砂糖製造工業
Soa-thn̂g chè-chō kang-gia̍p
文獻資訊
項目 | 資料 |
---|---|
作者 | 張基全 Tiuⁿ Ki-choân |
卷期 | 芥菜子 |
卷期 | 第 17 號 |
日期 | 1927/6 |
頁數 | 11-13 |
白話字(原文數位化)
Soa-thn̂g chè-chō kang-gia̍p砂糖製造工業
(Tiuⁿ Ki-choân)
Thn̂g ê le̍k-sú:-Kó͘-chá lâng beh tit-tio̍h tiⁿ ê bī, sī tuì chia̍h ta̍k-khoán ê Ké-chí kap chia̍h phang-bi̍t lâi tit-tio̍h, liáu-āu chiah chai-iáⁿ kóng tuì kam-chià oē thang tit-tio̍h thn̂g.
Taⁿ tàu-tí chit-hāng Kam-chià tē-it khí-thâu sī tī sím-mi̍h só͘-chāi hoat-siⁿ, lán bô khak-si̍t ê chèng-kù le̍k-sú thang hō͘ lán chai. Ū lâng thoân-soat kóng sī Tiong-kok tē-it chá ū, chóng-sī chiàu le̍k-sú só͘ kì-chài. Herodotus (ロドタスヘ) sî-tāi chiū-sī Chú-chêng 327 nî A-le̍k-san-tāi-ông pha̍h ìn-tō͘ kok ê sî Tang ìn-tō͘ chiū ū teh chèng Kam-chià, chóng-sī hit-sî chèng kam-chià sī beh choè sîn-pu̍t ê chè-mi̍h, á-sī choè io̍h, á-sī choè chia̍h ê lō͘-ēng, iáu boē hiáu chè thn̂g ê hoat-tō͘. Kàu kí-goân 500 goā nî ê sî chiah oē hiáu chè-thn̂g, só͘-í ū lâng kóng ìn-tō͘ kok sī kam-chià kap thn̂g ê khí-goân toē, āu-lâi thoân khì Pho-su A-la̍t-pek, hit-sî i ê miâ sī kiò-choè Saccharum (サツカラム) āu-lâi ū ūn khì Hi-lia̍p, Lô-má, hit-sî sī kiò-choè ìn-tō͘ iâm, kè-chîⁿ put-chí kuì.
Chit ê Kam-chià soá chai khì Au-chiu ê sai-lâm pêng sī A.D. 700 nî chêng-āu. Se-pan-gâ lâng lâi Tang-iûⁿ choè seng-lí, soà toà tò khì in Se-pan-gâ pún kok, āu-lâi koh thoân-ji̍p Í-tāi-lī, koh khah lo̍h--lâi 1493 nî Kho-lûn-pò͘ khì thàm-hiám pak A-bí-lī-ka ê sî, hoat-kiàn tio̍h Sai ìn-tō͘ chu-tó chiū-sī hiān-sî sè-kài tē-it toā ê thńg-sán-toē Kiú-má (Cuba) ê-sî kam-chiá chiah thoân khì hia, āu-lâi thoân-ji̍p Be̍k-se-ko.
Koh khah lo̍h lâi A. D. 1747 nî Tek-kok lâng Marggraf (マルグラム) siūⁿ kóng in Tek-kok sī kiâⁿ ê só͘-chāi Kam-chià chèng boē khí, só͘-í thn̂g pō͘-pō͘ tio̍h kā goā-kok boé. án-ni kok-ka put keng-chè, só͘-í ū gián-kiù, tuì tiⁿ chhài-thâu (Beet) iā oē choè thn̂g tit, chóng prop, Marggraf ê gián-kiù bô sím-mi̍h sêng-kong, āu-lâi i ê ha̍k-seng miâ Achard chiap-soà gián-kiù, kàu A. D. 1801 nî chiah toā sêng-kong, hit-sî Tek-kok Hông-tè ū khí kuí-nā ê kok-li̍p chè-thn̂g só͘, put-chí teh kó͘-bú chit hong-bīn.
Kàu Au-chiu tāi-chiàn í-chêng bô loā-kú Ji̍t-pún Pak-hái-tō iā ū ēng tiⁿ chhài-thâu teh chè-chō thn̂g, chóng-sī hiān-sî in-uī kam-chià thn̂g khah sēng, só͘-í tī hia ê chè-thn̂g sū-gia̍p lóng sit-pāi. Taⁿ lūn lán Tâi-oân kam-chià ê khí-goân iā-sī bô sím-mi̍h siông-sè, 200 goā-nî chêng, Hô-lân-lâng lâi chiàm Tâi-oân ê sî, Tâi-oân lâm-pō͘ chiū thiaⁿ kóng ū kuí-nā uī ê chháu-phō͘ teh kheh kam-chià, kàu āu-lâi Tīⁿ Sêng-kong lâi Tâi-oân ê sî koh tuì Tiong-kok the̍h chià-chéng lâi, tuì án-ni kam-chià ū ke-thiⁿ kuí-nā chéng chhin-chhiūⁿ tek-chià, la̍h-chià, âng-kam-chià chiah-ê.
Kam-chià kap Tiⁿ chhài-thâu, (Sugar Cane and Beat,) Tuì kam-chià choè ê hō-choè kam-chià thn̂g, tuì tiⁿ chhài-thâu choè ê hō-choè tiⁿ chhài-thn̂g, nn̄g-hāng chóng kóng sī hō-choè soa-thn̂g.
Kam-chià chiàu lán só͘ chai sī kap hoan-be̍h siāng khaón, sio̍k tī Hô-pún kho si̍t-bu̍t (禾本科植物), oē oa̍h tit kuí-nā nî, tī jia̍t-tài-toē khah oē bō͘-sēng, chhin-chhiūⁿ pîⁿ-pîⁿ tī Tâi-oân, Lâm-pō͘ chi̍t kah ê chhân-toē só͘ siu-sêng ê kam-chià kap Pak-pō͘ pîⁿ-pîⁿ chi̍t kah ê lâi pí-kàu, sī ke put-chí choē.
Chá lán Tâi-oân ê kam-chià sī 2, 3 khoán nā-tiāⁿ, chóng-sī chè-thn̂g gia̍p ná hoat-ta̍t, ná keng-giām, muí-nî tuì Jiáu-oa (Java) ū the̍h sin chià-chéng lâi, só͘-í hiān-sî kái-liông chéng ū kuí-nā pah khoán, chéng-luī kap hoat-io̍k thêng-tō͘ chióng-chióng bô saⁿ-tâng, tāi-khài sī 8 chhioh kàu 12 chhioh koân, ti̍t-kèng sī 5 hun kàu 2 chhùn ê tiong-kan, ū ê chi̍t nî chiū sek, ū ê tio̍h 2 nî chiah oē chhò tit. Chhin-chhiūⁿ hiān-sî teh liû-hêng ê Toā ki-chéng (大莖種) tio̍h chi̍t-nî khah ke chiah oē sêng-se̍k. Hiān-sî sè-kài ê kam-chià toā chhut-sán toē khah choē sī Eng-kok ê sio̍k kok ìn-tō͘, Jiáu-oa, Kiú-má, kî-thaⁿ pò͘-oa (Hausai) Tâi-oân, Bí-kok, Lâm Chi-ná, Hò-chiu, モーリシヤス (アフリカ東南諸(島) Bek-se-ko, ベルー(秘路) ブラジル(南米) 亞耳然丁, Hui-lī-pin chiah ê só͘-chāi.
Kam-chià ê sêng-hun (成分):-
Thn̂g-hun
12-18%
Phû-tô-tn̂g
0.4-1.5%
Chhiam-î (filre)
9.5-12%
Bû-ki-bu̍t 鑛物質
0.5-1.0%
M̄-sī thn̂g ê iú-ki-bu̍t (非糖有機物: 酸, 蛋白質, 脂肪, 色素
0.7-1.0%
Chuí-hūn
70-77%
Tiⁿ chhài-thâu: -Chit khoán si̍t-bu̍t sī chhin-chhiūⁿ chhài-thâu ê khoán, tû-khí ke̍k-koâⁿ á-sī kek-joa̍h ê só͘-chāi í-goā, bô lūn sím-mi̍h só͘-chāi lóng chèng oē khí. M̄-kú chai-poē hoat pí kam-chià khah huì-khì. Nā ak chuí, lo̍h-puî bán chháu bô tú-hó, chiū thn̂g-hun liâm-piⁿ kiám-chió chin choē, hiān-sî tiⁿ chhài-thâu ê sán-tē sī Au-chiu khah choē, tē-it choē sī Tek-kok, kî-thaⁿ Ò-kok, Hiong-gâ-lī, Ngô-lô, Pe̍k-ní-gī, Hô-lán, Se-pan-gâ, kap Pak-bí iā ū chhut Tiⁿ chhài-thâu ê sêng-hun.
thn̂g hun……
12-18%
m̄-sī thn̂g-hun (非糖分)…
2.5-3.5%
chhiam-î kap boē iûⁿ ê mi̍h 纖維及不溶解物
3-5%
Chuí-hun
74-80%
Tâi-oân chè-thn̂g kang-gia̍p: -
Tuì Ji̍t-pún léng-tâi liáu-āu, chèng-hú tuì chit hong-biān toā-toā chióng-lē, só͘-í tī Tâi-oân hiān-sî kang-gia̍p kài tē-it toā ê sī chè-thn̂g kang-gia̍p. Kū-sek ê chè-thn̂g só͘ (chháu-phō͘) bô sǹg, kan-ta sin-sek ê ki-khì-phō͘ hiān-sî ū 48 keng. Taⁿ chiong Ji̍t-pún léng-tâi liáu-āu, lán Tâi-oân thó͘-toē chèng kam-chià ê bīn-chek (植付面積) kap chhut-sán thn̂g ê hun-liōng (產糖高). Pâi-lia̍t tī ē-toé, thang hō͘ lán pí-kàu chai lán pún-tó thn̂g-gia̍p hoat-ta̍t ê chōng-hóng.
年度
植付面積
產糖高
明治37-38年
21,594甲
75,834,354斤
同 40-41年
28,704甲
109,201,527斤
同 44-大正一年
75,329甲
292,645,291斤
大正四-五年
114,451甲
535,107,058斤
同 10-11年
142,032甲
588,287,500斤
同 14-15年
799,323,047斤
án-ni hō͘ lán thang chai muí-nî ū chèng khah khoah, thn̂g iā chhut-sán ná choē, kūn-lâi muí-nî sán-gia̍h sī oá 7.8 ek bān kun.
(Boē-oân)
漢羅(Ùi原文改寫)
砂糖製造工業
(張基全)
糖的歷史:-古早人欲得著甜的味,是對食逐款的果子佮食蜂蜜來得著,了後才知影講對甘蔗會通得著糖。
今到底這項甘蔗第一起頭是佇啥物所在發生,咱無確實的證據歷史通予咱知。有人傳說講是中國第一早有,總是照歷史所記載。Herodotus (ロドタスヘ)時代就是主前327年亞力山大王拍印度國的時東印度就有the種甘蔗,總是彼時種甘蔗是欲做神佛的祭物,抑是做藥,抑是做食的路用,猶袂曉製糖的法度。到紀元 500外年的時才會曉製糖,所以有人講印度國是甘蔗佮糖的起源地,後來傳去波斯阿拉伯,彼時伊的名是叫做Saccharum (サツカラム)後來有運去希臘、羅馬,彼時是叫做印度鹽,價錢不止貴。
這个甘蔗徙栽去歐洲的西南爿是A.D.700年前後。西班牙人來東洋做生理,紲蹛倒去in 西班牙本國,後來閣傳入意大利,閣較落--來1493年哥倫布去探險北亞美利加的時,發見著西印度諸島就是現時世界第一大的糖產地古巴 (Cuba) 的時甘蔗才傳去遐,後來傳入墨西哥。
閣較落來A.D.1747年德國人Marggraf (マルグラム)想講in德國是寒的所在甘蔗種袂起,所以糖步步著共外國買。按呢國家不經濟,所以有研究,對甜菜頭(Beet)也會做糖得,總prop,Marggraf 的研究無啥物成功,後來伊的學生名Achard接紲研究,到A.D.1801年才大成功,彼時德國皇帝有起幾若个國立製糖所,不止teh鼓舞這方面。
到歐洲大戰以前無偌久日本北海道也有用甜菜頭teh製造糖,總是現時因為甘蔗糖較盛,所以佇遐的製糖事業攏失敗。今論咱台灣甘蔗的起源也是無啥物詳細,200外年前,荷蘭人來佔台灣的時,台灣南部就聽講有幾若位的chháu-phō͘ teh kheh 甘蔗,到後來鄭成功來台灣的時閣對中國提蔗種來,對按呢甘蔗有加添幾若種親像竹蔗、蠟蔗、紅甘蔗遮个。
甘蔗佮甜菜頭,(Sugar Cane and Beat,)對甘蔗做的號做甘蔗糖,對甜菜頭做的號做甜菜糖,兩項總講是號做砂糖。
甘蔗照咱所知是佮蕃麥siāng款,屬佇禾本科植物,會活得幾若年,佇熱帶地較會茂盛,親像平平佇台灣,南部一甲的田地所收成的甘蔗佮北部平平一甲的來比較,是加不止濟。
早咱台灣的甘蔗是2、3款nā-tiāⁿ,總是製糖業ná發達,ná經驗,每年對爪哇 (Java)有提新蔗種來,所以現時改良種有幾若百款,種類佮發育程度種種無相同,大概是8 尺到12 尺懸,直徑是5分到2寸的中間,有的一年就熟,有的著2年才會剉得。親像現時teh流行的大支枝種 (大莖種)著一年較加才會成熟。現時世界的甘蔗大出產地較濟是英國的屬國印度、爪哇、古巴、其他pò͘-oa (Hausai) 台灣、美國、南支那、豪洲、モーリシヤス (アフリカ東南諸(島) 墨西哥,ベルー(秘路) ブラジル(南米) 亞耳然丁,菲律賓遮个所在。
甘蔗的成分(成分):-
糖份 12-18%
葡萄糖 0.4-1.5%
纖維 (filre) 9.5-12%
無機物鑛物質 0.5-1.0%
毋是糖的有機物(非糖有機物:酸,蛋白質,脂肪,色素 0.7-1.0%
水份 70-77%
甜菜頭:-這款植物是親像菜頭的款,除去極寒抑是極熱的所在以外,無論啥物所在攏種會起。毋kú栽培法比甘蔗較費氣。若ak水,落肥挽草無tú好,就糖份連鞭減少真濟,現時甜菜頭的產地是歐洲較濟,第一濟是德國,其他俄國、匈牙利、Ngô-lô、Pe̍k-ní-gī、荷蘭、西班牙,佮北美也有出甜菜頭的成分。
糖份……12-18%
毋是糖份(非糖分) ……2.5-3.5%
纖維佮袂溶的物 纖維及不溶解物 3-5%
水份 74-80%
台灣製糖工業:-
對日本領台了後,政府對這方面大大獎勵,所以佇台灣現時工業界第一大的是製糖工業。舊式的製糖所(chháu-phō͘)無算,kan-ta新式的機器phō͘現時有48間。今將日本領台了後,咱台灣土地前甘蔗的面積 (植付面積)佮出產糖的 份量 (產糖高)。排列佇下底,通予咱比較知咱本島糖業發達的狀況。
年度 植付面積 產糖高
明治37-38年 21,594甲 75,834,354斤
同 40-41年 28,704甲 109,201,527斤
同 44-大正一年 75,329甲 292,645,291斤
大正四-五年 114,451甲 535,107,058斤
同 10-11年 142,032甲 588,287,500斤
同 14-15年 799,323,047斤
按呢予咱通知每年有種較闊,糖也出產ná 濟,近來每年產額是倚 7,8 億萬斤。
(未完)