光的色緻
Kng ê Sek-tì
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳能通 Tân Lêng-thong |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 18 號 |
| 日期 | 1927/7 |
| 頁數 | 6-8 |
白話字（原文數位化）
Kng ê Sek-tì
(Soà-chiap Tē jī hō)
Lán siông-siông bat khoàⁿ-kìⁿ chin suí ê ngó͘-chhái-sek chiò tī piah ni̍h. Che sī in-uī tām-po̍h ê kng-soàⁿ, nā thong-kè saⁿ-kak po-lê ê sî, oē khut-chiat hián-chhut hiah suí ê sek-tī. Ū sî tām-po̍h ê ji̍t-chhut, nā tú-hó chiò tī kiàⁿ-ni̍h ê chhiâ-kak, oē siⁿ-khí chit-hō hiān-siōng. Chit-khoán ê lē, tī chū-jiân kài iā sī chin-choē. Tē-it chòng-lē, uí-koan ê chiū-sī ‘khēng’ Chhiáⁿ khoàⁿ cheh! Lo̍h sai-pak hō͘ liáu-āu, á-sī beh choè hong-thai ê sî, siông-siông khoàⁿ-kìⁿ hit tiâu ngó͘-chhái-sek ê toà hián-chhut, lâi chong-sek tī khong-tiong ni̍h. Si̍t-chāi sī kàu-kek suí! Chiàu Sèng-keng só͘ kì-chài, ‘Kēng’ sī Siōng-tè kap Ná-a ê hō͘-ê, í-ki̍p toē-bīn ê oa̍h-miā, só͘ li̍p ê kì-hō (Chhòng-sè-kì 9: 8-17).
Chiah suí ê hiān-siōng sī cháiⁿ-iūⁿ lâi chiâⁿ ê leh? Che sī thài-iông chiò tī khong-tiong ê chuí-cheng-khì ê sî, kng-soàⁿ tī soè-soè ê chuí-lia̍p ê lāi-bīn, khut-chiat hoán-siā lâi chiâⁿ ê. ài bêng-pe̍k chit-hō hiān-siōng ê goân-in, tio̍h chai tām-po̍h lūn-khí kng ê sèng-chit.
Lán oē khoàⁿ-kìⁿ ta̍k-hāng mi̍h, tī khong-kan ni̍h sī oá-khò kng ê goân-thâu só͘ hoat-siā ê kng-soàⁿ, lâi kám-kak tī ba̍k-chiu ê bāng-mo͘h8. Kng-soàⁿ m̄-nā ū kng, iā ū jia̍t tī-teh. Chiah ê sī lán só͘ chai ê. Kng-soàⁿ ū nn̄g-khoán: chiū-sī ba̍k-chiu só͘ oē khoàⁿ-kìn ê kng-soàⁿ, kap ba̍k-chiu khaòⁿ boē tio̍h ê kng-soàⁿ. Tī chia kan-ta ài chhián-hiān lâi sió-khoá kóng-khí ba̍k-chiu khoàⁿ oē tio̍h ê kng-soàⁿ ê sek-tī. (Í-āu nā kóng kng-soàⁿ sī chí-khí ba̍k-chiu khaòⁿ oē tio̍h ê kng-soàⁿ).
Nā kóng ta̍k-hāng mi̍h ū i ê sek-tī, ta̍k lâng lóng chai, iā ài sìn. Nā kóng kng ū sek-tī, kiám-chhái ū lâng m̄-chai, iā bô ài sìn. In-uī lán pêng-siông só͘ khoàⁿ-kìⁿ ê kng lóng sī pe̍h-sek. M̄-kú lán khoàⁿ-kìⁿ mi̍h ū sek-tī, kî-si̍t sī oá-khò kng ê sek-tī. Taⁿ beh thái oē chai kng ū sek-tī leh? Téng-bīn í-keng ín-khí ê lē sī tē-it bêng.
Chóng-sī beh chai khah siông-sè, tio̍h ēng chi̍t-khoán ê khì-khū, hō-choè hun-kong-khì (分光機) lâi kā i hun-sek. Chit-hāng khì-khū tē-it tiōng-iàu ê pō͘-hūn chiū-sī chi̍t-tè saⁿ-kak ê po-lê. Nā hō͘ tām-po̍h-á pe̍h-sek ê kng-soàⁿ, tuì hit-tè saⁿ-kak po-lê ê kak thong-kè, pe̍h-sek ê kng-soàⁿ oē khut-chiat hun-khui choè chhit-sek. I ê pâi-lia̍t ê sūn-sū sī, -āng-sek, kam-sek, n̂g-sek le̍k-sek, chhiⁿ-sek, lâm-sek kap chí-sek. Chit-khoán hō-choè ji̍t-thâu ê sek-lia̍t. (Solai Spectrum). Kok-sek ê hun-liōng bô pîⁿ-pîⁿ choē. Sek-lia̍t ê siang thâu-bé koh chhut-khì ū ba̍k-chiu khoàⁿ boē tio̍h ê kng-soàⁿ, hō-choè ‘chhek-goā-soàⁿ’ kap ‘chí-goā-soàⁿ’.
Khēng sī ji̍t-thâu ê sek-lia̍t ê chi̍t-khoán. Khēng ū chhit-sek, chóng-sī ēng ba̍k-chiu oh-tit khoàⁿ kàu lóng bêng.
Taⁿ thài-iông ê kng-soàⁿ oē khut-chiat hun-kái choè chhit-sek sī sím-mi̍h goân-in? lán nā tìm chio̍h-thâu tī chuí-ni̍h, oē khoàⁿ-kìⁿ chuí-éng teh chín-hēng ê khoán-sek. Kng tī khong-tiong teh chín-hêng iā sī chhin-chhiūⁿ án-ni.
Hiān-sî ê bu̍t-lí ha̍k-chiá, sī ēng kng ê ‘tiān-chû-pho-soat’ lâi Soat-bêng kng-pho teh chín-tōng ê chōng-thài. Kng-soàⁿ ê pho-tn̂g (éng-niā ê tn̂g) sī kàu-ke̍k ê soè, só͘-í lán khoàⁿ-kìⁿ kng teh chìn-hêng chhin-chhiūⁿ ti̍t-ti̍t ê khoán.
Taⁿ kng-soàⁿ ê phot-n̂g m̄-sī lóng pîⁿ-pîⁿ tn̂g, só͘-í lāi-bīn ê sèng-chit kap chok-iōng bô siâng. Kng-soàⁿ ê tiong-kan âng-sek ê phô-tn̂g tē-it tn̂g iok ū chi̍t-chhùn ê sì-bān la̍k-chheng-hūn chi̍t 1/(46000) I ê khut-chiat ê kak tē-it toā. Chí-sek ê pho-tn̂g sī tē-ti té, chiah ū chi̍t-chhùn ê 71000 hūn chi̍t. I ê khut-chiat ê kak tē-it soè. Kî-û ê sek-tī ê pho-tn̂g, chiàu téng-bīn só͘ kóng chhit-sek ê sūn-sū, tuì âng-sek ti̍t-ti̍t kiám-chió kàu tī chí-sek. In ê khut-chiat ê kak, iā sī siāng hit ê sūn-sū lâi káim-chió.
In-uī kng-soàⁿ ê lāi-bīn ū chit-khoán sèng-chit, só͘-í tī chū-jiân kài chiah oē hián-chhut khēng ê hiān-siōng. M̄-nā án-ni, in-uī kng-soàⁿ ê lāi-bīn, pho-tn̂g ū cheng-chha, só͘-í bān-hāng mi̍h chiàu i ê sèng-chit oē khip-siu, á-sī hoán-siā ta̍k-khaón ê pho-tn̂g. Tuì án-ni ta̍k-hāng mi̍h oē hián-chhut chióng-chióng ê sek-tī chiâⁿ-choè chin suí ê sè-kài lâi kám-kak tī lán ê ba̍k-chiu. Ba̍k-chiu ê bāng-mo͘h8 kap kng-soàⁿ ê sek-tī ê koan-hē sī chin iàu-kín. Chóng-sī tī chia bô beh kóng-khí.
Lán pêng-siông khoàⁿ-kìⁿ ji̍t-kng sī pe̍h-pe̍h, che sī in-uī kng-soàⁿ ê lāi-bīn chhit-sek ê hun-liōng ū saⁿ-chham tú-hó tī-teh. Só͘-í hō͘ lán ê ba̍k-chiu siū siâng chit-iūⁿ ê kam-kak.
Chhit-sek ê tiong-kan, nā tú hó kéng nn̄g-sek lâi saⁿ-chham chiū pìⁿ-choè pa̍t-sek. Kan-ta ēng âng, le̍k, chí, chit saⁿ-sek lâi saⁿ-chham, iû-goân oē pìⁿ-choè pa̍t-sek; chit saⁿ-sek hō-choè goân-sek (Bí-su̍t-ka ū ēng âng, ǹg, le̍k chò goân-sek).
Iâ-so͘ chiong sìn I ê lâng, phì-jū choè “Sè-kan ê kng”. Pó-lô kóng, “Hiān-kim só͘ chûn ê ū saⁿ-hāng, chiū-sī sìn-gióng, ǹg-bāng, kap jîn-ài”. Choè Ki-tok-tô͘ ê, nā ēng chit saⁿ-hāng lâi tiau-hô, i ê su-sióng, giân-gú, hêng-tōng teh-beh saⁿ khè-ha̍p chiâⁿ-choè oân-choân ê jîn-bu̍t, lâi chong-sek tī siā-hoē tiong. Tuì án-ni thang kui êng-kng tī Chú ê miâ.
漢羅（Ùi原文改寫）
光的色緻
(續接第二號)
咱常常捌看見真媠的五彩色照佇壁裡。這是因為淡薄的光線，若通過三角玻璃的時，會曲折顯出遐媠的色緻。有時淡薄的日出，若拄好照佇鏡裡的 斜角，會生起這號現象。這款的例，佇自然界也是真濟。第一壯麗、偉觀的就是「虹」請看cheh！落西北雨了後，抑是欲做風颱的時，常常看見彼條五彩色的帶顯出，來裝飾佇空中裡。實在是到極媠?！照聖經所記載，「虹」是上帝佮挪亞的後裔，以及地面的活命，所立的記號(創世記9：8-17)。
遮媠的現象是怎樣來成的 leh？這是太陽照佇空中的水蒸汽的時，光線佇細細的水粒的內面，曲折反射來成的。愛明白這號現象的原因，著知淡薄論起光的 性質。
咱會看見逐項物，佇空間裡是倚靠光的源頭所發射的光線，來感覺佇目睭的網膜。光線毋但有光，也有熱佇teh。遮个是咱所知的。光線有兩款：就是目睭所會看見的光線，佮目睭看袂著的光線。佇遮kan-ta愛淺現來小可講起目睭看會著的光線的色緻。(以後若講光線是指起目睭看會著的光線)。
若講逐項物有伊的色緻，逐人攏知，也愛信。若講光有色緻，kiám-chhái有人毋知，也無愛信。因為咱平常所看見的光攏是白色。毋kú咱看見物有色緻，其實是倚靠光的色緻。今欲thái會知光有色緻leh？頂面已經引起的例是第一明。
總是欲知較詳細，著用一款的器具，號做分光器(分光機)來共伊分析。這項器具的一重要的部分就是一塊三角的玻璃。若予淡薄仔白色的光線，對彼塊s三角玻璃的角通過，白色的光線會曲折分開做七色。伊的排列的順序是，-紅色，柑色，黃色綠色，青色，藍佮紫色。這款號做日頭的色列。(Solai Spectrum)。各式的佮「紫外線」’。
虹是日頭的色列的一款。虹有七色，總是用目睭oh得看到攏明。
今太陽的光線會曲折分解做七色是啥物原因？咱若tìm石頭佇水裡，會看見水湧teh 進行的款式。光佇空中teh 進行也是親像按呢。
現時的物理學者，是用光的「電磁波說」來說明光波 teh 振動的狀態。光線的波長(éng-niā 的長)是到極的細，所以咱看見光 teh進行親像直直的 款。
今光線的波長毋是攏平平長，所以內面的性質佮作用無siâng。光線的中間紅色的波長第一長約有一寸的四萬六千分一1/(46000)。伊的曲折的角第一大。紫色的波長是第一短，才有一寸七色的順序，對紅色直直減少到佇紫色。In 的 曲折的角，也是siāng彼个順序來減少。
因為光線的內面有這款性質，所以佇自然界才會顯出虹的現象。毋但按呢，因為光線的內面，波長有精差，所以萬項物照伊的性質會吸收，抑是反射逐款的 波長。對按呢逐項物會顯出種種的色緻成做真媠的世界來感覺佇咱的目睭。目睭的網膜佮光線的色緻的關係是真要緊。總是佇遮無欲講起。
咱平常看見日光是白白，這是因為光線的內面七色的份量有相參拄好佇teh。所以予咱的目睭受siâng一樣的感覺。
七色的中間，若tú好揀兩色來相參就變做別色。Kan-ta用紅、綠、紫，這三色來相參，猶原會變做別色；這三色號做原色（美術家有用紅、黃、綠做原色)。
耶穌將信伊的人，譬喻做「世間的光」。保羅講，「現今所存的有三項，就是信仰、向望、佮仁愛」。做基督徒的，若用這三項來調和，伊的思想、言語、行動teh欲相契合成做完全的人物，來裝飾佇社會中。對按呢通歸榮光佇主的名。