人，所以人民自己卑賤有甚物奇怪ah，上古的人就毋是按呢，早有希臘的人到印度遊歷。倒轉來本國了後，呵咾印度的人誠實。按呢通顯明古早東爿的人也有對重誠實。Taⁿ就對反，總是官府常常嚴嚴刑罰in，逼in著老實認。到尾也是用白賊來應，按呢彼个害毋是小可，要緊著綴上古的腳步來行，早波斯王tiàm佇Ló͘-sū。猶大問伊所學的，甚物是第一。波斯王應講，誠實做第一，按呢做父母的人。著緊用這个誠實教示伊的囝兒，盡力除去這號白賊的歹風俗。身軀做法度代先去行是第一要緊，東爿chiah的國的人民，較濟用白賊háng囡仔，正是予伊看輕父母，若這擺講白賊予囡仔知。後來講真的伊也毋信lah，用白賊háng囡仔是萬項歹的源頭，伊彼款的感化力，比逐項有益的教示閣較大，怪物háng囡仔，前已經詳細講明彼个錯誤，這个代誌有兩項的大過失，這項予囡仔的心規世人囥這个無影跡的驚惶，這項予囡仔tiâu這个講白賊的過失，Teh欲呵咾抑是責備囝兒的時著細膩想。因為會講出oh得收倒轉，有時受氣彼陣講話無細膩，後來才想毋著。所以常常所行袂得通照所講，囝兒有時做毋著，父母大聲háng伊講你有按呢做無，這是chhoā囡仔講白賊，因為囡仔心內的確毋敢照實講，所以著代先問別人，毋通直直問囡仔，若是應該著問囡仔，就著用和平的聲音予伊無驚惶的心，予伊會老實照實講，Hoa-sēng-tùn真正會堪得做人的模樣，這个Hoa-sēng-tùn是美國開國的總統，伊細漢的時，人送伊一支細支的斧頭仔，伊歡喜共伊受來，就kia̍h去園內thit-thô，剉著一叢真好的樹，這叢樹是伊的老父所保惜的，到隔早起就查問甚物人剉這叢樹，無人應伊，後來Hoa-sēng-tùn來，手kia̍h一支斧頭仔，老父就問伊講，囝ah，你知啥人剉這叢樹mah。Hoa-sēng-tùn應講，老父ah，我毋敢講白賊是我用這支斧頭仔共伊剉的。伊的老父聽見大歡喜講。你按呢講真好，我疼你無講白賊，較贏幾千萬，開銀花結金果子的樹。Taⁿ天下的人若去遊歷美國，一下聽見Hoa-sēng-tùn的名無毋起恭敬的心，這kiám毋是對伊做人的誠實mah，所以凡若囝兒做毋著，抑是拍歹物件，亦著勉勵伊來講真實。囝兒既然講真實，就毋通僥疑伊，是驚了伊的歹毋肯講真實，若毋是親目看見囝兒做毋著，就毋通生瞋責備伊。
閣著警戒囝兒毋通騙人，有這款小膽的講白賊，就是講雙面的話，伊的意思本然毋是欲講白賊，是有驚惶的心，所以講雙面的話，這算也是講白賊，諂媚的話，是東爿的人較濟所愛聽，這也是一種的白賊，愛聽的算是戇人，諂媚人的。算是騙人的人，流傳講，古早希臘的人。雖然thit-thô 的時。也決斷無講白賊，In的風俗遐爾好，所以thit-thô的時，也毋通出在囡仔去講白賊。
講白賊的確無好尾，俗語講，白賊話無底，就是指起按呢，箴言講，講老實的窗久長，講白賊--的，liâm-piⁿ會失敗，講白賊的人，永無人信伊，也有一款講白賊了才想反悔，因為驚了人知，講白賊的時。雖是無人知，總是上帝知，第九條誡講。莫得lām-sàm做干證，箴言講，行真實的人是上帝所歡喜，假做的人是上帝所受氣，閣講：上帝真實拜伊的人的確著用真實，上帝才歡喜，通毋細膩ah。