Soa-thn̂g chè-chō kang-gia̍p

文獻資訊

項目 資料
作者 張基全 Tiuⁿ Ki-choân
卷期 芥菜子
卷期 第 17 號
日期 1927/6
頁數 11-13

白話字(原文數位化)

Soa-thn̂g chè-chō kang-gia̍p砂糖製造工業

(Tiuⁿ Ki-choân)

Thn̂g ê le̍k-sú:-Kó͘-chá lâng beh tit-tio̍h tiⁿ ê bī, sī tuì chia̍h ta̍k-khoán ê Ké-chí kap chia̍h phang-bi̍t lâi tit-tio̍h, liáu-āu chiah chai-iáⁿ kóng tuì kam-chià oē thang tit-tio̍h thn̂g.

Taⁿ tàu-tí chit-hāng Kam-chià tē-it khí-thâu sī tī sím-mi̍h só͘-chāi hoat-siⁿ, lán bô khak-si̍t ê chèng-kù le̍k-sú thang hō͘ lán chai.  Ū lâng thoân-soat kóng sī Tiong-kok tē-it chá ū, chóng-sī chiàu le̍k-sú só͘ kì-chài.  Herodotus (ロドタスヘ) sî-tāi chiū-sī Chú-chêng 327 nî A-le̍k-san-tāi-ông pha̍h ìn-tō͘ kok ê sî Tang ìn-tō͘ chiū ū teh chèng Kam-chià, chóng-sī hit-sî chèng kam-chià sī beh choè sîn-pu̍t ê chè-mi̍h, á-sī choè io̍h, á-sī choè chia̍h ê lō͘-ēng, iáu boē hiáu chè thn̂g ê hoat-tō͘.  Kàu kí-goân 500 goā nî ê sî chiah oē hiáu chè-thn̂g, só͘-í ū lâng kóng ìn-tō͘ kok sī kam-chià kap thn̂g ê khí-goân toē, āu-lâi thoân khì Pho-su A-la̍t-pek, hit-sî i ê miâ sī kiò-choè Saccharum (サツカラム) āu-lâi ū ūn khì Hi-lia̍p, Lô-má, hit-sî sī kiò-choè ìn-tō͘ iâm, kè-chîⁿ put-chí kuì.

Chit ê Kam-chià soá chai khì Au-chiu ê sai-lâm pêng sī A.D. 700 nî chêng-āu.  Se-pan-gâ lâng lâi Tang-iûⁿ choè seng-lí, soà toà tò khì in Se-pan-gâ pún kok, āu-lâi koh thoân-ji̍p Í-tāi-lī, koh khah lo̍h--lâi 1493 nî Kho-lûn-pò͘ khì thàm-hiám pak A-bí-lī-ka ê sî, hoat-kiàn tio̍h Sai ìn-tō͘ chu-tó chiū-sī hiān-sî sè-kài tē-it toā ê thńg-sán-toē Kiú-má (Cuba) ê-sî kam-chiá chiah thoân khì hia, āu-lâi thoân-ji̍p Be̍k-se-ko.

Koh khah lo̍h lâi A. D. 1747 nî Tek-kok lâng Marggraf (マルグラム) siūⁿ kóng in Tek-kok sī kiâⁿ ê só͘-chāi Kam-chià chèng boē khí, só͘-í thn̂g pō͘-pō͘ tio̍h kā goā-kok boé.  án-ni kok-ka put keng-chè, só͘-í ū gián-kiù, tuì tiⁿ chhài-thâu (Beet) iā oē choè thn̂g tit, chóng prop, Marggraf ê gián-kiù bô sím-mi̍h sêng-kong, āu-lâi i ê ha̍k-seng miâ Achard chiap-soà gián-kiù, kàu A. D. 1801 nî chiah toā sêng-kong, hit-sî Tek-kok Hông-tè ū khí kuí-nā ê kok-li̍p chè-thn̂g só͘, put-chí teh kó͘-bú chit hong-bīn.

Kàu Au-chiu tāi-chiàn í-chêng bô loā-kú Ji̍t-pún Pak-hái-tō iā ū ēng tiⁿ chhài-thâu teh chè-chō thn̂g, chóng-sī hiān-sî in-uī kam-chià thn̂g khah sēng, só͘-í tī hia ê chè-thn̂g sū-gia̍p lóng sit-pāi.  Taⁿ lūn lán Tâi-oân kam-chià ê khí-goân iā-sī bô sím-mi̍h siông-sè, 200 goā-nî chêng, Hô-lân-lâng lâi chiàm Tâi-oân ê sî, Tâi-oân lâm-pō͘ chiū thiaⁿ kóng ū kuí-nā uī ê chháu-phō͘ teh kheh kam-chià, kàu āu-lâi Tīⁿ Sêng-kong lâi Tâi-oân ê sî koh tuì Tiong-kok the̍h chià-chéng lâi, tuì án-ni kam-chià ū ke-thiⁿ kuí-nā chéng chhin-chhiūⁿ tek-chià, la̍h-chià, âng-kam-chià chiah-ê.

Kam-chià kap Tiⁿ chhài-thâu, (Sugar Cane and Beat,) Tuì kam-chià choè ê hō-choè kam-chià thn̂g, tuì tiⁿ chhài-thâu choè ê hō-choè tiⁿ chhài-thn̂g, nn̄g-hāng chóng kóng sī hō-choè soa-thn̂g.

Kam-chià chiàu lán só͘ chai sī kap hoan-be̍h siāng khaón, sio̍k tī Hô-pún kho si̍t-bu̍t (禾本科植物), oē oa̍h tit kuí-nā nî, tī jia̍t-tài-toē khah oē bō͘-sēng, chhin-chhiūⁿ pîⁿ-pîⁿ tī Tâi-oân, Lâm-pō͘ chi̍t kah ê chhân-toē só͘ siu-sêng ê kam-chià kap Pak-pō͘ pîⁿ-pîⁿ chi̍t kah ê lâi pí-kàu, sī ke put-chí choē.

Chá lán Tâi-oân ê kam-chià sī 2, 3 khoán nā-tiāⁿ, chóng-sī chè-thn̂g gia̍p ná hoat-ta̍t, ná keng-giām, muí-nî tuì Jiáu-oa (Java) ū the̍h sin chià-chéng lâi, só͘-í hiān-sî kái-liông chéng ū kuí-nā pah khoán, chéng-luī kap hoat-io̍k thêng-tō͘ chióng-chióng bô saⁿ-tâng, tāi-khài sī 8 chhioh kàu 12 chhioh koân, ti̍t-kèng sī 5 hun kàu 2 chhùn ê tiong-kan, ū ê chi̍t nî chiū sek, ū ê tio̍h 2 nî chiah oē chhò tit.  Chhin-chhiūⁿ hiān-sî teh liû-hêng ê Toā ki-chéng (大莖種) tio̍h chi̍t-nî khah ke chiah oē sêng-se̍k.  Hiān-sî sè-kài ê kam-chià toā chhut-sán toē khah choē sī Eng-kok ê sio̍k kok ìn-tō͘, Jiáu-oa,  Kiú-má, kî-thaⁿ pò͘-oa (Hausai) Tâi-oân, Bí-kok, Lâm Chi-ná, Hò-chiu, モーリシヤス (アフリカ東南諸(島) Bek-se-ko, ベルー(秘路) ブラジル(南米) 亞耳然丁, Hui-lī-pin chiah ê só͘-chāi.

Kam-chià ê sêng-hun (成分):-

Thn̂g-hun

12-18%

Phû-tô-tn̂g

0.4-1.5%

Chhiam-î (filre)

9.5-12%

Bû-ki-bu̍t 鑛物質

0.5-1.0%

M̄-sī thn̂g ê iú-ki-bu̍t (非糖有機物: 酸, 蛋白質, 脂肪, 色素

0.7-1.0%

Chuí-hūn

70-77%

Tiⁿ chhài-thâu: -Chit khoán si̍t-bu̍t sī chhin-chhiūⁿ chhài-thâu ê khoán, tû-khí ke̍k-koâⁿ á-sī kek-joa̍h ê só͘-chāi í-goā, bô lūn sím-mi̍h só͘-chāi lóng chèng oē khí.  M̄-kú chai-poē hoat pí kam-chià khah huì-khì.  Nā ak chuí, lo̍h-puî bán chháu bô tú-hó, chiū thn̂g-hun liâm-piⁿ kiám-chió chin choē, hiān-sî tiⁿ chhài-thâu ê sán-tē sī Au-chiu khah choē, tē-it choē sī Tek-kok, kî-thaⁿ Ò-kok, Hiong-gâ-lī, Ngô-lô, Pe̍k-ní-gī, Hô-lán, Se-pan-gâ, kap Pak-bí iā ū chhut Tiⁿ chhài-thâu ê sêng-hun.

thn̂g hun……

12-18%

m̄-sī thn̂g-hun (非糖分)…

2.5-3.5%

chhiam-î kap boē iûⁿ ê mi̍h 纖維及不溶解物

3-5%

Chuí-hun

74-80%

Tâi-oân chè-thn̂g kang-gia̍p: -

Tuì Ji̍t-pún léng-tâi liáu-āu, chèng-hú tuì chit hong-biān toā-toā chióng-lē, só͘-í tī Tâi-oân hiān-sî kang-gia̍p kài tē-it toā ê sī chè-thn̂g kang-gia̍p.  Kū-sek ê chè-thn̂g só͘ (chháu-phō͘) bô sǹg, kan-ta sin-sek ê ki-khì-phō͘ hiān-sî ū 48 keng.  Taⁿ chiong Ji̍t-pún léng-tâi liáu-āu, lán Tâi-oân thó͘-toē chèng kam-chià ê bīn-chek (植付面積) kap chhut-sán thn̂g ê hun-liōng (產糖高).  Pâi-lia̍t tī ē-toé, thang hō͘ lán pí-kàu chai lán pún-tó thn̂g-gia̍p hoat-ta̍t ê chōng-hóng.

年度

植付面積

產糖高

明治37-38年

21,594甲

75,834,354斤

同  40-41年

28,704甲

109,201,527斤

同 44-大正一年

75,329甲

292,645,291斤

大正四-五年

114,451甲

535,107,058斤

同  10-11年

142,032甲

588,287,500斤

同  14-15年

799,323,047斤

án-ni hō͘ lán thang chai muí-nî ū chèng khah khoah, thn̂g iā chhut-sán ná choē, kūn-lâi muí-nî sán-gia̍h sī oá 7.8 ek bān kun.

(Boē-oân)

漢羅(Ùi原文改寫)

砂糖製造工業

(張基全)

糖的歷史:-古早人欲得著甜的味,是對食逐款的果子佮食蜂蜜來得著,了後才知影講對甘蔗會通得著糖。

今到底這項甘蔗第一起頭是佇啥物所在發生,咱無確實的證據歷史通予咱知。有人傳說講是中國第一早有,總是照歷史所記載。Herodotus (ロドタスヘ)時代就是主前327年亞力山大王拍印度國的時東印度就有the種甘蔗,總是彼時種甘蔗是欲做神佛的祭物,抑是做藥,抑是做食的路用,猶袂曉製糖的法度。到紀元 500外年的時才會曉製糖,所以有人講印度國是甘蔗佮糖的起源地,後來傳去波斯阿拉伯,彼時伊的名是叫做Saccharum (サツカラム)後來有運去希臘、羅馬,彼時是叫做印度鹽,價錢不止貴。

這个甘蔗徙栽去歐洲的西南爿是A.D.700年前後。西班牙人來東洋做生理,紲蹛倒去in 西班牙本國,後來閣傳入意大利,閣較落--來1493年哥倫布去探險北亞美利加的時,發見著西印度諸島就是現時世界第一大的糖產地古巴 (Cuba) 的時甘蔗才傳去遐,後來傳入墨西哥。

閣較落來A.D.1747年德國人Marggraf (マルグラム)想講in德國是寒的所在甘蔗種袂起,所以糖步步著共外國買。按呢國家不經濟,所以有研究,對甜菜頭(Beet)也會做糖得,總prop,Marggraf 的研究無啥物成功,後來伊的學生名Achard接紲研究,到A.D.1801年才大成功,彼時德國皇帝有起幾若个國立製糖所,不止teh鼓舞這方面。

到歐洲大戰以前無偌久日本北海道也有用甜菜頭teh製造糖,總是現時因為甘蔗糖較盛,所以佇遐的製糖事業攏失敗。今論咱台灣甘蔗的起源也是無啥物詳細,200外年前,荷蘭人來佔台灣的時,台灣南部就聽講有幾若位的chháu-phō͘ teh kheh 甘蔗,到後來鄭成功來台灣的時閣對中國提蔗種來,對按呢甘蔗有加添幾若種親像竹蔗、蠟蔗、紅甘蔗遮个。

甘蔗佮甜菜頭,(Sugar Cane and Beat,)對甘蔗做的號做甘蔗糖,對甜菜頭做的號做甜菜糖,兩項總講是號做砂糖。

甘蔗照咱所知是佮蕃麥siāng款,屬佇禾本科植物,會活得幾若年,佇熱帶地較會茂盛,親像平平佇台灣,南部一甲的田地所收成的甘蔗佮北部平平一甲的來比較,是加不止濟。

早咱台灣的甘蔗是2、3款nā-tiāⁿ,總是製糖業ná發達,ná經驗,每年對爪哇 (Java)有提新蔗種來,所以現時改良種有幾若百款,種類佮發育程度種種無相同,大概是8 尺到12 尺懸,直徑是5分到2寸的中間,有的一年就熟,有的著2年才會剉得。親像現時teh流行的大支枝種 (大莖種)著一年較加才會成熟。現時世界的甘蔗大出產地較濟是英國的屬國印度、爪哇、古巴、其他pò͘-oa (Hausai) 台灣、美國、南支那、豪洲、モーリシヤス (アフリカ東南諸(島) 墨西哥,ベルー(秘路) ブラジル(南米) 亞耳然丁,菲律賓遮个所在。

甘蔗的成分(成分):-

糖份        12-18%

葡萄糖    0.4-1.5%

纖維 (filre)      9.5-12%

無機物鑛物質        0.5-1.0%

毋是糖的有機物(非糖有機物:酸,蛋白質,脂肪,色素       0.7-1.0%

水份        70-77%

甜菜頭:-這款植物是親像菜頭的款,除去極寒抑是極熱的所在以外,無論啥物所在攏種會起。毋kú栽培法比甘蔗較費氣。若ak水,落肥挽草無tú好,就糖份連鞭減少真濟,現時甜菜頭的產地是歐洲較濟,第一濟是德國,其他俄國、匈牙利、Ngô-lô、Pe̍k-ní-gī、荷蘭、西班牙,佮北美也有出甜菜頭的成分。

糖份……12-18%

毋是糖份(非糖分) ……2.5-3.5%

纖維佮袂溶的物  纖維及不溶解物    3-5%

水份        74-80%

台灣製糖工業:-

對日本領台了後,政府對這方面大大獎勵,所以佇台灣現時工業界第一大的是製糖工業。舊式的製糖所(chháu-phō͘)無算,kan-ta新式的機器phō͘現時有48間。今將日本領台了後,咱台灣土地前甘蔗的面積 (植付面積)佮出產糖的 份量 (產糖高)。排列佇下底,通予咱比較知咱本島糖業發達的狀況。

年度        植付面積        產糖高

明治37-38年      21,594甲        75,834,354斤

同  40-41年       28,704甲        109,201,527斤

同 44-大正一年  75,329甲        292,645,291斤

大正四-五年        114,451甲      535,107,058斤

同  10-11年       142,032甲      588,287,500斤

同  14-15年               799,323,047斤

按呢予咱通知每年有種較闊,糖也出產ná 濟,近來每年產額是倚 7,8 億萬斤。

(未完)